Khúc chuông chùa của Thanh Giang

Khúc chuông chùa của Thanh Giang

Tiểu thuyết của Thanh Giang - NXB QĐND, 2001. Tặng thưởng của Ủy ban toàn quốc Liên hiệp các hội VHNT VN, 2002. Cuốn tiểu thuyết dày trên 600 trang lấy bối cảnh chính là chùa Tâm Sanh tự, một ngôi chùa ở giữa Sài Gòn trong thời quân Mỹ chiếm đóng, được cất lên từ một bãi rác, với nhân vật chính là ni cô Huệ Linh và những em nhỏ bụi đời bới rác cùng Lão Bà, người mẹ nuôi của Huệ Linh và cũng là chủ của mảnh đất bị lấn làm bãi rác. Quây quanh ngôi chùa đó, còn có những nhân vật xuyên suốt cuốn tiểu thuyết là "thầy chùa" Trần Phong Cát hay Gió Cát, trụ trì Thích Quang Minh, các nhà sư đến "ở nhờ" Thiện Tánh, Thiện Giác, các chiến sĩ biệt động Hoa Trang, Tự Nguyện, Dũng…, cả đại úy trưởng ty cảnh sát ngụy là Hồng Sơn và trung úy phó ty Hắc Hổ… Mỗi nhân vật đều có một bề dày lý lịch rất là "tiểu thuyết". Như Huệ Linh, cô có cha là người bị vu cáo làm cộng sản, bị đi đày, vượt ngục trở về quê cù lao Không Tên ở An Giang, rồi giết kẻ tình địch, cũng là người tổ chức vu cáo mình, ngay tại nhà mình, khi người vợ xinh đẹp đang thất thân với kẻ đó; vì vậy ông phải lẩn trốn, dựng nên vài kiểng chùa ở vùng Thất sơn để tu hành; còn mẹ Huệ Linh thì cũng xuống tóc, cải gia vi tự (sửa nhà thành chùa) để tu nhưng cũng bị kẻ thù thảm sát vì đã giúp đỡ em chồng làm cách mạng… Huệ Linh từ bé đã cùng mẹ tu tại gia là chùa Tâm Linh tự (Tâm là tên cha cô, Sanh là tên mẹ cô), qua nhiều biến cố, cô đi học Phật giáo ở Huế, tham gia tí chút phong trào Phật tử, bị trục xuất khỏi Huế về Nam tìm cha cùng tu rồi cũng bị buộc rời khỏi chùa của cha vì "lòng trần chưa dứt"… Cô về Sài Gòn lập chùa muốn đi cho trọn con đường tu hành… Nhưng cơn lốc chiến tranh và biến cố xã hội dồn dập đưa cô tham gia dần vào hoạt động của Biệt động quân Sài Gòn, bị bắt, bị tra tấn dã man, bị đày Côn Đảo… Hay như Trần Phong Gió Cát là kẻ bụi đời, tầm sư học võ Bình Định, chúa đảng Rồng Xanh Sài Gòn "giải nghệ" lang bạt ra miền Trung làm Phật tử và cũng bị trục xuất cùng Huệ Linh, cùng vào Sài Gòn một chuyến, yêu Huệ Linh tha thiết và làm Huệ Linh cũng rung động trước mối tình đầu nhưng không dám vượt qua giới cấm; anh đã dùng võ nghệ cao cường của mình thách đấu và đánh bại Hùm Xám Cây Gõ là đầu đảng cướp đã bắt cóc Huệ Linh, do mưu mô của Thiện Giác và Thiện Tánh, hai "thầy chùa gián điệp" tay chân của Thích Đại Hải, sư của Hội Việt Mỹ, muốn giành chức trụ trì chùa phế bỏ Huệ Linh;  anh là chiến sĩ Đội biệt động thành, lập nhiều chiến công vang dội và hy sinh để bảo vệ Huệ Linh cùng đồng đội khi chùa bị lộ, bị tấn công thiêu rụi… Hay như Thích Quang Minh, con nuôi và đệ tử của nhà sư cha Huệ Linh, võ cũng hay mà đàn ghi ta cũng giỏi, khi Huệ Linh tìm cha ở chùa trên Cấm Sơn, hai người cùng tu với cha nhưng đã yêu nhau, đã trao đổi nhau cái hôn đầu đời một đêm trăng ở chùa trên núi, khiến cho sư cha phải quyết định cách ly hai con; Huệ Linh về  Sài Gòn, bị Hùm Xám Cây Gõ bắt cóc, Quang Minh xuống núi góp phần cứu cô và nhận làm trụ trì chùa để phá mưu "lật đổ" của Thiện Giác, Thiện Tánh; anh ở lại chùa vẫn yêu cô và muốn cùng cô "về đời"; anh cũng gia nhập biệt động thành do Hoa Trang chỉ huy, và sau một trận đánh xuất quỷ nhập thần thắng lợi, hai người cải trang thành cặp tình nhân đi Lái Thiêu ăn trái cây và lần thứ hai, họ hôn nhau trong vườn trái… Hoa Trang là nhân vật biệt động "chính thống", người gốc Củ Chi, vì nhiệm vụ rời căn cứ vào nằm tại thành phố, chọn chỗ ở ngay trong chùa của Huệ Linh, cô có chồng và một con gái 6 tuổi, bé Hường; chồng cô cũng là chiến sĩ biệt động hy sinh hết sức anh dũng; cô dịu dàng và kiên quyết, dũng cảm và mưu lược, táo bạo và nhanh trí, nhưng cũng rất bình dị đời thường, yêu chồng, yêu con, tim cô cũng rung động trước mối tình mới với Trần Phong Gió Cát anh hùng … Còn nhân vật đại úy trưởng ty cảnh sát ngụy Hồng Sơn là người có học, say mê nhan sắc và bị vẻ đẹp tâm hồn của Huệ Linh chinh phục, nhiều lần đến chùa vừa si tình vừa dòm ngó, đã thắng thắn từ hôn với Uyên Chi, con gái đại tá Võ, cấp trên của anh và nhiều lần cầu hôn Huệ Linh, anh yêu Huệ Linh thật lòng và tha thiết, nhưng cũng theo lối "cảnh sát" như khi muốn "bảo lãnh" cho cô khỏi bị tra tấn hay đày đi Côn Đảo (cũng là một cách khuất phục sau khi cả bộ máy cảnh sát và cố vấn Mỹ không lấy được một lời từ đàn áp, tra tấn, kể cả việc cho Mỹ đen hiếp cô mà cô đối phó thắng lợi),  khi cô được trao trả về Lộc Ninh anh cũng muốn cô ở lại Sài Gòn, cho đến khi quân ta tiếp quản thành phố, anh không chịu cùng cha mẹ bỏ chạy ra nước ngoài mà ở lại chờ cô; cô ở trong ban quân quản đăng ký cho anh đi cải tạo; mối tình chân thật và thủy chung tha thiết của anh đã lay động lòng cô, và cuối cùng cô đã cho anh hy vọng về một ngày mai… Bên cạnh Hồng Sơn, còn có trung úy Hắc Hổ, một kiểu người ngu muội, độc ác, một cảnh sát xuất thân từ  bọn du đãng rất tiêu biểu cho đám hung thần của chế độ cũ… Ngoài ra, còn  những nhân vật phụ nhưng cũng rất có nét riêng như cặp chiến sĩ biệt động Long - Minh Hà, chỉ huy trưởng Tư Tân, các chú tiểu Diệu Đức, Diệu Hạnh, Diệu Hiền…, đại tá cảnh sát Võ, con gái là Uyên Chi đánh ghen Huệ Linh…, cặp học sinh trường Marie Curie Thu Lan - Thu Cúc… Bối cảnh thì có thêm đồng bằng sông Cửu Long, vùng Bảy Núi, thành phố Huế, nhà ngục Côn Đảo, v.v… Từng ấy nhân vật và biến cố, bối cảnh và tình tiết đã cho Khúc chuông chùa một sự  hấp dẫn cần thiết… Xét về đề tài thì đây là cuốn tiểu thuyết viết về đề tài truyền thống: những chiến sĩ  của Đội biệt động thành phố Sài Gòn, nhưng nó đã vượt lên khỏi việc ca ngợi những chiến công tuyệt vời của họ để đi sâu vào những số phận con người. Bên cạnh hình ảnh táo bạo, kiên quyết và mưu trí của người chiến sĩ biệt động Hoa Trang còn có bé Hường, con gái 6 tuổi của chị; bé không đóng vai trò gì hết trong truyện, nhưng có bé cuộc chiến đấu huyền thoại của chiến sĩ biệt động Hoa Trang trở nên hết sức bình dị và tính nhân bản của cuộc chiến cũng được nâng lên rất nhiều. Viết về đề tài truyền thống nhưng cuốn tiểu thuyết không đi ngay vào đội biệt động mà đi vào cuộc đời của Huệ Linh, cha mẹ Huệ Linh, tình yêu đạo yêu đời của Huệ Linh… và con đường trở thành chiến sĩ biệt động của Huệ Linh… Từ Huệ Linh mà gắn kết với Gió Cát, với Quang Minh, với Hồng Sơn, với Hoa Trang, Tư Tân… Nhờ đó mà đề tài truyền thống được mở rộng chứ không bó hẹp. Xét về mặt thủ pháp nghệ thuật thì tiểu thuyết này được viết theo lối truyền thống với cốt truyện và nhân vật được suy tính đầy đủ. Về bố cục thì chọn một cảnh chùa để qui tụ các nhân vật, các biến cố, các tình tiết truyện cũng là một bố cục khéo. Tuy nhiên, Thanh Giang không xử lý hoàn toàn theo hướng đó. Thế mạnh của anh lâu nay không ở chỗ "dựng" truyện mà ở chỗ "kể" truyện. Cho nên cuốn tiểu thuyết không chú trọng mấy đến chỗ dẫn, chỗ thắt, chỗ mở, hay chỗ phục, chỗ khởi… dựng những chương đinh, chốt… Tác giả chỉ kể chuyện, song vì chất liệu tiểu thuyết đầy đặn cộng với cách kể có giọng riêng nên cuốn tiểu thuyết có sự hấp dẫn nhất định. Cái giọng riêng của người kể nằm ở cách hành văn xưa xưa, cũ cũ nhiều lúc thật thà, nhưng vì viết về những chuyện xưa cũ nên cũng khá phù hợp, ở những chỗ khác thì giọng văn ngắn gọn, gần lối viết kịch bản phim (với cốt truyện này, Thanh Giang đã viết kịch bản phim), pha chút tinh nghịch, dí dỏm… Xét về mặt tìm kiếm cách thể hiện đề tài truyền thống thì Thanh Giang đã thu hút được đọc giả khi pha trộn chuyện biệt động xuất quỉ nhập thần với một chút "trinh thám" (xã hội đen, bắt cóc, giải thoát…), một chút "chưởng" (lên núi xuống núi, đánh võ tay đôi…), tình yêu tay ba tay tư  (Huệ Linh - Gió Cát - Hoa Trang - Quang Minh - Hồng Sơn - Uyên Chi…) khiến cho cuốn tiểu thuyết thêm phần hấp dẫn... Khúc chuông chùa là một thành công mới của Thanh Giang và là một cuốn tiểu thuyết về đề tài truyền thống đáng chú ý. Nhân ngày tiễn Thanh Giang về đất mẹ.  Bến Tre - 18.12.2015 Trần Thanh Giao Theo http://trieuxuan.info/