1. Miền thẳm
Có một xứ sở đã tốn biết bao giấy mực của tao nhân mặc khách, nghệ
sĩ đa tài, quan chức lãng du đã tình cờ hoặc một lần tìm đến - nhưng gần như
người ta đành giận hờn, tủi thân, đau đáu nỗi buồn vì đã bất lực trước một
thiên đường cổ tích sừng sững giữa trùng điệp non ngàn thảo nguyên hơn một thế
kỷ qua, không diễn đạt, bày tỏ nỗi sự bất tuyệt tiềm ẩn của nó.
Một lần đến rồi xa, cũng như những ai đã sống cùng với thiên nhiên,
đất trời, cỏ cây hoa lá, chim muông đều hạnh phúc thốt lên không tiếc lời.
Đà Lạt!
Thành phố mờ sương. Thành phố trong mây. Thành phố ngàn hoa. Thành
phố ngàn thông. Thành phố rừng, rừng trong phố. Thành phố của thác và hồ. Thành
phố hoa Anh đào, Mimôza, Dã quì. Thành phố buồn. Thành phố mộng mơ. Thành phố
của thi ca, âm nhạc và những mối tình đẹp như tiểu thuyết diễm tình. Tiểu Paris
với những con đường trong hoa, thấp thoáng bóng nhà trong lá cây, tháp chuông
giáo đường ẩn hiện và liễu rũ bên hồ...
Đà Lạt!
Cái tên có ngọn nguồn từ một tộc người thiểu số lâu đời ở cao
nguyên xinh đẹp này là “Đạ” - có nghĩa là Nước và Lạch - là tộc người Lạch. Sau
rồi biến âm, Việt hoá với phương ngữ đáng yêu - Đà Lạt.
Cu-nhác, viên Công sứ Pháp đầu tiên đến Đà Lạt đã nói: “À la place
du coulait le petit ruisseau de la tribu des Lat et qu"on appelait Da Lat”
- có nghĩa “Ở hồ nước và dòng suối nhỏ của bộ tộc Lạch chảy qua người ta gọi là
Đà Lạt”. Theo tiếng Thượng Da hay Dak nghĩa là nước1.
Khi nói về Đà Lạt, không một ai không nhớ đến cái tên Alexandre
Yersin, người thầy thuốc nước Pháp đặt bước chân đầu tiên lên cao nguyên Lang
Bian này từ những năm 1893 - để sau đó và đến nay là 115 năm Đà Lạt luôn thăng
hoa lộng lẫy, huy hoàng và trầm mặc. Yersin kể lại tâm trạng của mình: “Cảm
tưởng của tôi thật sống động, khi từ rừng thông bước ra, tôi đặt chân lên bờ
cao nguyên rộng lớn trơ trụi và mấp mô, chế ngư bởi ba đỉnh núi Lang Bian.
Những gợn sóng của nó làm tôi nhớ lại mặt biển bị dày vò do một đợt sóng vĩ đại
như người ta thường thấy ở duyên hải An Nam tiếp theo một trận bão lớn. Sự mát
lạnh của khí trời đã làm tôi quên đi sự mệt nhọc và tôi nhớ lại sự vui mừng mà
tôi đã cảm thấy khi chạy hết tốc lực lên xuống những quả đồi y như một cậu học
sinh trẻ trung học. Dãy Lang Bian sừng sững ở giữa như một hòn đảo và dường như
càng lùi xa khi ta đã đến gần ...”2.
Đà Lạt có diện tích tự nhiên chừng 491 cây số vuông. Phía Bắc và
Tây giáp dãy Chorơni, Yo Đa Myut cao 1.861m, nghiêng phía Tây - Bắc dựa dãy Chư
Yang Kal và Lang Bian cao 1.921m, phía Đông là dãy Bi Đúp 2.278m và Cho Prolin
1.629m, phía Nam bao bọc bởi núi Voi và Yàng Sơreng huyền thoại ... Đà Lạt có
độ cao 1.500m so với mặt biển, chập chùng núi đồi, thung lũng và nhiều suối,
hồ, thác như hồ Than Thở, hồ Xuân Hương, hồ Vạn Kiếp, thác Gôga, thác Bơrem,
thung lũng Tình Yêu, rừng Ái Ân, đồi Cù, đường Hoa Hồng, đường Mimoza... những
cái tên nên thơ, mộng mị như hút hồn du khách.
Hỏi ra, con người Đà Lạt là sự trộn lẫn nét tế nhị, thanh lịch của
người xứ Bắc, nét trầm mặc, suy tư, cần cù, gan góc của người miền Trung, vẻ
thật thà, đôn hậu trọng lễ nghĩa của người phương Nam, sự giao tiếp khéo léo
của người Hoa và lối ăn bận lịch sự của người Âu Tây; và cư dân bản địa - mà
cho đến bây giờ chưa ai lý giải được 3 tộc người Lạch, Chil, Srê có mặt ở Đà
Lạt tự lúc nào, có thể cách nay bốn, năm thế kỷ vào thời kỳ hưng thịnh của
Vương quốc Chămpa.
Còn Đà Lạt hôm nay là hòn ngọc đa sắc màu trong con mắt của du
khách thập phương, bên cạnh nét cổ sơ nguyên thuỷ là sự lộng lẫy của những
phương tiện văn minh, tiến bộ khoa học kỹ thuật đi vào sinh hoạt, đời sống của
cộng đồng người ở miền đất “cao nguyên vàng” này.
2. Ai lên xứ hoa đào
Trên thế giới, rất hiếm có những đất nước mang tên một loài hoa
nào đó như xứ hoa Anh Đào (Nhật Bản), Hoa Hồng (Bungari), hoa Chăm-pa (Lào),
hoa Tuy-líp (Hà Lan)..., còn thành phố mang tên hoa có lẽ duy nhất ở Việt Nam
như hoa Ban (Tây Bắc), Phượng Vỹ (Hải Phòng), hoa Sấu (Hà Nội), hoa Đào (Đà
Lạt), còn làng hoa thì nhiều. Rất đặc trưng và cũng đặc biệt, bất luận chỉ cần
gọi tên hoa là biết ngay quê hương, bản quán, xứ sở đó ở những nơi đâu.
Ở Đà Lạt đâu chỉ có hoa Đào, mà là nơi bốn mùa cây lành trái ngọt,
ngàn hoa đua sắc ngát hương. Đất đai màu mỡ, khí hậu thuần khiết đã nuôi dưỡng
các loài hoa dọc các ngả đường, sân vườn đến tầng cao tầng thấp nhà ở, khách
sạn, nhà hàng, quán bar, hiện diện trong ngày Tết, giỗ chạp, lễ hội, chúc thọ,
sinh nhật, tiệc cưới, chúc mừng, đưa tiễn, vào tận phòng ăn phòng ngủ. Hoa có
loại cây trồng, chăm sóc, cắt tỉa, nhân giống lai tạo, có loại tự sinh sôi đều
mượt xanh, ăm ắp sắc màu.
Người Đà Lạt tự hào là xứ sở của những loài hoa tiêu biểu, lại tập
trung như Anh đào có hai màu đậm nhạt, Mai trắng, Mai xanh, Phượng tím, Hồng
vàng, Hồng phấn, Hồng chàm, Hồng nhung đại đoá màu đỏ sẩm, Xác pháo, hoa Quỳnh,
Trà my trắng nõn, đỏ tươi, Lồng đèn, Thông xà, Nhất chi mai, Đỗ quyên tím. Rồi
có những cái tên như Lay-ơn vàng, đỏ nhạt, tím, hoa Lys, Mimoza, Dã quỳ và
Forget-me-not (Đừng quên tôi nhé), Immortelle (Bất tử) sống mãi trong lòng du
khách và người yêu hoa, người giữ được giống hoa hơn một trăm năm qua.
Chưa có một công trình nghiên cứu tỷ mỷ về lai lịch từng loại hoa
để hệ thống được các thế hệ hoa, thứ nào biết được, người ta cho rằng có nguồn
gốc từ các nước Pháp, Anh, Hà Lan, Nhật Bản, Đài Loan, Ốt-xtralia và cả miền
Bắc miền Trung Việt Nam mang vào bằng nhiều con đường, còn các giống loài tự
nhiên trong thiên nhiên chưa biết tên, tất thảy đều phù hợp với đất đai, khí
hậu miền cao nguyên tuyệt vời này.
Tôi có đọc một tài liệu, mới rõ là ở cao nguyên Lâm Viên Đà Lạt có
hoa Anh đào bản địa, được gọi là Mai anh đào, vì hoa có 5 cánh giống hoa Mai
(Cerasus), màu hồng thắm và có dáng của cây Đào (Prunus) miền Bắc nước ta. Cây
Phượng tím (Jacaranda) gốc Brazil, Bolivia du nhập vào Đà Lạt những năm 1962,
ươm giống khó, trồng một năm thì ra hoa từ cuối đông cho đến suốt mùa Xuân, nở
từng chùm màu tím rực rỡ. Còn hoa Pencée được đưa từ Pháp đến đây từ đầu thế kỷ
XX, hoa có cánh mỏng như cánh bướm ba màu, còn được gọi là Violatricolor. Tuy
nhiên được tích hợp, cấy mô, Pencée cho ra nhiều màu sắc lạ. Pencée là “sứ
thần” của tình yêu, khi một người đàn ông tặng hoa gửi gắm, bày tỏ tình cảm hy
vọng và người phụ nữ nhận hoa, là cô ấy muốn nói “Tôi mong chờ một điều gì
đó...”. Lứa tuổi “mực tím” thường hay ép Pencée vào trang sách, nhật ký làm kỷ
niệm, vì thế có tên là “Hoa học trò”. Ở Đà Lạt Pencée nở quanh năm, nhưng đẹp
nhất là khi trời nắng hanh, se lạnh dễ làm ngơ ngẩn du khách.
Lên xứ hoa, khó biết loài hoa nào đẹp nhất. Tôi lân la hỏi một
người chăm sóc cây cảnh ở Nhà sáng tác Văn học nghệ thuật Đà Lạt, nơi chúng tôi
có dịp nghỉ ở đó vài mươi ngày. Ông cười:
- Cũng khó trả lời, vì còn tuỳ sự yêu thích của từng người. Tuy
nhiên, tôi thấy có ba loại hoa được khách ưa chuộng, đó là Huệ tây, mỗi năm chỉ
nở một vài tuần vào mùa thu, cái màu vàng sẩm của những cánh hoa ôm các nhị hoa
cánh gián mượt mà, cứ đếm từng cánh mà tính tiền mỗi bông hoa. Thứ đến là hoa
Hồng và Lay-ơn. Hồng và Lay-ơn bây giờ có nhiều màu lắm, bông lại to, đặc biệt
là Hồng vàng, ít có hoa nào sánh nổi.
Tôi có cô bạn gái sống lâu năm ở Đà Lạt, vốn yêu hoa như bố cô nên
cũng thả đắm tâm hồn mình, buồn vui, tỉnh thức cùng những loài hoa quý hiếm,
mang những cái tên xa lạ hư hoa Cô-cơ-li-cơ, cánh mỏng nhiều màu, có vẻ đẹp quý
phái, nhưng bừng nở không quá vài giờ là tàn phai nhan sắc. Hoa Cốt-mốt, cũng
rực rỡ, sống tự nhiên, nếu cắt cắm vào lọ là héo xàu trong chốc lác. Hoa Xu -xi
cánh đơn, màu vàng nhạt, chẳng có gì đáng gọi là hoa “Bâng khuâng” cả, người
trồng hoa, làm vườn gọi nó là Cúc Nhật có lẽ hay hơn. Hoa Păng-xê, thuộc họ
Lan, trong tự điển tiếng Việt gọi là Tử la lan, phớt hồng, cánh hoa e ấp, vì
thế được mang tên hoa “Tương tư” như những người trong tâm trạng mơ mộng, bời
bời nhớ thương nhau. Hoa Đỗ quyên, cánh đơn, màu đỏ pha vàng, lâu tàn. Còn
Mimôza, vào cuối Đông sang Xuân, nở vàng khắp các lối đi, luôn làm du khách đắm
đuối. Còn muốn thưởng ngoạn, say đắm mùa hoa Anh đào thì phải vào mùa Giáng
Sinh, kéo dài đến Tết âm lịch, sang Xuân mới cảm nhận hết vẻ đẹp của loài hoa
cũng là tên của xứ sở này - Xứ hoa Đào.
Ở Đà Lạt có rất nhiều trại hoa lớn nhỏ. Đi vào thế giới hoa, mà
tên gọi của mỗi loài hoa có tiếng Việt, La tinh, chữ Nôm, chữ Nho, Anh, Pháp,
Nhật ... khó mà nhớ hết được. Tỉ như hoa Cô-cơ-li-cơ, còn gọi là hoa Nha phiến,
người Tàu thì gọi là Mỹ nhân thảo (cây người đẹp). Hoa Giê-ra-mi-um, hay để
trên thành cửa sổ, treo ở bờ tường, gọi nôm na là hoa Tai tượng, lại có tên
khác khá gợi cảm hoa Phong lữ thảo (phất phơ trong gió)...
3. Chơi hoa biết luỵ vì hoa.
Chơi hoa, ngắm hoa, thưởng thức sự lộng lẫy, kiêu sa hay u buồn,
uẩn khúc của hoa tưởng cũng nên biết đôi chút về sự khổ công của người chăm
chút nó như cây Trà my, trồng hàng chục năm mới cao được 1 đến 1,5 mét. Cây
Thông xà, vừa mắt, phải mất 15 đến 20 năm mới toả ngọn. Cây Hồng vàng, bên Châu
Âu thuộc loại được yêu quí, gọi nó là Giô- sếp-phin (Joséphin) nữ hoàng thời
Pi-e đại đế Nga, ở ta có giá, nhưng nhiều người chê, vì hoa hay cụp cánh. Hoa
Hồng bạch được dùng cho cô dâu trong lễ cưới. Hoa Hồng phấn, lại khoác tên Gra
Mô-na-cô, màu áo của nữ hoàng tiểu vương quốc Bắc Phi. Rồi có loại Hồng BB,
mang tên nữ tài tử điện ảnh lừng danh Pháp, Bri-gít Bác-đô.
Ở ta có bốn loại hoa được dùng phổ biến là Hồng, Cúc, Lay-ơn và
Cẩm chướng, dễ trồng lại có nhiều màu để chọn. Hồng bụ bẩm, cành cứng, nở cánh
to là tốt nhất. Hoa Thu hải đường, loại Bê-gô-ni-a Rex của Ý, lá có đốm phủ lớp
lông tơ mịn như tuyết rất đẹp, lại đổi màu, nắng lên thì lá thắm, rồi huyết dụ,
mưa thì lá tím, hoa có ba khía và nhiều màu.
Còn Lan, khó mà kể tên, màu, cành, lá. Lan chỉ có hai loài là nuôi
treo trên cành cây, dưới giàn, dọc tường, ký sinh vào các cây cổ thụ và loại
trồng trong đất (địa lan), đều gọi là Phong lan. Hàng triệu triệu người trên
thế giới từ trước đến nay chơi Lan, đều bị vẻ đẹp và sự quyến rũ hào hoa, sang
trọng của nó mê hoặc, bởi nó sống lâu, da dạng về màu sắc, hương thơm thầm kín,
dịu êm.
Ông Thanh Minh, một chủ trại hoa cạnh chân đồi Cù Đà Lạt, có trên
400 loại hoa Lan, chỉ cho tôi xem một chùm Cẩm báo có màu vàng nhạt lốm đốm nâu
toả ra mùi thơm như gỗ trầm; gần đấy là mấy chục giò Giáng hương sực nức mùi
hoa dủ dẻ. Ông bảo, ở cao nguyên này còn nhiều tập đoàn Phong lan, chúng ta
chưa được biết đến như loài Đổ quyên trên dãy Lang Bian cao 2.200 mét, lá cứng
bông sây, có màu nâu rất lạ. Ở Châu Âu, ngay như bên chân tháp Ép-phen (Pháp) trồng
toàn Đổ quyên, hoa rực rỡ quanh năm. Còn cây Hồng tràm, có người gọi là Khuynh
diệp, có dáng liễu rũ, ra hoa bốn mùa. Loại đẹp hiếm, như trước đây ở biệt thự
ông Trần Trung Dung (Bộ trưởng Bộ ngoại giao thời Ngô Đình Diệm) có duy nhất
cây Lan mang tên Jade Wine (cây Móng hổ), hoặc cây Muguet (Linh lan) chỉ dành
cho giới thượng lưu, các bà các cô quý phái chơi Lan nâng niu.
Tôi đặc biệt sững sờ trước ao hoa Súng của ông Minh, vì từ trước
tới nay tôi chỉ thấy có hoa Súng tím, còn đây là Súng hồng, tím, trắng, mỡ gà.
Tôi chợt nhớ nhà báo Phan Quang có nhắc lại mấy câu thơ của Chế Lan Viên (trong
một bài viết của ông):
Sáng nay ra đường gặp ai?
Gặp đóa hoa Súng hồng
Hồng như chưa có môi nào hồng được vậy!
Rất tiếc, đến Đà Lạt lần này chưa có dịp diện kiến người kỹ sư già
Lương Văn Sáu, một chuyên gia về hoa, người đầu tiên trực tiếp tham gia kiến
lập Công viên hoa Đà Lạt và suốt đời tìm kiếm những loài hoa lạ cho thành phố
này. Có những cây như Chuông vàng (Sò cam), mỗi chùm hoa từ 40 đến 50 bông hình
quả chuông nở suốt bốn mùa, nghe đâu chỉ còn được 3 cây ở Đà Lạt, Trảng Bom và
Thảo cầm viên (Sài Gòn); cây Đậu tía, hoa có hai màu xanh, trắng và rất thơm có
nguồn gốc từ Đài Loan, cây hoa Vông kê, ở cổng Khách sạn Palace, gốc Trung Đông
và Châu Úc, khi mùa Xuân về hoa nở bung, theo gió bay trắng xoá như tuyết.
4. Ai lên xứ hoa Đào, đối với tôi chỉ là dịp “cỡi ngựa xem hoa.”. Dễ
gì một người trần mắt thịt như tôi mà dám sành sỏi, am hiểu được “thiên đường
hoa Đà Lạt”. Có chăng tôi và các bạn tôi chỉ biết lần theo đường hoa ngắm nhìn
rồi ồ lên đôi tiếng thô mộc “Đẹp quá, lạ quá!”, rồi hát vu vơ đứt quãng ca khúc
trữ tình bất hủ của Hoàng Nguyên để ngập ngụa trong hoa với chút kỷ niệm một
lần trở lại, và không thể
Ai lên xứ hoa Đào, đừng quên mang về một cành hoa.
Hạ Đông 2008
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét