Người tình trong “Thu, hát cho người”
và “Ru con tình cũ”
Thời trung học, cứ mỗi lần đi học ở trường Tiểu
La, tôi vẫn có thói quen hay uống café tại một quán rất quen thuộc tên là Café
Thu. Quán giản dị với những chiếc bàn gỗ cũ kỹ theo năm tháng. Ngày ấy, ở thị
trấn Hà Lam (Thăng Bình, Quảng Nam), ai cũng biết quán này, chủ nhân là một người
đàn bà trên 30 tuổi nhưng còn đẹp và sâu lắng. Một điều đặc biệt, café ở đây rất
ngon, nhạc hay và buồn như chính chủ nhân của nó. Lúc rỗi, tôi thường nói chuyện
với chủ quán, những lúc như thế, đôi mắt cô Thu thường đượm buồn, xa xăm, nhớ về
một dĩ vãng không xa lắm...
Cách đây khoảng 40 năm, trên đoạn đường từ
ngã tư Hà Lam đến cổng trường trung học Tiểu La - Thăng Bình, người dân ở thị
trấn nhỏ lẻ này chắc không quên cô nữ sinh tên là Thu, hàng ngày cắp sách đến
trường. Hồ thị Thu, người vùng quê ngày ấy thường gọi là Thu Chuẩn (ba cô tên
là Chuẩn) để phân biệt với những cô Thu khác. Thu học ban C, có giọng hát hay,
quyến rũ và từng là hoa khôi của truờng Tiểu La lúc bấy giờ. Với mái tóc dài
xõa ngang lưng, khuôn mặt trái soan, làn da trắng hồng, thướt tha trong tà áo
dài trắng, Thu đã làm cho biết bao nhiêu chàng trai điêu đứng. Trong số đó, Vũ
Đức Sao Biển và Đynh Trầm Ca (Mạc Phụ), những học trò chân đất, nhìn người đẹp
rồi mơ mộng yêu đương, về nhà làm thơ viết nhạc... Đynh Trầm Ca có "Ru con
tình cũ", Vũ Đức Sao Biển có "Thu, hát cho người", những bài thơ
này đã được giới học sinh, sinh viên chép nhau rồi truyền tụng. Tên tuổi của
các thi sĩ cũng nổi danh từ đó. Chỉ có một điều, đây là những mối tình trong mộng
tưởng, tình yêu đơn phương, lãng mạn ở lứa tuổi học trò. Thời gian trôi
đi, Thu lấy chồng sớm, chàng trung úy pháo binh tên Trần Đình Ái, một pháo
đội trưởng pháo binh. Ái là sĩ quan pháo binh yểm trợ cho bộ binh hành quân ở
vùng Sơn Tịnh, Quảng Ngãi. Thời ấy vào khoảng năm 1973.
Thu của ngày ấy
|
"Thu, hát cho người" để tặng cho
Thu được Vũ Đức Sao Biển sáng tác vào năm 1968, là một trong nhạc phẩm
làm nên tên tuổi của ông:
"Giòng
sông nào đưa người tình đi biền biệt
Mùa thu nào đưa người về thăm bến xưa
Hoàng hạc bay, bay mãi bỏ trời mơ
Về đồi sim, ta nhớ người vô bờ
Ta vẫn chờ em dưới gốc sim già đó
Để hái dâng người một đóa đẫm tương tư
Đêm nguyệt cầm ta gọi em trong gió
Sáng linh lan hồn ta khóc bao giờ
Ta vẫn chờ em trên bao la đồi nương,
Trong mênh mông chiều sương
Giữa thu vàng, bên đồi sim trái chín
Một mình ta ngồi khóc tuổi thơ bay
Thời gian nào trôi bềnh bồng trên phận người
Biệt ly nào không buồn phiền trên dấu môi
Mùa vàng lên, biêng biếc bóng chiều rơi
Nhạc hoài mong, ta hát vì xa người.
Mùa thu nào đưa người về thăm bến xưa
Hoàng hạc bay, bay mãi bỏ trời mơ
Về đồi sim, ta nhớ người vô bờ
Ta vẫn chờ em dưới gốc sim già đó
Để hái dâng người một đóa đẫm tương tư
Đêm nguyệt cầm ta gọi em trong gió
Sáng linh lan hồn ta khóc bao giờ
Ta vẫn chờ em trên bao la đồi nương,
Trong mênh mông chiều sương
Giữa thu vàng, bên đồi sim trái chín
Một mình ta ngồi khóc tuổi thơ bay
Thời gian nào trôi bềnh bồng trên phận người
Biệt ly nào không buồn phiền trên dấu môi
Mùa vàng lên, biêng biếc bóng chiều rơi
Nhạc hoài mong, ta hát vì xa người.
 |
Vũ Đức Sao Biển năm 1970
|
Bài hát được 2 danh ca Hà Thanh và Anh Ngọc hát trên Đài Phát thanh Sài Gòn.
Sau đó, những giọng ca tên tuổi của Miền Nam như: Phượng Bằng, Mai Hương,
Quỳnh Dao, Kim Tước, Vân Quỳnh, Vân Hà, Ngọc Long...thể hiện rất thành công.
Bài hát được công chúng đón nhận nồng nhiệt và trở nên nổi tiếng lúc bấy giờ.
Một thời, “Thu, hát cho người” đem đến nhiều
giai thoại cho giới văn nghệ sĩ, nhất là Quảng Nam, Đà Nẵng và TP. HCM. Tháng
1/2010, trong chương trình “Gặp gỡ cuối tuần” phát trên HTV7, Vũ Đức Sao Biển
có đề cập đến bài hát và coi đó là tình cảm trong sáng của chính tác giả với một
người con gái cùng quê ở Quảng Nam. Sau một thời gian xa cách, khi trở về, cô
gái ngày xưa giờ có lẽ đã có một bến bờ khác. Một mình lang thang lên đồi sim
tím, nơi đã từng gắn bó với mối tình ngày xưa, cảm xúc chợt ùa về… Và “Thu, hát
cho người” ra đời trong hoàn cảnh đó.
Cuối năm 2011, một lần viết về bài hát này
trên báo “Người lao động”, Vũ Đức Sao Biển giải thích rằng, tựa đề ca khúc
“Thu, hát cho người” là hát cho chính mình, hát cho mùa sim tím, tháp cổ và
dòng sông ở vùng quê nghèo khó Thăng Bình (Quảng Nam). Lần này, không hiểu vì
sao, trong bài báo “Tôi viết Thu, hát cho người”, ông không hề nhắc đến những
câu chuyện về Thu ngày ấy ? Ông tâm sự, thuở học trò, tâm hồn trong sáng như
dòng suối êm đềm xuôi chảy dưới chân đồi. Mùa thu, hoa sim tím nở như một tấu
khúc dịu dàng. Hoa sim, màu hoa tím nhạt lãng mạn, bình dị giữa thu vàng lại gợi
nhớ đến như vậy ? Ông nhớ hoa, nhớ người, ôm đàn và hát lên:
"Giòng
sông nào đưa người tình đi biền biệt
Mùa thu nào đưa người về thăm bến xưa
Hoàng hạc bay, bay mãi bỏ trời mơ
Về đồi sim, ta nhớ người vô bờ…”
Mùa thu nào đưa người về thăm bến xưa
Hoàng hạc bay, bay mãi bỏ trời mơ
Về đồi sim, ta nhớ người vô bờ…”
Thật
ra, Vũ Đức Sao Biển đã mượn ý của thi sĩ Thôi Hiệu (đời Đường) trong bài “Hoàng
hạc lâu” với câu:
“...Hoàng
hạc nhất khứ bất phục phản,
Bạch vân thiên tải không du du…”
(…Hạc vàng một khi bay đi đã không trở lại
Mây trắng ngàn năm vẫn phiêu diêu trên không…)
Và ngẫu nhiên, những lời trong bài hát “Thu,
hát cho người” cũng trùng với ý thơ của thi sĩ nổi tiếng người Pháp Guillaume
Apollinaire (1880-1918) trong bài thơ để đời L'Adieu (Lời vĩnh biệt):
“…J'ai cueilli
ce brin de bruyère
L'automne est morte souviens-t'en
L'automne est morte souviens-t'en
Nous ne nous
verrons plus sur terre
Odeur du temps brin de bruyère
Et souviens-toi que je t'attends…”
Odeur du temps brin de bruyère
Et souviens-toi que je t'attends…”
Sau này, Bùi Giáng dịch thành:
(…Ta đã
hái nhành lá cây thạch thảo
Em nhớ cho, mùa thu đã chết rồi
Chúng ta sẽ không tao phùng đựợc nữa
Mộng trùng lai không có ở trên đời
Hương thời gian mùi thạch thảo bốc hơi
Và nhớ nhé ta đợi chờ em đó ... )
Em nhớ cho, mùa thu đã chết rồi
Chúng ta sẽ không tao phùng đựợc nữa
Mộng trùng lai không có ở trên đời
Hương thời gian mùi thạch thảo bốc hơi
Và nhớ nhé ta đợi chờ em đó ... )
Năm 2007, trong một lần gặp gỡ văn nghệ, khi
Vũ Đức Sao Biển nhắc lại câu hát:
“Ta
vẫn chờ em dưới gốc sim già đó.
Để hái dâng người một đóa đẫm tương tư…”
nhà văn Sơn Nam đã “phê bình” Vũ Đức
Sao Biển: “Mày nói dóc! Cây sim ngoài Quảng Nam của mày thấp tịt, vậy
mày ngồi chỗ nào để đợi con nhỏ đó? Mà cái đồi sim thì trống huơ trống hoác,
con nhỏ đó có đến thì mày mần ăn được gì ?”
 |
Vũ Đức Sao Biển lý giải rằng, cây sim già không nhỏ, đặc biệt là khi mọc trên đồi
cát, có cây cao vài ba mét, tỏa bóng mát quanh năm. Ngày ấy, tuổi 20,
lòng Vũ Đức Sao Biển vô cùng trong sáng chẳng bao giờ dám nghĩ tới hai chữ “mần
ăn” như ông già Nam bộ đã nói.
Liên quan đến mối tình thơ mộng này, vào năm
1967, tại La Qua, Vĩnh Điện, (Quảng Nam), Đynh Trầm Ca (Mạc Phụ) đã viết
tặng cho Hồ Thị Thu ca khúc "Ru con tình cũ" rất thiết tha. Năm 1970,
trong một đêm nhạc ở Sài Gòn, một người ở Nhà xuất bản âm nhạc Khai Sáng đã
chuyển bản nhạc này cho Lệ Thu, cô ca sĩ nổi tiếng này đã bật khóc ngay
trong phòng thu âm khi hát đoạn đầu tiên: "Ba năm qua em trở thành
thiếu phụ, ngồi ru con như ru tình buồn..."
Bản nhạc cũng được ca sĩ Hà Thanh hát trên
đài phát thanh Sài Gòn
Ba năm
qua em trở thành thiếu phụ
Ngồi ru con như ru tình buồn
Xin một đời thôi tiếc thương nhau
Xin một đời ngủ yên dĩ vãng
Ba năm qua em trở thành thiếu phụ
Ngồi ru con như ru tình sầu
Kỷ niệm nào ghi dấu trên tay
Cho lòng này dài những cơn đau
Ôi ba năm qua rồi
Đời chưa nguôi gió bão
Người xa xôi phương nào
Người có trách gì không?
Thôi anh ơi anh đừng hờn trách nữa
Đời em như rong rêu tội tình
Xin gục đầu ghi dấu ăn năn
Thôi đừng buồn em nữa nghe anh
Ngồi ru con như ru tình buồn
Xin một đời thôi tiếc thương nhau
Xin một đời ngủ yên dĩ vãng
Ba năm qua em trở thành thiếu phụ
Ngồi ru con như ru tình sầu
Kỷ niệm nào ghi dấu trên tay
Cho lòng này dài những cơn đau
Ôi ba năm qua rồi
Đời chưa nguôi gió bão
Người xa xôi phương nào
Người có trách gì không?
Thôi anh ơi anh đừng hờn trách nữa
Đời em như rong rêu tội tình
Xin gục đầu ghi dấu ăn năn
Thôi đừng buồn em nữa nghe anh
“Buổi
ta vác cây đàn ngang trường cũ
ai như em đứng ngó cuối hành lang
ai như ta ngồi mơ sau cửa lớp
có lẽ nào mình còn đó sao, Thu ?...".
Café Thu ngày ấy cũng không còn nữa… Hồ
Thị Thu bây giờ đã ngoài 60 và trở thành một bà chủ tiệm bán hàng trang trí nội
thất ở thị trấn Hà Lam. Mỗi lần về lại Thăng Bình, lên những đồi sim bạt ngàn ở
vùng trung du (Bình Định, Bình Trị,...), tôi lại khe khẽ hát trong hoài niệm,
trong nỗi nhớ về những tháng ngày xưa cũ...
"...Thời
gian nào trôi bềnh bồng trên phận người
Biệt ly nào không buồn phiền trên dấu môi
Mùa vàng lên, biêng biếc bóng chiều rơi
Nhạc hoài mong, ta hát vì xa người..."
Biệt ly nào không buồn phiền trên dấu môi
Mùa vàng lên, biêng biếc bóng chiều rơi
Nhạc hoài mong, ta hát vì xa người..."
(http://truongvankhoa.vnweblogs.com)
ĐỌC THÊM:Liên quan đến Thu, người con
gái, người tình trong hai ca khúc “Thu, hát cho người” và “Ru con tình cũ”, nhà
báo người Quảng Nam Hà Đình Nguyên có kể lại:
Đất Quảng Nam vốn sinh ra nhiều nhân tài và cả
nhiều giai thoại. Trong đó một giai thoại hy hữu là có 2 nhạc sĩ đương thời
cùng nặng tình với một nàng thiếu nữ, và mỗi người đã sáng tác một ca khúc để
riêng tặng nàng. Cả hai bài hát này đều rất quen thuộc với công
chúng…
Đó là một giai thoại lý thú mà giới văn nghệ
Quảng Nam và Sài Gòn vẫn kể cho nhau nghe: Ngày xưa (thập niên 60), ở một thị
trấn nhỏ của tỉnh Quảng Nam, có một cô học trò trung học, ngày hai buổi ôm cặp
đi về trên con đường bụi mù phố lẻ. Nàng họ Hồ, tên Thu, có mái tóc dài, mặt
trái xoan, da trắng hồng và cặp mắt long lanh như sóng nước hồ thu. Sóng mắt của
nàng đã làm trái tim hai chàng nhạc sĩ tài hoa lỗi nhịp. Nhờ đó mà giới yêu nhạc
có được hai ca khúc “để đời” mà hát: bài Thu, hát cho người của Vũ Đức
Sao Biển và bài Ru con tình cũ của Đynh Trầm Ca.
Người viết là “thằng em” thân thiết của cả
hai nhạc sĩ. Mười lăm năm trước, khi tôi vào làm Báo Thanh Niên thì anh Vũ Đức
Sao Biển là “sếp” – phụ trách tờ Thanh Niên bán nguyệt san, còn khi anh Đynh Trầm
Ca giã từ ngày tháng phiêu dạt ở phương Nam để đưa vợ con về quê (năm 1998) thì
chính tôi là người đưa tin trên báo. Chuyện cả hai ông anh cùng yêu một cô gái
rồi viết nhạc, tôi cũng đã biết từ lâu nhưng nay mới có dịp… hỏi cho ra nhẽ.
Với anh Vũ Đức Sao Biển, trong những phát biểu
chính thức thì anh không hề nói anh viết Thu, hát cho người cho đích
danh một ai cả. Chỉ là một buổi sáng năm 1968, anh lang thang trên đồi sim ở
Thăng Bình quê anh, chợt nhớ về một người con gái đã xa mới bật ra những tứ nhạc:
“Dòng sông nào đưa người tình đi biền biệt. Mùa thu nào cho người về thăm chốn
xưa...”, rồi bảo: Những câu thơ Hoàng hạc nhất khứ bất phục phản của Thôi Hiệu
trong bài Hoàng Hạc lâu đã ám ảnh anh, để anh làm câu tiếp theo "Hoàng
hạc bay, bay mãi bỏ trời mơ, về đồi sim, ta nhớ người vô bờ…" Gì thì
gì, chính dấu phẩy sau chữ Thu trong cái tựa Thu, hát cho người đã khiến anh bị
“bắt quả tang”: viết cho Thu chứ còn ai vào đó nữa!…
Tôi hỏi
anh Đynh Trầm Ca thì anh cười khà khà: “Chuyện cũ rích, mà nếu tau kể thì có
hay ho chi mô. Tau cho mi số điện thoại của ông anh rể của cô đó và cả của cô
đó nữa. Mi hỏi đi!”. Tôi mừng rơn, gọi cho anh Hồ Luân đang ở Quảng Nam. Anh ấy
tuôn một tràng: “Thằng Mạc Phụ (tên thật của Đynh Trầm Ca) quen con Thu là qua
tui. Dạo đó tui để ý cô chị (tên Liên), Liên bị bệnh, tui muốn đến thăm nhưng
đi một mình thì hơi run, bèn rủ thằng Phụ đi theo. Ai dè, tới nhà Liên, hắn gặp
cô em, đâm ra như… mất hồn! Còn con Thu có “tình cảm” chi với Võ Hợi (tên thật
của Vũ Đức Sao Biển) không thì tui không rõ. Nhưng mà tui thấy nhiều khi người
ta hư cấu mà… hay quá trời, đến nỗi mình là người trong cuộc mà còn ngẩn tò te
nữa đó. Năm rồi, cô em tôi kể trong cuộc nhậu có một ông lãnh đạo địa phương. Ổng
hỏi: “Ở Quảng Nam có hai nhạc sĩ nổi tiếng, quý vị biết là ai không?”. Mọi người
đáp: “Vũ Đức Sao Biển với Đynh Trầm Ca chứ ai!”. “Đúng. Vậy hai ông này có đặc
điểm gì?”. Đáp: “Cùng yêu cô Thu và cùng viết bài hát cho cô này!”. “Đúng luôn,
nhưng mà xuất xứ của từng bài hát ra sao?”. Không ai trả lời được, lúc đó vị
này mới kể:
“Hai ông này là nhạc sĩ nên chơi thân với
nhau. Thân quá, cho nên khi yêu thì cũng yêu một người. Nhưng do ông Đynh Trầm
Ca nghèo, mà lại xấu trai còn ông Vũ Đức Sao Biển chẳng những đẹp trai mà còn làm
được bản nhạc Thu, hát cho người rất nổi tiếng nên cô Thu… lấy ông
này. Khi cặp vợ chồng này có một đứa con thì một hôm ông Đynh Trầm Ca đến thăm
bạn cũ, thấy ông Vũ Đức Sao Biển đang ngồi… ru con. Chuyện vãn được một lúc thì
ông Vũ Đức Sao Biển bận việc gì đó, mới nhờ bạn ru con hộ mình. Ông Đynh Trầm
Ca ngồi ru con (của) người tình cũ, thấy buồn thấm thía, nên mới cảm tác ra bài Ru
con tình cũ. He he… Hay quá phải không chú mày?”…
Tôi hỏi nhân vật chính: Thu – người đẹp của một
thời: “Chị ơi, sao người ta lại gọi chị là Thu Chuẩn?”. “À, Chuẩn là tên ba của
tôi, ở miền quê người ta thường gọi tên “kép” như thế để phân biệt con nhà này
với con nhà kia”. Hỏi “chuyện xưa”, chị cười bảo: “Dạo đó tôi với anh Đynh Trầm
Ca cũng có tình cảm nhưng chỉ là tình cảm tuổi mới lớn. Hồi quen anh ấy tôi mới
học lớp đệ lục (lớp 7 bây giờ) trường Trung học Tiểu La, nhưng rồi không duyên
nợ. Tôi lấy chồng năm 1966, chồng tôi người gốc Hà Nội. Một năm sau thì tôi biết
anh Đynh Trầm Ca có viết bài Ru con tình cũ…”. “Do đâu chị biết được?”.
“Chu choa, bài này được hát ra rả trên radio, không muốn nghe cũng phải nghe!
Còn chuyện anh Vũ Đức Sao Biển thì sau này tôi có nghe một người bạn gái kể là
anh ấy cũng có tình cảm với tôi và có viết bài Thu, hát cho người. Nếu
đúng vậy thì… cũng là chuyện có duyên không nợ…”.
Có một trùng hợp lý thú là cả Đynh Trầm Ca lẫn
Vũ Đức Sao Biển đều bỏ quê, trôi dạt vào phương Nam. Đầu thập niên 70 thế kỷ
trước, Vũ Đức Sao Biển vào Bạc Liêu dạy học suốt mấy năm rồi lên Sài Gòn làm
báo. Sau 1975, Đynh Trầm Ca cũng dắt díu vợ con trôi dạt về Sóc Trăng, An
Giang, rồi Sài Gòn… đến năm 1998 mới hồi hương. Anh hiện là ông chủ quán Thạch
Trúc Viên ở thị trấn Vĩnh Điện (Điện Bàn, Quảng Nam). Có một chuyện ly kỳ nữa
là dạo còn ở miền Tây, một lần Đynh Trầm Ca xuống bến đò thấy cha con một người
hành khất, người cha ôm cây đàn guitar cũ kỹ hát, còn đứa con gái cầm chiếc
thau nhôm móp méo đi đến từng người để xin tiền. Bản nhạc mà người hành khất
đang hát là bài… Ru con tình cũ: “Ba năm qua em trở thành thiếu phụ. Ngồi
ru con như ru tình buồn… Ôi, ba năm qua rồi, lòng chưa nguôi gió bão… Người xa
xôi phương nào, người oán trách gì không?”. Đynh Trầm Ca nghe mà thắt cả lòng.
Tháng 5.1988, Báo Thanh Niên đăng bài thơ Bất chợt trên bến đò ngang của anh:
“…Mười mấy năm rồi người con gái sang sông/Tôi viết lời ca sao buồn quá vậy?/Những
lời ca cho lòng tôi thuở ấy/Ai biết bây giờ/Bố con người hành khất dùng để ăn
xin?”. Nhạc sĩ Xuân Hồng đã phổ nhạc bài thơ này.
Hà Đình Nguyên
(*): Tựa đề do NPV đặt lại.
Trương Văn Khoa
Nguồn: http://www.nhuygialai.com/
Theo http://www.gocong.com/
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét