Truyền thống của Làng Mai là mỗi đêm giao thừa sẽ
được nghe đọc thơ và bình thơ. Chúng ta đã từng đọc thơ của Tản Đà, của Nguyễn
Bính, của Thâm Tâm, của Thế Lữ và của nhiều thi sĩ khác rồi. Ngày hôm nay
chúng ta đọc thơ Lưu Trọng Lư, một bài thơ được viết năm thi sĩ 70 tuổi mà rất
ít người biết. Bài thơ này có những suy tư khá sâu sắc về sống chết.
Chúng ta cũng sẽ đọc một bài thơ nữa mà thi sĩ viết
trước khi qua đời chỉ mấy tiếng đồng hồ. Bài thơ đó được coi như tương đương với
một bài kệ của một thiền sư sắp tịch. Có nhiều vị thiền sư khi sắp tịch, bảo đệ
tử đưa giấy mực, viết một bài hay ba câu, bốn câu gì đó, viết xong, quăng bút rồi
tịch. Lưu Trọng Lư cũng có một bài như vậy. Hôm nay chúng ta cũng sẽ có cơ hội
đọc bài thơ đó.
Vào một buổi trưa tháng 7 năm 1991, lúc Lưu Trọng
Lư đang nằm trong bệnh viện Việt-Xô ở Hà Nội, các cô y tá chuyền serum và
cho thi sĩ hít oxygen. Một cô y tá nói: «Bác ơi bác, khi nào bác khỏe, bác làm
cho chúng cháu một bài thơ đi». Trong nhà thương ai cũng biết Lưu Trọng Lư là một
thi sĩ nổi tiếng. Khi ấy, đang truyền nước biển và thở bình oxy, Lưu Trọng Lư
vung tay ra viết một bài thơ, trong lúc tay còn đầy dây với dợ. Bài thơ chỉ có
bảy, tám câu thôi, nhưng rất thật, có thể nói là một bài thơ thật nhất trong cuộc
đời thi sĩ. Lúc đó thi sĩ không còn sợ hãi, không còn phải đối phó với ai nữa.
Không cần đối phó với kẻ thù, cũng không cần đối phó với hoàn cảnh, không cần đối
phó với một tổ chức chính trị nào nữa hết.
Lưu Trọng Lư là người Huế , mẹ của Lưu Trọng Lư có
nụ cười đen nhánh tại vì thời đó người dân có « mốt » nhuộm
răng đem. Quan niệm ngày xưa về cái đẹp rất khác bây giờ, ai mà răng trắng người
ta nói trông giống hệt con ma, cho nên phải nhuộm răng cho đen. Mẹ và chị Cầm của
tôi ngày xưa cũng vậy, cũng nhuộm răng đen. Nhưng về sau phong trào răng trắng
xuất hiện, nên chị của tôi phải cạo cho răng trắng lại, cũng lại do cái mốt mới
mà ra.
Nhà văn Nguyễn Trọng Thuật là một cây viết của tập
san Phật học Đuốc Tuệ ở Hà Nội, xuất bản vào những năm 1930. Nguyễn Trọng Thuật
có viết một tiểu thuyết Quả Dưa Đỏ, một cuốn tiểu thuyết dã sử nói về An Tiêm,
con của vua Hùng Vương, người đầu tiên phát hiện ra trái dưa đỏ, nghĩa là trái
dưa hấu. An Tiêm bị đày ra ngoài đảo cho chết nhưng nhờ khám phá ra trái dưa đỏ
thành ra có cơ hội sống và cuối cùng được trở về nước. An Tiêm có làm một bài
thơ vịnh Quả Dưa Đỏ, quả dưa có ruột rất đỏ và hạt rất đen, bài thơ như thế
này:
Gặp em ngoài cõi biển Đông
Yêu em vì một tấm lòng thắm tươi
Răng đen mỉm miệng em cười
Dẫu trời nóng nực cũng nguôi cơn nồng
Yêu em anh bế anh bồng
Nước non ghi nghĩa tao phùng từ đây
Yêu em anh bế anh bồng
Nước non ghi nghĩa tao phùng từ đây
Còn Lưu Trọng Lư thì có một bài nói về nụ cười đen
nhánh của mẹ, là bài « Nắng Mới ».
Nắng mới
Mỗi lần nắng mới hắt bên song,
Xao xác gà trưa gáy não nùng.
Lòng rượi buồn theo thời dĩ vãng,
Chập chờn sống lại những ngày không.
Tôi nhớ me tôi, thuở thiếu thời
Lúc người còn sống tôi lên mười.
Mỗi lần nắng mới reo ngoài nội,
Áo đỏ người đưa trước dậu phơi.
Hình dáng me tôi chửa xóa mờ,
Hãy còn mường tượng lúc vào ra.
Nét cười đen nhánh sau tay áo,
Trong ánh trưa hè trước dậu thưa.
Xao xác gà trưa gáy não nùng.
Lòng rượi buồn theo thời dĩ vãng,
Chập chờn sống lại những ngày không.
Tôi nhớ me tôi, thuở thiếu thời
Lúc người còn sống tôi lên mười.
Mỗi lần nắng mới reo ngoài nội,
Áo đỏ người đưa trước dậu phơi.
Hình dáng me tôi chửa xóa mờ,
Hãy còn mường tượng lúc vào ra.
Nét cười đen nhánh sau tay áo,
Trong ánh trưa hè trước dậu thưa.
Thế hệ của tôi đã được ru bằng thơ của Lưu Trọng
Lư, cái lãng mạn này thật nhẹ nhàng thôi. Thơ của Lưu Trọng Lư là thơ tình, thơ
mộng và thơ sầu, bất cứ người nào sống trong thời đại đó đều được ru bởi những
bài thơ của Lưu Trọng Lư, vì trong chúng ta ai cũng có những hạt giống của
tình, của mộng, của sầu cả.
Ở chùa không đọc và hát những bài thơ và những bài
nhạc có tính cách trữ tình, sầu mộng. Nhưng hôm nay là Tết, nên mình cho phép
các sư cô, các sư chú được nghe loại thơ, nhạc này. Tôi có chọn được hai bài điển
hình của Lưu Trọng Lư nói về tính sầu, tính mộng.
Sầu Rụng
Vầng trăng từ độ lên ngôi
Năm năm bến cũ em ngồi quay tơ
Để tóc vướng vần thơ sầu rụng
Mái tóc buồn thơ cũng buồn theo
Năm năm tiếng lụa se đều
Những ngày lạnh rớt, gió vèo trong cây
Nhẹ bàn tay, nhẹ bàn tay
Mùi hương hàng xóm bay đầy mái đông
Nghiêng nghiêng mái tóc hương nồng
Thời gian lặng rót một dòng buồn tênh.
Năm năm bến cũ em ngồi quay tơ
Để tóc vướng vần thơ sầu rụng
Mái tóc buồn thơ cũng buồn theo
Năm năm tiếng lụa se đều
Những ngày lạnh rớt, gió vèo trong cây
Nhẹ bàn tay, nhẹ bàn tay
Mùi hương hàng xóm bay đầy mái đông
Nghiêng nghiêng mái tóc hương nồng
Thời gian lặng rót một dòng buồn tênh.
Tiếng Thu
Em không nghe mùa thu
Dưới trăng mờ thổn thức?
Dưới trăng mờ thổn thức?
Em không nghe rạo rực
Hình ảnh kẻ chinh phu
Trong lòng người cô phụ?
Hình ảnh kẻ chinh phu
Trong lòng người cô phụ?
Em không nghe rừng thu
Lá thu kêu xào xạc
Con nai vàng ngơ ngác
Đạp trên lá vàng khô?
Lá thu kêu xào xạc
Con nai vàng ngơ ngác
Đạp trên lá vàng khô?
Các vị đã từng nghe qua các bài thơ này rồi, hôm
nay cho phép tưới tẩm hạt giống đó trở lại. Những người trẻ, nhất là các cô,
các chú chưa bao giờ được nghe, cũng được phép thưởng thức những bài thơ này,
đó là thứ thơ và nhạc lãng mạn ngày xưa tôi đã đi ngang qua. Sau đó tôi sẽ nói
chuyện thêm về Lưu Trọng Lư thời còn trẻ, thời tham gia kháng chiến chống Pháp
và cuối cùng là thời tham gia cuộc chiến có người Mỹ tham dự
Trong đời sống hàng ngày nếu bận rộn quá, chúng ta
sẽ không có cơ hội để nhìn sâu vào sự sống và nhất là sự sống của chính mình.
Mình cứ để thời gian đi qua một cách oan uổng, mình lo những chuyện gọi là
« thực tế » vì vậy mình không có cơ hội nhìn sâu để thấy được
mình là ai? Mình từ đâu tới và mình sẽ đi về đâu?
Lưu Trọng Lư hồi còn trẻ đã từng mơ mộng, đã từng
yêu đương, đã từng sầu khổ. Khi lớn lên đã đi vào thực tế, ông tham gia kháng
chiến, trải qua hai cuộc chiến tranh và đến tuổi bảy mươi thì ấn tượng của hai
cuộc chiến đó vẫn còn ghi dấu nặng nề trong lòng. Nhưng Lưu Trọng Lư đã có cơ hội
nhìn lại cuộc đời mình, đã suy tư và đã có quán chiếu về vấn đề sống chết.
Chúng ta từng thấy có những vị xuất gia lên đến tuổi
bảy mươi mà chưa chắc có được cái thấy bằng cái thấy của Lưu Trọng Lư. Nhiều vị
xuất gia chỉ lo làm chùa, lo hoạt động, lo hoằng pháp và không có thì giờ để tu
tập, quán chiếu. Cái thấy của Lưu Trọng Lư là cái thấy của người xông pha trong
tên đạn, tham dự vào cuộc chiến và đi qua bao nhiêu khó khăn, tủi nhục. Lưu Trọng
Lư có một người con trai tên là Nông chết ở miền Nam trong khi tham dự vào cuộc
chiến chống Pháp.
Anh không ngồi đếm bao thu còn lại
Bao tuần lá đổ vàng rơi
Khi cánh song anh khép kín cõi đời
Anh vẫn không tin mình chết
Bao tuần lá đổ vàng rơi
Khi cánh song anh khép kín cõi đời
Anh vẫn không tin mình chết
Đến khi hình hài này tan rã rồi, anh vẫn không tin
rằng anh sẽ chết. Như vậy có nghĩa là Lưu Trọng Lư đã thấy được tính bất sinh bất
diệt của mình. Thi sĩ không tin rằng mình có thể chết được. Nhưng trong cuộc
sống, thi sĩ đã có cơ hội để nhìn lại cuộc đời mình, nhìn kỹ sinh tử và có thể
thấy được tính không sinh, không diệt ở chiều sâu. Tôi rất mừng khi thấy Lưu Trọng
Lư còn có thể làm được bài này khi thi sĩ ở tuổi 70 và càng mừng hơn nữa khi đọc
bài thơ cuối cùng, sáng tác trước khi thi sĩ chết mấy tiếng đồng hồ, chứng tỏ
thi sĩ đã có sự giải thoát.
Chúng ta thường nói năm cũ sẽ đi qua để nhường chỗ
cho năm mới. Năm cũ sẽ chết để cho năm mới sinh ra nhưng kỳ thực năm cũ không
chết, năm cũ được tiếp tục trong năm mới và nếu nhìn vào năm mới cho sâu sắc,
ta thấy năm cũ vẫn còn nguyên vẹn trong năm mới. Những gì ta làm trong năm cũ
còn y hệt trong năm mới. Như vậy năm cũ không đi đâu hết, năm cũ vẫn còn ở lại
với ta. Ngay bốn câu đầu mình đã thấy con người này có bản lãnh.
Anh không ngồi đếm bao thu còn lại
Bao tuần lá đổ vàng rơi
Khi cánh song anh khép kín cõi đời
Anh vẫn không tin mình chết
Bao tuần lá đổ vàng rơi
Khi cánh song anh khép kín cõi đời
Anh vẫn không tin mình chết
Khi chia tay không cất lời vĩnh biệt
Buổi giao ban không đứt đoạn đường dây
Trong gian nan ta gọi thép sáng ngời
Giữa đối thoại ngày mai ta sẽ không vắng mặt
Buổi giao ban không đứt đoạn đường dây
Trong gian nan ta gọi thép sáng ngời
Giữa đối thoại ngày mai ta sẽ không vắng mặt
Vào giây phút phải chia tay, tôi sẽ không nói vĩnh
biệt, tôi chỉ nói: see you again (hẹn gặp lại). Vĩnh biệt có nghĩa là
không bao giờ lại gặp lại nhau nữa nhưng đây không phải là vĩnh biệt. Mình sẽ gặp
nhau nơi suối nguồn, mình sẽ gặp nhau khắp nơi trên mọi nẻo đường.
Hãy cười cùng tôi, hãy nắm tay tôi,
Hãy vẫy tay chào để rồi tức thời gặp lại.1
Hãy vẫy tay chào để rồi tức thời gặp lại.1
Vì vậy, nếu khi chia tay không cất lời vĩnh biệt là
bởi không có sự biệt ly. Tôi với anh, tôi với em sẽ mãi mãi ở bên nhau, trong
em có tôi và trong tôi có em, không có sự chia ly, xa cách.
Buổi giao ban không đứt đoạn đường dây
Có một thời khắc gọi là giao thời giữa năm mới và
năm cũ, nhưng không có sự đứt đoạn, tại vì năm cũ tiếp tục trong năm mới cho
nên chữ vĩnh biệt không còn có nghĩa. Giờ phút mình gọi là chuyển tiếp, không
phải là giờ phút biệt ly.
Trong gian nan ta gọi thép sáng ngời
Giữa đối thoại vào ngày mai ta sẽ không vắng mặt
Giữa đối thoại vào ngày mai ta sẽ không vắng mặt
Khi lâm vào thế gian nan, một thế cờ cần phải tranh
đấu, thì mình cần có một lưỡi gươm, lưỡi gươm của trí tuệ, lưỡi gươm của ý chí.
Tôi sẽ có mặt và hình hài mà anh thấy đây tuy sẽ tan rã nhưng tôi sẽ vẫn có mặt
trong ngày mai. Cuộc đối thoại vẫn còn tiếp tục giữa con người với con người.
Và Lưu Trọng Lư hiện đang có mặt trong giờ phút này với chúng ta.
Bão gió ba mươi đầu cành vẫn trong tiếng hót
Ôi mẹ! Với mây xanh, sao biếc, nắng vàng
Tơ rút ruột, kén thời gian tằm lót ổ
Cho trời, cho đất một tình thương
Ôi mẹ! Với mây xanh, sao biếc, nắng vàng
Tơ rút ruột, kén thời gian tằm lót ổ
Cho trời, cho đất một tình thương
Ba mươi năm chiến tranh, ba mươi năm bão tố, giờ
đây đầu cành vẫn vang lên tiếng con chim nhỏ đang líu lo, bông hoa vẫn chưa
ngưng lời hát ca.
Đứng yên ngoài hàng dậu
Em mỉm nụ nhiệm mầu
Lặng nhìn em kinh ngạc
Vừa thoáng nghe em hát
Lời ca em thiên thâu
Ta sụp lạy cúi đầu2
Em mỉm nụ nhiệm mầu
Lặng nhìn em kinh ngạc
Vừa thoáng nghe em hát
Lời ca em thiên thâu
Ta sụp lạy cúi đầu2
Bông hoa nhỏ bé mà ta thấy ngoài hàng dậu ấy đang
tiếp tục hát bài thiên thu. Con chim nhỏ đậu đầu cành kia dầu có trải qua ba
mươi năm bom đạn vẫn còn vang tiếng hót.
Tơ rút ruột, có nghĩa là tôi vẫn còn làm thơ, làm
thơ trong bão tố, làm thơ trong chiến tranh, làm thơ trong hy vọng, làm thơ
trong tuyệt vọng. Giống như con tằm luôn luôn rút ruột ra để làm sợi tơ óng ánh
kết thành tổ kén. Thơ của tôi với sợi tơ vàng óng ánh cùng với mây xanh, sao biếc,
nắng vàng là để hiến tặng cho trời cho đất một tình thương. Nhiệm vụ của tôi là
chế tác tình thương, hiến tặng tình thương cho cuộc đời. Đây đích thực là một
thi sĩ, là một chiến sĩ mà cũng là một đạo sĩ. Nếu cần phải tranh đấu thì ta là
người chiến sĩ, nếu cần ca hát thì ta là người nghệ sĩ và nếu cần tình thương
thì ta là nhà đạo sĩ chế tạo tình thương. Nhà đạo sĩ là người hiến tặng tình
thương, tình thương là cái mà con người đang cần.
Đâu phải anh vào nơi bất diệt
Vì trăm năm sau
Cô bé nào bên cầu ao
Chợt ngâm đùa mấy câu thơ anh, vơ vẩn
Vì trăm năm sau
Cô bé nào bên cầu ao
Chợt ngâm đùa mấy câu thơ anh, vơ vẩn
Nói như vậy không có nghĩa là tôi sẽ đi vào một nơi
gọi là Niết bàn, gọi là bất diệt, tách rời ra ngoài sự sống. Niết bàn, bất
sinh bất diệt nằm ngay trong sự sống. Ta Bà là Tịnh Độ, Sinh Tử tức Niết bàn.
Tôi không mơ ước một cõi Niết bàn, một cõi vô
sinh bất diệt tách rời ra khỏi sự sống, tại vì tôi biết rằng sự sống có sinh có
diệt, nó chứa đựng niết bàn trong nó và không có sự phân biệt giữa niết bàn bất
diệt với sự sống có sinh diệt. Tìm niết bàn ngay trong sinh tử.
Trăm năm sau, khi hình hài tôi tan rã, có những cô
bé quê ở bên bờ ao sẽ ngâm nga một vài câu:
Em không nghe mùa thu
Dưới trăng mờ thổn thức. (3)
Dưới trăng mờ thổn thức. (3)
Đó là sự tiếp nối của tôi, cô bé đó là tôi. Thơ tôi
và người đọc thơ tôi vẫn còn mãi mãi. Lưu Trọng Lư thấy được sự tiếp nối của
mình ngay khi hình hài ông chưa tan rã. Chúng ta là người đã từng nghe pháp thoại
nhiều lần về đề tài sinh tử, chúng ta là người đã được hướng dẫn ngồi thiền,
nhưng chúng ta có được một cái thấy như Lưu Trọng Lư hay chưa? Hay tại quá bận
rộn trong đời sống hàng ngày, chúng ta không có cơ hội để nhìn, để thấy?
Anh biết rồi mắt anh sẽ tan thành bụi phấn
Nhưng em có hay hạt bụi mắt anh
Là con thương của giọt nắng rơi tự trên cành
Và của hạt sương tự đất đen tụ lại?
Nhưng em có hay hạt bụi mắt anh
Là con thương của giọt nắng rơi tự trên cành
Và của hạt sương tự đất đen tụ lại?
Cái gì mà không trở thành cát bụi nhưng cát bụi này
lại trở thành quí giá. Sau này hình hài anh tan rã, mắt anh trở thành bụi phấn
nhưng những hạt bụi phấn ấy cũng là đứa con thương mến của giọt nắng rơi từ
trên cành. Tất cả đều tương tức. Những bụi phấn rơi từ con mắt cũng là đứa con
thương của những hạt sương từ đất đen tụ lại.
Mắt là tứ đại: đất, nước, lửa và gió. Tai cũng là tứ
đại, nhưng trong văn học đạo Bụt mắt đại diện cho sáu căn vì mắt luôn luôn đi
trước (mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, ý). Mắt của anh khi rơi xuống cũng sẽ trở
thành bụi vàng và tai khi rơi xuống cũng sẽ thành bụi vàng. Bụi vàng đó cũng là
đứa con thương của ánh sáng mặt trời từ trên rơi xuống, cũng là con thương của
những hạt sương từ đất nâu kết tụ lại. Mắt của anh sẽ không bao giờ mất.
Hôm nay chúng ta ngồi đây trong giây phút chờ đợi
giao thừa và đọc thơ của Lưu Trọng Lư. Đọc với tính cách quán chiếu, đọc ngay
trong lòng, trong cơ thể của mình.
Còn say, còn mơ, còn luân hồi mãi mãi
Bụi phấn vẫn bay đi cướp lửa những sao trời
Để sưởi nồng mảnh mảnh trăng rơi
Và chút chút nhen hồng trong mắt người bất hạnh
Bụi phấn vẫn bay đi cướp lửa những sao trời
Để sưởi nồng mảnh mảnh trăng rơi
Và chút chút nhen hồng trong mắt người bất hạnh
Luân hồi nghĩa là sự tiếp nối, nghĩa là không có sự
đứt đoạn, nghĩa là không có sự chấm dứt. Bụi phấn kia rơi từ mắt anh, đi luân hồi
với tính cách của thơ, của mộng, của tình thương, tác hợp với ánh lửa sao trời
để sưởi nồng mảnh mảnh trăng rơi và chút chút nhen hồng trong mắt người bất hạnh.
Có những con người không may, có những em bé đói, những người già không ai chăm
sóc, có những người đang bị giam cầm, có em bé mất cha, mất mẹ. Những người bất
hạnh đó cần có tình thương, cho nên bụi vàng trong mắt anh sẽ tiếp tục làm
trong công việc đó với thơ, với mộng, với tình thương.
Nếu chút thương còn vương trên mẩu bánh
Chút đau còn vướng áo chưa lành
Bọn côn đồ còn dọa dẫm hành tinh
Bụi mắt anh, cả hồn anh khắp trời bủa lưới
Chút đau còn vướng áo chưa lành
Bọn côn đồ còn dọa dẫm hành tinh
Bụi mắt anh, cả hồn anh khắp trời bủa lưới
Mẩu bánh đây tức là bát cơm nguội, miếng bánh mì
khô mà em bé đói đang mơ ước. Em bé cầm cái bát sứt mẻ trong tay chờ đợi giờ
này sang giờ khác mà không có được một muỗng cơm, một miếng bánh nào. Em bé đứng
trong trời lạnh căm căm không có một manh áo che thân. Chút đau đó, chút thương
đó làm động trái tim mình và thơ trong lòng mình được xúc tác tạo ra trong lòng
mình chút yêu thương, chút từ bi.
Bọn côn đồ còn dọa dẫm hành tinh
Bụi mắt anh, cả hồn anh khắp trời bủa lưới
Bụi mắt anh, cả hồn anh khắp trời bủa lưới
Khi bọn côn đồ còn dọa dẫm hành tinh này thì thơ của
anh vẫn tiếp tục làm công việc xúc tác chất tình thương, chất hiểu biết trong
con người. Bụi vàng rơi từ mắt anh khi thân xác này tan rã cùng với tâm hồn anh
sẽ bủa lưới khắp trời, bủa lưới tình thương để chăm sóc và bảo hộ cho hành tinh
này, để lo lắng cho những người bất hạnh.
Sau khi hình hài tôi tan rã thì thơ tôi, tình
thương tôi, những hạt bụi rơi xuống từ cơ thể tôi sẽ cộng tác với tất cả tâm hồn
tôi để bủa thành tấm lưới để che chở, để ngăn ngừa không có cho tàn ác, bất
công và bạo động hoành hành trên hành tinh này.
Khi mình có một ít cảm thọ, một ít xúc động, ngọn
sóng lòng đưa tới sẽ biểu hiện thành một câu thơ trên tờ giấy trắng.
Và bâng quơ tiếng gió trên cành
Xua chút lạnh bên bờ cây còn sót lại
Xua chút lạnh bên bờ cây còn sót lại
Có tiếng gió trên cành bâng quơ và tiếng gió đó sẽ
giúp cho hình hài tôi tạo thành sức ấm để có thể xua bớt cái lạnh còn sót lại
bên bờ cây.
Có nhạc nào bằng khúc nhạc ấy
Của lời trao tiếng gởi giữa con người
Của lời trao tiếng gởi giữa con người
Khi giữa những con người với nhau có sự đối thoại,
có sự truyền thông, có nhạc, có thơ, có sự tìm hiểu nhau thì không có khúc nhạc
nào hay bằng khúc nhạc của sự đối thoại, của sự truyền thông đó. Con người phải
tiếp tục truyền thông với nhau, trao đổi, cười nói và chia sẻ với nhau. Đó là
khúc nhạc hay nhất trong tất cả các bản nhạc. Trong nhạc khúc đó, thơ là
phương tiện lớn, thơ thiết lập sự truyền thông, thơ lấy đi những hiểu lầm, thơ
lấy đi những hận thù, thơ thiết lập sự thương nhau và hiểu nhau.
Có nhạc nào bằng khúc nhạc ấy
Của lời trao tiếng gởi giữa con người
Cũng bấy nhiêu tiếng khóc tiếng cười
Mà vàng ngọc trên thế gian không sánh nổi
Của lời trao tiếng gởi giữa con người
Cũng bấy nhiêu tiếng khóc tiếng cười
Mà vàng ngọc trên thế gian không sánh nổi
Chỉ cần tiếng khóc, tiếng cười, chỉ cần phương tiện
truyền thông, mà không có vàng nào, ngọc nào trên thế gian có thể sánh nổi.
Không gì quí bằng sự truyền thông giữa con người với con người mà ngày mai phải
tiếp tục và tôi sẽ có mặt với các vị.
Ta chẳng bao giờ tiếc nuối
Những giọt nước mắt đổ ra
Vì một ý đẹp, một cành hoa
Hay vì một nỗi đau bên đường đụng phải
Những giọt nước mắt đổ ra
Vì một ý đẹp, một cành hoa
Hay vì một nỗi đau bên đường đụng phải
Trong thơ ta đã cười, ta đã mơ nhưng ta cũng đã
khóc và ta không tiếc rằng ta đã khóc tại vì tiếng khóc đó cũng là một phương
tiện để truyền thông.
Có một ý đẹp, ta có thể khóc, khóc vì nó quá đẹp.
Đó là những giọt nước mắt của sự cảm động. Có phải mình chỉ khóc khi mình khổ
đau? Mình cũng khóc khi thấy đất trời quá đẹp, khi thấy tình người quá đẹp, những
giọt nước mắt đó có khả năng trị liệu, làm lành thương tích nơi mình và nơi người.
Thấy một cành hoa đẹp quá mình cũng có thể khóc được.
Thầy Giác Thanh, đệ nhất trụ trì của tu viện Lộc Uyển kể rằng có một hôm thầy
đi vào trong núi, thầy thấy rất nhiều hoa nở vào mùa Xuân, thầy quỳ xuống, chắp
tay lại và khóc. Tại sao khóc? Tại sao phải quỳ xuống? Tại vì thầy thấy được những
cái hết sức mầu nhiệm của đất trời.
Vì một ý đẹp, một cành hoa
Hay vì một nỗi đau bên đường đụng phải
Hay vì một nỗi đau bên đường đụng phải
Anh hùng gặp chuyện bất bình không thể nào bỏ qua
được. Khi trông thấy sự bất bình, những bất công, những thương đau, thì mình sẽ
luôn luôn lấy thơ ra để đáp ứng. Thơ của mình là tình thương, thơ của mình là sự
hiểu biết.
Có những hoàng hôn kia tan xóa mờ chân sói
Giữa nơi đây ta chong sáng ngọn đèn
Giữa nơi đây ta chong sáng ngọn đèn
Bóng tối không cho chúng ta nhận diện được loài
lang sói đang có mặt. Ta giữ ngọn đèn của ta cho thật sáng, đừng để bóng tối
tràn ngập, đừng để cho những loài ma quái xâm chiếm cuộc đời ta. Giữ cho ngọn
đèn của mình sáng chói để thấy, biết những gì đang xảy ra. Những con chó sói sắp
ùa vào, tức là những mê mờ, thù hận bắt đầu biểu hiện trong tâm ta thì lúc ấy
ta thắp lên một ngọn đèn chánh niệm đó là công việc rất là cần thiết.
Giữ mãi hồn thương, sắc mơ còn đỏ mãi
Dầu mơ kia chưa trọn nở trước thềm
Dầu mơ kia chưa trọn nở trước thềm
Bổn phận của chúng ta là luôn nuôi dưỡng hồn
thương, nuôi dưỡng bồ đề tâm. Những mơ ước của mình phải được giữ gìn đừng để
cho chúng chết. Mơ ước gì? Mơ ước một ngày kia, nhân loại biết thương nhau, biết
nắm tay nhau và tha thứ cho nhau. Thà là tôi bị lừa gạt còn hơn tôi bị mất niềm
tin nơi con người. Dầu tôi có ngây thơ, tôi có bị lừa gạt, tôi vẫn muốn chấp nhận
điều đó hơn là tôi nghi ngờ con người. Thành công của Lưu Trọng Lư là ở chỗ vẫn
còn niềm tin nơi con người. Chừng nào bạn hết niềm tin nơi con người thì chừng
đó bạn sẽ chết. Mình phải tin rằng trong mỗi con người đều có Phật tính mà Phật
tính đó không bao giờ có thể tiêu diệt được. Dầu con người có độc ác, có nham
hiểm nhưng mình vẫn tin rằng con người ấy một ngày nào đó sẽ vươn lên.
Tình thương và mộng ước, mộng ước này trong đạo Bụt
gọi là đại nguyện. Nếu không có đại nguyện thì không có sức sống, còn nếu không
có đại bi thì không có hạnh phúc. Đại bi và đại nguyện là hai cái mình phải
nuôi dưỡng trong đời sống hàng ngày.
Giữ mãi hồn thương, sắc mơ còn đỏ mãi.
Đỏ mãi tức là còn cháy mãi như là một ngọn đèn.
Dầu mơ kia chưa trọn nở trước thềm.
Có hạnh phúc nào như hạnh phúc niềm tin
Dầu mơ ước của mình mới thực hiện được một phần, một
phần rất nhỏ, nhưng mình vẫn giữ được niềm tin và tình thương đó.
Chừng nào niềm tin không còn là mình sẽ chết. Ngày
nào mình còn giữ được niềm tin, ngày đó mình vẫn còn năng lượng để sống: “Đã có
đường đi rồi, con không còn sợ nữa”. Niềm tin là năng lượng giúp ta đi tới.
Vẫn như thuở nào tóc để lơi chiếc lược
Cho mắt anh lại được gặp mắt em
Cho hai tia lửa nhỏ hồng thêm
Cho mắt anh lại được gặp mắt em
Cho hai tia lửa nhỏ hồng thêm
Ngày xưa khi còn trẻ, anh hai mươi tuổi, em mười
chín tuổi, chúng ta còn rất ngây thơ, tuy rằng ngây thơ như vậy nhưng chúng ta
có niềm tin nơi nhau và muốn làm sao để cho niềm tin đó còn mãi cho dù mình lớn
lên, 30 tuổi, 50 tuổi, 70 tuổi hay 90 tuổi.
Gà ban mai mỗi ngày còn đập cánh
Thì ai tắt được lửa bình minh
Thì ai tắt được lửa bình minh
Gà là con vật thức dậy sớm nhất, những con gà trống
buổi sáng nào cũng đập cánh kêu ò ó o o o… Thời kháng chiến, nhất là ở miền
quê, làm gì có đồng hồ nên sáng tinh sương mà còn nghe gà gáy thì đó là một tin
mừng:
Gà ban mai vẫn còn đập cánh,
Thì ai tắt được lửa bình minh ?
Thì ai tắt được lửa bình minh ?
Không ai thể có ai tắt được lửa bình minh.
Khi tim anh còn chan chứa ân tình
Lẽ nào em tin rằng: Anh sẽ chết?
Lẽ nào em tin rằng: Anh sẽ chết?
Trái tim của anh còn đầy dẫy ân tình thì làm sao
anh có thể chết được. Thành ra cái chết là cái mình có thể vượt thắng. Cái chết
không có, chỉ có sự tiếp nối thôi, cho nên tới tuổi bảy mươi, tám mươi mình vẫn
giữ được niềm tin và tình thương trọn vẹn. Làm sao nói là mình chết được? Lưu
Trọng Lư bằng cách sống của mình đã tìm thấy được chân lý vô sinh bất diệt, thấy
rằng không có cái chết và nhờ đó thi sĩ đánh bại cái chết. Đó là đỉnh cao của
Lưu Trọng Lư. Lưu Trọng Lư từ “Em không nghe mùa Thu dưới trăng mờ thổn thức”
cho tới Lưu Trọng Lư của tuệ giác, của sự vượt thoát sống chết.
Và tiếp theo đây tôi xin đọc bài thơ cuối cùng của
nhà thơ Lưu Trọng Lư. Khi cô y tá chưa kịp lấy cây kim ra, sợi dây truyền serum
vẫn còn đó nhưng thi sĩ nhất định kêu cô y tá đưa cho ông ta cây bút để thi sĩ
viết bài thơ cuối cùng.
Trời đã về chiều.
Chiều này không phải là chiều ở bên ngoài. Đó là
chiều ở trong lòng, thi sĩ biết là thân hình mình sắp tan rã.
Buồn tà, vơ vẩn tà.
Tà tức là buổi chiều nghiêng nghiêng, có cái buồn,
có cái vơ vẩn và ta đi tìm ai bây giờ? Cố nhiên cuộc sống là một cuộc đi tìm, một
cuộc đi tìm không ngưng nghỉ. Chúng ta ai cũng là người đi tìm cả và cuộc tìm
kiếm đó không bao giờ chấm dứt. Cho đến giờ phút chót, vẫn thấy rằng mình phải
đi tìm nhưng mà tìm ai?
Ta đi tìm ai bây giờ?
Và ai tìm ta nổi?
Và ai tìm ta nổi?
Rất là lạ, mình cũng đang đi tìm mà mình không biết
có tìm được hay không? Có thể có người đang đi tìm mình và không biết người đó
có thể tìm được mình hay không? Khi đọc đến đây thì mình thấy được giáo lý về Bất
khả đắc. Bất khả đắc là không nắm bắt được.
Có một lần khi thầy A Nậu La Độ đang đi khất thực
thì bị một số thầy ngoại đạo chận lại rồi nói: huynh phải trả lời cho chúng tôi
vài câu hỏi về giáo lý. Sau khi đức Thế Tôn nhập diệt rồi thì Ngài còn hay là
Ngài không còn? hay là Ngài vừa còn vừa không còn? hay là Ngài vừa không còn
cũng không không còn? Huynh phải trả lời cho chúng tôi trong phạm vi bốn mệnh đề
đó:
Đó gọi là tứ cú. Huynh không thể nào thoát ra khỏi
bốn phạm trù đó được. Huynh phải trả lời là Bụt sau khi chết thì là Bụt nằm vào
trong cái box nào của bốn cái box đó, bốn khái niệm đó? Thầy A Nậu La Độ nói: Theo
như tôi hiểu thì đức Thế Tôn không bao giờ nói đến sự có mặt của Ngài trong bốn
phạm trù như vậy.
Trong khi đi về, thầy A Nậu La Độ nghĩ rằng có thể
là mình sẽ tiếp tục gặp những người du sĩ ngoại đạo như thế, và họ sẽ hỏi mình
câu đó nhiều lần nữa và mình làm sao để trả lời được cho đúng ý của đức Thế
Tôn. Cho nên thầy mới tới thăm Bụt và kể lại câu chuyện mình đã gặp những du sĩ
ngoại đạo như thế nào và nhờ đức Thế Tôn cho mình một câu trả lời.
Đức Thế Tôn nhìn thầy A Nậu La Độ cười và nói rằng:
Thầy có thể tìm Như Lai trong sắc hay không?
Thầy A Lậu Na Độ: Đâu được, đâu có thể nhận diện đức
Như Lai qua sắc được, tại đức Như Lai vượt thắng, vượt qua sắc, không kẹt vào
trong sắc.
Đức Thế Tôn: Như vậy có thể nhận thức được Như Lai
qua thọ, qua tưởng, qua hành, qua thức được không?
Thầy A Nậu La Độ: Không được, cũng không thể nhận
thức được Như Lai qua thọ, tưởng, hành thức.
Rồi đức Thế Tôn nói: Như vậy có thể nhận diện Như
Lai ngoài sắc được không?
Thầy A Nậu La Độ: Không được, không thể nhận diện
Như Lai ngoài sắc được.
Bụt cười: Như Lai đang ngồi sờ sờ đây mà thầy tìm
Như Lai còn không được, huống hồ là sau khi sắc thân Như Lai tan rã !
Như Lai không phải là một đối tượng có thể nắm bắt
được bằng cái trí năng của mình.
Ta đi tìm ai?
Ai tìm ta nổi?
Ai tìm ta nổi?
Có thể ta có người yêu và người đó đang muốn nắm
ta, muốn bắt ta.
Biết ta là ai nhưng ai tìm ta nổi?
Tự thân của Lưu Trọng Lư bao giờ cũng mầu nhiệm như
tự thân của đức Như Lai, tự thân một chiếc lá hay một đám mây. Chúng ta không
thể nắm bắt được một chiếc lá hay một đám mây bằng trí năng của ta được. Cái đó
gọi là vô khả đắc, vô đắc, bất khả đắc.
Làm sao mà Lưu Trọng Lư đạt tới được cái thấy này?
Lưu Trọng Lư học được cái này ở chỗ nào? Cố nhiên là Lưu Trọng Lư đã từng đi
chùa, có thể là đã được nói chuyện với các thầy. Thi sĩ đã có cơ hội chiêm nghiệm,
để mà nhìn sâu vào trong bản chất của sự sống.
Bài thơ này là bài thơ thật nhất trong tất cả các
bài thơ tại vì lúc đó thi sĩ đã gần chết rồi. Bài thơ này không phải làm ra để
tặng cho các cô y tá. Các cô y tá lúc đó sức mấy mà hiểu được bài thơ này ! Bài
thơ này là để cho chúng ta, ngày hôm nay ngồi ở Lộc Uyển,
Ta đi tìm ai bây giờ?
Ai tìm ta nổi?
Ai tìm ta nổi?
Mà ai tìm ta nổi và người ta đi tìm ta cũng không nắm
bắt được nhưng ước muốn đi tìm vẫn còn đó. Có một thao thức muốn đi tìm, nhưng
tìm bằng cái gì? Tìm bằng trí năng của mình hay tìm bằng trái tim của mình?
Ngày xưa đức Thế Tôn nói rằng: Với cái trí năng của
mình và bốn mệnh đề: có, không, có và không, không có cũng không không ta
không thể nắm bắt được cái gì hết. Ai tìm ra mình được và mình có thể tìm ra được
ai?
Ai tìm cho nổi?
Có thể người yêu ta đang đi tìm ta nhưng người yêu
ta cũng không tìm ra ta được. Mà cảnh sát công an có muốn tìm ta thì cũng không
tìm ra ta được; sức mấy mà cảnh sát công an có thể tìm ra được ta. Họ có thể
tìm ra được bóng dáng, có một khái niệm về ta rằng ta là người ngay hay kẻ gian,
nhưng không ai có thể tìm ra chân tướng của ta, tìm ra chân như của ta. Với trí
năng đó không ai có thể nào tìm ra ta được, tìm Bụt không được mà tìm Lưu Trọng
Lư cũng không được, tìm một tờ lá hay một đám mây cũng không được.
Ta đi tìm ai bây giờ?
ai tìm ta nổi?
trăm khóa không giữ lấy ta
ai tìm ta nổi?
trăm khóa không giữ lấy ta
Trăm khóa tức là một trăm cái xiềng, một trăm cái
xích. Một trăm cái khóa cũng không giữ được ta, dù đó là kẻ thù hoặc dù đó là
người thương cũng không thể nào khóa được ta. Ta đã trở thành con người tự do rồi,
không cái gì có thể xích ta lại được. Và nếu các ngươi đi tìm ta bằng khái niệm
của các ngươi, bằng những nhãn hiệu, những cái mũ chụp lên ta thì không bao giờ
tìm thấy được ta hết. Trăm khóa không giữ nổi ta, tại vì ta đạt tới tự do
rồi.
Ta như con chim giữa trời
Vô ích, vô ích, vô ích
Vô ích, vô ích, vô ích
Trong bài thơ này có đến sáu chữ vô ích. Chữ vô ích
đó mình có thể hiểu theo nhiều cách. Tất cả những cái mình chạy chọt tìm kiếm,
những cái mình đang tranh đấu, lùng bắt, theo đuổi đều là vô ích cả. Đây là cơ
hội để chúng ta nhìn lại. Chúng ta đã và đang chạy theo cái gì? Chúng ta đã và
đang mơ ước cái gì? Chúng ta thấy cái gì quan trọng nhất trong cuộc đời? Tất cả
những cái đó thi sĩ Lưu Trọng Lư nói đều là vô ích hết. Đây là những tiếng hét,
những tiếng hét rất lớn không kém gì tiếng hét của Thiền tổ Lâm Tế. Đó là lời
tuyên án.
Vô ích, vô ích, vô ích.
Tất cả những cái mà các người theo đuổi, tất cả những
gì mà ta theo đuổi trong thời trai trẻ, tất cả đều là vô ích. Chúng ta đã để
cho những cái đó làm mất cuộc đời của ta. Chữ vô ích được lập lại sáu
lần trong một bài thơ ngắn.
Đó là tiếng của một con chim đã bay trên không và
phán xuống cho chúng ta: tất cả những cái gì mà các ngươi đang làm đều là chuyện
vô ích. Quí vị nên quán chiếu lại: những cái làm ta thất vọng, khổ đau, rên xiết,
làm ta suýt chút nữa là tự tử, những cái đó có thật sự ích lợi cho cuộc đời ta
hay không? Hay đó toàn là những chuyện không đáng, toàn những chuyện vô ích?
Tôi rất mừng và tôi rất biết ơn các cô y tá, đã thỏ
thẻ như thế nào mà mời được người thi sĩ già, gom hết toàn lực của mình để viết
ra bài thơ này. Bài thơ tương đương với một bài kệ của thiền sư trước khi nhập
diệt.
Không ai giữ nổi ta hết
Ta đi tìm người ta yêu
Ta đi tìm người ta yêu
Mục đích của sự sống là đi tìm người yêu của mình.
Nếu quí vị để thì giờ đi làm chuyện khác là quí vị sai lầm.
Đói lòng ăn nửa trái sim
Uống lưng bát nước đi tìm người thương4
Uống lưng bát nước đi tìm người thương4
Đó là việc đáng làm nhất.
Ta đi tìm người ta yêu
Cứu nhân của đời ta
Cứu nhân của đời ta
Cứu nhân (Savior, my savior) chính là người yêu của
ta đã mở mắt cho ta, đã cho ta cái thấy, đã đưa ta thoát khỏi thân phận tù đày
của con người, đã chỉ cho ta thấy được con đường để ta đi tìm người yêu của ta.
Con đã đi tìm Thế Tôn
từ hồi còn ấu thơ
Con đang nghe tiếng gọi của Thế Tôn
từ khi mới bắt đầu biết thở
Con đã ruổi rong vạn nẻo đời hiểm trở
Ta từng đau khắc khoải
với trăm thương ngàn nhớ
trên bước đường hành hương5
từ hồi còn ấu thơ
Con đang nghe tiếng gọi của Thế Tôn
từ khi mới bắt đầu biết thở
Con đã ruổi rong vạn nẻo đời hiểm trở
Ta từng đau khắc khoải
với trăm thương ngàn nhớ
trên bước đường hành hương5
Mình phải đi tìm người yêu của mình.
Ta đi tìm người ta yêu
Cứu nhân của đời ta
Muôn lần ...
Chỉ có người, người ta yêu
Cứu nhân của đời ta
Muôn lần ...
Chỉ có người, người ta yêu
Chữ người ở đây được hiểu là chỉ có con người, chỉ
có người ta yêu mới đáng để ta đi tìm thôi.
Ai bắt ta nổi?
Ta đã tự do, không có ai cấm cản chuyện ta đi
tìm người yêu ta, dầu đó là một guồng máy, dầu đó là một sự dọa nạt, một sự hứa
hẹn, dầu đó là gông cùm. Không khóa nào giữ được ta, không có một lực lượng nào
ngăn cản ta trên con đường đi tìm người yêu, người tôi yêu.
Ai bắt ta nổi?
Vô ích, vô ích, vô ích
Ta đi tìm người ta yêu
Vô ích, vô ích, vô ích
Ta đi tìm người ta yêu
Thông điệp rất là rõ và thông điệp đó đã được gởi
đi cho tất cả những người đã yêu mến thi sĩ.
Lẽ nào anh chết
Anh không ngồi đếm bao thu còn lại
Bao tuần lá đổ vàng rơi
Khi cánh song anh khép kín cõi đời
Anh vẫn không tin: mình chết
Khi chia tay không cất lời vĩnh biệt
Buổi giao ban không đứt đoạn đường dây
Trong gian nan ta gọi thép sáng ngời
Giữa đối thoại ngày mai ta không vắng mặt.
Bão gió ba mươi năm đầu cành vẫn trong tiếng hót
Ôi mẹ ! Với mây xanh, sao biếc, nắng vàng
Tơ rút ruột, kén thời gian tằm lót ổ
Cho trời, cho đất một tình thương.
Đâu phải anh vào nơi bất diệt
Vì trăm năm sau
Cô bé nào bên cầu ao
Chợt ngâm đùa mấy câu thơ anh, vơ vẩn.
Anh biết rồi mắt anh sẽ tan thành bụi phấn
Nhưng em có hay: hạt bụi mắt anh
Là con thương của giọt nắng rơi tự trên cành
Và của hạt sương tự đất đen tụ lại?
Bao tuần lá đổ vàng rơi
Khi cánh song anh khép kín cõi đời
Anh vẫn không tin: mình chết
Khi chia tay không cất lời vĩnh biệt
Buổi giao ban không đứt đoạn đường dây
Trong gian nan ta gọi thép sáng ngời
Giữa đối thoại ngày mai ta không vắng mặt.
Bão gió ba mươi năm đầu cành vẫn trong tiếng hót
Ôi mẹ ! Với mây xanh, sao biếc, nắng vàng
Tơ rút ruột, kén thời gian tằm lót ổ
Cho trời, cho đất một tình thương.
Đâu phải anh vào nơi bất diệt
Vì trăm năm sau
Cô bé nào bên cầu ao
Chợt ngâm đùa mấy câu thơ anh, vơ vẩn.
Anh biết rồi mắt anh sẽ tan thành bụi phấn
Nhưng em có hay: hạt bụi mắt anh
Là con thương của giọt nắng rơi tự trên cành
Và của hạt sương tự đất đen tụ lại?
Còn say, còn mơ, còn đời luân hồi mãi mãi
Bụi phấn vẫn bay đi cướp lửa những sao trời
Để sưởi nồng mảnh mảnh trăng rơi
Và chút chút nhen hồng trong mắt người bất hạnh.
Nếu chút thương còn vương trên mẩu bánh
Chút đau còn vướng áo chưa lành
Bọn côn đồ còn dọa dẫm hành tinh
Bụi mắt anh, cả hồn anh khắp trời bủa lưới.
Xin cảm tạ ngọn sóng lòng vừa tới
Giữa dòng thơ trên tờ giấy trắng tinh
Và bâng quơ tiếng gió trên cành
Xua chút lạnh trên bờ cây còn sót lại
Có nhạc nào bằng khúc nhạc ấy
Của lời trao tiếng gởi giữa con người
Cũng bấy nhiêu tiếng khóc tiếng cười
Mà vàng ngọc thế gian không sánh nổi
Ta chẳng bao giờ tiếc nuối
Những giọt nước mắt đổ ra
Vì một ý đẹp, một cành hoa
Hay vì một nỗi đau bên đường đụng phải
Có những hoàng hôn toan xóa mờ chân sói
Giữa nơi đây ta chong sáng ngọn đèn
Giữ mãi hồn thương, sắc mơ còn đỏ mãi
Dẫu mơ kia chưa trọn nở trước thềm
Có hạnh phúc nào như hạnh phúc niềm tin
Vẫn như thủa nào tóc để lơi chiếc lược
Cho mắt anh lại được gặp mắt em
Cho hai tia lửa nhỏ hồng thêm.
Khi gà, mai mỗi ngày còn đập cánh
Ai tắt được lửa bình minh?
Khi tim anh còn chan chứa ân tình
Lẽ nào em tin rằng: Anh chết?
Bụi phấn vẫn bay đi cướp lửa những sao trời
Để sưởi nồng mảnh mảnh trăng rơi
Và chút chút nhen hồng trong mắt người bất hạnh.
Nếu chút thương còn vương trên mẩu bánh
Chút đau còn vướng áo chưa lành
Bọn côn đồ còn dọa dẫm hành tinh
Bụi mắt anh, cả hồn anh khắp trời bủa lưới.
Xin cảm tạ ngọn sóng lòng vừa tới
Giữa dòng thơ trên tờ giấy trắng tinh
Và bâng quơ tiếng gió trên cành
Xua chút lạnh trên bờ cây còn sót lại
Có nhạc nào bằng khúc nhạc ấy
Của lời trao tiếng gởi giữa con người
Cũng bấy nhiêu tiếng khóc tiếng cười
Mà vàng ngọc thế gian không sánh nổi
Ta chẳng bao giờ tiếc nuối
Những giọt nước mắt đổ ra
Vì một ý đẹp, một cành hoa
Hay vì một nỗi đau bên đường đụng phải
Có những hoàng hôn toan xóa mờ chân sói
Giữa nơi đây ta chong sáng ngọn đèn
Giữ mãi hồn thương, sắc mơ còn đỏ mãi
Dẫu mơ kia chưa trọn nở trước thềm
Có hạnh phúc nào như hạnh phúc niềm tin
Vẫn như thủa nào tóc để lơi chiếc lược
Cho mắt anh lại được gặp mắt em
Cho hai tia lửa nhỏ hồng thêm.
Khi gà, mai mỗi ngày còn đập cánh
Ai tắt được lửa bình minh?
Khi tim anh còn chan chứa ân tình
Lẽ nào em tin rằng: Anh chết?
Hà Nội - Nha Trang - Phan Thiết
Lưu Trọng Lư (1981)
Lưu Trọng Lư (1981)
Bài thơ cuối cùng
Trời đã chiều
Buồn tà, vơ vẩn tà
Ta đi tìm ai?
Buồn tà, vơ vẩn tà
Ta đi tìm ai?
Bây giờ
Ai tìm ta nổi?
Trăm khóa không giữ nổi ta
Ta như con chim giữa trời
Ai tìm ta nổi?
Trăm khóa không giữ nổi ta
Ta như con chim giữa trời
Vô ích! Vô ích! Vô ích!
Không ai giữ nổi ta hết
Không ai giữ nổi ta hết
Ta đi tìm người ta yêu
Cứu nhân của đời ta
Muôn lần...
Chỉ có người, người ta yêu
Cứu nhân của đời ta
Muôn lần...
Chỉ có người, người ta yêu
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét