Đọc kỹ hướng dẫn sử dụng trước khi dùngXXXX

"Đọc kỹ hướng dẫn
sử dụng trước khi dùng"

Hư­ớng dẫn sử dụng
Các bạn,
Tôi muốn được gọi các bạn là bạn dù bạn có hơn hay kém tuổi tôi, dù bạn là người thế này hay thế nọ, dù bạn có thích tôi gọi bạn là bạn hay không…
Trước khi bạn đi sâu hơn nữa, tôi có một đề nghị nho nhỏ: Xin bạn hãy đọc cuốn sách này với trạng thái minh mẫn và thoải mái nhất mà bạn có thể. Nếu cuốn sách này có làm tổn thương lòng tự ái hay trái tim của bạn thì cũng xin bình tĩnh vì nó là một sự tổn thương mang tính tích cực.
Tôi không có quyền áp đặt bạn làm bất cứ điều gì, chỉ mong bạn coi tôi là bạn ít ra là trong lúc đọc cuốn sách này. Để mỉm cười khi nghĩ là tôi ngốc nghếch và tha thứ khi tôi thất lễ. Khi ở trong một không khí ấm cúng, mọi lời nói đều ấm cúng.
Xin các bạn đừng đọc liền tù tì mà không nghỉ. Sẽ rất nguy hiểm. Đây hoàn toàn không hề là một lời “mơi khách”. Cuốn sách này có thể ví như mật. Nhấm dần sẽ thấy ngọt nhưng uống ừng ực để thoả cơn khát sẽ chết sặc hoặc mất cảm giác về nó. Dù bạn thực sự thích hay chỉ tò mò muốn đọc cho xong thì cũng xin hãy nhẩn nha mà đọc, kiên trì mà đọc. Nếu bạn không kiềm nổi, cứ đọc mãi, đọc mãi thì sau khi đọc xong, bạn nên làm việc, nghỉ ngơi và… đọc lại. Kiên trì khám phá, đó là một tố chất tốt mà bạn có thể tự rèn luyện trong quá trình đọc cuốn sách này.
Những lời trong cuốn sách này bạn có thể bỏ ngoài tai. Nhưng một khi đã đọc, bạn chỉ có quyền phản đối hoặc đồng tình với nó sau khi đã đọc trọn vẹn và cảm nhận từng câu, từng chữ. Tôi dám khẳng định: Nếu bạn phản đối hoặc đồng tình trước khi bạn hiểu nó thì bạn đã đánh mất một cái gì đó quí giá nhất trong đời. Bởi vì, cuốn sách này được viết bằng hơn tám năm tập trung chất xám và tự phủ định. Nếu chỉ đọc trong một vài ngày thì sẽ chẳng khác nào “cưỡi ngựa xem hoa”. Để cuối cùng, bỏ rơi, lạc mất những loài hoa bé nhỏ, thuần khiết, sâu thẳm mà cả đời chưa bao giờ gặp.
Chừng nào bạn còn đọc cuốn sách, khi bạn cảm thấy không ổn thì cần ngừng ngay và đọc lại “hướng dẫn sử dụng” này. Đây chính là điều cốt yếu để cảm thụ được nội dung của cuốn sách.
Trước khi được cung cấp miễn phí, giá tối đa của cuốn sách này là 5.000 VND ở mọi quốc gia, dưới mọi ngôn ngữ (nếu số tiền thu được dành cho mục đích từ thiện). Cuốn sách này có thể sao chép nhưng nghiêm cấm dùng cho mục đích thương mại, kiếm lời, cũng như nghiêm cấm sửa đổi nội dung (như cắt xén, xuyên tạc…)
Kẻ nào vi phạm qui định này sẽ chịu hoàn toàn trách nhiệm trước lương tâm, trước pháp luật và trước toàn thể nhân loại.
Xin cảm ơn.
“- Tôi đã nghĩ ra cách thoát khỏi sự hành hạ của vợ
- Cách gì?
- Chạy!
- Chạy?
- Đúng vậy. Mỗi ngày 15 km
- Vậy sao? Những vận động viên Marathon vẫn sợ vợ đấy thôi.
- Nhưng họ chạy vòng lại. Còn tôi chạy theo hướng thẳng tắp…”
(Phỏng theo một câu chuyện cười)
Và hắn chạy. Và tôi chạy. Thật ra, xưng tôi hay hắn cũng đều là một người cả. Nhưng có lúc trong câu chuyện này, tôi sẽ chỉ là tôi và hắn sẽ chỉ là hắn. Vâng. Và hắn chạy. Sau khi đọc lần thứ 34 câu chuyện xếp vào danh mục “truyện cười” ấy. Bởi vì, hắn tìm thấy một phần của mình trong đó. Trong đời người ta, có những điều bất chợt đến, rất nhỏ nhoi, rất ngắn ngủi. Nhưng nó thể hiện toàn bộ cuộc đời và khát vọng của họ. Và họ làm theo một cách vô thức, một cách bản năng. Và mãi sau này nghiệm lại mới thấy nó là hành động chín chắn nhất đời mình. Nhưng với hắn, đó không hoàn toàn là vô thức, là bản năng. Hắn luôn linh cảm rằng: “Ta sáng suốt”. Không sống bằng linh cảm, chắc không sống nổi.
Và hắn chạy. Chạy trong cái khát vọng của mình. Rồi dẫu đứt hơi mà chết thì lòng vẫn thản.
Hắn chạy. Lần đầu tiên hắn chạy được rất ít. Lòng hắn còn non nớt. Vẫn cố mím môi lẫn tránh cái nhìn tò tõ của những kẻ hiếu kì. Lần đầu tiên hắn chạy, hắn phải mang một cặp kính đen. Hắn biết, hắn muốn chạy vượt lên sự tầm thường của bản ngã. Hắn muốn phớt hết thảy. Nhưng nào có muốn là được. Con chim non đâu thể muốn bay mà bay ngay. Cho dù nó nhủ “Cứ phi ra. Chết cũng được” thì cái bản năng sinh tồn vẫn níu chân nó lại. Ví thế cũng không hoàn toàn chính xác. Nhưng đại khái là như thế. Bất khả kháng. Nó thuộc về góc độ nòi giống và tâm lí. Nằm ngoài phạm vi kiểm soát của người trong cuộc.
Vì vậy, cuộc chạy của hắn vẫn phải từ từ theo cấp số cộng mà chẳng phải vì nguyên tắc chết tiệt nào cả. Nó bắt buộc phải thế. Tự nhiên thế.
Và cơ thể hắn cũng như đôi chân chạy một mạch 6 km không thể không dừng để thở như hớp hối trong tê dại. Hắn dừng vì hắn biết đó là “ngưỡng”. Như thò tay qua mõm con sư tử rồi rụt lại ngay. Thần Chết vừa vuốt má hắn.
Hắn phải dừng dù nếu cứ chạy tiếp thì đau đớn vượt quá “ngưỡng” của nó cũng sẽ tan đi. Nhưng để làm gì? Để chết! Hắn không muốn chạy một lần để chết. Oai cái thá gì! Uống thuốc ngủ còn hơn. Hắn chạy vì hắn đang được phép làm chủ hắn. Hoàn toàn khác với một người lính chạy liên tục bốn mươi cây số rồi hy sinh. Vì anh ta biết: “Dẫu chết, cái chết ấy vẫn có ích”. Còn hắn chết, người ta sẽ tự hỏi: “Tại sao nhỉ?”. Cũng là một chuyện là lạ trên báo. Rồi mau mau quên đi…
Hắn thở đứt hơi. Rồi khò khè. Rồi hồng hộc. Hắn thở như chưa từng được thở. Ai cấm ta được thở kiểu của ta. Ha ha. Hắn khoái quá. Rồi hắn lại nghĩ về những ràng buộc mà hắn dứt bỏ, rồi lại tìm ra lí do để biện hộ.
Vừa thở, hắn vừa lấy nhật kí ra viết
----------------------
Ngày? Ban ngày
Thế là tôi đã chạy. Chẳng biết chạy được bao nhiêu, đại khái là khoảng năm, sáu cây số. Và tôi đang phải viết. Viết. Đó là một thử thách khủng khiếp và mê đắm. Bởi tôi đang viết một tác phẩm mà tôi tin sẽ đoạt giải Nobel.
Trước khi chạy, tôi đã để lại mảnh giấy như thế này:
“Tôi chạy. Đừng cản trở tôi. Tôi chạy để viết một tác phẩm đoạt giải Nobel. Nếu cấm. Tôi chết.
Tôi không phải kẻ hoang tưởng, cũng không nông nổi hay nông cạn. Tôi đủ tài và tôi viết được. Hãy để cho tôi viết. Và hãy tôn trọng những điều tôi viết.
Tôi viết không vì thị hiếu, mà để bắt người ta phải đọc. Phải đọc theo ý tôi, tưởng tượng ra thêm thì tùy. Những gì tôi viết là hoàn toàn đúng. Đúng với tinh thần một con người. Không ai được phản đối, không ai được cãi cùn”.
Cái mảnh giấy ấy lời lẽ quả có khó chấp nhận và bất kính thật. Nhưng tôi không để lại cho riêng ai. Tôi trả nó cho đời. Để đời hiểu: Tôi chạy là để trốn đời và cũng là để tìm đời. Không được cấm cản tôi, không được ngờ hoặc tôi.
Và chỉ có tôi là người được chạy theo cách của tôi. Vì tôi có đủ bản lĩnh và đủ khả năng. Đã có người chạy. Rồi đây, sẽ có kẻ bắt chước như tôi mà chạy. Nhưng chạy làm gì khi chỉ để thoả mãn cái lòng ích kỷ hoặc ham muốn tầm thường. Để rồi chỉ được dăm ba bữa và lại quay trở lại cái hố sâu tuyệt vọng. Để rồi kể cả khi muốn ngừng mà cái lòng kiêu hãnh và sỹ hão không cho và bít đi đường quay lại. Để rồi chạy trong sự tự dằn vặt, căm hận và đớn đau ngu xuẩn. Còn tôi, tôi chạy vì như bao người chạy vì hoà bình, tôi tin: Tôi càng chạy, cuộc đời của tôi và cuộc đời của chính cuộc đời càng thanh thản.
Tôi đã nói tôi chạy để đi trốn và đi tìm. Tôi trốn khỏi con thú tham vọng và nhục dục săn đuổi tôi. Tôi trốn khỏi nỗi đau trần thế thường nhật. Bởi tôi nghĩ: Tôi đã đau quá đủ. Đau hơn nữa sẽ điên. Điên thì hết đau nhưng kẻ khác sẽ đau. Tôi không muốn. Không muốn làm tổn thương ai và không ai được phép làm tổn thương tôi. Vậy nên, tôi chạy. Chạy trong một trò ú tim.
Tôi không tìm tôi. Vì tôi đã tìm ra tôi từ lâu lắm rồi. Tôi không tìm lương tâm vì cái đó tôi đã có. Tôi tìm sự tôn trọng của con người. Khi họ tôn trọng tôi, họ mới tin lời tôi. Và khi tin lời tôi, họ sẽ thôi khốn khổ và làm khổ người khác.
Đó cũng là một nhẽ. Nhưng nhẽ chính là tôi cần sự tôn trọng cho chính tôi. Để đừng ai đặt tôi vào những kỳ vọng tầm thường và sai lệch. Chính xác hơn là đừng đặt ra kỳ vọng gì ở tôi. Cái gì cần làm và có thể làm, chắc chắn tôi sẽ làm. Những cái kỳ vọng cứng ngắc ấy như một lưỡi dao hay ngọn lửa phun ngang từ một độ cao cố định mà cái cây tôi nếu cả gan vượt quá sẽ bị chém hoặc bị đốt thiêu. Tôi không sợ bị chém, không sợ bị thiêu đốt. Nhưng nếu lao đầu qua, tôi sẽ chết thật uổng, thật suông.
Nhưng tôi còn cách khác. Tôi sẽ mọc ngang, không theo một cẩm nang trồng trọt nào hết. Tôi chạy ngang chứ không phải bò ngang. Tôi không nhục chỉ vì mình không mọc thẳng. Vì mọc thẳng hay ngang, điều quan trọng là có ôm lấy quả đất này không.
Tôi hãy trở về hoàn cảnh của tôi. Người ta cho tôi sáu tháng để nghiên cứu và hoàn thành một luận văn. Để rồi nhận vài tràng vỗ tay lộp độp. Để sớm quên đi nó khi nhận được một mảnh bằng khá. Để ôm nó và chạy loanh quanh và hai cái tay phải chìa thuốc, bật lửa liên tục khi xin xỏ. Tất nhiên, nếu không còn cách nào khác tôi sẽ làm thế, ít ra là để trả nợ đời. Dù những thói ấy sẽ vặt tuổi thọ và lương tâm của tôi đi vài ngọn.
Nhưng với sáu tháng. Không, không cần đến sáu tháng. Mà cứ cho là sáu tháng đi. Tôi có thể viết được một tác phẩm đoạt giải Nobel. Hê! Đoạt giải Nobel đấy! Hãy tin vào mắt, vào tai mình nhé. Hoàn toàn nghiêm túc đấy. Giải Nobel cũng chẳng để làm gì. Tôi chỉ cần nó để toàn thể nhân dân ở đất nước cũng như thế giới này ít ra là vì hiếu kỳ mà đọc nó và đọc được những dòng này:
Không được xem thường văn học. Kẻ nào chưa hiểu nổi giá trị của một câu chuyện giản đơn mà ý vị, kẻ đó chưa biết sống.
Và vẫn là để người ta tôn trọng và tin tưởng. Để không ai phải sống cảnh đời được lập trình cẩu thả và tầm thường. Rồi trong những người chạy theo chương trình ấy, sẽ có người có thể xoay chuyển lại cuộc đời. Nhưng có muộn quá không và có từng phung phí quá không? Và họ có đủ sức thoát khỏi cái ám ảnh bị áp đặt mà không tiếp tục áp đặt những người họ có thể áp đặt?
Đó là chuyện của những người khá và trung bình. Còn những người giỏi? Cứ cho là giỏi thực chất đi. Và tìm được một công việc xứng đáng đi. Họ cứu được ai? Và họ muốn cứu ai? Hay họ cũng chẳng hơn ai, cũng hoảng sợ trước thế giới to lớn khủng khiếp này? Và tỏ lòng kiêu hãnh bề trên đối với những sinh linh nhỏ bé?
Vâng. Tôi chạy. Để tôi mạnh lên. Để viết những điều như thế và phải hơn thế. Phải chân thật hơn và súc tích hơn.
Nếu biết tôi chạy vì những lẽ ấy, tất sẽ có những kẻ và những thế lực muốn nhổ cỏ tôi.
Tất nhiên, nếu đứng ngoài niềm tin của tôi thì đâu chắc những điều tôi viết làm nên trò trống gì ở đời này. Có điều, những kẻ ấy, những kẻ lo xa vẫn sẽ tìm cách triệt. Phòng hơn chống cơ mà. Chúng phải chống tôi vì chúng tự ám thị mình là cái ác, rằng cái ác không thể tái hoà nhập cùng cái thiện. Chúng nghĩ ý nghĩa cuộc đời của chúng là phá hoại. Nhưng thực ra, chẳng bao giờ chúng dám tin điều đó. Và không chịu hiểu rằng chúng luôn còn cơ hội làm người và phải nắm lấy cơ hội ấy.
Những kẻ ác, chúng không có quyền định nghĩa: “Người là kẻ phải dẫm đạp lên nhau để sinh tồn”. Nếu chúng ví con người như động vật thì chính chúng sẽ chết. Bởi vì, nếu có loài động vật nào cắn xé nhau thì chúng cũng chỉ cắn xé bằng cơ bắp, răng nanh. Có con sống và có con sẽ chết. Nhưng người nếu dẫm lên nhau mà sống thì lại hoàn toàn khác. Vì những loại thú vật người thường chuẩn bị sẵn phương án để nếu mình chết thì kẻ tranh giành với mình cũng chết theo. Mà ở thời đại này, loại thú người không gầm ghè nhau bằng mắt, bằng nanh vuốt mà bằng bom nguyên tử. Nếu loài người đọ sức với nhau để giành ngôi bá chủ, chắc chắn loài người sẽ huỷ diệt lẫn nhau và tuyệt chủng.
Với tôi, Người là kẻ phải tự cắt cụt tay nếu đôi tay ấy chỉ biết bóp chết Người
Hỡi những kẻ ác, ta chạy trong im lặng không vì ta sợ bọn mi. Ta chỉ không muốn đứt đoạn con đường trước mặt. Ta chạy, để ta mở đường cho chính các người. Chỉ khi ta chạy hết, các người mới ngộ ra. Các người hãy hiểu, ta không căm thù các người mà ta chỉ hững hờ và thương hại. Ta không thể yêu thương các người, ta chỉ mở đường cho các người thôi, để các người tự cứu lấy mình. Khi các người gột rửa, hẵng đòi, mà chẳng cần đòi, ta cũng như nhân loại sẽ thừa nhận các người là một phần cuộc sống của mình.
Tặng các người:
Liệu có cần đấu súng
Giữa thiện và ác không
Một khi nỗi đau khóc
Lúc được tặng hoa hồng
Liệu có cần cắt tiết
Những kẻ còn máu không
Một khi máu biết sưởi
Những tâm hồn mùa đông
Liệu có cần tranh đấu
Cho cuộc sống này không
Bạn ạ, cần, cần lắm
Một khi bạn nói KHÔNG
Vâng. Tôi chạy. Để tôi sống. Và mọi người được sống trong cuộc chạy của tôi.
Có một điều duy nhất tôi tiếc nuối là tôi phải chạy trốn người tôi yêu. Tôi muốn ở bên nàng. Muốn lắm. Nhưng sẽ chỉ được vài thời khắc. Tôi không muốn cuộc sống bên nàng phải bon chen. Tôi chạy, cũng là tìm sự nghiệp cho tôi. Không phải theo cái lí thuyết: “Đàn ông phải nên sự nghiệp”. Chỉ đơn giản vì, khi tôi có sự nghiệp tôi mới có thể tạm yên tâm mà cho phép mình hạnh phúc bên nàng.
Cũng không hẳn tôi dằn vặt vì tôi trốn chạy nàng. Chỉ vì tôi chưa nói với nàng rằng tôi yêu nàng. Nếu nàng ghép lại những kí ức hiếm hoi mà tôi với nàng có với nhau, nàng sẽ tìm thấy ba chữ ấy. Nhưng nếu tôi không nói ra, chắc chẳng bao giờ nàng đọc được trong mắt tôi nỗi đau bỏng cháy: “Hãy đợi anh!” Vì tôi không nhìn vào mắt nàng quá nổi năm giây.
Nếu nàng biết tôi cần nàng, nàng sẽ đợi. Và nếu nàng biết tôi chỉ cần sáu tháng để dựng đời, chắc chắn nàng sẽ đợi. Nhưng chẳng bao giờ tôi có thể nói với nàng. Nàng có đợi tôi không? Giữa tôi với nàng đâu có một chút buộc ràng. Chỉ một lần nắm tay trong điệu nhảy ngập ngừng. Nghĩa là nắm tay không cố tình và mọi người không bình luận. Chỉ một lần cũng dường vô tình ngồi bên nhau trong đoàn người nhìn ra biển. Và bao lần tôi lảng tránh nàng… Tôi biết nàng yêu tôi. Nhưng đó là tình yêu của một cô gái chưa nếm mùi đau khổ. Nó có dai dẳng không hay thoảng như nước mắt thị thành? Tôi yêu nàng không vì đắn đo những lẽ chung thuỷ ấy. Tôi chỉ sợ nàng mất tôi. Nàng đánh mất tôi nghĩa là nàng sẽ đánh mất một điều không bao giờ có thể tìm lại trong đời cũng như sau vạn ngàn kiếp nữa. Nếu có thế, xin nàng đừng dằn vặt và ân hận.
Nếu trên đời này còn có điều gì khiến tôi hoang mang và hoảng sợ tột cùng thì đó là: Tôi sẽ có nàng hay không có? Thế thôi.
Và tôi cũng không hiểu có nên cấm nhớ nàng hay không. Mà tôi có tội gì đâu mà phải cấm nhớ nàng. Tôi chạy, chạy trong nỗi nhớ. Làm sao lẩn trốn mình? Cũng như giữa trời nắng chang chang, con đò làm sao xoá được bóng mình như vệt xăm trên một dòng sông?
Em là sông, anh là đò
Anh xin được đắm để dò lòng em
Và nhớ cũng chính là đang sống. Tôi sẽ nhớ nàng. Nhưng cố nhớ ít thôi. Và chỉ mong, nàng cũng thế.
Tôi viết thế đủ rồi. Chiều đang giục giã. Và tôi lại chạy.
Hắn chạy. Lòng hắn nhẹ tênh nên đôi chân cũng nhẹ. Đôi mắt không còn bận vướng thế gian. Mắt nhìn thẳng và chân vẫn tránh không đạp vỡ lá khô. Bụi bặm và tiếng còi xe bám vào áo hắn, vào tóc hắn. Hắn chạy. Đang chạy và vẫn chạy trong thị thành. Ra vùng ngoại ô, hắn sẽ chạy nhanh hơn. Tiếng ồn và bụi sẽ không còn bám nổi vào người hắn. Chúng sẽ trôi tuột đi và bị hút trở lại nơi chúng đã đến. Hoặc chúng sẽ được những chiếc lá xanh tươi tái chế thành diệp lục…
Và cứ thế. Hắn chạy. Mệt. Nghỉ. Hết mệt hay dẫu còn mệt, nghỉ một chút xong, phải chạy.
Đêm đến, hắn tìm một chỗ trống trong thế gian để ngủ tạm. Trong đêm, khi chợt tỉnh, hắn lại theo trăng mà chạy. Cái đó cũng hay nhưng không vội tả nhiều. Xem nhật ký của hắn chắc thú thật hơn (thú và thật hơn).
-----------------------
Ngày? Giờ?
Đêm. Và thế là đêm. Mình không còn cách nào khác hơn là kiếm một chỗ để nghỉ. Mình đã chạy qua một công viên. Có một cái ghế đá hiếm hoi không người. Nhưng chưa đến lúc dừng. Mình còn phải chạy. Vả lại, trong đêm trong công viên, sẽ có kẻ quấy rầy mình. Có thể là một đôi uyên ưng hờ. Có thể là một thằng trấn lột. Mình không sợ những cái đó. Có điều, lúc này, phải tĩnh tâm mà chạy cái đã.
Nằm ở cái mái hiên này cũng lạnh. Chân tay rã rời. Không biết mấy giờ nữa. Biết để làm gì? Cũng là sáng suốt khi mình quyết định không mang theo cái đồng hồ. Biết đâu, sau một thời gian, mình sẽ trở thành một cái đồng hồ sinh học. Như con chim, con kiến và mặt trời. Khá là lạnh đấy. Mồ hôi tứa ra nhơm nhớp và tai tái. Mình tự nhủ: “Có gì mà lạnh. Có gì mà bẩn thỉu”. Mình cũng tin và thấy dễ chịu. Lạ thật!
Không khí trong lành quá. Đêm cũng dịu dàng. Ở bất cứ nơi đâu, đêm đều chẳng lạ xa. Từ khi mình không còn sợ màn đêm, đêm đã thành người bạn của mình. Mình đang hớp hớp không khí. Như cá hớp trăng. Và như đôi câu thơ của Nguyễn Quang Thiều:
“hơn tất cả mọi đói khát, hơn tất cả những kẻ đói khát
nàng ngửa mặt uống mê man ánh sáng bầu trời”
Đêm đẹp quá. Và mình muốn viết về đêm:
Em hé vú cho đêm bú
Đêm bú no đến trắng cả đêm
Đêm sáng quá em vội vàng khép áo
Không thấy trăng ngất lịm vỡ môi mềm
Em hé vú cho đêm bú
Thảo nào tôi uống đêm thấy ấm dần lên
Tôi tham quá mãi mãi chưa ấm đủ
Giá mà tôi được hoá thành đêm…
Giá mà nàng làm thế để mình bớt cô đơn nhỉ… Chỉ với đêm thôi. Vì chỉ mỗi mình biết uống màn đêm. Tất cả nỗi đau lẫn lộn trong dòng đêm mình uống như muôn tỉ tế bào đói khát được hớp hơi sữa hồi sinh của nàng.
Ha ha. Mình cũng hơi láo thật. Chính mình cũng không ngờ mình lại thoải mái với cuộc mở đường máu này đến vậy. Mình không lo âu. Lí trí đủ mạnh để muốn khóc thì khóc, muốn cười thì cười, muốn tưởng tượng thì tưởng tượng, muốn trống rỗng thì trống rỗng. Chỉ có niềm vui, nỗi buồn và nỗi đau và nỗi nhớ là không tài nào kiểm soát.
Thôi. Sống thế đủ rồi. Nên để cho giấc ngủ được sống.
-----------------------
Hắn ngủ rồi hắn dậy. Trời vẫn còn đêm. Hoàn toàn đêm. Cơ thể hắn và linh hồn hắn đòi được chạy. Mặc dù chúng chưa hồi phục. Chạy trong đêm giữa cuộc đời. Hay đấy. Nhưng đời đâu để cho hắn muốn chạy thì chạy. Một con chó hoang có thể xồ ra cắn hắn. Mấy anh cảnh sát tuần tra sẽ bắt hắn về đồn và tha hồ thẩm vấn. Nhưng cứ đắn đo thế thì bao giờ mới chạy được đây? Và hắn cứ chạy. Điều căm ghét duy nhất lúc này là cái chết. Chết khi đang sống đến những cấp độ cao nhất. Nhưng chó hoang và luật lệ đâu thể giết chết hắn. ừ. Không chết là được. Thì cứ chạy.
Hắn chỉ lo hão. Trong đêm, những quán hàng ăn vẫn sáng đèn và những bóng vật vờ trên đường phố không hề thiếu. Những gã xích lô nằm còng queo trông lạ quá. Nếu là một nhà nhiếp ảnh, chỉ cần chọn góc độ ánh sáng cho phù hợp là có thể biến sự phờ phạc và lạc lõng về đêm này thành một bức tranh về nỗi thống khổ đầu tiên nơi địa ngục.
Hắn chạy xuyên qua những khổ ải và những an giấc tạm thời. Mà có thể là tạm thời mãi mãi. Những số phận không tương lai. Mà khi không có tương lai, con người ta thường đểu.
Hắn cố chạy cho thật khẽ nhưng những đôi tai và những ống mũi thính như cú vọ đã nhanh chóng phát giác. Những đôi mắt sợ hãi, khao khát và thù hận mở choàng. Họ nghĩ đến cái gì? Một kẻ săn mồi hay một con mồi? Đối phó và chờ cơ hội. Những cái đó đã bị xã hội hoá vào bản năng. Nó như bí quyết mà các nhà kinh doanh lọc lõi trên thương trường đúc rút. Đúc rút mà làm gì! Cái bản năng sinh tồn nó sẽ tự nhặt nhạnh về thôi. Và lắm anh xích lô, xe ôm, nghiện hút đều sống theo cái sự ấy. Chẳng qua chưa thành nhà kinh doanh không phải vì họ thiếu đểu mà là thiếu vốn và thiếu một “tầm nhìn vĩ mô” cũng như những mối quan hệ “thâm sâu, thầm kín”.
Những đôi mắt sáng quắc trong đêm đo lường hắn. Thấy một kẻ chạy thong dong và nhàu nhĩ. Chắc là Tây hay Tàu ba lô. Vô sự và vô ích. Họ lại đóng mắt lại. Ai đó không giấu nổi tiếng thở dài. Tiếc nuối và ghen tị? Hay lại lên cơn bất bình về cái tương lai?
Cho tôi hỏi nhỏ: Ở đây, ai còn là người tử tế? Nếu trong lòng còn có cái thiên lương, hãy bằng mọi giá mà giữ nó. Và đợi tôi, đợi nhé, chỉ sáu tháng thôi.
Vâng. Tôi nhỏ nhoi và chẳng phải thiên tài. Nhưng tôi phải tự cho mình sứ mệnh cứu đời. Mà cứu là phải cứu được, không chỉ một hai kiếp người mà phải là cả cuộc sống này. Không tôi. Thì ai? Rồi sẽ có! Nhưng ngay lúc này. Chỉ có tôi. Chỉ có tôi đang đi đúng hướng. Tôi có thấy ai bên cạnh tôi đâu!
“Trái đất này đã từng đau thương và đang đau thương. Thì cứ kệ nó đau thương mà sống. Làm được gì? Ta không làm tổn thương nó thêm nhưng ta cũng chẳng thể băng bó nó. Đứa nào ngu thì chết!”. Những kẻ tầm thường và giữ mãi cái lốt tầm thường chỉ có thể và chỉ đủ sức nghĩ đến thế là cùng. Còn tôi, tôi không phải vĩ nhân. Nhưng càng không phải kẻ tầm thường. Khi những kẻ mạnh và giỏi hơn tôi chưa biết cứu đời thì đời sẽ ra sao nếu tôi không cứu nó?
Ừ. Người ta đã và vẫn đang cứu. Đang cứu liên tục. Cứu từ muôn đời nay. Nhưng những nhóm tí hon làm sao dập nổi dòng lửa đau thương, thù hận và man rợ. Mỗi giây chậm trễ là trên đời có thêm những đứa trẻ sinh ra trong tội lỗi và chết chóc. Làm sao để chúng thành Người? Những cái chết khi đang sống ấy có thể không ở quanh tôi nhưng chúng không là ảo giác. Chúng tồn tại trên đời. Hằn in trên mặt đời. Và cuộc đời ở nhiều nơi đang là một đứa trẻ có bộ mặt cau có, nhăn nhúm khủng khiếp. Tôi phải dấn thân vào “nhóm tí hon dập lửa” ấy vì tôi muốn sớm nhìn thấy nó cười. Có thể nó chưa cười tươi ngay được. Nhưng với nguồn sống sục sôi và những dòng máu nóng, nụ cười của nó sẽ rạng rỡ dần lên. Nào, bây giờ còn ai muốn cản tôi? Tin không? Nếu cản, tôi sẽ giết!
Hắn chạy. Lòng hắn bừng bừng. Hắn muốn ghi lại ngay những ý nghĩ này. Nhưng trước tiên, phải chạy. Những tiếng kêu thống khổ và giận dữ sẽ không mất đi đâu cả. Rồi chúng sẽ tự trào ra theo ngòi bút. Chúng là não. Dù chúng không theo trình tự nào thì chúng vẫn hiện lên một cách đớn đau…
Bên lề đường, thõng thượt và rệu rạc những gái ăn sương. Sương ăn họ. Họ cũng nhoè nhạt như sương. Phấn son, áo váy sống. Sống sượng. Nhão nhoẹt. Còn họ chết. Chết khô. Chết quắt. Đàn bà. Đàn bà đấy. Kẻ đẻ ra đời đấy. Còn đàn ông, và thậm chí, cả đàn bà nhìn đồng loại của mình và chửi và rủa:
Những con điếm!
Trong đám sinh linh kia, có bao kẻ điếm đàng và bao người mà sự trơ trẽn không lấp nổi nét khổ đau hoắm trong đêm?
Và hỡi ôi. Những kẻ mua vui. Niềm vui cũng đã có thể mua thể bán. Bằng những đồng xanh đỏ nhớp nhúa của máu và rêu mốc.
Và những sinh linh đàn bà kia, họ phải rứt niềm vui tồn tại trong những gì trong trắng còn sót lại để bán đi. Thậm chí bán tống bán tháo để quên đi nỗi đau mình là một con người. Để rồi lại trích những niềm vui bán rẻ để mua những niềm vui ảo ảnh như thuốc lá và cần sa hạng bét. Và rồi gặm nhấm sự thích thú kinh tởm đời và bị đời kinh tởm khi bị dồn đến bước đường cùng. Có người muốn một đứa con. Không còn đủ lí trí phân biệt: “Thực ra, có một đứa trẻ ở bên, mình sẽ yêu thương hay để truyền bớt nỗi đau sang nó?”
“Nhân chi sơ, tính bản thiện”. Nghe đúng thật. Bởi vì, bất cứ đứa trẻ nào sinh ra cũng “chào đời” mà không “chửi đời”. Chưa đến lúc hay là không dám? Đã biết không dám rồi cả đấy. Mà thôi. Mượn trẻ con để nói vậy làm gì. Khổ trẻ con! Trẻ con khổ quá đủ rồi.
Vậy đấy. Ai cứu đời nếu không phải là tôi, là những người đang đọc và nghe những dòng này? Cứu đời đâu phải cái gì to tát. Đâu phải chỉ là tiêu diệt cái ác. Giữ cái lương tâm trong mọi hoàn cảnh và chờ gọi để đi là cứu đời được nhiều rồi.
Hắn mệt. Và hắn dừng lại. Vẫn ở một nơi vắng người. Hình như hắn không thể không đơn độc. May mắn thay, trên đời vẫn còn có những mái hiên. Thừa thãi thì nhô ra.
Hắn nằm sõng xoài. Nghe xương cốt dạo nhạc răng rắc. Không thể phủ nhận hắn cảm thấy yếu đuối và hắn muốn khóc. Thậm chí, khóc rống lên. Hay gào lên:
How many hours and how many days
love is just slipping away?
How many seasons and how many years in tears?
How many centuries and how many lives in fear?
(Còn bao nhiều giờ và bao nhiêu ngày
tình yêu trôi tuồn tuột?
Còn bao nhiêu mùa và bao nhiêu năm trong nước mắt?
Còn bao nhiêu thế kỷ và bao nhiêu kiếp hãi hùng?)
Nhưng hắn vẫn im. Hắn chưa thể gào. Vì gào lúc này là dại dột. Ai còn cho hắn chỗ nương thân? Họ sẽ dội xuống một xô nước hoặc lạnh cóng hoặc hôi thối hoặc cả hai. Vậy nên, hắn đành để con tim cứ thét gào. Hiểu ra, chẳng bao giờ tĩnh tâm được nữa.
Hắn viết:
---------------------
Ngày? Đêm
Vẫn đêm. Thực ra là tờ mờ sáng. Vậy ra, ban nãy ta ngủ được bao lâu? Ta lại để nỗi đau trào lộng trong thân.
Vừa rồi, chạy qua những gái ăn sương, ta ớn lạnh khi nghĩ tới nàng. Nếu không ở bên ta, liệu nàng có rơi vào tay một (hay nhiều) trong vô số gã đàn ông ngu xuẩn và bỉ tiện? Nhưng bên ta rồi, cuộc sống của nàng vẫn sẽ chông chênh. Ta không thể. Trời ơi, ta không thể sống cho riêng nàng. Lắm lúc yếu mềm, ta vẫn ước mình là một thằng ngu ngốc và yếu ớt. Để như bao kẻ cứ mãi hưởng thụ và mãi trông chờ: Ai đó sẽ đến cứu mình.
Và giả sử như nàng hạnh phúc bên ta dù với cái chông chênh ấy, còn những người phụ nữ khác thì sao? Buồn thay, ta chẳng thể phân thân.
Này hỡi những đàn ông dám nghĩ là mình tốt, là mình tử tế, là mình dũng cảm, anh hiểu chứ? Anh phải có trách nhiệm làm cho đàn bà bớt khổ. Anh cũng có nỗi khổ đau của anh nhưng anh không bị biến thành nô lệ của nô lệ. Làm ơn bớt hưởng thụ và bớt ích kỷ đi, hỡi cánh đàn ông.
Và này những ngài nguyên thủ, hãy chấm dứt ngay những cuộc chiến khả ố đi.

Trên đời này, đàn bà và đàn ông, trẻ con và người lớn thù nghịch, phản bác, chống đối nhau. Trẻ con có thể chưa hiểu biết. Nhưng những người lớn, khi đánh nhau và thù hận nhau, có bao giờ soi gương cũng như soi vào bản chất của cuộc sống để thấy mình vẫn là một con người. Dù có đẹp đẽ hay xấu xí đến đâu thì vẫn là một con người. Hiểu chứ? Một con người!
Hỡi những ngài nguyên thủ và những kẻ dám làm điều ác, hãy đọc đi:
Hãy vứt một số ngài nguyên thủ
Vào trong những cuộc chiến tranh
Lột hết mặt nạ, tước phẩm
Và đá đít như trẻ ranh
Cho họ một ngày đói khát
Mà không, hẳn bốn năm ngày
Thấm tháp gì so với cảnh
Què chân, mù mắt, cụt tay
Cho họ cận kề cái chết
Một năm không có gia đình
Hãy để họ cùng sống với
Quái thai, điên dại, động kinh
Hãy cho họ kinh hoàng trước
Nỗi nhục trong mắt con mình
Hay chúng giống như cha chúng
Tham lam, độc đoán, vô tình?
“Mục đích biện minh phương tiện”
Bọn mi có mục đích gì?
Có bao giờ người tử tế
Lại phun bom đạn phì phì
Những tên sát nhân bẩn thỉu
Bọn mi đâu phải anh hùng
Làm sao bọn mi hiểu nổi
Anh hùng là kẻ bao dung
Tôi lại giận dữ rồi. Điều đó làm tôi đau quá. Đau vì còn bất lực. Tôi không thể tĩnh tâm nhưng tôi phải giữ, phải cố giữ nó ở một mức thăng bằng có thể. Tôi phải giảm đau. Phải giấu nỗi đau đi. Tôi phải bước tiếp thay vì quằn quại ôm đầu. Tôi mệt. Và tôi ngủ…
“Này. Dậy. Dậy đi. Mới sáng ra đã ám!”
Ai đó thúc mũi dép vào lưng hắn. Giọng nói chát choé của một người đàn bà. Một người đàn bà nhiễm thói dẫm đạp. Chỉ biết thế. Không thèm nhìn mặt bà ta. Hắn nhỏm dậy. Và hắn chạy. Không kịp dụi mắt. Không kịp ngáp. Không kịp uể oải. Nghĩa là thoát ra khỏi cái công thức của một cuộc thức dậy. Thế là tỉnh táo! Giá mà không có nhu cầu bài tiết thì tốt biết mấy. Kiếm đâu ra một cái nhà vệ sinh công cộng bây giờ? Đành tìm một gốc cây kin kín. Tất nhiên phải thế. Không cần giải thích dài dòng.
Hắn thấy hơi thở và cơ thể mình hôi hôi chua chua. Hắn đã ra đến vùng ngoại ô và hắn tìm một dòng sông.
Một dòng sông nước không đục không trong. Tạo hoá luôn có đường cho hắn. Hắn lội xuống. Nước mát. Không lạnh. Hắn mỉm cười nhè nhẹ và lặng lẽ kỳ cọ qua lớp áo quần. Sự tĩnh tại đã trở về. Hắn chẳng cần vùng vẫy, chẳng cần hét lên dù ở quanh đây chẳng có ai. Hắn khoan khoái. Sự khoan khoái của bác nông dân sau một ngày đồng áng được rửa ráy bằng nước giếng khi và húp bát canh hoa thiên lý. Và lim dim. Việc gì mà phải rống lên.
Nước làm hắn nhận ra mình khát. Và hắn đói. Không ngần ngại và dường như đã xác định trước, hắn dìm mặt vào nước mà uống. Một sự khó chịu bình thường dâng lên trong cổ họng và dạ dày. Hắn ngửa mặt lên, lấy tay vốc từng hớp nhỏ đưa vào miệng. Uống nước sông thì không chết được. Cứ yên tâm. Bao nhiều người suýt chết đuối được cứu sống có ai chết vì ngộ độc nước sông đâu. Chết vì cái khác cơ. Nước làm hắn no tạm thời. Khi biết cơ thể đã sạch sẽ và yên ổn, hắn lội lên bờ. Để nguyên quần áo ướt sũng mà hong nắng. Hắc lào ghẻ lở ư? Ta chạy rồi chúng cũng sẽ phi văng ra như cát bụi mà thôi.
Hắn viết:
--------------------
Ngày? Đã qua ban mai một chút.
Tôi vừa tắm. Tôi vừa gột. Sảng khoái và tỉnh táo. Trên người tôi chẳng có gì ngoài bộ quần áo. Tôi chẳng cần gì. Nếu vứt được nó tôi cũng vứt. Có điều, đời nhiều người hiếu kỳ quá. Vả lại, cũng không hay ho gì đối với thuần phong mỹ tục. Và tôi còn có một người yêu.
Thế đấy. Tôi vẫn cần phải có những thứ gọi là vật chất tầm thường. Vẫn có nhu cầu ăn uống và bài tiết. Tôi đâu phải phật phải tiên.
Mới chạy được một ngày và tôi chưa có gì phải khổ. Rồi cái gánh nặng cơm áo sẽ ập đến. Nhưng tôi sẽ tùy cơ ứng biến. Tôi chỉ ăn để mà sống. Mục tiêu của tôi vẫn là chạy. Xin đừng thắc mắc tôi sẽ viết thế nào, bằng gì? Lấy đâu ra tiền mua bút, mua giấy… hay đòi hỏi những trật tự và các lí giải lôgic của câu chuyện.
Cái gì cần kể và có thể kể tôi sẽ kể.
Nhưng cũng nên trình bày một chút. Ví như về thức ăn. Tôi không xin xỏ. Tôi có thể hát hoặc kể một câu chuyện hoặc đọc một bài thơ để đổi lấy một mẩu bánh mỳ. Nếu không có ai cho, tôi có thể ăn thức ăn trong thùng rác hoặc trèo cây hái quả. Nhưng tôi tin đời không đến nỗi khắt khe thế. Mà dù gì thì gì, con người ai ai cũng cần một giây phút giải toả hoặc có một niềm vui nho nhỏ. ít ra, một bài hát, một bài thơ hoặc một câu chuyện của tôi hoàn toàn có thể đổi lấy một mẩu bánh mỳ của những người khao khát hoặc những kẻ hiếu kỳ. Tôi không ngại điều đó. Chỉ mong những người nghe giọng nói của hồn tôi, đừng vì một con người khác lạ, kì quặc mà yêu tôi, mà quấy rầy, mà dụ dỗ tôi. Hãy quí tôi. Còn yêu tôi thì đừng. Tôi chỉ là ảo ảnh. Ngoài nàng, không ai có được.
Đừng yêu tôi bằng một giây xao xuyến
Đừng yêu tôi bằng một phút mềm lòng
Đừng yêu tôi bằng một giờ thương nhớ
Một ngày mưa nước mắt đổ lưng tròng
Đừng yêu tôi bằng một tuần vơ vẩn
Đừng yêu tôi bằng một tháng muộn phiền
Đừng yêu tôi bằng một mùa đau khổ
Một năm trôi tê tái đến dại rồ
Đừng yêu tôi bằng một đời vô vọng
Đừng yêu tôi bằng những kiếp phai tàn
Khi em chẳng hiểu gì về tôi cả
trái tim tôi đã sớm nát tan…
Hãy dành tình yêu đối với tôi cho những gì xung quanh có thể yêu thương được. Tôi phải đi. Xin đừng vì tôi mà đau đớn.
Thả ta xuống một đảo hoang
Chỉ cần một mái dừa úa và một con suối nhạt
Chỉ cần một con chim lạ khàn khàn hát
Mặc hoang vu mặc thú dữ mặc lòng
Thả ta xuống những lúc ta đơn độc
Để ta tĩnh tâm nghĩ về đời
Ta phải sống sao đây để thôi mong hoang đảo?
Ta phải sống sao đây cho hết hợt hời?
Ta thèm múa gươm trong bão cát
Thèm chạy băng băng trên sóng thét gầm
Nếu tội ác là con tim tắc máu
Ta cứ nhằm tim nó mà đâm
Ta cười ngạo trước đại dương đòi ăn thịt
Chẳng thèm xưng danh cứ thế nhếch cười
Nó điên cuồng phi vào ta ngọn bão
Ta nghếch đầu tay trắng quệt máu tươi
Ta cứ mặc nó cấu cào cắn xé
Rướn đôi môi tả tướp hếch nhìn
Và khi nó bắt đầu run rẩy
Ta gầm lên cho nó mọc ra tim
Có thể gầm xong tim ta vỡ
Cũng huề thôi gieo mầm sống lại đời
Nụ cười ta phẳng lì khi khép mắt
Em tin chưa ta chẳng sống hợt hời
...
Hãy thả ta khe khẽ xuống cạnh em
Khi hồn ta thanh thản trong tấm thân trầy trụa
Chỉ vô hình thôi để em không hoảng sợ
Vết thương lên da hồng và ta cứ dần tan...
Vâng, tôi muốn tan đi. Lúc này tôi chợt muốn tan đi. Muốn tôi tan vào máu thịt con người. Để những gì tốt đẹp trong tôi đọng lại trong họ. Họ sẽ tốt lên dù có thể chẳng hiểu vì sao lại thế. Tôi muốn được là một kẻ cứu rỗi vô hình trong khắp nhân gian.
Ngủ đi em trong tiếng mưa sà sã
Căn phòng xinh trông trống hơi cười
Ôm gấu bông đi đừng sợ tôi ghen vụn
Con gấu bông cũng cần hơi ấm non tươi
Ngủ đi em đừng để nhăn nếp mắt
Đau dìu dịu thôi chưa được phép sớm già
Em vẫn còn nghe lời tôi đấy chứ?
Dẫu chưa một lần mệnh lệnh dám trào ra…
Ngủ đi em để tôi thay mặt nạ
Cắn răng dấn thân vào vòng xoáy luân hồi
Tôi chợt ước một điều ngu dại:
Ngày mai em thức dậy sẽ quên tôi…
Hơi buồn. Nhưng nước trên người đã chớm khô và tôi vẫn khoẻ. Tôi dậy đây và lại guồng đôi chân.
Nhưng hắn đã lầm. Hắn bỗng hụt hẫng và ngã chới xuống. Mê man. Cơ thể hắn nóng bừng rực. Hắn lịm đi và mơ một giấc kỳ quái.
Này lửa, này cá nướng… Có mùi mỡ cháy và tiếng kêu đau đớn của mỡ bị bỏng quyện mùi hăng hắc, ngai ngái, khen khét của cả cỏ tươi lẫn cỏ khô bén mảng quanh đống lửa.
Và mùi râu tóc của một con người.
- Ông là ai?
- …
- Tôi bị ngất à?
- …
Cuối cùng ta cũng gặp thêm một sự lạ trên đời. Ta ngất đi ở đây, vào lúc bình minh. Và tỉnh dậy, trong đêm tối, bên một đống lửa. Và bên đống lửa, là một ông già. Ngồi cạnh ta. Hao hao giống ta. Ta tưởng tượng nhé: Ông ta là ta trong tương lai? Không phải! Trong tương lai, con người ta sẽ hoàn toàn khác. Ta sẽ ân cần, nói cười chứ không câm lặng bí hiểm như người này. Thôi thì cứ nhìn vào mắt ông ta mà chơi trò cân não.
Mà biết đâu, ông già đó bị câm, thậm chí cả điếc, thậm chí cả tâm thần. Chỉ có người tâm thần mới ở đây như ta, vào giờ này, trong thế giới biến động điên cuồng này. Tại sao ông ta lại cứu ta? Nói đúng hơn là đốt lửa sưởi cho ta. Nghe nói người tâm thần thường hay cứu người một cách vô thức hoặc với tâm thức của loài cá heo. Cũng có thể ông ta tình cờ đốt lửa ở đây. Cũng có thể thấy hơi ấm, thân xác ta tự mò đến. Giải thích thế thì có lí hơn. Vì ông ta đâu để ý, quan tâm đến ta. Trời tối quá. Và dù có nhen bao nhiêu lửa, đôi mắt ông ta vẫn tối quá. Như chỉ có hai hốc mắt hun hút. Đừng bảo ông ta bị mù. Ác lắm! Kinh khủng lắm!
Này đôi mắt hun hút không một niềm khoái cảm hay hi vọng kia, kể đi, kể đi. Kể hết những điều mi chôn giấu...
----------------------------------------------------------
Ta chán đời. Ta lên núi. Ăn ở với núi. Nhưng không yêu núi. Ta săn bắt, hái lượm và sinh tồn. Mang nợ núi nhiều. Dần dà cũng yêu núi.
Ta sống trong hang. Cái hang của ta thông với một dải hồ tạo thành hình một cái tẩu. Ta ở trong cái đầu tẩu. Chỉ có điều, cái đầu ấy bị bít kín. Muốn ra vào phải men theo thân tẩu-ấy là cái dải hồ. Dải hồ cũng bị bao bởi một cái vòm hang rất thấp. Mùa khô thì phải khom người bò qua hồ cạn. Mùa mưa thì phải bơi. Chen chúc với lũ cá. Khá thú. Khá quên đời.
Ta chẳng cần gì. Ăn uống không thừa mứa nhưng không thiếu. Nhìn những đàn kiến lầm lũi làm lụng rồi đánh nhau, ăn thịt nhau. Nhìn những con chim sặc sỡ tán tỉnh vô số chim mái xấu xí và dụ dỗ, hắt hủi dễ như quẹt mỏ… mà cười. Chẳng đau, chẳng chua cay. Cười vì trông ngộ quá. Chúng đâu phải người mà cần cười chua chát.
Ta vào rừng, đốn một cái cây là lạ, gỗ thơm nhẹ dai. Không tên, không tuổi. Làm thành một cái phản, hì hụi kéo vào trong hang. Đêm đêm, ta nằm trên nó. Chết đi ta cũng sẽ nằm trên nó. Như một cái quan tài, thanh thản biết bao.
Một đêm, lũ về. Ta nằm yên ổn trong cái hang. Dải hồ ứ nước dần và dâng mãi. Cái phản ta nằm bị nước đẩy lên chậm rãi và lạnh lùng. Ta thích quá. Một trò chơi thật thú.
Nhưng nước tuôn không dứt, ồng ộc vào lòng hồ và dồn ứ vào hang. Vòm hang nhẵn thín và tăm tối toả ra hơi đá phả vào mặt và thân xác ta. Nghĩa là nước đã ép ta lên sát vòm hang lắm rồi. Búi lửa tắt ngóm vì lạnh.
Nước trèo lên tấm phản, luồn vào khắp ngóc ngách người ta. Thứ nước tanh tưởi mùi cá chết nát và thum thủm mùi súc vật thối. Biết đâu trong ấy có cả xác người…
Nhiều mùi nhiều vị lắm. Mùi đá gỗ đất bị bào xẻ ra. Mùi hoa lá, sâu bọ bị xoắn lại và nhào trộn. Mùi gào thét của lũ chim non. Vị chua mặn đắng cay của nước mắt, nước đá.i và máu của muông thú.
Ta sợ run và kinh hoàng nhận ra: Ở đây mỗi ta là người. Người sống. Những oan hồn rừng thiêng nước độc thì không kể. Ta đang sắp chết. Chết trong sặc sụa và đau đớn. Và hoảng loạn. Mà không có ai. Không có một ai. Tối tăm, lạnh lẽo, mờ mịt quá. Thậm chí, ta không được chết trong ánh sáng. Ta như bị kẹp giữa đất trời. Tất cả không gian như co rúm lại để ép chết ta. Ta như quả sung giữa hai hàm răng đang siết lại. Chúng không ngoằm xé ta ngay. Chúng day day, nhá nhá trong lạc thú gặm nhấm sự hành xác kẻ khác. Chính xác hơn, ta như một viên kẹo ngậm bị miết dần giữa lưỡi và vòm miệng. Nhờn nhờn. Nan nát.
Vậy mà không có ai. Ta và con người đã li dị nhau. Và thế là đã hết tình hết nghĩa. Không! Còn gì vương vấn chứ. Một ai đó đã cho ta bú, cho ta ăn kẹo, công kênh ta đi khắp xóm làng. Một ai đó đã siết tay ta thật khẽ, một ai đã từng sưởi ấm thân ta. Ta không còn nhớ. Chỉ còn những bóng hình loang loáng trong hố đen.
Ta thèm sống. Thèm một lần nữa có những xúc cảm ấy. Chúng đang trỗi dậy. Ta lăn xuống nước và bi xuyên qua vòm hồ. Muốn sống thì dễ thôi, ta nhủ. Ta sẽ ngoi vút lên và ngắm cảnh hoang tàn được gột rửa bởi bình minh. Nhưng quái gở thay… Nước hay ai đó đã chốt vòm hồ bằng lổn nhổn đá và một cái thân cây. Ta đã nhắm mắt bơi qua cái vùng quen thuộc này một cách dễ dàng để rồi đâm sầm vào cái gốc cây. Đầu ta váng vất nhưng đó không phải là vấn đề.
Trí óc ta tê tái: Ta không còn một con đường sống! Thì ta chết vậy. Mặc kệ nước tràn vào mũi, vào miệng, ta vùng trở lại hang. Ta muốn chết trên tấm ván của ta. Để làm một cái chết trong thế gian đã hoàn toàn đặc lại. Ta lại cố leo lên tấm ván. Nó đã chìm hết dưới nước. Và chóp mũi ta cọ vào vòm hang lành lạnh, nhơn nhớt. Và ta thở. Ta sẽ chết vì thừa nước hay vì thiếu không khí? Vì ta thừa hay ta thiếu con người? Nhưng ta sẽ chưa chết chừng nào ta chưa chết. Ta ngửa hết đầu về phía sau. áp hai lỗ mũi vào vòm hang. Dường như, chỉ còn hai lỗ mũi ta là trống rỗng. Thân xác ta đã ngợp ngụa bởi nước.
Thế nhưng ta không chết. Bằng chứng là ta đang có mặt ở đây. Ta cũng chẳng hiểu ta không chết là nhờ trời hay nhờ ta? Chỉ có thể là nhờ một kẻ. Không thể là cả hai. Bởi từ lâu, ta đã bất hợp tác với tất cả.
Mà thôi. Rốt cuộc thì ta chưa chết.
Đúng lúc ta đang ngợp ngụa thì nước rút dần. Mưa đã ngớt hay thân cây bít không cho chúng vào được nữa? Có phải nước đang ngấm dần vào đá để tan đi? Hay nước ngoài kia đang rút? Và chính thân cây không cho chúng rút nhanh? Từng milimét trong hàng giờ. Ta cũng không hiểu tại sao chỗ Ôxy trong khoảng nước lún xuống để lại đủ cho ta hô hấp. Ta mê man không biết bao nhiêu lần, bao nhiêu ngày. Chỉ có cảm giác như nhắm mắt trong thang máy. Ừ, hình như ta đã từng đi thang máy một lần và ký ức về trận lũ ám ảnh khiến ta suýt ngất trong đó. Nước đẩy ta lên rồi lại kéo xuống. Như thể cơn mưa ngoài kia đang hát một bản Rap đứt quãng. Đó cũng là lí do vì sao ta sợ cái cà giật của nhạc Rap.
Cứ thế… Không biết bao nhiêu ngày. Ta không có lịch mà có cũng vô tích sự. Dường như ta mất đi cảm giác về không gian và thời gian. Để rồi một ngày ta rướn đôi mắt đau nhói thấy xung quanh tất thảy đều mờ mờ thăm thẳm. Nghe tiếng nước còn lõng bõng trong não. Thân thể tê liệt cảm giác. Có lẽ nó đã phù lên như bơm hơi.
Ta cũng thấy lạ. Tại sao ta còn có thể hiện diện ở đây?
Ta đã cố trở mình, cố lết đi. Những mảng da thịt không biết vỡ ra bao nhiêu lần. Cũng may ta thuộc cái hạng như thuộc một câu thơ Rumani:
“Thật tuyệt diệu làm sao khi được sống
Rồi chết đi như những con người”
Nếu không, ta đã chết vì mất sức vô ích và lần mò quanh quẩn.
Rồi ta bò được ra. Bao nhiêu sỏi đá, xác chết găm trong người. Những cơn đau khi nước ục ra và cơ thể teo lại bắt đầu xoắn siết thần kinh. Nhưng càng đau ta càng quên đau, càng mạnh, càng điên cuồng để trườn lên một phiến đá. Đôi mắt ta dính sìn sịt khiến ta lúc nào cũng cảm giác như có một bầy dòi trong đầu. Nhung nhúc oằn oại. Gặm nhấm và bài tiết.
Ta nằm mãi trên phiến đá. Chẳng hiểu sao ruồi muỗi không rỉa rói ta? Tại ta hôi thối, héo quắt và kinh tởm lắm rồi ư? Hay chúng bày tỏ lòng cảm thương bản năng với một kẻ không còn gì để mất? Ta nằm mãi. Hớp nước mưa và nhai những con châu chấu, lá héo, quả rơi hoặc những con vật nhờn nhờn vô tình đậu hoặc bò trườn qua miệng. Lười biếng hơn cả Đại Lãn chờ sung. Cảm giác như thần đèn bị nhốt vô số năm trong một khoảng gò ép, cứng ngắc, đen tối, cô độc.
Nghe tiếng suối, tiếng gió, tiếng chim hót đều như một gã bật bông chơi đàn. Và những mùi lúc suýt chết cứ ộc lên không chịu buông tha bộ não.
Ta dần dần vô cảm.
Rồi ta cáu giận điên dại. Nhưng chẳng làm được gì. Ta cắn, đớp, nghiến không khí, nước mưa và nghiền nát tất thảy những con vật ta ngoạm được. Không chịu nổi, ta thu hết sức bình sinh vùng dậy. Roạt! Cả mảng da lưng của ta nằm lại trên phiến đá. Dính chặt vào đá như da của đá. Trời ơi! Cho tôi chết đi!
Cho tôi… Nỗi kinh hoàng tột độ của ta chưa kịp ngân lên đến cung bậc cuối thì ta đã không còn ý thức nổi bất kỳ điều gì nữa…
Khi ta tỉnh dậy, trong vô số mùi vị kinh tởm mãi mãi ám ảnh ta, ta ngửi thấy mùi con người. Một mùi đau đớn và cay ngái ta không định nghĩa nổi. Con người sống! Ta không nhìn được họ. Khi họ chạm vào ta, các giác quan của ta cũng phản hồi hết sức chậm chạp. Ta chỉ hiểu rằng: Họ đã cứu ta. Nhưng khi cảm giác về không gian và thời gian đã không còn, ta chẳng cảm thấy hơi ấm gì nữa trên đời. Không biết tự lúc nào và tại sao, ta bỏ họ đi.
Không hẳn là ta bỏ đi. Mà vì chính ta đã hoá không gian và thời gian. Ta trôi chảy theo chúng. Ta biết, biết rằng, mãi mãi biết rằng: Họ đã cứu ta! Lúc đó trông ta chắc chắn kinh tởm lắm, không còn giá trị gì để lợi dụng nữa rồi. Nếu có chụp ảnh, quay phim thì làm xong họ cũng bỏ ta lại đó hoặc chôn quách đi cho xong chuyện. Và cũng chẳng mong cái xác thối rữa của ta sống lại để kể chuyện rừng rú kinh dị dài kỳ trên báo. Người ta đã cứu ta không vì vụ lợi. Vì trong tim họ, ta là con người. Họ cũng không biết khi cứu ta xong, ta sẽ sung sướng hay đau khổ hơn. Cứ thấy chết là họ cứu.
Dù lòng ta không còn cảm xúc gì, không ít lần vì chuyện ấy mà ta sung sướng và đau đớn. Ta mang ơn họ. Vì thế ta không chết. Dù dờ dật và tàn tạ, ta vẫn sống. Sống để mang đi tình thương của họ trong dòng đời. Chẳng cho ai cả. Nhưng bắt gặp ta, con người sẽ bắt gặp câu chuyện của ta. Cũng như mi đang đọc nó trong hốc mắt ta. Kẻ khác thì đọc được khi nhìn vào những vết sẹo hoặc cái đầu méo mó. Và dù không muốn, họ cũng phải đọc và phải hiểu.
Ta không vì con người. Ta mất cảm xúc rồi. Mất đến độ ta không được đau khi mất nó. Ta chỉ trả ơn vì người ta đã cứu vớt ta, cứu vớt linh hồn của ta-một linh hồn ngờ hoặc tình yêu thương trong vũ trụ. Những con người đã cứu ta, ta có thể làm nô lệ cho họ suốt đời. Nhưng họ đâu cần những thứ đó. Và ta trả ơn họ bằng cách mang đi hạnh phúc. Có thể là dưới vỏ bọc nỗi đau hay sự kinh hoàng. Để rồi, trong sâu thẳm, loài người sẽ phải ngộ ra. Những con người đã cứu ta, họ là những người vĩ đại, bởi họ đã khiến được ta ban phát hạnh phúc cho kẻ khác.
Ta như một dòng xoáy trong thế gian. Lần lượt từng người sẽ phải rơi vào đó. Để gột rửa. Và mi là một trong vô số đó. Mi hãy thức dậy và ăn con cá đó đi. Ta đã nướng nó dù ta kinh sợ mùi cá. Ta chỉ còn sống bằng nước và không khí, những kẻ đã giết ta và cứu sống ta...
-------------------------------------------------
Hắn dậy. Bình minh. Chỉ có hắn và thế giới. Những gì vừa xảy đến đã biến mất. Không phải ma. Chẳng phải bụt. Chẳng phải tiên. Cái gì phải đến đã đến. Một đêm không có trong nhân gian. Như thể hắn vừa ngất đi đã tỉnh dậy ngay. Không có không gian và thời gian. Không ai biết, trừ hắn.
Hỡi loài người, các người đã bao giờ có một đêm vô hình như thế? Nếu chưa có thì xin hãy sống và hãy đợi.
Chẳng biết làm gì hơn, hắn chạy.
Lời tâm sự
Khi bắt đầu viết câu chuyện này, tôi đang dở sống dở chết. Tình yêu và cuộc sống đều mong manh. Tôi vẫn tin nếu mình đấu tranh cho cái mình đáng được hưởng thì mình sẽ được hưởng. Nhưng tôi vẫn mãi chưa có gì. Điều đó không thể không khiến tôi mệt mỏi.
Hơn nữa, những người xung quanh tôi vẫn chưa hiểu tôi. Kể cả những người tôi yêu quí và tôn trọng. Kể cả những người yêu quí và tôi trọng tôi. Tôi chỉ muốn họ hiểu tôi và thôi lo lắng, thôi đau đớn vô ích vì tôi. Tôi đau vì dù chẳng làm gì nên tội mà tôi vẫn luôn làm tổn thương họ. Đúng ra, vì không hiểu tôi, họ làm tổn thương chính mình. Tôi cố bắt mình nghĩ, chỉ sau một hai năm nữa thôi, họ sẽ hiểu và trong lòng họ đột nhiên ân hận (dù tôi không muốn họ phải dằn vặt). Chính nhờ sự ân hận ấy, họ sẽ trưởng thành lên rất nhiều trong cách suy nghĩ và nhìn nhận con người. Khi ấy, họ sẽ hiểu rõ hơn thế nào là tình người, tình yêu, tình bạn. Nhưng nếu tôi đưa ngay những gì tôi đang viết cho họ đọc, họ sẽ vẫn hiểu ra vì họ là những người thông minh. Nhưng…
Tôi cũng đôi lúc ví con đường mình đi như cái cây bị chặn tầm mọc thẳng thì phải mọc ngang. Cũng như người đàn ông của không gian và thời gian kia phải sinh tồn trong một cái hang bị nước đẩy lên nhưng vòm hang chặn lại. Ông ta đành phải bơi ngang. Nhưng con đường ngang cũng bị bít nốt. Không còn cách nào khác, con người ấy phải trở lại với sự kìm hãm và tiếp tục đau đớn sinh tồn trong kẽ hở “bé bằng lỗ mũi” còn sót lại. Còn hơn là chết!
Tôi cũng từa tựa như vậy. Tôi cũng đang bị ép dần trong cái “hang” dưới là nước, trên là đá. Dù không đến nỗi trầm trọng như thế. Nhiều lúc cảm thấy như không thể chịu đựng nổi cái cảnh bị sai khiến và áp đặt vào những việc mình thấy thừa thãi và vô lí rồi bị coi thường vì tính chậm chạp, ít nói trong khi tôi đã nhận ra mình là ai. Nỗi đau đớn nhất trong tôi là khi tôi đã làm việc hết mình nhưng chẳng ai biết và vẫn coi tôi là ít nhiều vô tích sự. Hoặc họ coi những gì tôi viết chỉ hết sức phù phiếm, bồng bột. Và họ cho mình quyền sai bảo, chỉ dạy và thở dài vì tôi. Đôi khi muốn tập trung vào viết, tôi cũng không có nổi quyền khiến người ta tin rằng tôi bận. Người ta sẽ hỏi: Bận gì? Tôi đành cứng họng và tắc tị. Chẳng nhẽ bảo “tôi bận tham gia cứu đời”. Buồn cười thật. Nhưng tôi còn một cơ hội nữa. Tôi phá toang cái vòm hang ra. Tôi sẽ nói, sẽ đưa họ đọc tất cả những gì tôi chôn chặt. Nước sẽ rút đi. Nhưng…
Ngày ngày, tôi vẫn đến lớp, chủ yếu là để ngắm nàng như một niềm an ủi còn sót lại. Rồi lại bỏ về. Hoặc đi bắn Half-life với các cậu bạn để giết thời gian và kiếm chút giải toả cho đầu óc. Những người bạn của tôi, tôi quí họ. Buồn thay, chúng tôi chưa đủ thân thiết, thấu hiểu và cảm thông để cần và mong nhau trong lúc đơn độc dù họ đã giúp tôi không ít trong quá trình dạn dĩ, gần gũi với mọi người. Có thể nếu không gặp họ, tôi đã gặp được những người khác tôn trọng hơn, tốt với tôi hơn. Nhưng tôi không bao giờ tính toán những lẽ ấy. Chúng chỉ trôi vèo qua theo óc biện chứng mà thôi. Tôi hiểu, nhận thức thế là vô ơn, là phủ nhận lương tâm của mình. Với tôi, ơn huệ không tính được ít hay nhiều nếu nó xuất phát từ lòng thành. Một người chạy đến nâng tôi dậy khi tôi ngã rồi đi mất cũng đủ để tôi nhớ suốt đời. Không cần cái tên, giọng nói. Tôi hiểu con người bằng cử chỉ ấm áp của họ. Bạn bè tôi, dù nhiều lúc họ sống vì lợi ích của mình, nhưng tôi tìm được trong họ không ít những cử chỉ ấm áp tình người như vậy.
Vâng. Các bạn tôi, họ luôn muốn vươn lên một cách lành mạnh, đó là những đức tính mà thanh niên thành thị thời nay không có nhiều. Nhưng họ không biết vươn lên lành mạnh bằng cách nào. Họ không dám nghĩ tới việc tham gia, góp phần cải tạo xã hội. Và vì sự ngờ hoặc xã hội, họ thôi chú trọng vào sự lành mạnh và dần vun vén cho mình. Họ nghĩ ai cũng thế. Và dường như ai cũng thế thật. Hoàn toàn hợp lí và dễ hiểu.
Nhiều năm nay, tôi luôn muốn họ sát cánh cùng tôi nhưng tôi chưa đủ tự tin vào mình cũng như tin vào cái mình nhận thức. Và vì cái bản tính của tôi nó cản trở tôi. Tôi không thể bộc bạch với người không hiểu tôi hoặc hiểu về tôi quá ít (mặc dù phải bộc bạch thì họ mới hiểu), trừ nàng. Nhưng để bộc bạch với nàng, khó quá. Liệu nàng có muốn nghe không? Liệu nàng có sợ và lại khổ vì tôi không?

Nhiều lúc cũng chẳng muốn ngắm suông nàng. Nhưng chẳng biết đi đâu, đành đến lớp. Tôi chưa từng và cũng không quen được với cảnh ngồi ở công viên hay triền sông mà viết. Tôi cứ phải đến lớp, gặm nhấm và “dành dụm” nỗi đau sống vì con người mà lại sợ, lại thờ ơ với con người. Bè bạn tôi, tôi không sợ ai cả. Đối với những người xung quanh cũng thế. Nhưng tôi không biết đến gần. Tôi đã cố nhưng tôi không thắng nổi mình. Tôi nghĩ, cũng một phần bởi nỗi đau của tôi và nỗi đau của họ không có mấy điểm chung. Tôi với họ, nhiều khi xa cách quá.
Vì những nỗi đau, vì sự cô đơn mà tôi viết. Dường như tôi thường viết được là nhờ nỗi đau, nhờ sự cô đơn tôi có. Nếu viết một bài thơ ngắn, tôi cảm thấy được giải toả và viết rất dễ dàng. Nhưng với một câu chuyện, thông thường, từng câu của nó cũng phải hàm súc như một câu thơ. Viết càng nhiều, càng mệt mỏi. Nhưng nếu không viết, tôi biết làm gì? Trong lúc này, mọi sự hưởng thụ quá ư phù phiếm. Vì tôi không còn tâm trạng để hưởng thụ cái mà tôi chưa làm ra hoặc đã làm ra nhưng chưa ai dùng.
Lẽ ra, tôi cũng nên biết hài lòng với mình và chờ đợi. Nhưng nỗi đau nhân sinh, nhân loại thì không biết hài lòng và chờ đợi.
Tôi không hề muốn thử thách hay hưởng cái “thú đớn đau” (dù đôi lúc cũng nghĩ đến) trong cái cảnh “trên đe dưới búa”. Tuy nhiên, tôi đang viết và sống trong cái cảnh ấy. Tôi chưa thoát ra. Đơn giản là vì tôi chưa thoát ra. Có thể là không đủ sức. Có thể là do một chút kiêu hãnh ngốc nghếch nào đó. Có thể là do tôi nghĩ cái gì người ta tự tìm ra sẽ quí hơn cái họ được mang đến tận tay…. Thôi. Tôi không muốn phân tích gì thêm.
Tôi cũng khá là khổ đấy chứ nhỉ? Bạn sẽ bảo “ừ” nếu bạn thử chui vào hoàn cảnh và con người tôi mà sống một thời gian. Tôi cũng không phủ nhận là tôi có cái khổ. Cũng may tôi có lẽ sống và một chút nguồn sống nên sau mỗi lần đau đớn, tôi lại coi đó là thường. Chỉ có điều, những người cũng khó hiểu như tôi nhưng lí trí không mạnh bằng tôi, họ sẽ ra sao? Dù gì thì gì, tôi vẫn là một kẻ có ít nhiều may mắn trong thế giới này. May mắn được viết những lời này. Tất cả những lời tâm sự của tôi tóm lại là để biểu đạt cái dòng chữ gạch chân sau đây:
Hãy hiểu con người
Có hiểu nhau thì mới yêu thương nhau cho đúng nghĩa được. Tôi không muốn như ông già kia, chỉ phân phát hạnh phúc vì đó là lí trí, là nghĩa vụ hay chỉ là sự trả ơn thuần tuý. Tôi không phân phát hạnh phúc. Tôi còn biết rung động, rung động mãnh liệt trước những gì tốt đẹp và trong sáng. Tôi chia sẻ. Vâng. Chia sẻ. Tôi vẫn còn có nhu cầu nhỏ nhoi nhất mà cũng là vĩ đại nhất của con người.
Hạnh phúc không hề thiếu
Lửng lơ như chùm nho
Chỉ thiếu người biết hái
Chỉ thiếu người biết cho
Tôi trình bày thế có khó hiểu không? Tôi muốn viết để ai đọc cũng hiểu. Vì tôi viết cho tôi và cho mọi người. Tôi nghĩ mình viết thế là khá đơn giản. Ai chưa hiểu, có lẽ nên học và đọc nhiều hơn để hiểu (xin lỗi).
Gửi mẹ,
Con biết, trong những điều con viết sau đây, có nhiều điều xúc phạm nhưng xin mẹ hãy bình tĩnh và tỉnh táo để đọc hết. Để mẹ đối diện với sự thật và mẹ sẽ hiểu, sẽ nhẹ nhõm hơn…
Sao mẹ không hiểu con hở mẹ? Để khi trách con không đi theo cái hướng mẹ định ra, mẹ than mình khổ nhất nhà. Vâng! Con biết mẹ khổ chứ không phải “không ai biết mẹ khổ” như mẹ nói. Nhưng mẹ ạ, mẹ được đi làm, mẹ có một cái nhà đủ rộng và những người thân trong gia đình không bao giờ phạm pháp. Xin mẹ thử so sánh với những người mẹ khổ đau khác thay vì ám ảnh cả nhà đều chống đối mẹ. Mẹ có những người bạn để chuyện trò, có kinh nghiệm và sự từng trải để đứng trên nhiều người trong đời (tất nhiên, mẹ là phụ nữ, mẹ vẫn yếu đuối). Nhưng liệu những thành tích của con cái có đủ khiến mẹ hạnh phúc như mẹ nghĩ không khi trong cái xã hội này, mọi thứ đều là ước lệ và tương đối một cách tuyệt đối? Mẹ muốn một đứa con nghèo mà sạch hay một thằng con giàu mà suy đồi, biến chất? Giàu và sạch? Tất nhiên cũng có thể. Nhưng như thế có tham lam quá không mẹ ơi ? Sao mẹ không thể hiểu con là một thằng không thể lụy bất cứ ai? Chính mẹ dạy con phải làm người tốt và có ích cho xã hội cơ mà.
Liệu một mảnh bằng dù là xuất sắc có đủ chia cho vài người đói khổ hay không? Khi ấy, mẹ sẽ sung sướng, sẽ tự hào, sẽ mãn nguyện. Nhưng chỉ là mẹ và những người trong họ mạc. Để có cái mà hãnh diện, mà khoe, mà răn dạy con cháu: “Cố mà học như anh ấy”. Nhưng lũ trẻ có nghe đâu. Chúng đã chán ớn những lời giáo điều vô nghĩa.
Mẹ ơi. Con biết mẹ khổ.
Những ngày nắng chang chang nhặt từng vỏ chai bia
Những ngày cành cạch bên máy dệt
Những đêm trắng làm giáo án và học bài tại chức
Những đau khổ vì con cái gia đình
Những cơn đau nhức và bệnh tật đầy mình…
Nhưng mẹ có nhớ và nhận ra khi con vấp ngã, khi con đau, thay vì một lời an ủi, một lời động viên đồng cảm, mẹ lại kể công, than khổ và oán trách hay không?
Mẹ nói mẹ sống và làm việc chỉ vì hai đứa chúng con, đã hết lòng chăm bẵm và dạy dỗ chúng con. Rồi mẹ thử ngẫm lại xem, trong suốt thời thơ ấu của con và của em con, mẹ đã có mấy lần dành thời gian trò chuyện? Mẹ có hiểu tại sao con hồi ấy và mọi đứa trẻ bây giờ đều mê chơi điện tử, vi tính không? Vì những thứ đó gần gũi hơn gia đình, thậm chí, tốt hơn gia đình. Chúng chúng không gây áp lực và giúp giảm đi áp lực. Với đầu óc non nớt của trẻ con, chúng không thể nghĩ khác và lựa chọn khác.
Mẹ có hiểu tính ít nói của con và em con một phần là do sự thiếu lắng nghe và thấu hiểu?
Mẹ chưa đọc điều này con viết:
“Ý nghĩa của sự cô đơn là gì?
Không ai hiểu anh hoặc người ta hiểu anh quá rõ
Ý nghĩa của sự cô đơn của ta là gì?
Không ai hiểu ta và ta lại hiểu mình quá rõ
Thế mới chó!”
Mẹ không hiểu trẻ con, thanh thiếu niên cũng biết bất mãn ư? Những lời ấy con viết từ vài năm trước nhưng đến giờ nó vẫn ám ảnh. Dù thay vì bất mãn, con tham gia cải tạo đời thì những lời ấy đôi khi vẫn tràn đến, khiến con không thể không cười chua chát.
Vâng. Con đang tham gia cải tạo đời. Mẹ không nhận ra sao? Con đã đưa mẹ đọc “Mầm sống” của con sao mẹ chưa nhận ra điều đó? Hay mẹ không tin? Bởi mẹ vẫn quan niệm thơ văn chỉ là thứ “dưa cà mắm muối” cho phong phú?
Đó là một lỗi nặng nề về nhận thức mà mẹ không nhận ra. Lâu nay, mẹ bù đầu với công việc và tiếp xúc với nhiều mặt trái cuộc đời, mẹ đã quên cách đọc và cảm thụ văn chương. Nhưng mẹ lại tin rằng, với kiến thức và hiểu biết của mình, mẹ đủ hiểu những gì con viết sẽ “chẳng mấy ai đọc trong thời buổi này”. Mẹ ạ, là người viết về bản chất cuộc sống (chứ không như những kẻ lãng mạn hay thực dụng rởm nào kia) con hiểu nó hơn ai hết. Khi con tin người ta sẽ phải đọc những gì con viết, họ sẽ phải đọc. Đơn giản là vì nó cần cho họ.
Tất nhiên, nói một cách khách quan, đó cũng có thể là ảo tưởng trong con vì ai cũng cho là mình hiểu nhiều về đời. Và rõ ràng mẹ tiếp xúc với đời hơn rất nhiều so với con chỉ “ru rú trong nhà”. Có điều, trong thời gian ru rú ấy, con có những khoảng lặng và sự trống rỗng để nghiềm ngẫm về đời.
Có những đêm mẹ thức trắng vì suy nghĩ. Nhưng nếu con nghĩ không nhầm thì những ý nghĩ ấy chỉ quẩn quanh bề nổi hiện tại và tương lai và những gì không còn nữa trong quá khứ. Trong những suy nghĩ về quá khứ, mẹ có từng điểm lại trên khuôn mặt của con và em con để thấy chúng thiếu vắng những nụ cười và sự tự nhiên khi tiếp xúc với đời?
Chắc mẹ cũng nhớ nhiều về những tháng năm vất vả của bố nhưng có lẽ mẹ nghĩ chỉ vất vả bằng mẹ là cùng. Mẹ thử nhìn lại bố đi. Một người đàn ông không sống cho mình. Trong bữa cơm cũng chẳng mấy khi gắp những món ngon. Quần áo không bao giờ tự sắm. Chưa từng phản bội gia đình. Và một phần không nhỏ nhờ những gì bố hy sinh mà con được tử tế thế này.
Tất nhiên, có phần nào đúng như mẹ và nhiều người nói: Bố gàn. Nhưng đó cũng là lỗi nhận thức của bố và ảnh hưởng từ bố của bố cũng như hậu quả của những mặt trái cuộc đời.
Thay vì khổ vì bố, vì những lời trách móc của bố, mẹ đã bao giờ dịu dàng và nhận lỗi dù mẹ không sai. Phải chăng vì mẹ cũng bướng bỉnh và cũng hơi gàn?
Con nghĩ, tính cách mẹ phần nào cũng vì ảnh hưởng của thời thơ ấu. Ông bà luôn tốt, nhưng mẹ không thể nhận được tình yêu thương đầy đủ cho một cô con gái trong một gia đình có bảy người con, bà mắt kém và ông làm cách mạng. Những khổ cực, thiếu thốn, cô đơn của mẹ khi đi tản cư, khi đi sơ tán, khi bước vào đời là không thể phủ nhận. Nhưng có một điều rất giản đơn mà mẹ không nghĩ đến. Mẹ vẫn thường coi đó là cái mình mất chứ không là cái mình đã được. Mẹ ít khi mở lòng ra và so mình với bao người khổ đau hơn. Có những tác động tâm lí xảy đến với mẹ mà con không thể biết, có điều, mẹ có nghĩ, cần biết kiềm chế và thoải mái trong gia đình?
Mẹ ạ, con phải nói thật lòng điều này. Với con, mẹ là người mẹ tốt chứ chưa phải mẹ hiền, là một người mẹ thương con và con cũng thương nhưng chưa biết yêu. Sau những lời này, con mong mẹ hiểu, hiểu đơn giản thôi mẹ ạ, y như những gì mẹ đang đọc, nó hoàn toàn là nghĩa đen và không cần tưởng tượng gì thêm. Đừng dằn vặt làm gì. Con không giận mẹ. Cái gì đã qua thì cho qua đi. Thậm chí, những lời con đang viết, con có thể giấu mãi trong lòng. Nhưng con nghĩ, cần viết ra để mẹ hiểu và thôi cả nghĩ. Và để những người mẹ, người con trên đời này (dù yêu thương nhau nhưng không hiểu nhau) thôi làm khổ nhau.
“Cuộc đời này lãng phí làm khổ nhau”. Câu ấy con đã viết và mẹ đã đọc. Ngẫm ra mẹ sẽ thấy đúng và sẽ hiểu rằng để viết được câu ấy, con không phải tầm thường. Mẹ sợ con đi theo cái nghiệp văn chương sẽ khổ, con biết. Nhưng mẹ hiểu cho, con có khổ đâu. Và con có theo nó suốt đời đâu. Văn chương là cái mà hiện tại, qua đó con có thể sống có ích và hiệu quả nhất. Rồi con sẽ có những việc khác để làm khi con viết đủ. Con chưa có thành quả gì cho đời để được tin, được tôn trọng nhưng kẻ tầm thường hay vĩ nhân cũng đều chỉ bắt đầu từ con số không. Con không phải vĩ nhân nhưng con biết dùng đúng những gì mình có. Tiền tài và danh vọng con đã coi là phù phiếm dù chúng không phải không cần. Bởi con không muốn khổ đau, tàn nhẫn vì những toan tính và khao khát tầm thường ấy. Con chỉ sống được khi con sống vì đời và tự khẳng định được mình.
Con đã khổ đủ và chín đủ. Như thế không thấy khổ nữa. Chỉ còn khổ khi làm tổn thương người khác (ngay cả khi chết đi, con cũng muốn người ta vì con mà buồn ít ít thôi, dành sức để sống cho người sống). Mà gián tiếp, vì con mẹ lại tổn thương…
Trên đời này, vì sự hiểu biết nhưng thiếu thông cảm và chia sẻ mà nhiều người có quyền lực dù không có ác tâm cũng đã gây ra bao nhiêu thù hận và bao mầm mống chiến tranh. Và nếu họ không chịu nhận ra điều đó, họ sẽ chính thức là kẻ ác.
Vậy thôi mẹ ạ. Trong khi bao người nghèo đói thì nhà mình đã đủ ăn đủ mặc. Chỉ còn thiếu một cái gọi là hạnh phúc. Mà cái đó hoàn toàn tạo ra được. Con không đòi hỏi mẹ bất cứ điều gì cả. Mẹ hẵng cứ làm những gì mẹ có tâm huyết. Nhưng hãy thôi đau đớn và hãy vui vì có một đứa con như con.
Con biết sau những lời này, bản năng của người phụ nữ vẫn cứ bắt mẹ phải dày vò. Nhưng hãy vì con, vì cái gia đình này và vì cuộc sống mà con đang cố tham gia thay đổi để sống cho hiện tại và tương lai thay vì quá khứ đau buồn. Hãy chấp nhận cách sống mà con lựa chọn. Bố cũng thế, bố nhé!
Con không hề oán hận bố mẹ nếu bố mẹ hiểu cho con. Và con xin đề cập lại để bố mẹ yên tâm: Không phải lo cho con, chỉ cần bố mẹ hỗ trợ và tin tưởng con, con không hể khổ. Bố mẹ cần giữ sự thoải mái và sức khoẻ để hưởng những năm tháng hạnh phúc sau này mà con sẽ tạo ra. Mà dù trong trường hợp cái xã hội này nó đồi bại đến độ khiến con thất bại thì con sẽ lại đứng lên. Con cần niềm tin của bố mẹ, của mọi người.
Con tặng bố, tặng mẹ cũng như các bậc cha mẹ:
Bố nằm viện đến thăm nhiều
Mà sao khó nói những điều bố con
“Ăn gì cũng chẳng thấy ngon”
Lời bà từng nói sao còn thấy đau
Bố là bà của mai sau?
Đời ai mà lại chẳng mau hết đời…
Sao không nói nổi một nhời
Con còn nợ bố rối bời tương lai
Không tâm sự được ngày mai
Bố đừng nghĩ ngắn nghĩ dài thêm đau
Bố con mình ít hiểu nhau
Cứ nhìn tấm đệm trắng phau mà buồn
Giá mà tỏ được ngọn nguồn:
Dẫu đời trong đục con luôn là người
Bố phải hiểu, để bố cười
Niềm vui từng ví bằng mười thuốc thang
Đời người cũng ví một gang
Con không phù phiếm lang thang phí hoài
Hai mốt tuổi, óc mệt nhoài
Nghĩa là biết mạnh trong loài thế gian
Con không sống nổi khô khan
Cũng không sướt mướt, chỉ nan nát lòng
Bố ơi, dù sống long đong
Thì con vẫn mãi sạch trong cơ mà
Khổ đau cũng phớt la đà
Sống cho ra sống mới là ấm thân
Con là kẻ thế gian cần
Dẫu không sứ mệnh cũng vần cũng xoay
Chưa khôn còn phải loay hoay
Nhưng là trái đất phải quay, bố à
Hai mốt tuổi đã phải già
Hiến dâng rồi sẽ trẻ ra dần dần
Không mong một phút xuất thần
Cứ thư thản nghĩ mà lần lối đi
Bố ơi đừng muốn con thi
Thắng thì kẻ tị thua thì tủi căm
Hoà thì huề vốn tháng năm
Để con tự sống tự nằm nghĩ suy
Tự con biết phải làm gì
Bởi con giống bố: Lầm lì nhưng gan
Hai mốt tuổi thôi thở than
Làm dân mà ngạo hơn quan cũng đành
Nhìn con, người bảo hiền lành
Kẻ thì trộm nghĩ “lưu manh trá hình”
Vậy nên con phải một mình
Chưa ai hiểu biết trao tình cho ai?
Kệ thôi, tin ở ngày mai
Tiếng chim vẫn lảnh trong gai xé cào
Có làm sao có làm sao
Miễn là thoả được khát khao cứu đời
Bố dạy con sống làm người
Sao không dạy nói những lời trong tim?
06.09.02
Con xin phép bố mẹ, một ngày nào đó được công bố những điều này. Sẽ không có gì tổn thương đến lòng tự trọng, lòng kiêu hãnh hay danh dự khi làm một việc có ích nếu người ta không tự huyễn hoặc ra. Có lẽ con nói vậy là thừa.
Con xin cảm ơn bố mẹ.
Bạn ạ, tôi muốn kể với bạn một sự thật. Sự thật 100%.
Trưa nay, sau khi viết xong bức thư gửi mẹ, tôi đã đánh máy và in ra. Rồi đặt lên bàn mẹ. Sau đó, đi học bơi cũng các bạn tôi. Bơi về, các bạn lên nhà thăm bố tôi (bố tôi đã xuất viện và đã khoẻ lên). Cả bọn sang phòng bố mẹ tôi, mọi người nói chuyện vui vẻ. Lâu rồi tôi mới lại có cảm giác gần gũi mọi người như vậy. Khi về, các bạn tôi bảo tôi nghỉ học ít thôi, học căng lắm rồi đấy. Tôi hiểu, đó là những lời chân thành. Tôi đành gật gù. Và
cười vậy.
Bạn bè về rồi, tôi đi đá bóng với ông anh họ. Tôi đã nghĩ về chuyện này. Tôi vẫn thường tự hỏi: Ðó không phải là hưởng thụ ích kỷ không? Gần đây tôi xác định được tôi cần những hoạt động giải trí như vậy để cân bằng và cứu vãn sức khoẻ. Cần có một tâm hồn thoải mái mới có thể làm được những việc tỉnh táo. Tôi ghi được một bàn. Cũng vui vui chút chút.
Về tắm rửa và ăn cơm. Mọi việc bình thường. Lúc tôi buông đũa và lên phòng, mẹ bảo: "8 giờ, mẹ muốn nói chuyện với con”
…
Mẹ bảo: - Mẹ đã đọc bức thư của con. Mẹ không ngờ và rất buồn vì con đối với mẹ chỉ là tình thương và con không hiểu tình cảm mẹ đối với con là tình yêu của người mẹ. Con đã nói, tính cách của mẹ một phần cũng do thời thời ấu của mẹ. Bà đối với mẹ rất nghiêm khắc, có lẽ vì thế mà mẹ cũng nghiêm khắc với các con. Nhưng những gì mẹ làm đều vì hai con. Nhưng có lẽ như con viết, mẹ không biết cách thể hiện hoặc khiến các con không cảm nhận được. Mẹ không theo sát được suy nghĩ của các con nhưng những lúc con đau ốm, lúc các con ăn ngủ kém, mẹ đều để ý. Mẹ cũng mừng vì con đã biết suy nghĩ. Mẹ đã đọc khá kỹ tập thơ của con và mẹ cũng hiểu con muốn thể hiện một quá trình từ tuyệt vọng chuyển sang tin tưởng và tìm ra lẽ sống và bảo vệ những gì trong sáng. Bây giờ con nói cho mẹ biết, con dự định gì?
- Con muốn xuất bản tập "Mầm sống". Và viết cho các báo. Sau đó, khi có một cái tiếng gì đó, có thể làm một việc gì đó thích hợp.
- Còn việc học đại học?
- Con vẫn đi học nhưng còn mấy môn thi lại. Con sẽ học đến khi nào còn được học. Khi có việc, con sẽ bỏ.
…
Quả thực, tôi cảm thấy khó viết vì hôm nay đã khá mệt mỏi. Tôi muốn đi ngủ. Mai tôi sẽ viết tiếp vậy. Viết tiếp bây giờ cũng được nhưng sẽ không biểu đạt được chính xác cái tôi muốn biểu đạt.
…
Hôm nay là ngày mai của hôm qua.
…
- Không được đâu con ơi. Con có biết vào được đại học khó khăn như thế nào không? Con có biết bao người khát khao vào đại học không? Con cứ học hai năm nữa, lấy cái bằng khá Tiếng Anh Thương Mại rồi con muốn làm gì cũng được. Nó như một cái giấy thông hành để vào đời, con ạ. Nếu con thích, khi học xong, mẹ sẽ cho con đi học Tổng Hợp Văn. Con được như ngày hôm nay một phần là nhờ công nuôi nấng của bố mẹ và phần lớn những gì con suy nghĩ là nhờ công giáo dục của nhà trường.
Tôi chỉ biết im lặng mà nghe. Quả thật rất khó nói. Viết ra thì dễ bởi tôi đã quen viết. Viết một mình. Còn nói, tôi không thể hiện được những gì mình nghĩ. Tôi có nói chuyện với ai mấy đâu. Nói với bạn bè chủ yếu là chuyện học, chuyện game, chuyện tếu, chuyện thể thao, những câu ngăn ngắn, nhát gừng.
Cuối cùng tôi cũng cố mà nói (tất nhiên là không được trôi chảy như tôi viết sau đây):
- Thứ nhất là con không có ý nói mẹ không yêu con, con chỉ nói đúng như mẹ nói, mẹ thể hiện tình yêu ấy chưa đúng cách. Thứ hai là con không phủ nhận công giáo dục của nhà trường. Nhưng không phải phần lớn những gì con có trong đầu là do sự giáo dục của nhà trường. Cái đó là do con đọc được nhiều và rút ra từ trong sách báo, tivi, cuộc sống. Thứ ba là con muốn làm theo cách của con ngay bây giờ, nếu hai năm nữa không thành công, con sẽ hoàn toàn nghe lời mẹ.
- Không được, con ơi. Sao con không thể dung hoà. Con có thể vừa viết vừa học. Hai năm nữa đâu có gì là muộn. Con sẽ chín hơn.
- Con cũng muốn thế chứ. Nhưng không được. Con còn phải thi lại mấy môn. Và còn nhiều môn con không thể học được.
- Mẹ biết con đâu có kém cỏi. Nếu cần, mẹ sẽ thuê hẳn thầy dạy lại con mấy môn đó. Còn con nói, con không thể học được, mẹ không tin.
- Mẹ không hiểu. Là một người viết, điều khó chịu và khó chấp nhận nhất là phải nạp và phải viết những gì mình không thích và cảm thấy thừa thãi.
- Không có gì là thừa đâu con ơi. Con cứ học hai năm nữa cho mẹ thôi.
- Mẹ ạ, mảnh bằng ra trường đã làm được gì trong khi, nếu viết, con có thể sống đủ. Vả lại, nếu đợi hai năm nữa, cái xã hội này có thể sẽ suy đồi. Con muốn tham gia cải tạo xã hội.
- Con ơi, con không nghe cô Hà nói sao? (Xin lỗi cô Hà vì đã đưa cô vào câu chuyện này. Nhưng có lẽ không cần xin lỗi vì chắc cô cũng thấy ít nhiều thú vị). Cô ấy nhận xét là con có khả năng. Nhưng cô Hà cũng bảo để viết văn, cô ấy cũng khổ lắm chứ. Cô ấy cũng khuyên nên học tốt cái bằng tiếng Anh thương mại đi. Mà con không thể hiểu hết xã hội qua những điều con đọc đâu con ơi.
- Hồi con đưa cô Hà tập thơ đầu là lúc con chưa nghĩ chín nên chưa lọc kỹ. Chính con cũng thấy nó quá tầm thường. Nhưng đến giờ, con đã viết được "Mầm sống" và nhiều điều cao hơn thế. Con biết, nhiều người phải kiếm sống để nuôi văn thơ. Nhưng con đủ sức để làm ngược lại. Từ văn thơ, con có cái đà để làm nhiều dự định của con. Ví dụ như viết ý tưởng quảng cáo. Cái chính là con có ý tưởng trong đầu. Con không thích nói ra nhưng con tin là con hiểu cái cuộc đời này. Cô Hà là cô Hà và con là con. Cô ấy viết cũng hay nhưng chỉ viết về những mảng của cuộc sống. Còn con, con có thể viết một cách bao quát. Và con tin con viết đủ hay và đủ cần để người ta phải đọc. Con nghĩ, xã hội này có xấp xỉ 5% là người rất tốt; 5% là người rất xấu; 90% là người trung dung, không có lí tưởng rõ rệt. Nghĩa là 90% này bình thường thì không ác nhưng khi bị xô đẩy hoặc khi không nhận thức được đúng sai sẽ làm điều ác. Con phải tham gia thuyết phục được 90% này vì trong 5% kẻ ác kia, có những kẻ nắm quyền lực và sức mạnh đủ huỷ diệt hoặc băng hoại thế giới. Phải tham gia tập hợp được nhiều người và cảnh báo họ thì mới có thể chống lại bọn chúng và giảm thiểu hy sinh.
- Mẹ nghĩ thế cũng là có tư tưởng lớn. Nhưng những người có tư tưởng lớn phải thật sự có đầu óc và phải biết hy sinh. Và đôi khi, ảnh hưởng đến những người xung quanh. Con không hiểu, nhiều người có địa vị lớn hẳn hoi, vì đấu tranh mà bị trù dập không ngóc nổi. Trong khi con chỉ là một thằng sinh viên. Làm sao người ta tin con khi con không có bằng cấp và có mấy môn thi lại. Khi con làm chủ doanh nghiệp chẳng hạn, lúc đó, có phải mọi người tin tưởng hơn không.
- Sự hy sinh, ảnh hưởng và địa vị con cũng nghĩ đến rồi. Nhưng con đâu có ôm bom ba càng lao đầu vào cái xấu. Con có cách của con. Mẹ vẫn nghĩ theo những ràng buộc, những quan niệm vốn có. Nhưng đâu có phải tất cả đều đúng. Con có thể vượt lên những cái đó và đi theo con đường của con. Mẹ thử nghĩ xem, nếu con có địa vị, con sẽ bị ràng buộc hoặc lệ thuộc. Con muốn là một người tự do không chức vị, danh phẩm. Ðể có thể vươn về mọi phía. Cứ tin con.
- Nhưng những cái quan niệm đó đã tồn tại hàng bao nhiêu nghìn năm nay. Con nói mẹ chẳng thấy thuyết phục gì cả. Con thử xem ai có thể tin con? Thử hỏi hàng trăm, hàng nghìn người xem ai tin con?
- Tất nhiên là khó tin. Nhưng có những cái phải đợi thời gian chứng minh mẹ ạ. Nếu là người khác, con cũng không tin con. Nhưng con là con. Và con hiểu mình hơn ai hết.
- Mẹ thấy con hơi điên điên thế nào ấy (Mẹ tôi bật cười. Ban đầu nói chuyện, mẹ khóc, giờ mẹ cười. Nghĩa là hai mẹ con đã nói chuyện thoải mái). Thôi. Con cứ vì mẹ mà học thêm hai năm. Rồi mai sau có gì con cứ viết cho người ta biết "tôi bị cản trở hai năm là vì mẹ tôi". Tội vạ đâu mẹ chịu, mẹ sẽ ân hận. (Cũng là ý tưởng hay mẹ ạ, cảm ơn mẹ).
- Thôi được. Cũng chẳng sao. Vì mẹ con sẽ học. Nhưng dù có gì thì xin mẹ cũng đừng đau khổ. Mẹ cứ sống cho thoải mái vào. Chẳng có gì phải đau khổ cả.
-------------------------
Sau đó, tôi đi tắm. Bạn ạ, trong phòng tắm tôi đã bật cười. Cười rất thoải mái. Tình huống này tôi đã "trót" lường trước mất rồi. Nhận thức của một con người làm sao có thể thay đổi một sớm một chiều. Cả tôi và mẹ đều không thể thay đổi nhận thức của nhau. Cả hai đều không sai, nhưng nếu xét về tính hiệu quả, tôi vẫn tin một cách khách quan rằng cách của tôi là đúng. Vì thực tế, tôi không tài nào bắt mình học, mình làm cái mà tôi không phù hợp hoặc không quan tâm. Tôi đã (hoặc mới) 21 tuổi. Tôi là một thằng đàn ông. Tôi biết mình phải làm gì. Tôi chưa tiếp xúc nhiều với đời nhưng tôi có thể lường trước những gì có thể xảy đến. Tôi có đủ hiểu biết xã hội và óc sáng tạo cũng như sự liều lĩnh nếu cần để làm một nhà kinh tế gỉỏi. Nhưng cái chính là tôi chưa muốn thế và chưa phải lúc. Kinh tế thì tôi chưa biết là bao nhưng khả năng nhận thức và vốn liếng văn chương đã kha khá. Dùng cái mình đã có để tham gia cải tạo đời rồi kinh doanh trong một môi trường lành mạnh có hơn không.
Trong cuộc trò chuyện, mẹ nói: "Con nghĩ con đã khổ đủ là không đúng. Vì con chưa phải chịu nỗi đau lớn lao về thể xác cũng như tinh thần hoặc gánh nặng cơm áo". Tôi chưa kịp trả lời nhưng những cái đó, chẳng nhẽ, với những gì tôi đã viết, tôi lại không nhận thức được ư?
Tại sao tôi khổ? Vì tôi luôn phải giữ để mình khỏi hoá điên và phá tung tất cả, để khỏi buông xuôi chờ "ai đó" cứu vớt, để giằng lại tính người - tính chia sẻ đang bị chính con người cướp đi.
Cũng chính vì nỗi đau của tôi so với nỗi đau của những người cùng khổ chỉ hết sức nhỏ nhoi nên tôi muốn lấy nỗi đau của tôi để xoa dịu nỗi đau của họ. Nếu tôi sống theo cách của mẹ, có lẽ cả đời tôi sẽ không phải khổ vì vật chất. Nhưng tôi sẽ dằn vặt đầu óc trong suốt những tháng năm còn lại. Bởi vì, tôi đã dám khẳng định mình là một thằng đàn ông chân chính.
Tôi đã làm gì được cho đời chưa? Nói chung là chưa gì cả. Nhưng tôi đang bắt đầu đến với đời, bắt đầu chia sẻ và hy sinh. Bắt đầu là từ cuốn sách này. Cải lương quá chăng? Hãy để cho tôi cống hiến và tôi sẽ chứng minh.

Có lẽ mẹ sẽ không thừa nhận người ta chỉ có thể hạnh phúc khi sống theo lí tưởng, niềm tin và khả năng của mình cho đến khi tôi đạt được thành quả nào đó. Tôi biết thế và tôi đang cố truyền những thành quả mình đã làm vào cuộc sống.
Và rồi đây, khi mẹ thấy kết quả học tập của tôi không được trôi chảy như câu "vì mẹ con sẽ học" thì tôi phải lấy một thành quả nào đó để chứng minh cách sống của tôi là đúng. Hoặc sẽ lại phải tuỳ cơ ứng biến. Có thể tôi sẽ dùng chính câu chuyện này và xem phản ứng của một trong những độc giả đầu tiên để gia cố thêm sức thuyết phục.
Tôi nghĩ tôi không bỏ nhà ra đi không hoàn toàn vì tôi sợ làm tổn thương mọi người. Cứ nơm nớp lo vậy thì sẽ không làm nổi điều gì cho ra hồn ra cốt. Lí do cơ bản là vì khi ra ngoài đời, tôi lại tốn quá nhiều thời gian để sinh tồn. Tôi cần sự yên ổn và sự hỗ trợ. Có thể ra ngoài đời, tôi sẽ gặp ai đó tin tưởng và trợ giúp tôi. Có điều, tôi không thích và hơi dè chừng với sự giúp đỡ của người lạ. Vả lại, nếu không ai giúp tôi hoặc chống đối tôi vì thái độ của tôi thì sao? Tôi không muốn chơi trò may rủi. Cuộc đời tôi không còn của riêng tôi và gia đình tôi nữa rồi. Chỉ đau, chỉ chết khi bắt buộc phải đau, phải chết. Vội vã nhảy ra đời, tôi e cái vỏ bọc chai lì và phớt của tôi sẽ ngấm vào người. Mà tôi vẫn muốn mình như mình hiện tại, tôi còn có một người để ngỏ lời.
Thật lòng, với tính cách nhu nhược mới mạnh lên, nhận thức mới sâu sắc dần dần chỉ trong vài năm đổ lại đây và cũng chưa phải vượt qua khó khăn nào nghiêm trọng, tôi cũng không đủ sức phấn đấu mãnh liệt vào cái mà tôi gọi là lí tưởng.
Có những lúc, tôi muốn cống hiến suốt đời vì mọi người, chấp nhận bỏ cả tình yêu. Nhưng tôi biết, đó chỉ là lúc nổi sôi, bột phát. Tôi có thương yêu con người không? Có. Tôi có muốn người ta hết khổ không? Có. Tôi có khả năng hy sinh cho ai đó không? Có. Nhưng thực sự với đời, tôi vẫn xa cách quá. Dù tôi không đòi hỏi đời phải làm gì cho mình thì mình mới đáp lại nhưng nếu tôi nói rằng "tôi nguyện hy sinh cả thân mình cho đời" thì tôi thấy điều đó cũng không tự nhiên và thậm chí, hơi vô lí. Nếu tôi chết ngay để đời tử tế và hạnh phúc thì tôi đồng ý chết. Còn nếu phải phấn đấu Ðơn Ðộc suốt đời thì tôi chịu. Nó vô ích và sẽ biến tôi thành điên rồ. Tôi thì ghét nhất sự vô ích.
Tôi xin nói thật tình cảm của tôi hiện nay với đời: Tôi muốn tham gia cứu nó. Tôi muốn sống trong một môi trường toàn cầu lành mạnh. Tôi muốn kết hợp việc tham gia cải tạo đời với sự nghiệp của tôi, tình cảm của tôi.
Có điều, khi nói thật cũng chưa chắc đã là nói hoàn toàn đúng. "Ðể phân tích một sự thật, không thể chỉ nhìn vào sự thật". Câu này tôi xin đặc biệt dành cho những ai nóng nẩy, bột phát.
Tôi xin thẳng thắn thừa nhận tôi chưa là người cao thượng, xả thân vì người khác. Cái đó thì còn phải trưởng thành nhiều. Nhưng tôi không dằn vặt vì cái đó. Tôi cố không bắt mình làm quá những gì mình không thể hoặc chưa thể làm quá. Thiết nghĩ, một con người, có những phẩm chất ấy cũng không đáng để người ta bới móc là ích kỷ, là mượn cớ tham gia cứu đời để mưu cầu riêng, phải không?
Thật sự tôi đã từng rất khoái tác chiến đơn độc, âm thầm. Nhưng đó là khi tôi chỉ muốn làm người hơi hơi tốt tốt đơn thuần. Giờ đây, mục tiêu của tôi là tham gia giảm nỗi khổ cho cả nhân loại chứ không chỉ một vài cá nhân, một vài khu vực. Và tôi hiểu với lí tưởng cực kì khó khăn mà nhiều người cho là "điên rồ" ấy, "một cây làm chẳng nên non.”
Ðể đấu tranh vì dân tộc, vì nhân loại, bắt buộc phải hoà đồng với con người và con người phải hoà đồng với tôi. Nhận thức được điều đó là một chuyện nhưng để chấp nhận cái nhận thức ấy quả không phải là vấn đề đơn giản đối với tôi cũng như với bạn.
Bởi vì, âu cũng là lẽ tự nhiên. Tôi cũng thử lấy tôi làm thí nghiệm để phân tích một con người xem sao.
Tôi đã từng bi quan về đời và mới cải tạo cách nghĩ. Ðang lột xác. Nghĩa là tôi vẫn lười và vẫn yếu. Nhiều lúc, phải được tạo cơ hội, phải được đặt trong hoàn cảnh phải chăm phải mạnh thì mới có thể mạnh lên. Tôi đang tự đặt mình vào nhiệm vụ tham gia cứu đời như bao người để hoàn thiện mình, nhưng thiết nghĩ, đó là điều kiện cần chứ chưa thể là điều kiện đủ. Tôi còn cần các bạn. Tôi đâu thể "tự cung tự cấp" tất cả. Nếu thế thì nói dại miệng một chút, cần gì đời nữa.
Một số người cực kỳ khe khắt và đa nghi một cách bệnh hoạn có thể cho là tôi biện minh cũng được. Tôi thì nghĩ tôi hoàn toàn dùng những suy nghĩ khách quan để phán xét mình về vấn đề này. Tôi ghét phải bộc lộ mình quá chi tiết nhưng nên viết ra để mọi người tin tôi, rằng khả năng đánh giá và giải quyết vấn đề của tôi cũng không đến nỗi xoàng. Và rằng, đầu óc tôi cũng như đầu óc mọi người, đôi khi cảm thấy hoàn toàn trống rỗng nhưng càng khơi sẽ càng thông. Tôi cảm nhận được trách nhiệm và lương tâm không còn thoắt ẩn thoắt hiện như nhiều năm trước nữa. Những tố chất ấy đang ngấm dần vào máu thịt.
Tôi đã nói với mẹ: "Bức thư gửi mẹ chắc có chỗ con viết sai nhưng con tin đa phần là đúng. Mẹ cứ để hai năm nữa. Mẹ sẽ thấy".
Nếu hai năm nữa tôi còn sống... (Mẹ đã bảo: "Con có phải người sắp chết, chỉ còn hai năm nữa đâu mà phải vội". Tôi nói nhỏ: "Biết đâu đấy". Nhiều lúc tôi nghĩ mình nên có một cái bệnh gì đó thật nặng để mọi người để tôi sống hết mình trong hai năm đó. Nghĩ chơi thôi nhưng biết đâu trong người tôi cũng đang ủ bệnh. Biết đâu đấy)
Vâng. Nếu hai năm nữa, tôi còn sống, tôi sẽ so kết quả với các bạn. Các bạn thử cá đi. Trong "cuộc chiến" nhận thức giữa mẹ tôi và tôi (và nhiều người nghĩ như mẹ tôi), ai sẽ thắng. Ðúng hơn là ai sẽ đúng hơn?
Dù sao, bức thư ấy cũng không hoàn toàn vô nghĩa. Nó đã tác động dù ít dù nhiều đến mẹ. Hôm nay, mẹ quan tâm nhiều đến tôi hơn. Cũng hôm nay, tôi vào nhà bác ăn giỗ, bác và các chị dọn hẳn một mâm cho tôi (tất nhiên, việc này không liên quan gì đến câu chuyện giữa mẹ tôi và tôi). Vâng. Mọi người vẫn quan tâm đến tôi. Những người họ hàng của tôi, những người bạn của tôi và những người bạn của bố mẹ tôi đều quí tôi và vẫn quan tâm đến tôi khi có dịp. Nhưng trong mắt những người lớn tốt bụng, tôi là một thằng con trai "ngoan hiền, học giỏi, chăm chỉ, nhút nhát, có thể hơi hâm". Còn trong mắt bè bạn tôi, tôi là một thằng "biết điều, tương đối nhu nhược, khá có tài, khá lười, khá vô trách nhiệm, khá điên và khá là không hợp thời". Híc. Có thể tôi đã từng như thế nhưng gần đây và hiện nay, tôi đâu phải thế. Chính vì những áp lực nhận thức xung quanh ấy mà tôi bị quen với cảnh làm người ít nói nhất, "bí hiểm" nhất và hơi dị ứng với sự quan tâm của người khác. Ðó là một sự ám thị đáng sợ mà tôi phải khó khăn lắm mới đang vượt qua. Tuy nhiên, những sự quan tâm của những người thương yêu mình thì cần chấp nhận. Sự chấp nhận ấy cũng là cách thể hiện sự quan tâm đến mọi người.
Hai năm nữa, chắc gì câu chuyện này đã đến được tay tất cả mọi người. Nhưng nếu nó đến được tay mọi người và được chấp nhận thì chứng tỏ nó xứng đáng có một phẩm cấp nào đó (dù có thể không là giải Nobel như "hắn" trong lúc không còn cách nào khác là phải tin). Và nghĩa là tôi và bao người đi trước tôi đã đúng: Phải tranh đấu cho cuộc sống này. Và sống không ích kỷ vẫn dễ chịu và sung sướng hơn. Con người chỉ có thể vươn tới một cuộc sống hạnh phúc, một tình yêu đích thực khi chiến thắng bản ngã. Ðó là cấp độ đích thực của Người.
Hai năm nữa, ai còn ai mất? Nhỡ ra tôi... Đôi khi tôi vẫn hơi hơi nghĩ mình là kẻ yểu mệnh (vì lắm khi làm việc quá sức và tự đòi, tự hỏi quá nhiều ở mình trong khi quá đơn độc) dù luôn muốn sống và thèm được sống để chứng kiến "vụ cá cược" này. Tôi cứ cá cho mẹ tôi đi. Nếu tôi thắng, tôi sẽ thua và nếu tôi thua, tôi sẽ thắng.
Hai năm nữa Liệu tôi có thể có được tình yêu của tôi không? (Khi ấy, chắc chắn tôi sẽ sống dai hơn bao giờ hết, em ạ).
Và liệu trái đất này còn tồn tại nổi hai năm nữa nếu người ta không nhanh chóng cứu nó?
Thôi thì mình cứ làm việc của mình và "What will be will be".
Mà mà tôi, mà hắn đang chạy thì phải? Câu chuyện về người đàn ông trong hang đã khiến tôi, khiến hắn dừng lại hơi lâu. Không biết phải tiếp tục từ đâu nữa?
Dù sao thì vẫn phải chạy tiếp. Dừng lại là ngu, là hèn.
Hôm nay là 12.09.02
Vâng. Hắn đang chạy con đường của hắn. Còn tôi thì ngồi đây viết tiếp. Mỗi người có một nhiệm vụ. Có thể có nhiều nhiệm vụ. Tuỳ khả năng, tuỳ ý chí. Khi hắn ngừng chạy, hắn viết. Khi tôi ngừng viết, tôi chạy. Ðôi khi, sức mạnh chợt căng đầy cơ thể, hắn và tôi chạy trong lúc viết và viết trong lúc chạy.
Tôi đang viết. Như tôi đã trình bày, viết cái mà tôi cần và mọi người cần chứ không phải cái tôi thích và mọi người thích. Có thể đôi lúc sẽ cảm thấy thích.
Bản năng của tất cả chúng ta đều thích hưởng thụ. Tôi không là ngoại lệ. Nhưng tôi muốn hưởng thụ về lâu về dài trong môi trường mọi người đều được hưởng thụ. Những cái gì đến dễ dàng, những thứ nhận không, ăn sẵn cũng thường đi nhanh chóng và để lại nhiều vết sẹo, nhiều dằn vặt, nhiều yếu đuối.
Chiến tranh cũng thế. Khi lũ bẩn nghĩ chỉ cần bỏ lương tâm ra ngoài một chút, đánh một vài trận và chiếm được một món mồi béo bở (và được những lời ca tụng xung quanh át đi những lời chửi bới, nguyền rủa của cả nhân loại) thì đó là một ý nghĩ bén rễ rất nhanh. Nó mê hoặc, dụ dỗ, thúc ép những kẻ tham lam và ngu dốt. Ðể rồi hậu quả ai cũng biết (Vậy mà vẫn có người không biết. Thử hỏi, những người đó ngu xuẩn và đáng thương hại đến mức độ nào?) Nhưng rồi chúng lại quan niệm: "Ðâm lao là phải theo lao". Chúng như con thú bị rơi xuống đầm lầy, chúng không dừng lại để suy nghĩ, nhìn quanh tìm những người muốn cứu hoặc tìm cách tự cứu mình. Chúng vùng vẫy liên tục. Và sa lầy liên tục. Và chúng bị hút, bị trộn vào bùn đen nhơ nhớp. Tại sao? Ðơn thuần là vì chúng tự biến trí óc mình thành trí óc của một con vật.
Hưởng thụ, đó là một sự cám dỗ khủng khiếp, thậm chí, đê tiện và hèn hạ. Nếu không kiềm chế được nó, nó sẽ như một con trùng phình dần và sinh sản vô tội vạ trong thể xác và trí não. Nó gây tê và băng hoại tất cả.
Vậy để kiềm chế được nó phải làm gì?
Phải chạy!
Chạy bằng cách nào?
Tất nhiên là không phải chạy chọt rồi!
Câu chuyện này tôi viết, tôi không có dụng ý nghệ thuật. Nếu có thì do nó tự đến mà thôi. Tôi viết những gì tôi đã tìm thấy và cảm nhận từng ngày. Ðể chia sớt với mọi người. Và tôi biết chắc chắn mọi người cũng sẽ chia sớt với tôi. Ðó là ý nghĩa của sự Cho-Nhận. Không cần toan tính. Mình làm một việc có ý nghĩa, rồi cái ý nghĩa ấy sẽ tự báo đáp lại mình. Luật Nhân-Quả cũng là những đúc kết khoa học và lẽ tự nhiên mà thôi. Cho nên, tôi biết, rồi tất cả nhân gian này sẽ tôn trọng tôi cũng là vì lẽ ấy.
Cho phép tôi mạn đàm một chút. Trời có thật trên đời không? Việc đó không quan trọng đối với tôi. Tôi sống tử tế và không mưu cầu cho riêng mình thì nếu có Trời, xin Trời cũng đừng bắt tôi bớt xén thời gian để cúng bái, dâng lễ cho Trời. Cái người ta cần là lo cho người sống cái đã. Việc chú trọng, tập trung vào tâm linh hẵng để khi mọi người đều yên ổn.
Có thể Trời cho tôi cái này cái nọ nhưng tôi cũng đem sẻ nó với mọi người theo lẽ Cho-Nhận. Nên tôi và Trời nếu có cùng tồn tại trên đời thì chỉ nợ nhau một cái bắt tay và một lời cảm ơn thân mật mà thôi.
Tôi thấy nhiều người quan niệm cúng bái, cầu Trời là "cứ lên vùn vụt". Và còn đưa ra ví dụ để chứng minh đường hoàng. Này ông A, này bà B. Mà trong số ông A, bà B ấy, không phải ai cũng đáng gọi cái chữ Người.
Vậy ra, Trời có mắt không? Có. Có chứ. Nếu có Trời thì Trời có mắt cũng là lẽ tự nhiên. Nhưng thực ra, Trời có phải đấng tối cao không? Biết đâu, dù Trời có tốt đến mấy thì Trời cũng có "Sếp". Và không theo Sếp thì Trời cũng bị giáng xuống đời. Khi ấy, Trời cũng hoá vô tích sự? Nên Trời đành nhẫn nhục làm cả hai cái việc tuyệt đối mâu thuẫn: Thiện và Ác.
Hoặc giả như Trời có triệu mắt triệu tay thì cũng đâu thể lo cho xuể. Trời cũng có cấp dưới để phân phối nhiệm vụ. Và trong vô số cấp dưới, sao tránh khỏi những anh những lũng đoạn, nhũng nhiễu, làm càn. Trời cũng nhiều lúc bất lực, và vì thế, Trời vô tội?
Vâng. Nếu quả có thế thì hoá ra, Trời cũng chẳng khác gì nhân gian. Khi tôi chết đi, tôi sẽ đến giúp Trời chống tiêu cực.
Còn bây giờ, trong cuộc sống này, để tôi giúp nhân gian cái đã. Vậy nên, nếu có Trời cũng xin đừng cản trở tôi, thù oán tôi vì những lời này. Như thế rõ ràng là dùng việc công vào việc tư còn gì!
Tôi không ám chỉ tất cả những người mộ đạo, nhưng trong những người đang viện đến Trời và lệ thuộc vào Trời, có mấy ai dám bảo mình không ích kỷ khi cũng bái? Cầu cho bản thân và chà đạp lên đạo lí, đấy đâu có phải truyền thống, đâu có phải văn hoá!
Dù có Trời hay không thì khi có dịp, tôi cũng sẽ thắp một nén nhang. Âu cũng là một nét đẹp thanh tao của dân tộc. Một ngôi nhà có bàn thờ nho nhỏ thi thoảng đượm mùi hương hoa và mâm quả tươi sáng, ba ông Phúc-Lộc-Thọ trầm tĩnh, vui vẻ, một bình gốm thô mộc, một vài chữ Nho thanh thoát sẽ luôn gợi cảm giác ấm cúng, tự tin, giản dị, nhân ái cho thân chủ cũng như người lạ ghé thăm.
Ðâu cần choáng lộn và to lớn, bề thế để khoe mẽ và doạ dẫm người đời.
Thờ cúng là cho mình những khoảnh khắc lắng đọng, thiêng liêng, siêu thoát, nghỉ ngơi. Xin đừng ai biến tấu, lợi dụng và lạm dụng.
Nói vậy, không tránh khỏi làm mếch lòng một số người.
Tôi còn ít tuổi, tôi không có quyền như vậy chăng? Nhưng đợi người ta cho phép nói thì đến bao giờ? Tham gia cứu đời cũng thế.
Vì vậy, tôi nghĩ nếu còn ai bực bội, chửi thề vì những điều tôi nói từ cái tâm của tôi thì đó là những kẻ mà tôi hay "ám chỉ". Cũng có thể là tôi lo hão và hơi hoang tưởng. Người nào còn đọc đến những dòng này nghĩa là còn tôn trọng tôi và còn tôn trọng ý nghĩa của cuộc sống.
Thật ra, tôi là ai? Cái đó trong đời, ai chẳng ít nhất một lần tự hỏi. Và tôi, với tư cách là một thanh niên, tôi biết rõ rằng thanh niên ngày nay và mọi thời là những người tự hỏi câu ấy thường xuyên. Trẻ con thì ít biết hoặc chưa biết hỏi câu đó. Nhiều người lớn thì có lẽ đã nén xuống cho quên. Nhưng nếu hỏi chỉ để hỏi thôi, để bế tắc, để đau, để đớn vô ích thì hỏi để làm gì!
Tôi là ai ư? Tôi xin "dùng việc công vào việc tư" một lần nữa để tự nhận xét một cách khách quan. Nghĩa là bỏ đi mọi quan niệm về ngạo mạn hay khiêm tốn. Tôi nhận xét bằng cảm nhận của tôi về chính tôi:
Từ nhỏ đến cách đây vài năm, tôi đã là một người có IQ hơn mức bình thường một chút và ít ích kỷ hơn mức bình thường một chút. Sức khoẻ cũng vào loại khá. Tôi được lớn lên trong một môi trường nói chung là tử tế hoặc những cái xấu xa chưa đủ rõ để tôi có thể cảm nhận được. Tôi không được quan tâm, yêu thương cho đúng nghĩa nhưng cũng không bị chà đạp, hành hạ, thiếu thốn. Ðó là một điều may mắn mà tôi công nhận.
Tôi được thả lỏng hoàn toàn trong một số nguyên tắc như:
Không được làm điều gì để mọi người phải lo lắng, muộn phiền; đi đâu phải xin phép và phải được đồng ý; phải theo sự sắp đặt, qui định của mọi người vì "mọi người hiểu biết hơn" tôi. Hồi nhỏ, nếu không "nghe lời" thì bị phạt, bị ăn roi. Lớn thì những nguyên tắc ấy được nới lỏng dần, khi vi phạm, không bị ăn đòn nữa nhưng phải "ngồi xuống và nói chuyện" và bị đánh những đòn tâm lí về chữ "Hiếu".
Thật lòng, tôi cảm thấy những nguyên tắc giáo dục ấy không phải tuyệt vời với tất cả mọi người nhưng nó là một nền tảng rất tốt cho đạo đức của tôi. Nhưng thực sự, khi ấy, tôi chỉ biết phải làm người ngoan, người tốt, người có lương tâm. Nhưng ngoan là thế nào? tốt là thế nào? có lương tâm là thế nào? thì tôi chịu.
Tôi cũng được hưởng quyền lợi như:
Ðược ăn uống tử tế, được mua sắm nếu cần, được đi chơi nếu an toàn, được đưa đón đi học lúc chưa biết đi xe, được tặng quà trong ngày sinh nhật, được chăm sóc nếu ốm. Mọi người xung quanh tôi đều bận rộn và đó là gần như tất cả những gì gọi là tình yêu thương của gia đình đối với tôi.
Vì những sự thiếu hụt tình cảm ấy, trong nhiều thời điểm, tôi đã từng nghĩ: Người ta cho mình thế nào thì mình cũng chỉ có thể cho lại họ như thế. Chính vì vậy mà tôi đã thui chột đi rất nhiều tính người. Chỉ khi tôi nghĩ nhiều đến những người đã hy sinh cho tôi, tôi mới chợt ngộ ra. Tôi thấy may vì đã ngộ ra trước lúc làm một điều gì đó bất hiếu và ngu xuẩn. Và bây giờ tôi đang phải dần học lại bài học yêu thương.
Phần lớn tình thương yêu tôi có trong người là nhờ tôi có một người bà nội và người ông ngoại tuyệt vời, những người cả đời hy sinh cho người khác, và điều quan trọng là họ luôn đối xử với tôi (một đứa trẻ) hết mực yêu thương, gần gũi. Ông ngoại tôi đã mất, và bà nội cũng đang gần như bại liệt vì những gì mà sức con người có thể làm, bà đã làm. Vậy mà bà đã nhận được những gì? Lỗi tại ai? Tại con người quá ích kỷ mà thôi. Ðã bao đời nay, biết bao người phụ nữ chấp nhận hy sinh như vậy mà xã hội vẫn hoài bất công với người phụ nữ? Những sự hy sinh ấy lớn hơn công sức của bất cứ một nhà khoa học lỗi lạc và đáng kính nào. Làm sao để những sự hy sinh ấy có hiệu quả và được đền đáp? Tôi, một trong những người nhận được sự hy sinh ấy, phải tìm cách thay đổi cuộc sống có phần vô ơn này.
Nhưng làm sao đây?
Có một điều mà tôi cảm thấy day dứt ít nhiều trong những năm qua là tôi ít đến thăm bà, tình yêu thương của trẻ con qua thời gian xa cách đã nhạt dần đi và tôi cũng chẳng thắng nổi sự ngại ngần, nhút nhát và khoảng cách giữa các thế hệ. Tôi từng cố biện minh tôi bận và cố chuộc lỗi ấy bằng cách san sẻ với con người. Nhưng thực sự tôi không thể không thú nhận: Tôi hèn và ích kỷ.
Và tôi nhận ra: Con người chưa hề nhận đủ tình yêu thương cho đúng nghĩa của con người (bao gồm cả gia đình và xã hội) để thoát khỏi sự hèn nhát, ích kỷ, thiếu hiểu biết.
Với những nhận thức mới mẻ ấy, tôi áp dụng vào những gì tôi đọc và nhìn nhận. Ðể rồi nhận ra nhiều sự thực, nhiều lẽ sống mới mẻ hơn. Và cứ tiếp tục áp dụng như thế. Cái gì tôi ngộ ra, tôi đều ghi chép lại. Và đọc lại để chúng ngấm vào đầu.
Tôi dần biết kết hợp và sử dụng một cách tương đối hiệu quả những gì tôi có và tôi luôn hướng đến một tầm cao hơn thay vì ngồi đó mà lẩm bẩm: "Không ai hoàn thiện". Trước đây, những bản chất hiện nay của tôi rất rời rạc, mơ hồ. Dù tôi biết mình lười, tôi vẫn phải bắt mình rèn luyện và trau dồi. Tôi không phủ nhận rằng tôi đã rất nỗ lực và vứt bỏ được ý nghĩ: "Mình nhỏ nhoi thế này thì làm được gì". Dù tôi chưa đủ mạnh nhưng tôi có một cái tinh thần và niềm tin để không bao giờ gục ngã. Chính vì vậy mà trí tuệ của tôi phát triển rất nhiều. Và đến giờ, tôi dám khẳng định ở một chừng mực và khía cạnh nào đó, tôi đã thành tài. Tôi chỉ chưa bằng lòng với mình ở chỗ chưa đủ sức đem cái tài ấy đến được với đời. Nhưng rồi chắc chắn tôi sẽ đến được.
Tôi kể những điều như vậy ra để làm gì? Ðể chứng tỏ rằng trên đời này có vô số người có trí lực hơn, có lương tâm hơn và khoẻ mạnh hơn tôi. Và cũng có vô số người hạnh phúc và có điều kiện hơn tôi. Tôi biết tận dụng, gắn kết, đoàn kết những gì mình có. Và tôi sống được. Sống rất giản đơn (cho dù đầu óc lúc này không thể không phức tạp, không thể không động não). Tại sao bạn lại không?
Mai này, dù tôi có chết đi thì cũng đừng ai viện cớ do số phận hay tại tôi hỗn xược với đất trời để doạ nạt nhân gian. Bởi tôi hiểu ý nghĩa trong câu thơ của Zaharia Stancu (Rumani):
"Thật tuyệt diệu làm sao khi được sống
Rồi chết đi như những con người"
Nó phản ánh những gì tôi nghĩ.
"Nếu không, tôi đã chết vì mất sức và lần mò quanh quẩn".
Tôi đã viết. Ðã viết trong 8 năm. Bắt đầu từ những điều hồn nhiên có, nhăng nhít có, bắt chước có, lúc sâu sắc rồi lúc lại hợt hời. Viết không định hướng, giấu giếm và không công bố. Lúc đó, tôi là một thằng trẻ con mới lớn. Bề ngoài nhút nhát nhưng trong lòng tôi ngạo lắm. Ngạo một cách ngu xuẩn và nông cạn, cũng là để cố chắp vá cho sự thiếu tự tin và nhút nhát của mình.
Khi bắt đầu viết, tôi hoàn toàn không nghĩ văn chương liên quan đến cuộc sống. Lúc đó tôi nghĩ, tôi chẳng mê gì văn chương cả. Hồi bé, chỉ thích đọc truyện hoặc thường học thuộc thơ chỉ để kiếm điểm. Nô đùa, chơi điện tử vẫn sướng hơn. Ðôi lúc, những người xung quanh tôi cũng nổi máu văn nghệ khiến tôi thấy hay hay và bắt chước. Cũng chẳng biết đấy chính là văn chương. Vì lúc ấy, tôi là thằng trẻ con thường nghe người lớn nhận định và ám ảnh bởi những nhận định theo dây chuyền: "Văn thơ lênh láng chảy tồ tồ, nhà văn nói láo nhà báo nói phét" . Tôi cũng chẳng nhớ tại sao tôi lại làm thơ. Tôi viết thơ chỉ để chơi, giết thời gian và để thấy mình có cái gì đó hơn người. Thấy nó dễ dàng quá đỗi và đinh ninh mình quả thật có tài. Rồi thấy bị nhiều người coi là lười biếng, vô tích sự, tôi bực và gửi cho vài tờ báo. Gửi mãi chẳng thấy hồi âm, tôi đâm bất mãn, thất vọng và càng ngạo hơn. Ðọc thơ lúc nào cũng soi mói cái người khác kém hơn mình để hả hê và ra chiều bực tức khi gặp một bài thơ "lá cải". Và cứ nghĩ thơ là phải có vần có điệu. Chính vì vậy, có một thời tôi rất ghét thơ ý tưởng và nhiều chữ. Không tức cho nền văn học mà chủ yếu do đố kị, ngu dốt. Và tôi đâm giận cái xã hội này, cứ bao giờ buồn chán là có cái để đổ tội. Nhưng song song với những điều đó, tôi vẫn viết những bài thơ nhẹ nhàng vì tính tôi chưa mạnh mẽ và tôi cũng khá hiền lành. Cái quãng thời gian ấy, tôi viết theo cảm xúc thật thì ít mà tưởng tượng thì nhiều.
Ðã từng nghĩ, có thể bán thơ để kiếm một số tiền khá khá, kiếm một cô vợ hiền và sống khép kín. Rồi lại nhủ: Trên đời còn lắm người khổ thế, phải làm gì cho họ chứ. Rồi lại phản bác: Ðấy là cuộc đời. Có kẻ sướng, kẻ khổ. Rồi nó sẽ trôi chảy và người ta rồi sẽ chết đi mà thôi.
Chỉ khi tôi chợt để ý và chứng kiến những "con người cùng khổ" , những cuộc chiến ngang ngược và đẫm máu đang xảy ra quanh mình, tôi mới thực sự tự hỏi: "Tồn tại trên thế gian này, chúng ta có phải những công cụ vô vọng?". Và khi tôi tập đặt mình vào nỗi đau của con người, tôi mới hiểu nó đau, đau lắm.
Và tôi bỗng nghi hoặc những gì tôi viết, có quá nhiều cái hời hợt, kém cỏi, xa xôi và nhợt nhạt. Và thật sự có những khoảng thời gian, tôi rất mất tự tin vào nhận thức của mình.
Rồi gần đây, khi tôi đọc "Phòng 6" của Anton Tsekhov, hay "14 điều răn của Phật", tôi không thấy bỡ ngỡ, tôi gặp những nhận thức của mình trong ấy.
Tôi không chấp nhận, gật gù với những bế tắc trong các tác phẩm. Tôi thường tìm ra được cách giải quyết. Tôi nghĩ, ngày xưa, xã hội quá bất công, thiếu thốn nên dường như không thể giải quyết bế tắc. Nhưng ngày nay, mọi bế tắc đều có thể được giải quyết bằng sự chia sẻ tinh thần và vật chất. Thế gian đau khổ thế là quá đủ rồi. Và có quá nhiều bài học xương máu rồi.
Và tôi có thêm một chút tự tin và bình tĩnh nhìn nhận: Tôi đã biết nhận thức thực sự. Phần nào là nhờ khi làm mọi việc đều tự hỏi: Như thế có ích kỷ không? Có ngu ngốc không? Có thừa thãi, lãng phí không? Có vì con người không?
Nói chung, tôi đã trải qua rất nhiều trạng thái và cấp độ tâm lí cũng như nhận thức của con người. Và dần dà, tôi hình thành được một khả năng: Biết hiểu con người và biết rút kinh nghiệm. Và hơn hết, phải biết điềm tĩnh. Vì thế, tôi có thể nâng dần những gì tôi viết và vứt đi những lo sợ hay ngạo mạn: "Khả năng viết của mình đến đây không thể vượt được nữa". Nhiều lúc, tôi dám viết về những nhân cách mà tôi chưa có để cố mà phấn đấu đạt đến cái nhân cách ấy.
Tuy vậy, nói tôi yêu và mê đắm văn chương là không chính xác. Thật ra, tôi đã dần thành một con người chẳng ham hố bất cứ thứ gì. Tôi không muốn đam mê biến mình thành ích kỷ. Tôi nghĩ, tôi đặt con người lên trên tất cả. Tôi mê sống, sống cho thật bình dân, sống chia sẻ bên con người trong những môi trường giản đơn mà phong phú. Ðể tôi và họ có thể tận hưởng những điều tươi đẹp, dung dị, sâu lắng, mới mẻ, sống động luôn tồn tại trên thế gian này mà chẳng phải toan tính, so đo. Và tôi sẽ lưu lại những khoảnh khắc rung động bằng câu chữ, bằng màu sắc, bằng âm nhạc, bằng hình khối nếu có thể. Ðấy là những mơ ước để xoa dịu đầu óc mệt mỏi của tôi trong những lúc như thế này. Nếu không được như thế cũng chẳng sao, lao động chân tay cũng được, càng khoẻ. Chỉ cốt là tôi được sống trong một cái thế giới nó đừng nhạt nhẽo và nó tử tế một chút. Vậy nên, tôi nghĩ, trước tiên phải tham gia làm cho cái thế giới này nó tử tế, nó có hồn chia sẻ cái đã.
Tôi thích viết nhưng thường chỉ viết trong lúc cô đơn, lúc muốn phản ánh hoặc tự nhiên nảy ra một ý tưởng mới mẻ. Lúc chẳng có gì để làm, tôi thường quan niệm: Cách giết thời gian hiệu quả nhất là làm sống lại thời gian, viết là một trong những cách đó. Chỉ khi đặt bút viết tôi mới bỏ đi tất cả các quan niệm và bắt đầu say mê. Với mỗi tác phẩm văn học, tôi không có đủ ham muốn cũng như thời gian để đọc đi đọc lại hay nghiền ngẫm từng câu từng chữ. Ðọc xong để đấy. Lâu lâu, đọc lại mới tự vỡ ra nhiều điều. Một bài thơ với tôi không chỉ hay bởi câu chữ. Nó phải có ý tưởng và tính nhân đạo. Cuộc đời một nhà văn, nhà thơ với tôi không thể chỉ gồm một tư tưởng hoặc nhân đạo, hoặc lãng mạn, hoặc hiện thực. Nó phải hàm chứa nhiều khoảnh khắc và trạng thái. Và phải luôn vượt lên những gì đã có. Nhưng tuyệt đối không thể và không có quyền hướng người đọc đến những hành động tuyệt vọng, ngu xuẩn hoặc ảo giác. Nhiều người đã mắc phải sai lầm ấy khiến người ta ác cảm với thơ văn. Hơn nữa, thơ là cái để cứu vớt con người trong một chừng mực, một giai đoạn nào đó chứ không phải để đắm mình suốt cuộc đời. Mỗi con người thường có ít nhất một cái đam mê nhưng phải đặt cái đam mê ấy vào chuẩn mực lành mạnh, không làm khổ người khác. Và phải biết hy sinh nó trong những trường hợp phải hy sinh. Tôi nghĩ:
ừ thơ là lá là hoa
là ong là bướm nhạt nhoà mông lung
có khi thơ cũng điên khùng
chém trăng nuốt gió vẫy vùng tim đêm
thơ là bớt thơ là thêm
bớt đau bớt đớn dần nêm ngọt ngào
thơ là riêng của ai nào
nước trong đất mịn máu đào là thơ
thơ là bạn cái bơ vơ
là người yêu kẻ hững hờ nhân gian
thơ là mẹ cái khô khan
khát thì cho bú dã man cho đòn
thơ là trong trẻo đàn con
sà vào lòng lạnh cuộn tròn nỗi đau
thơ là để sống cho nhau
nếu không là thế chặt đầu thơ đi
Vâng. Thơ mà để khư khư bản ngã của mình thì thơ chỉ là cái xác không hồn. "Con người đến với nhau bằng con tim", điều đó ngày nay ít ai nhắc lại. Nhưng đó thực chất là những chuẩn mực sống. Nó vượt lên tất cả những gì gọi là đạo đức, luân lí giáo điều và định nghĩa này nọ.
Chính vì tôi hiểu được những gì thuộc về trái tim nên tôi tin những gì mình viết sẽ được người đời công nhận. Ngay với những gì tôi viết trong tám năm qua thôi (nếu chúng không bị phá huỷ), khi tôi không còn nữa, tất yếu tên tôi sẽ được đặt cho tên một con đường. Sau nhiều năm nữa (có lẽ là khi tôi đã thành "đồ cổ" ) người ta có thể gọi tôi là thiên tài, thần đồng hay gì gì đó. Tôi không thích thế, tôi thích được công nhận là người có tài bằng chính sức lực của mình. Tôi sống không phải để lưu tiếng cho đời. Chỉ muốn khi tôi nằm xuống, khi nhắc đến cái tên tôi, người ta có thể sống tốt hơn. Khi đi qua con đường mang tên tôi, người ta sẽ thấy thân quen, sẽ thấy nhẹ nhàng, thanh thản. Thế là đủ.
Tôi có ba tâm nguyện cho chính tôi và dành cho nhân loại:
Ba điều ước
Tôi ước mình hồn nhiên như đứa trẻ ba tuổi
Chín chắn như người còn ba năm cuối cuộc đời
Và
Ai cũng ước như tôi
Ba "điều ước" quốc tế
"Tôn trọng quyền tự quyết
Không xâm phạm chủ quyền
Nước nghèo được ưu tiên"
Chúng ta hoàn toàn có khả năng biến những điều ước ấy thành hiện thực khi chúng ta là người tốt cho ra tốt.
Những người tốt, trong tim họ, trong não họ, trong những biểu hiện cơ thể họ sẽ phát ra một sóng năng lượng ấm áp, thân thiện và giàu sức thuyết phục. Sóng năng lượng ấy sẽ lan toả gần hay xa là tuỳ thuộc đức hy sinh của họ. Bất cứ người nào còn có thiên lương sẽ cảm nhận được năng lượng ấy. Và cái thiên lương càng mạnh thì người ta sẽ càng cảm thấy dễ chịu khi ở bên những người tốt. Ðó có thể coi là giác quan thứ sáu của con người.
Bên cạnh đó, có những người tin mù quáng vào số phận, mệnh trời hoặc khả năng mà bản thân không có. Và cũng như đối với bất cứ niềm tin nào, con người cũng cố tình hay vô thức "sưu tập" thêm nhiều niềm tin như vậy. Khi sự cuồng tín đã ăn sâu vào bộ não, bộ não họ cũng phát ra một loại sóng năng lượng.
Nhưng loại sóng này làm giảm khả năng đề kháng và bản năng sinh tồn của con người hoặc biến bản năng con người thành bản năng động vật. Cái đó gọi là một trong những loại "tự kỷ ám thị trầm trọng" hay nói đơn giản hơn là một trong những trạng thái ám ảnh bệnh hoạn. Ðôi khi, nếu những ám ảnh ấy là của đông đảo con người thì chúng sẽ tạo nên một sự cộng hưởng sóng khủng khiếp. Khủng khiếp đến nỗi chúng tạo ra được những "ma quỉ" đe dọa, mê hoặc những người có cùng loại sóng ấy. Và trong những người bệnh hoạn như vậy, có kẻ khăng khăng đã nhìn thấy ma quỉ là điều dễ hiểu.
Và tại sao người xấu hay phải chịu quả báo? Vì họ đi ngược lại bản chất tự nhiên của con người. Ðơn giản vậy thôi.
Tất nhiên, ma quỉ có thật trên đời không thì cũng chẳng cần bàn cãi làm gì trong cuốn sách này. Nếu có, tôi đủ sức đề kháng khi họ vô cớ tấn công tôi. Và có lẽ, sau khi đọc cuốn sách này, họ chẳng có cớ gì để tấn công tôi cả. Tôi là người tốt, tôi tôn trọng họ nếu họ không làm điều ác.
Nhiều lần tôi cũng băn khoăn mình có mắc bệnh "tự kỷ ám thị" không.
Tôi đã từng mắc bệnh tự kỷ ám thị nhưng nó ở góc độ khác, góc độ có thể coi là tích cực. Nghĩa là tự kỷ ám thị về những điều không tưởng nhưng chúng tốt đẹp. Những tự kỷ ám thị ấy thúc đẩy sự phát triển của tôi.
Hồi nhỏ, từ thủa 6,7 tuổi, tôi hay xem phim chưởng và cũng nhiễm máu hiệp sỹ. Nhiều lúc tôi nghĩ biết đâu mình là siêu nhân vì tôi chạy nhanh hơn các bạn khác. Rồi lớn hơn, khi tôi làm thơ, tôi cũng nghĩ mình là thiên tài đơn giản vì tôi làm được điều mà ít người làm được khi còn ít tuổi và tôi chưa mường tượng ra bản chất thực sự của thơ là gì.
Nhưng những thói tự kỷ ám thị ấy chúng chỉ thoang thoảng chợt đến chợt đi (chúng chỉ thường đến khi tôi thiếu sự quan tâm của con người), chúng không huỷ hoại tôi. Và nhờ đó mà tôi rất sợ cái tiếng hèn, tiếng kém cỏi, tiếng bất nhân. Từ bé tôi đã biết đến câu "nam nhi đại trượng phu". Tôi đã đọc được câu "ta không bao giờ đánh phụ nữ" ở một cuốn truyện tranh nào đó. Tôi cũng chưa bao giờ đánh phụ nữ nhưng câu đó gợi cho tôi nhiều điều hơn thế. Nó giúp tôi tôn trọng người phụ nữ.
Thủa bé, tôi mắc bệnh sợ đêm tối và sợ độ cao. Những đêm trung thu, ngồi cùng bố mẹ, các bác, các cô chú, các anh chị trên trần nhà ngắm trăng, ăn hoa quả, bánh cốm, hạt sen thì không sao. Nhưng khi còn lại một mình, lúc nào tôi cũng ám ảnh mình sẽ lăn xuống dù tôi đang ở giữa trần. Trong giấc mơ, tôi cũng thường mơ mình bị ngã từ trên cao xuống. Và thực tế là hay bị lăn từ trên giường xuống đất.
Nhưng vì tôi nghĩ mình là một thằng con trai nên tôi luôn dằn vặt vì điều này. Tôi dần mon men đến rìa tường và nhìn xuống. Ban đầu rất sợ hãi. Rồi cũng dần hình thành cái thú thử thách chính mình. Tôi nhoai người ra xa hơn. Và cứ thế, nỗi sợ giảm dần. Nhưng phải mất nhiều tháng ròng. Cuối cùng, tôi dám nhảy từ mái nhà này sang mái nhà khác. Hồi đó, mái nhà tôi và các bác, các cô chú tôi san sát nhau. Tôi nghĩ những ám ảnh thủa nhỏ ấy dù đã tự vượt qua được nhưng nó vẫn ảnh hưởng đến tôi sau này. Ðôi khi, nằm xuống tôi cảm thấy mình chòng chành, chao đảo và hụt hẫng.
Khi tôi mười một tuổi, tôi được sang Thái Lan thăm bố. Từ một đứa trẻ khá thiếu thốn về vật chất như bao đứa trẻ cùng thời, tôi được thả vào một môi trường có trò chơi điện tử, những buổi đi chơi siêu thị, có hoa quả, sữa tươi và những người bạn, người chị gái hết sức dịu dàng, tốt bụng. Tôi cảm thấy như mình không thể sung sướng hơn thế. Và tôi sợ. Sợ chết. Ý nghĩ về cái chết trong lúc đang được hưởng thụ ám ảnh tôi. Ðêm đêm, tôi nằm cầu nguyện. Tôi cũng chẳng biết cầu đến ai, đành cầu Trời. Ðại khái là tôi cầu tôi được trường sinh bất lão, hạnh phúc mãi mãi. Nhưng thấy ích kỷ như thế, chắc Trời sẽ không chấp nhận, tôi cầu tôi được hạnh phúc mãi mãi, được trường sinh bất lão và tất cả mọi người cũng đều mãi mãi hạnh phúc và trường sinh bất lão. Rồi tôi nghĩ, nếu thế thì ai sẽ chết? Và tôi lại ước trên đời chỉ còn toàn người tốt, những người tốt sống lại và kẻ ác phải chết đi. Với đầu óc non nớt của một đứa trẻ, đó là những bước đầu tiên tôi đến với bản chất con người. Nó khởi nguồn từ lợi ích của tôi nhưng tôi đã manh nha nhận thức phải đặt nó vào lợi ích chung của mọi người thì hạnh phúc mới có thể đến được. Ðó hoàn toàn là những hành động bột phát. Nhưng rõ ràng nó có được là nhờ tình yêu thương của con người đối với tôi.
Những thói tự kỷ ám thị ấy, những ám ảnh ấy, tôi phải công nhận là chúng tuyệt vời. Tuy chúng khiến tôi đau nhưng chúng giúp tôi có những trải nghiệm mà nhiều người lớn mãi sau này mới trải qua hoặc có những người lớn chưa từng trải qua.
Trong vài năm gần đây, những kí ức thủa nhỏ hiện ra rất rõ trong óc tôi. Tôi nhớ từng vị trí những ngôi nhà xưa, những gốc chanh, vườn lá lốt um tùm kỳ lạ sau nhà, những cây chanh, những giàn thiên lý, su su, những cầu thang nhà bác, những bận ông anh họ tôi dạy tôi nhặt rau muống bằng cách lấy dao xoẹt luôn một phát. Tôi nhớ cây dưa lê có một quả bé tẹo trong mảnh vườn bỏ hoang, lũ trẻ chúng tôi "dấm" từng ngày để rồi khi thấy nó chẳng lớn hơn chút nào, chúng tôi đành chia nhau ăn một cách thích thú dù nó nhạt phèo. Tôi nhớ những lần thò tay xuống cống móc những túm giun đo đỏ về nuôi cá chọi để rồi bị nấm đầy mặt. Tôi nhớ những lần táo bón đau đớn vì tham ăn ổi.
Tôi nhớ bố tôi đã dạy tôi xem đồng hồ và nhổ răng bằng sợi chỉ cho tôi thế nào. Tôi nhớ cả lần một tay cầm phấn làm bài tập mẹ giao trên bảng, một tay cầm bánh rán ăn và rồi cắn nhầm viên phấn. Tôi nhớ tôi đã tự hào hơn những đứa trẻ cùng xóm vì có rất nhiều nắp chai bia đập dẹt, mài nhọn đục hai lỗ và xâu chỉ qua để quay tít mù. Tôi nhớ một lần mê đọc "Dế mèn phiêu lưu kí" quá nên khi mót tiểu liền vạch quần tè ngay ra giường để rồi cuống quít lau. Khi bị mẹ phát hiện, tôi đành thú nhận vì không thể nói tè dầm mà quần lại không ướt. Và úp mặt vào tường. (Ừ nhỉ, tại sao không tiếp tục áp dụng hình phạt vừa nghiêm khắc vừa nhẹ nhàng ấy với trẻ con). Ðể rồi, khi hết thời gian trừng phạt, tôi lại bị úp mặt tiếp vì vẽ bậy lên tường. Tôi nhớ những lần thèm khát quà bánh đến độ ăn trộm vài trăm đồng trong ví của mẹ và nói dối là "nhặt được ngoài ngõ" rồi mua hạt hướng dương về mời mẹ ăn. Nhưng đến khi "nhặt được ngoài ngõ" đến lần thứ ba thì lại "úp mặt vào tường".
Tôi nhớ câu chuyện bác tôi thường tấm tắc mãi về những lời tôi không còn nhớ mình đã nói: " Thằng bé nó khôn lắm. Có anh xui nó xin tôi tiền mua bánh đa, nó bảo: Anh xin bố em ấy, bác em nghèo lắm." Lời khen ấy khiến tôi tự hào vì lòng tốt thơ dại của mình. Ðó là những lời nói ngọt ngào nhất trong đời.
Tôi nhớ những lần bố đón tôi từ nhà mẫu giáo về và cười mãi khi tôi cứ đòi ăn kẹo phê bình thay vì kẹo cà phê hoặc bô bô: "Cháu chào bác Bò" với một vị khách tên là Châu. Vâng. Tôi mắc bệnh đãng trí từ thủa bé tẹo teo. Tôi chỉ nhớ được những gì ngấm lại trong tôi. Hồi ấy, mỗi điểm mười là được thưởng một chiếc kẹo "phê bình", có lần tôi sung sướng mãi vì được tới ba chiếc kẹo "phê bình" trong một ngày. Phải chăng nhờ vậy mà tôi không ngại và hay cười thầm khi bị phê bình? Tôi nhớ kẹo, nhớ chiếc kẹo dừa miền Nam bùi ngậy lần đầu tiên trong đời mà người anh họ dành cho tôi. Tôi nhớ những điều ngọt ngào, dịu dàng. Nhớ những lần ngồi sau xe đạp để rơi dép và bố mẹ mỉm cười quay xe lại nhặt cho tôi.
Vâng. Tôi nhớ thủa đầu tiên đi học đẹp như bước vào một thế giới mới. Những bước đầu tiên tự đi bộ đến trường cùng người chị họ. Những ngày mưa đứng trên cái nắp cống bập bập bênh bênh gần lớp học, cảm tưởng như đang chu du, chênh vênh trên một chiếc thuyền. Những lần khám phá một con đường tắt và hái cỏ gà để bóc ra xem thằng Cuội bên trong. Và thắc mắc mãi tại sao con sâu ấy lại chui được vào và sống trong bao lớp lá kín mít của bông cỏ gà. Tôi nhớ những lần đánh nhau với một cậu hay túm tóc con gái rồi lại xin lỗi nhau theo cách của trẻ con mà chẳng cần sự can thiệp của người lớn làm gì.
Thủa thơ ấu ấy hết sức tuyệt vời, chính vì vậy mà nó hiện hữu rất sâu đậm, rõ nét. Thậm chí, tôi còn nhớ tôi đã từng ngày chờ xem nhành thiên lý đã bò vào nhà qua ô cửa và nở hoa thế nào. Nhớ những tổ tò vò ở nhà tôi, nhà cô chú tôi mà quan sát suốt ngày, có lúc lại phá ra và bắt gặp những con nhện béo núc vàng ươm cử động hết sức chậm chạp để vừa nghịch vừa thích thú nghĩ đến bài "Tò vò mà nuôi con nhện, con nhện nó quyện nó đi, tò vò ngồi khóc tỉ ti, nhện ơi nhện hỡi nhện đi đằng nào".

Tôi nhớ nhà tôi có một giếng nước, bên cạnh giếng là một cây táo lai giữa táo Gia Lộc và táo Thái Lan chùm. Một nhành quả thon thon dôn dốt, một nhành quả tròn tròn ngọt mát. Tôi nhớ mơ hồ nhiều người hay đến gánh nước giếng nhà tôi mà giờ đây, tôi không mường tượng lại được khuôn mặt và những câu chuyện thường ngày của họ bên gầu nước. Nhưng những hình ảnh hoa táo rụng xuống đất, xuống nước và có thể là cả những mái đầu đen thẫm đã vuốt ve tâm hồn tôi.
Tôi nhớ cả một con khỉ ở nhà phía sau nhà chú tôi, con khỉ đã lắc đầu quầy quậy khi tôi cho nó ăn lá lốt. Nó chỉ xuất hiện vài ngày trong kí ức của tôi. Sau đó, nó biến mất. Chắc nó bị đem đi nấu cao. Tôi nhớ cả những đứa trẻ trong xóm có đến sáu ngón tay trên một bàn tay. Về sau tôi mới biết xóm tôi từng có ổ mãi dâm và những đứa trẻ ấy hình như là con anh em cùng huyết thống. Nhưng chúng tôi chẳng bao giờ dè bỉu nhau, chúng tôi sống rất hồn nhiên. Tôi nhớ cả lần đi theo đám tang cả hai mẹ con người con gái ông bà Mười cùng xóm, nhà có dàn trâm bầu bu đầy bọ xít, lúc nào cũng có thể tè vào mắt người ta khi qua cổng. Hai mẹ con chị ấy cùng chết vì đẻ non. Khi ấy, tôi không khóc nhưng hình như tôi thấy đau xót khi nhìn người con rể. Ðó là những nỗi cảm thương đầu tiên trong cuộc đời tôi.
Rồi những ngày ngồi bên cửa sổ ăn đậu phụ tráng qua nước sôi chấm nước mắm cùng ông ngoại, những ngày ở quê khóc ngặt nghẽo đòi về trên tay bà nội trong thời khắc giao mùa, những niềm sung sướng trẻ con khi bà nội kể chuyện đi rừng gặp hổ và luôn giành quyền rửa bát khi bà đến chơi nhà, những ngày bị nhốt trong nhà trèo cổng trốn ra ngoài...
Những kí ức ấy chỉ phản ánh một khong thời gian từ thủa tôi 6,7 tuổi đổ lại. Chúng rất thật và vẫn còn thiếu nhiều chứ tôi không hề dùng nghệ thuật thêm thắt. Những kí ức khác vẫn chứa nhiều điều tốt đẹp nhưng không còn đẹp bằng và tôi cũng cần một chút riêng tư nên tôi xin giữ lại. Tôi muốn kể những kỷ niệm thủa ấu thơ của mình để chia sẻ và để nhận ra đó là một tình yêu thương lớn lao của con người. Ðó là những ám ảnh tuyệt vời mà nhờ vậy tôi đã lớn khôn.
Tại sao những kí ức ấy lại trở về rõ nét trong khoảng thời gian gần đây? Có lẽ vì tôi đã ý thức được về cội nguồn và đầu óc tôi đã được khai thông đáng kể, không còn nhiều vướng bận phàm tục. Nghĩa là đầu óc đã trở nên "rỗng", khi những hình ảnh ùa về, chúng được thoải mái sinh tồn, phải thế chăng?
Hiện nay, may quá là tôi không còn bất cứ thói tự kỷ ám thị nào. Bản năng sinh tồn của tôi rất mạnh và tôi đang sống rất Người. Nhưng cái tôi nói vẫn là ý kiến chủ quan. Rồi cứ để thực tế chứng minh xem.
Bây giờ tôi viết thơ cũng dễ. Nhưng so với cái dễ ban đầu là hơn tám năm rèn luyện và khai thông trí não. Và đến giờ tôi mới hiểu cái giá và cái ý nghĩa của lao động. Sức khoẻ, trí nhớ có phần sa sút nhưng tôi không phàn nàn gì về cái giá ấy. Bù lại, tôi dẻo dai hơn, dạn dĩ hơn.
Con người dường như ai cũng cần bằng chứng xác thực, bằng chứng sống để chứng minh một cái gì đó (để khỏi mất công đào sâu tìm hiểu?). Chắc cũng nhiều người có ý chờ xem tôi có thành công không thì mới "nhúng tay" cứu đời. Nhưng bạn ạ, sự thành công của tôi có hay không là nhờ các bạn, những người đang đọc. Chính các bạn, không ai khác.
Mà nếu bạn không tham gia cứu đời thì rất nhiều người có sẵn cái tâm và hiểu cuốn sách này vẫn sẽ góp phần vào lẽ sống cứu đời. Ðể rồi, bạn cũng sẽ làm theo nhưng lại mất công, mất sức tự dằn vặt, ân hận vì tính vị kỷ, chậm chạp của mình mà thôi.
Nhân tiện, tôi cũng xin chép ra đây 14 điều răn của Phật, cũng để chứng minh "Phật tại tâm". Phật hoàn toàn vì con người và gần gũi với con người chứ đâu phải một đức tâm linh nào đó huyền bí và xa lạ. Ðó là những lẽ giản dị và chân lí ở đời mà người ta cứ luẩn quẩn đi tìm và lắm lúc lướt qua hay vứt đi mà không biết.
1. Kẻ thù lớn nhất của đời người là chính mình.
2. Ngu dốt lớn nhất của đời người là dối trá.
3. Thất bại lớn nhất của đời người là tự đại.
4. Bi ai lớn nhất của đời người là ghen tị.
5. Sai lầm lớn nhất của đời người là đánh mất chính mình.
6. Tội lỗi lớn nhất của đời người là bất hiếu.
7. Ðáng thương lớn nhất của đời người là tự ti.
8. Ðáng khâm phục nhất của đời người là vươn lên sau khi ngã.
9. Phá sản lớn nhất của đời người là tuyệt vọng.
10. Tài sản lớn nhất của đời người là sức khoẻ, trí tuệ.
11. Món nợ lớn nhất của đời người là tình cảm.
12. Lễ vật lớn nhất của đời người là khoan dung.
13. Khiếm khuyết lớn nhất của đời người là kém hiểu biết.
14. An ủi lớn nhất của đời người là bố thí.
Và thêm một câu tôi đọc được trên tờ lịch (chú thích là trong Sách cách ngôn):
"Ở vào thế có thể làm việc ác mà không làm là thiện. Có khả năng làm việc thiện mà không làm là ác."
Những điều tôi viết chưa thể sâu sắc và cô đọng như thế. Và cũng chưa đủ tư cách để răn dạy. Nhưng tôi muốn những lời của tôi như những lời răn kia, hết sức bình dị và dành cho tất cả mọi người: Người thiện, người ác, người đang giằng xé trong thiện ác.
Tôi biết, nhiều người đọc cuốn sách này sẽ thấy thanh thản. Nhưng nhiều người đã trót "nhuốm chàm" sẽ giằng xé hết sức đau đớn trong sự phân vân thiện ác. Bạn ạ, xin bạn giằng xé ít thôi và hãy dùng hết sức bình sinh để tin thêm một lần nữa vào cái thiên lương của mình, tin vào bản chất chia sẻ của con người, để tử tế, để kiềm chế, để rèn lại mình, để tìm một nơi có thể sống cho ra sống. Con người cũng đang tạo ra những nơi bình yên để bạn có thể dừng chân và làm lại từ đầu. Tôi xin thề với bạn rằng đây là cơ hội, là thời điểm thích hợp nhất (và cũng có thể là duy nhất) để bạn trở về với thiên lương của chính mình. Và đối với những kẻ sau khi đọc cuốn sách này còn ra sức hắt hủi, ruồng rẫy, chà đạp những con người cố gắng trong khát khao trở về cuộc sống, tôi và con người căm thù và ghê tởm chúng.
Tôi là ai? Câu hỏi đó không thể trả lời trong một sớm một chiều. Nhưng tôi xin trả lời hộ tôi và tất cả các sinh linh một câu đã thành lẽ sống:
Tôi là một Con Người!
Hãy trả lời và khẳng định như vậy trước khi làm bất cứ điều gì. Thế là đã cứu đời.
-------------------------------------------------------
Vấn đề nhận thức và cải tạo nhận thức tôi xin đề cập sau đây không chỉ cần cho việc cứu đời mà nó còn cần thiết đối với mọi con người, mọi hoàn cảnh...
Phần I. Nhận thức
"Tham gia cứu đời chỉ cần lương tâm là đủ. Cần thêm nhận thức làm gì?" Xin thưa, để tránh những bất đồng, để khỏi mâu thuẫn chỉ vì kém hiểu biết, vì nhận thức kém cỏi. Mà đã mâu thuẫn thì làm sao giữ được tinh thần đoàn kết đấu tranh.
Cuộc sống có muôn mặt của nó và khó ai nắm hết được. Tôi chỉ xin đưa ra một vài nhận thức và quan điểm về thế giới hiện nay.
Nhận thức về thế giới
Một con người trong thế giới ngày nay đều có quyền lợi và nghĩa vụ đối với kinh tế-chính trị-xã hội.
Là một thanh niên, hoàn toàn không phải nhà xã hội học, kinh tế học hay chính trị học, tôi không đủ trình độ và khả năng để "múa rìu qua mắt thợ". Tôi chỉ xin đưa ra một số nhận định về xã hội bởi xã hội là những gì trong máu tôi và tôi cảm nhận được nó một cách tự tin và chính xác.
Ðể hiểu về kinh tế, chính trị, rõ ràng phải có một kiến thức kinh tế, chính trị sâu rộng và toàn diện (mà hình như tôi phải thi lại mấy môn này). Tôi cũng chỉ xin nhìn nhận một chút về kinh tế và chính trị qua góc độ xã hội.
Tôi nhớ trong một cuộc thi SV, có một sinh viên kinh tế đã khẳng định: "Mọi cuộc chiến đều bắt nguồn từ lợi ích kinh tế. Mâu thuẫn xã hội chỉ là cái cớ hoặc một trong những nguyên nhân phụ mà thôi". Khi ấy, tôi đã hoàn toàn đồng tình. Hiện nay, tôi nghĩ, điều đó chưa hẳn chính xác.
Trước đây, nền kinh tế thường là tự cấp tự túc, hầu như tất cả những gì con người sản xuất ra đều chỉ đủ đáp ứng nhu cầu của họ và cộng đồng của họ. Nói chung, họ còn rất thiếu thốn. Rồi họ có nhu cầu phải mở rộng đồng cỏ cho bầy gia súc, tìm nhưng nơi săn bắt hái lượm mới. Ðiều đó dẫn đến sự tranh cướp và chiến tranh. Tôi nghĩ, trong câu chuyện về Thành Cát Tư Hãn, chiến tranh xuất phát từ những lợi ích kinh tế.
Nhưng ở câu chuyện của Tần Thuỷ Hoàng, nó có một hơi hướm khác. Nó xuất phát từ tham vọng bá chủ, khẳng định bản thân, phát huy sức mạnh (được thể hiện hết sức mình là một trong những nhu cầu lớn nhất của con người) hơn là tham vọng kinh tế. Và ở một số triều đại phong kiến cũng vậy, chiến tranh gần như đã trở thành một "nhu cầu" cho thuyết "nam trưởng" -phát huy hết sức mạnh của đàn ông (nếu như có thuyết đó).
Những định kiến ấy đã ăn sâu vào bộ não kẻ coi mình là mạnh thời ấy. Họ muốn thâu tóm, chiếm đoạt, huỷ diệt hơn là sử dụng. Cái câu "đàn ông phải nên sự nghiệp" khiến đàn ông trong nhiều thời đại muốn làm bá chủ, để được tôn sùng hơn là giàu có. Rõ ràng, trong nhiều trường hợp, lòng sỹ diện và áp lực "con hơn cha" trở thành một cám dỗ bệnh hoạn. Nó mạnh hơn lợi ích kinh tế rất nhiều.
Trong thời đại hiện nay, những nước xâm lược thường là những nước đã có cuộc sống thừa mứa. Chính những người dân của những nước ấy, họ thích hưởng thụ hơn là gây chiến. Nhưng phải chăng, có những con người lãnh đạo thèm khát được chứng tỏ sức mạnh bạo tàn? Và họ viện cớ "cũng là vì kinh tế ấy mà" để gây chiến. Kẻ chiến thắng sẽ thâu tóm kinh tế, dĩ nhiên. Nhưng trong nhiều cuộc chiến, chi phí cho chiến tranh và tổn thất của kẻ xâm lược lớn hơn gấp bội những gì nó chiếm đoạt được hoặc phá hoại được. Vậy thì những kẻ gây chiến là những kẻ có đầu óc kinh tế ngu muội ư? Rõ ràng, nó còn nhiều nguyên nhân sâu xa hơn. Vẫn là ham muốn bệnh hoạn muốn bá chủ, muốn được những kẻ mù quáng tôn thờ như Hitler? Muốn làm những gì mà thế hệ cha chú chưa làm được hoặc không dám làm dù đó là những điều phi nhân tính? Chính nhân dân các nước đó còn thấy nhục nhã và phản đối cơ mà. Và hãy xem nhưng con người mộ đạo, những con người có lí tưởng thực sự, liệu khi cho họ tiền, thật nhiều tiền, liệu phần đông trong số họ có từ bỏ những gì họ cho là đạo, là đức không?
Vậy nên, chính xác là những gì con người làm xuất phát từ lợi ích, bao gồm lợi ích kinh tế hoặc lợi ích tinh thần. Hiện nay, lợi ích tinh thần mạnh hơn lợi ích kinh tế.
Tôi nghĩ, điều mà nhiều con người ở các nước tư bản khát khao không phải là phát triển kinh tế. Về kinh tế, họ đã phần nào dư dả. Mặc dù nền kinh tế ở các nước tư bản vẫn luôn có những sự cạnh tranh khốc liệt nhưng những người dân, họ cũng như bao người dân trên thế giới: Muốn sống thoải mái, đơn giản, có một gia đình đầm ấm. Nhu cầu thiết yếu của họ hiện nay là tìm một cái gì đó thuộc về bản chất, về chân lí trong những lí thuyết mụ mị và hỗn độn, trong cuộc sống lắm khi phù phiếm. Họ thèm sống hoà bình, thèm sống vì Nhân Loại. Chính vì vậy mà những người nước ngoài tình nguyện và "Tây ba lô chân chính" xuất hiện ngày càng nhiều ở các nước nghèo. Ðó chính là những con đường đến với lí tưởng, với chân lí mà lương tâm họ tự tìm ra.
Còn chúng ta, rõ ràng là vẫn cần nỗ lực rất rất nhiều để phát triển kinh tế. Nhưng nhiều khi gánh nặng đặt lên con người không chỉ đơn thuần là sự khó khăn trong làm kinh tế. Mà nó thuộc về những chi phí vụn vặt nhưng rất thường xuyên. Cơ bản trong số đó là tiền giáo dục, thuốc men và dịch vụ quá cao. Do những áp lực liên miên ấy, người lao động phải bung ra kiếm sống bằng mọi giá, phải xoay như chong chóng. Hẵng chưa vội đề cập đến vấn đề suy đồi xã hội. Riêng về kinh tế, những hoạt động kinh tế nhằm sinh tồn diễn ra hết sức bột phát, không kiểm soát nổi ấy đã khiến nền kinh tế trở nên hỗn loạn, rối ren, trì trệ, đắp vá, chia tách. Vì vậy, kinh tế nhiều khi đạp lên xã hội để tiến thân. Và xã hội lại kéo chân không cho kinh tế đi lên. Như vậy, không thể gọi là phát triển song song, toàn diện.
Tôi nghĩ, nếu sự tập trung của những người có trách nhiệm và sự chia sẻ của những người hảo tâm được đặt vào giáo dục, y tế, dịch vụ thì gánh nặng cơm áo đè lên người dân sẽ giảm đi đáng kể. Sẽ dần chấm dứt tình trạng "người người làm kinh tế, nhà nhà làm kinh tế". Song song với điều này, tinh thần, mức sống của người dân được cải thiện đáng kể. Kéo theo đó là nhận thức của người dân sẽ được phát triển, nâng cấp một cách tự nhiên. Bởi vì, chúng ta sẽ giảm được những sự vất vả do xã hội gây ra và những sự vất vả do chính việc để mình bị cuốn theo lề thói tiêu cực gây ra. Nhờ đó, chúng ta sẽ thôi bận "tối mắt tối mũi". Chúng ta sẽ được thở cho ra thở và có thời gian mở mắt để nhìn cho kỹ. Ðó chính là thời gian Sống Không Mòn. Sẽ có những lĩnh vực xã hội mà kinh tế sẽ không còn khả năng xâm phạm, phá hoại. Nghệ thuật chẳng hạn.
Còn về chính trị, tôi nghĩ, khi xã hội tương đối ổn định, gánh nặng quá tải đặt lên vai các nhà lãnh đạo sẽ giảm nhiều. Công lao của Ðảng và nhà nước là không nhỏ: Ngoại giao hoà hảo, bảo vệ lãnh thổ, chống diễn biến hoà bình, bài trừ mê tín, phổ biến kiến thức, đào tạo con người, khai hoang lập ấp. Sai lầm cũng đã được nhìn nhận ít nhiều. Nhưng tôi nghĩ, lúc này, hãy tạm gác ân oán cá nhân và đặt niềm tin vào Ðảng và nhà nước. Và cùng góp ý đông đảo, phản ánh chính xác thì sẽ tránh được sai lầm. Ðảng và nhà nước gồm rất nhiều những người tâm huyết sẽ luôn "trưng cầu dân ý" để đưa ra quyết sách. Nếu người dân tự thanh lọc mình thì việc thanh lọc trong bộ máy chính quyền sẽ diễn ra một cách song song và tất yếu.
------------------------------------------------
Ở các nước tư bản, dường như hình thành hai cộng đồng: Xấu và Tốt. Người xấu thì vẫn có thể sống xấu. Người tốt vẫn có thể sống tốt và ít phải chịu cay đắng vì cuộc sống của họ khá ổn định và dư dả. Nhiều người chấp nhận xã hội ấy như một điều tất yếu, không cần cải tạo. Nghĩa là, người ta có thể sống tuỳ theo ý thích của mình, miễn là không phạm pháp.
Chính vì vậy, xuất hiện những lối sống buông thả, thác loạn. Cũng bởi lối sống buông thả ấy, người ta đánh mất khả năng kiềm chế, đấu tranh và vì thế, cũng tự đánh mất sức mạnh và quyền lợi của mình. Dường như, không thể cưỡng lại ý muốn của một thế lực nếu thế lực ấy có rất nhiều tiền (tiền không mua được tất cả nhưng rất nhiều tiền sẽ mua được tất cả?). Thậm chí, họ muốn biến con người anh ra sao anh cũng đành chịu, chỉ cốt là anh vẫn được chìm trong sự hưởng lạc (có thể thấy nguy cơ đó được phần nào phản ánh qua phim "Ma trận" nếu bạn chịu tìm những ý nghĩa sâu kín trong phim).
Nhưng đến một lúc nào đó, anh chịu không nổi sự bất công của kẻ mạnh đối với mình (ví dụ như gia đình anh có thể bị sát hại cho một mục đích nào đó, anh phải ra trận vì một cuộc chiến phi nghĩa) hoặc anh quá chán nản với cuộc sống hưởng lạc nhạt nhẽo, vô vị, dối trá; anh chỉ có thể đấu tranh trong cô đơn và tuyệt vọng. Anh yếu đuối, bất cần và lại vùi đầu vào sự hỗn mang để rồi sớm hoá điên hoá dại. Sau đó, anh lại trút sự điên dại lên đầu con trẻ khiến chúng bị những ám ảnh khủng khiếp.
Những hội chứng suy nhược, hoang tưởng, bệnh hoạn đang ngày một gia tăng. Bởi vì, bản chất tâm hồn của con người là hướng thiện, nhưng khi không còn khả năng quay trở lại cái thiện thì ...
Ở nước chúng ta thì người tốt, người xấu lẫn lộn. Sự đồi bại như vi trùng, dù ít nhưng có thể phá huỷ một cơ thể lành mạnh. Chỉ cần một lần nhiễm vi trùng ấy cũng khó có thể làm lại. Muốn không bị mục nát, phải Ðấu Tranh hoặc Lánh Xa.
Lánh xa ư? Người ta thường buộc phải lăn lộn trong môi trường đầy những vi trùng ấy để mưu sinh. Vả lại, con người bị ràng buộc và lệ thuộc vào quá nhiều mối quan hệ. Ðấu tranh ư? Bắt đầu từ đâu và làm thế nào khi các tội ác nằm trong bóng tối còn anh ở ngoài ánh sáng? Phải chăng, để tồn tại, phải hoá thành vi trùng?
---> Làm người tốt (dù ở cấp độ bình thường nhất) ở nước ta khó hơn ở nước tư bản chủ nghĩa rất nhiều. Nhưng để làm người dũng cảm và biết hy sinh ở nước tư bản chủ nghĩa thì gần như một điều kì diệu.
Những người tốt nếu không hoá điên hoặc tha hoá thì họ sẽ mạnh hơn bao giờ hết, vì họ đã đạt tới sức chịu đựng phi thường của con người (chịu đựng chứ không phải cam chịu)
Nhưng (lại nhưng) họ quá ít.
Cảm tưởng như một người phải đi dập một rừng lửa, anh ta cứ thế cháy, không hề rên la nhưng cuối cùng hoá thành tro mà lửa vẫn cháy.
Nghĩ thế nên lắm kẻ bảo: Cứ sống bừa đi nhỉ!
Lý thuyết là thế nhưng trên thực tế thì hoàn toàn khác.
Ở các nước tư bản, có rất nhiều hoạt động để cứu lấy con người và bản chất con người như phong trào tình nguyện, chăm sóc người già, những cựu binh chiến tranh trở lại những mảnh đất họ đã gây tội ác để chuộc tội, thành lập các tổ chức quyên góp, cứu trợ .
Ở Việt Nam, mặc dù qui mô, tổ chức không hiện đại, năng động bằng nhưng tinh thần thì hơn hẳn (vì chúng ta chịu khổ giỏi hơn, biết hy sinh hơn). Rất nhiều người sẵn sàng làm việc tốt nếu được tạo điều kiện (trong số đó, có những người sống buông thả do không tìm được cách sống).
Thật sự, cuộc sống luôn tiến bộ hơn. Chúng ta cảm tưởng sự đồi bại của xã hội hiện nay là ghê gớm nhất bởi vì chúng ta phản ánh được nó. Cách đây ít lâu, cuộc sống phải chịu nhiều bất công và man rợ hơn nhiều. Nhưng hồi ấy chưa có báo chí. Văn chương thời ấy cũng chỉ phản ánh được một phần rất nhỏ và chúng ta cũng ít đọc để biết thời xưa nó thế nào.
Vậy thì việc gì phải lo. Cuộc sống rồi sẽ tự tốt đẹp hơn. Nhưng chúng ta phải cải tạo cuộc sống càng sớm càng tốt vì ba lí do cơ bản:
Một là: Chúng ta đang mất dần đi bản năng chia sẻ. Mà chỉ khi chia sẻ thì mới có thể đạt được sự công bằng. Trong khi cuộc sống của chúng ta ngày một sung túc, thuận lợi hơn thì nhiều người vẫn chưa hề được hưởng lợi ích của nền văn minh. Thậm chí, còn bị nền văn minh huỷ hoại và phá vỡ sự ổn định. Hơn thế, khi xã hội công bằng, những người tài mới được trọng dụng và phát huy hết khả năng của mình. Theo nhiều nhà khoa học, "nhu cầu lớn nhất của đa số con người là phát huy hết khả năng của mình". Bất cứ ai cũng khao khát những gì mình sáng tạo có thể đến với con người. Tuy nhiên, có rất nhiều sáng tạo đã ra đời nhưng không được chào đời khiến nó đâm ra bất mãn mà "quay mũi giáo lại" đời. Chính vì vậy, trước khi sử dụng trí tuệ vào đam mê của mình, xin hãy dùng nó để chia sẻ, để xây dựng một môi trường công bằng nhằm nuôi sống một cách lành mạnh niềm đam mê ấy, để con người có thể tận hưởng những gì con người sáng tạo ra.
Hai là: Có những người suốt đời đi hàn gắn vết thương, nhưng lại có những kẻ chuyên ngấm ngầm phá hoại cũng như gợi lại những vết thương đang lên da non. Những kẻ đó cần phải được ngăn chặn và loại bỏ. Khi xã hội tốt lên, những kẻ đó sẽ sợ bị lộ mặt và sẽ không dám manh động bởi bản chất của chúng là hèn nhát và theo đóm ăn tàn. Và rồi, chúng sẽ phải tự cải tạo để thích ứng với cuộc sống xây dựng, chia sẻ.
Ba là: Chúng ta phải đối mặt với quá nhiều rủi ro. Với sự tiến bộ của công nghệ, trí tuệ hiện nay, những rủi ro vì cơ sở hạ tầng, thiên tai, sức khỏe được giảm dần. Nhưng những rủi do mà chính con người gây ra ngày càng đe doạ sự yên ổn của con người. ở những nước hoà bình, văn minh vẫn có những nỗi lo nơm nớp ra đường bị ăn đạn, chém giết, khủng bố, tai nạn giao thông. Nhưng đáng sợ hơn cả là chỉ một vài cá nhân độc ác có thể gây ra những huỷ hoại khủng khiếp. Ví dụ: Nhấn nút một quả bom nguyên tử, thả vi trùng khiến toàn thế giới không chết thì cũng hoá quái thai vì nhiễm xạ; khủng bố hoặc tiến hành những cuộc xâm lược bất chấp sự phản đối của cộng đồng quốc tế. Những cá nhân đó không được cải tạo hoặc tiêu diệt (nếu không cải tạo được) ngày nào thì cuộc sống của chúng ta còn bị đe doạ ngày đó. Muốn cải tạo những cá nhân đó, cần sức mạnh và sự đoàn kết của cả một cộng đồng con người vì chúng rất mạnh, rất thâm hiểm. Và chúng ta phải biết chia sẻ để những thế hệ sắp làm chủ tương lai không bị biến thành bệnh hoạn như vậy do sự chà đạp, sự giáo dục ngu xuẩn của chính con người.
Việt Nam đang đổi mới và phát triển. Phát triển kinh tế luôn phải đi đôi với phát triển xã hội. Nhưng sự suy đồi đang lớn dần trong lớp trẻ. Họ thường ngộ nhận môi trường nho nhỏ mình sống chính là cuộc sống, là cuộc đời và bắt chước theo như con vẹt. Nếu cứ kéo dài tình trạng này, một mai những người có tâm huyết mai một đi, những người hời hợt cứ tăng lên. Và Việt Nam rất có thể sẽ bị biến thành một nước mãi tụt hậu mà lối sống lại mang đậm những tính tư bản tiêu cực mà chính những con người ở xã hội tư bản cũng tự thừa nhận?
Một phần lỗi là do sự sành điệu.
Thật ra, sành điệu là gì?
"Trước đây, nhu cầu là đủ ăn, đủ mặc. Hiện nay, nhu cầu là ăn ngon mặc đẹp"
Ðúng. Ai ai cũng có quyền được hưởng thụ nhưng nó bị nhiều người biến thành ăn phải ngon, mặc phải đẹp. Mặc dù không phải tiền của mình. Trong khi, nhiều người chết dần chết mòn vì nghèo khổ ngay trước mặt. Họ không hề phạm pháp. Nhưng nó là một tội ác mà khi phải trả giá người ta mới kịp nhận ra. Sành điệu ở một khía cạnh nào đó chính là sự quá tự tôn và đánh mất khả năng chia sẻ.
Em ạ, những ngôi sao xa xôi ấy
Họ biết làm gì ngoài hát hò và biểu diễn thời trang
Rồi than thở "nghệ sỹ" nhiều áp lực
Thi thoảng tạo ra một vài xì-xăng-đan
Những Poster nhan nhản trong phòng ốc
Ở đâu em treo ảnh Bác Hồ?
Em cần một đức tin sao không hiểu
Một niềm tin là phải đơn sơ
Họ là thần tượng và em bắt chước
Những dung nhan sặc sỡ khác thường
Khó tìm được sau vẻ ngoài phù phiếm
Một tấm lòng thực sự biết yêu thương
Em run rẩy mỗi khi nghe họ hát
Và tỉnh bơ trước một kiếp bần hàn
Sẵn sàng bỏ mẹ ốm để đi xem ca nhạc
Cái đó gọi là mầm mống dã man
Rồi em cãi: Họ cũng tài trợ và quyên góp
Thật lòng không hay cái mốt của sự dư thừa
Có ai dám hiến dâng tài sản
Ngoài Mr. Colgate có ai chưa?
(Mà ông ấy lại không là "nghệ sỹ"
Như những ánh hào quang bao kẻ đón người đưa)
Trong những "thiên thần" rún rẩy "đầy sức sống"
Có "nghệ sỹ" nào chén được rau dưa?
Có "nghệ sỹ" nào hiểu gì về phản chiến?
Có "nghệ sỹ" nào không ốm lúc ra mưa?
Em vẫn muốn trở thành nghệ sỹ
Muốn chia sẻ với đời hay muốn nổi danh
Liệu em có muốn làm con vẹt hoa hoè mấp máy
Không nghĩa gì ngoài hai tiếng "em-anh"
Thật ra em hiểu gì về nghệ sỹ
Em biết không, họ sống rất Con Người
Ai ai cũng có quyền hưởng thụ
Nhưng cá giữ cho riêng mình rồi cá sẽ ươn ươi
Sành điệu trong cuộc sống còn khổ, đó chỉ là một nhân tố nguy hiểm đang dần phổ biến và lan rộng (dù tỷ lệ này là rất nhỏ so với những người giản dị) trong vô vàn mặt trái của cuộc sống của một nước mà mức sống chung còn rất thấp. Tuy vậy, nhiều người sành điệu hoàn toàn do "Nhàn cư vi bất thiện". Họ không có lí tưởng và không biết lấp đầy thời gian bằng cách nào khác. Họ cần một con đường. Và con đường ấy đang được mở ra.
Thật ra, nếu xác định được việc cải tạo xã hội không chỉ là nhiệm vụ của các nhà cải cách mà nó cần sự đóng góp, sự tự cải biến của mỗi con người thì cuộc sống sẽ bình đẳng và dễ dàng hơn rất nhiều.
Ðiều cần làm ngay trong lúc này là:
- Tự thân vận động. Quên đi đau khổ thiệt thòi của mình, nghĩ đến đau khổ, thiệt thòi của người khác để sống. Khi con người đã có niềm tin và có lí tưởng, con người sẽ biết hy sinh, sẽ tự nguyện sống và làm việc chứ không đối phó.
Cụ thể hơn là từ bỏ những thói xấu vụn vặt nhưng nguy hiểm:
Hút thuốc; nói tục; xã rác bừa bãi; lệ thuộc vào chất kích thích, các văn hoá phẩm không lành mạnh; sống lăng nhăng; vi phạm pháp luật (trong cuộc sống thường nhật cũng như trong kinh doanh).
Tóm lại, muốn phát triển nhân cách và trí tuệ, cần làm một người cư xử có văn hoá (chân thành, giản dị, đứng đắn, hoà đồng, thân mật hoặc ít ra là tích luỹ dần những phẩm chất đó). Khi sống có văn hoá một cách thoải mái, tự nhiên, người ta mới thắng được những sự thiếu kiềm chế mang ít nhiều bản tính động vật để tự sửa mình.
Con người không thể đổ toàn bộ trách nhiệm về tội lỗi, về cách cư xử thiếu văn hoá của mình cho môi trường, hoàn cảnh xã hội. Xã hội chỉ tạo nên một phần của con người. Còn phần cơ bản là do con người phải tự tạo cho chính mình. Con người sinh ra đã có sẵn cái bản năng. Khi một người cảm nhận được thế nào là tốt, là xấu, bộ não của họ đã được xã hội hoá và cái bản năng sinh vật ban đầu chuyển hoá thành bản ngã. Bản ngã, nó như một cái ranh giới giữa thiện và ác. Giữa Người và thú. Con người hơn con vật ở chỗ chúng ta có cái bản ngã để tự đấu tranh nội tâm và phát triển. Nếu trong quá trình đấu tranh nội tâm, con người để thua bản ngã và bị cái bản năng động vật làm chủ thì lỗi trước tiên là ở chính mình. Khi đánh mất mình, con người chỉ khác con vật đơn thuần ở cái hình hài, thân xác. May mắn thay, một trong những điều tuyệt diệu nhất mà con người hơn con vật là khả năng hối hận và làm lại từ đầu.
Và để sửa mình nhanh nhất, cần lao động, cần tạo cho mình trách nhiệm và lòng dũng cảm dám chịu trách nhiệm. Người lớn cần tôn trọng trẻ em và thanh niên để giao cho họ một số nhiệm vụ phù hợp (ví dụ như làm việc nhà, giúp đỡ những người cần giúp đỡ, làm tình nguyện viên). Trong quá trình tự cải tạo, luôn cần nhủ trong đầu: "Buông xuôi là hèn nhát và ngu xuẩn".

- Gia đình gắn kết. Ít ra là trong những dịp lễ tết, hội hè cần có những cuộc sum họp đầm ấm, những chuyến du lịch chỉ trong phạm vi gia đình, họ mạc, bè bạn thân thiết. Ðó là cội nguồn và điểm tựa tinh thần cho mỗi con người và xoá dần khoảng cách giữa các thế hệ. Ðó là cơ hội để trẻ em cảm thấy được bao bọc, che chở của mái ấm, phát triển khả năng giao tiếp, hiểu biết xã hội. Ðó là cơ hội để người lớn chứng tỏ sự hy sinh và quan tâm đến những người thân thiết.
- Dám nhận khuyết điểm và sửa chữa. Bao dung và tha thứ. Và sẽ khó lòng tha thứ cho những ai đã đọc cuốn sách này, đã nhìn thấy vận mệnh dân tộc nhưng vẫn không tự cải tạo, không chia sẻ.
- Củng cố và mở rộng những tổ chức tiếp thu sáng kiến và làm việc thiện để những người muốn sống và muốn trở lại cuộc sống lành mạnh có thể tìm đến để cống hiến cho cuộc sống, để một người từng bị khinh rẻ cũng có thể khiến người ta tôn trọng mình. Phát động những phong trào vì con người một cách có qui mô, tổ chức chặt chẽ (không bột phát, nóng vội).
Ví dụ như đề ra thêm những chính sách nhân đạo, nghiêm khắc và đóng góp tinh thần, vật chất cho những nhà tù, những trại cải tạo, những trường phục hồi nhân phẩm. Mở rộng những mái ấm như của chị Ðơn. Và nhà chùa, cửa Phật mở rộng hơn cho trẻ em cơ nhỡ.
Rất nhiều thanh thiếu niên hư cần được vào các trung tâm cải tạo đơn thuần là để được bảo vệ và giáo dục nghiêm khắc nếu những con người ấy không có gia đình hoặc không ai cưu mang. Những nơi cải tạo con người phải do những người có tấm lòng và tâm huyết quản lí, điều hành, chăm sóc. Và cần trừng trị thích đáng những kẻ ngược đãi hoặc dung túng cho phạm nhân làm điều xấu.
Tôi rất muốn cuốn sách này đến được tay những tù nhân, những người đang cải tạo để các bạn tin mình hoàn toàn có thể xây dựng một cuộc sống mới. Khó. Nhưng thực hiện được, bạn ạ. Thời gian này là một bài học lớn kinh nghiệm lớn và quí báu cho bạn. Xin bạn hãy dành sức nổi loạn trong người để biến thành sức lao động và đóng góp. Và các bạn hãy đọc thơ đi. Có một (hay nhiều) tập thơ của một người quản giáo tôi không nhớ tên nhưng những câu thơ của anh rất thật, rất giản dị và đầm ấm.
Và cần xây dựng thêm những mái ấm cho người già không nơi nương tựa hoặc có những nơi nương tựa không hạnh phúc. Họ cần được nhẹ nhõm trong những năm cuối cuộc đời. Ðược trò chuyện, trồng hoa, giải trí nhẹ nhàng. Và trong chương trình học tập, giáo dục, trẻ em, thanh thiếu niên sẽ được đến thăm và chăm sóc những người già để củng cố truyền thống "kính trên nhường dưới", "lá lành đùm lá rách" mang hồn dân tộc. Nếu chúng ta quyết tâm gây dựng những mái ấm như vậy, mỗi người đóng góp một chút, chúng ta sẽ làm được.
Quá trình quyên góp, làm việc thiện chắc chắn sẽ diễn ra mạnh mẽ. Ðặc biệt là từ lòng hảo tâm của những người giàu có, đau khổ và nhiều người muốn tu nhân tích đức. Ðiều phải làm là lựa chọn đúng đắn việc thiện, không phân phát bừa bãi. Cần liên hệ trực tiếp với những hoàn cảnh khó khăn hoặc với các tổ chức có uy tín như đài truyền hình trung ương. Vai trò của chính phủ luôn hết sức quan trọng. Chính phủ sẽ bảo đảm và quản lí những tổ chức đáng tin cậy để người dân có thể gửi gắm tấm lòng chia sẻ.
Và trong giai đoạn này, vâng, chính xác là trong giai đoạn này, nghiêm cấm những kẻ mạo danh hoặc lợi dụng việc quyên góp, cứu trợ, cứu rỗi để vụ lợi, lừa đảo, tuyên truyền sai lệch. Những kẻ như vậy không những bòn rút xương máu của người nghèo khổ. Trong giai đoạn này, chúng còn mang tội phá hoại niềm tin và cản trở sự lột xác của nhân loại. Bắt buộc tuyên án tử hình hoặc tù chung thân nếu cố tình vi phạm.
Tôi cũng xin đứng ở góc độ một người dân đưa ra một số quan điểm đối với các giai cấp
sỹ-nông-công-thương-binh
(giáo dục, nông nghiệp, công nghiệp, thương nghiệp, lực lượng an ninh-quốc phòng)
Tôi nghĩ, những quan điểm sau đây đều đã và đang được nhìn nhận, thực hiện nhưng vẫn xin đề cập lại những vấn đề bức xúc nhất để mỗi người chúng ta có thể có được cái nhìn chung về tổng thể và những việc cần làm. Qua đó, có thể cùng thực hiện các chính sách cụ thể, hợp lí của chính phủ để tạo một môi trường sống, học tập và làm việc khoa học. Và hơn hết, cùng gắn kết các giai cấp, sống bình đẳng, bình quyền, chân thật.
----------------------------------------------------------------
Giáo dục vẫn là vấn đề nan giải nhất.
Trước đây, thế hệ lớn tuổi ngày nay không có điều kiện để được hưởng đủ giáo dục. Hiện nay, giáo dục, thông tin, tri thức, kinh nghiệm không hề thiếu nhưng lại quá tràn lan, miên man. Sự phổ cập tri thức một cách lộn xộn, thiếu khoa học, thiếu chọn lọc cũng chính bởi nhận thức sai lệch của nhiều người lớn tuổi chưa được giáo dục chuyên sâu. Những người đó cần dũng cảm tìm người có khả năng và tâm huyết để thay thế mình. Cần chấm dứt tình trạng học thêm bừa bãi, giáo trình bất cập khiến sự học làm thui chột hoặc huỷ hoại con người. Giáo viên cần được trả lương theo đúng trình độ và khả năng cống hiến. Công việc giáo dục là một nghề rất vất vả và cần sức tập trung cao độ. Nếu bị pha loãng vì những nguồn mưu sinh khác, hậu quả sẽ tác động trực tiếp đến quyền lợi của học sinh. Các bậc cha mẹ có thể dùng tiền học thêm cho con để đóng góp vào quĩ lương cho giáo viên và không được phép phó mặc con cái cho nhà trường (với sự cải tạo xã hội, các bậc cha mẹ chắc chắn sẽ không còn mệt mỏi, vất vả như trước). Những giáo viên được hưởng đủ quyền lợi nhưng không cống hiến cần phải bị đào thải bởi đã là giáo viên, phải có lương tâm nghề nghiệp. Giáo dục ở mọi cấp độ cần tạo việc làm hoặc cơ hội cống hiến cho học sinh, sinh viên, học viên bằng cách khuyến khích sáng kiến, thật sự chú trọng những phong trào tình nguyện, nên lập một tờ báo ở mỗi trường để phản ánh trung thực những gì diễn ra trong trường học và xã hội bên ngoài. Và nhà nước, nhà trường, gia đình bắt buộc phải xác định thực hiện quyền lợi cho học sinh, sinh viên: Học tập kết hợp giải trí lành mạnh.
----------------------------------------------------------------
Tạo niềm tin và giảm bớt khó khăn cho người lính.
Có thể họ là những người suốt đời theo nghiệp nhà binh, có thể là những người thực hiện nghĩa vụ quân sự trong một vài năm hoặc nhiều hơn. Ðiều cần làm là giữ được nét đẹp và danh dự của người lính. Bởi vì, chính những người lính khi trở về cuộc sống thường nhật là một trong những người có tâm huyết, sức mạnh và đức hy sinh lớn nhất. Những người lính chân chính là những người yêu và trân trọng khoảng thời gian mình được rèn luyện về thể chất và tinh thần. Người lính là một con người cần được tôn trọng hơn ai hết. Vì vậy, trong quân ngũ, họ cần được đối xử công bằng, nghiêm khắc và nhân ái. Không một vị chỉ huy nào được phép công tư lẫn lộn. Ðã là chỉ huy phải giỏi, phải dũng cảm, phải bao dung, bình đẳng. Nếu không thì đừng làm chỉ huy. Xin hãy sống thế nào để ngày càng nhiều thanh niên tình nguyện và hăng say làm nghĩa vụ quân sự vì họ có thể hoàn toàn tin tưởng quân ngũ là một nơi lí tưởng để rèn luyện và cống hiến.
Lực lượng cảnh sát, công an nhân dân cũng cần được hưởng những quyền lợi xứng đáng với sự nguy hiểm và hy sinh của mình. Và bắt đầu từ thời điểm chính phủ phát động phong trào trong sạch, lành mạnh hoá cuộc sống, trong lực lượng cảnh sát, công an nhân dân, toà án (cũng như trong chính phủ), khi đã được hưởng những quyền lợi xứng đáng, nếu còn tiếp tục những hành động ăn đút lót, hối lộ, tham nhũng, lạm quyền quá mức, cố ý dung túng tội phạm nghiêm trọng thì bắt buộc phải tử hình hoặc chịu mức án chung thân.
Ðối với những người thương binh, những người vợ, người mẹ Việt Nam anh hùng, hãy cho họ sống trong một xã hội tươi đẹp để họ cảm thấy thành quả đấu tranh và hy sinh xương máu là không vô ích. Vì sao thời kỳ chiến tranh, con người một lòng vì dân tộc? Vì họ có khát vọng tự do và có chung một lí tưởng tranh đấu cho một xã hội người sống như người. Xin hãy để những người thương binh, những dấu tích lịch sử của chiến tranh đang mất dần đi được xoa dịu vết thương trong một xã hội yên bình, chia sẻ.
----------------------------------------------------------------
Gắn bó, công bằng hơn với nông thôn, miền núi. Người nông dân cần gắn kết với nhau hơn.
Ðang có nhiều dự án, kế hoạch cho người nông dân không thiếu tính hiệu quả và thực tế nhưng để áp dụng lại là cả một vấn đề.
Lí do chính là còn quá nhiều tiêu cực ở nông thôn. Cần đưa pháp luật về nông thôn một cách triệt để. Cần nhanh chóng cải tạo bộ máy quản lí yếu kém, cực đoan, vụ lợi. Cần trừng trị thói ngang ngược, thói "chó cậy gần nhà, gà cậy gần chuồng" và những kẻ hiểu "phép vua thua lệ làng" theo nghĩa tiêu cực.
Cần đưa những người nông dân có tâm huyết, kinh nghiệm, tri thức lên làm lãnh đạo ở những thôn, xã. Phát triển vai trò của nông hội trong từng lãng, xã. Kết hợp giữa hợp tác xã và chuyên môn hoá. Bên cạnh đó, cung cấp thêm những chuyên viên có tay nghề, năng lực để hỗ trợ bà con. Tạo điều kiện cho những dự án nước ngoài đến với người nông dân một cách tin cậy và
nhanh chóng nhất.
Những điều này đã được thực hiện từ nhiều năm nay nhưng tiến độ quá rầy rà và không dứt khoát. Trong giai đoạn này, bắt buộc phải thực hiện triệt để. Chúng tôi cũng mong người nông dân thêm một lần nữa tin vào chính phủ để phấn đấu, dũng cảm bỏ đi những lề thói, hủ tục, mâu thuẫn vụn vặt, vô lí ngăn cách sự hợp tác, chia sẻ. Ðiều này sẽ giúp giảm thiểu những con người phải bỏ làng xã lên thành thị bươn chải và dễ sa ngã, mất gốc.
Tôi tin, trong cuộc cách mạng cuộc sống này, những người nông dân có tâm huyết sẽ là những người được hưởng nhiều thành quả hơn ai hết. Và những thuật ngữ như "văn minh nông thôn" sẽ được sử dụng nhiều trong vài năm tới. "Nông thôn", hai tiếng ấy sẽ được tắm táp và sẽ lại mang ý nghĩa tích cực, đẹp đẽ, yên bình sau suốt một thời gian cáu ghét và bị ám bụi vừa qua.
----------------------------------------------------------------
Trong nền kinh tế, các nhà doanh nghiệp nhạy bén và những người công nhân sẽ hoàn toàn đồng tình ủng hộ cuộc cách mạng này.
Chúng ta vẫn thích được cạnh tranh trong môi trường lành mạnh, xoá bỏ thủ tục rườm rà. Những kẻ "đục nước béo cò" thường là nhờ đểu hơn người chứ đâu phải giỏi. Chính những nhà doanh nghiệp sẽ góp phần không nhỏ để đóng góp cho xã hội, cho các hoạt động từ thiện. Sức tiêu thụ hàng hoá của những doanh nghiệp kinh doanh dựa trên tính nhân bản chắc chắn sẽ tăng mạnh.
Ðiều chúng tôi yêu cầu là "sản phẩm đúng như quảng cáo" và bảo vệ môi trường sinh thái.
Hơn thế, cần giảm bớt khoảng cách giữa ông chủ và công nhân. Khi giảm thiểu được khoảng cách đó, công việc, cuộc sống sẽ trôi chảy, đơn giản, nhẹ nhàng và hiệu quả hơn rất nhiều. Ðể làm được điều đó, vai trò đoàn kết của công đoàn là không thể thiếu.
Và một điều rất thực tế là ai chưa đủ sức kinh doanh thì nên chọn một nghề khác. Không nên làm rối ren thêm nền kinh tế.
----------------------------------------------------------------
Ngành du lịch, dịch vụ chắc chắn cũng sẽ phát triển mạnh chưa từng thấy.
Người nước ngoài ai chẳng muốn đến một đất nước tươi đẹp, lành mạnh và an toàn. Nếu chúng ta cùng đồng lòng, Việt Nam chắc chắn sẽ phần nào lột xác trong một hoặc vài năm tới. Có thể là chính tại thời điểm Seagames 2003 này. Nếu giao thông, dịch vụ không vừa thông thoáng vừa nghiêm túc; con người không tận tình, chu đáo, nồng hậu, lịch sự thì sẽ không thể đảm đương được công tác đối ngoại cơ bản nhất: Ðó là tạo được cảm giác an tâm, thoải mái, tôn trọng trong lòng người nước ngoài.
----------------------------------------------------------------
Bên cạnh đó, y tế, giải trí (quan trọng nhất là thể dục, thể thao, âm nhạc) cũng đóng một vai trò hết sức quan trọng.
Vì nó đem lại cho con người sức khoẻ và sự sảng khoái để cống hiến.
Không thể kéo dài thêm tình trạng người khoẻ chăm sóc người ốm vất vả đến độ người ốm chưa kịp khỏi thì người khoẻ đã lăn ra ốm theo. Không thể kéo dài thêm tình trạng trẻ em không có sân chơi, người nghèo không có thời gian thư giãn. Không thể kéo dài thêm tình trạng học sinh, sinh viên ngất lên ngất xuống trong những giờ thể dục, khiến nhiều người nghe hai tiếng "thể dục" đã "hồn bay phách lạc". Cuba đâu phải nước giàu có gì, lại bị cấm vận triền miên, sao họ có thể miễn phí y tế, giáo dục và phát triển thể thao? Ðơn giản là vì ở đất nước bị cấm vận ấy, con người vẫn trên dưới một lòng và biết yêu thương nhau và nghĩ đến các thế hệ thay vì sống đối phó, chạy theo thành tích. Chúng ta không phải anh em với Cuba sao?
Bên cạnh đó, lành mạnh hoá âm nhạc là một việc làm hết sức cần thiết. Nó tác động rất nhiều đến sự hình thành nhận thức con người.
----------------------------------------------------------------
Truyền thông, báo chí, văn học có thể xếp chung vào bộ phận giáo dục và giải trí chủ đạo.
Cần nghiêm túc trong sự thoải mái, giảm thiểu tác động của nền kinh tế thị trường. Và cần sâu sắc, chọn lọc, chân thật, dung dị hơn.
Cần phát triển thêm nhiều chương trình mang tính chia sẻ, giáo dục, giải trí rất cao, rất thật như "Người đưng thời", "Chúng tôi nói về chúng tôi", "Ở nhà chủ nhật", "Chiếc nón kỳ diệu". Ðiều này đòi hỏi lương tâm của chính những người làm chương trình.
Và báo chí, chúng tôi thèm có một tờ báo "khách quan, chân thật, luôn đổi mới và tương đối toàn diện". Một tờ báo hay là một tờ báo phù hợp cho nhiều lứa tuổi.
Về văn học, hàng năm, các tác phẩm chọn lọc từ những cây bút Việt Nam vẫn rất tuyệt vời. Ðặc biệt, các "Tủ sách vàng" cho thiếu niên nhi đồng đã và đang liên tục được ấn hành. Nhưng giá sách hay vẫn quá cao so với mức sống nói chung. Thư viện thì ít, khô khan, thủ tục thì rườm rà. Người đọc thì thiếu ý thức bảo vệ và chia sẻ sách. Những quyển sách hay, phần nào vì vậy mà ít đến được tay người? Chính vì thế nên nhà văn, nhà thơ thường không sống nổi chỉ bằng ngòi bút? Tuy nhiên, người viết luôn cần biết cách tự cứu lấy mình. Bươn chải, mở lòng và giữ thiên lương, đó chính là thử thách để phát triển toàn diện vốn sống của người viết. "Trăm hay không bằng tay quen" nhưng để sống phong phú, chắc chắn nghệ thuật suông không thể đủ. Người biết cách đam mê là người không bao giờ để đam mê trở thành hành hạ, cực hình. Họ biết cách nuôi dưỡng đam mê để nó nuôi dưỡng mình và cuộc sống xung quanh. Ðó là sự dung hoà cần có giữa nghệ thuật và giải trí.
----------------------------------------------------------------
Cũng cần có trợ cấp xã hội ở một chừng mực nào đó.
Ðể những người làm việc không hiệu quả có thể chấm dứt cảnh "đâm lao phi theo lao", chuyển sang tái đào tạo và làm một công việc phù hợp.
----------------------------------------------------------------
Thêm một điều nữa là sinh đẻ có kế hoạch.
Ðó là một điều đơn giản và cần thiết nhưng không phải ai cũng chấp nhận. Tôi xin để nó đi kèm cuốn sách này. Hy vọng khi mọi người chấp nhận cuốn sách này, cũng sẽ chấp nhận việc sinh đẻ có kế hoạch.
----------------------------------------------------------------
Ðiều cần tránh ngay trong lúc này (và tất nhiên trong cả mọi lúc khác) là:
Thói vụ lợi, bủn xỉn
Thói dối trá
Thói lãng phí
Thói ỷ lại
Thói đố kị
Thói bới móc
Thói sỹ diện hão, tự ái vặt
Thói mê tín
Thói hiếu kỳ, tò mò quá đáng
Thói đua đòi
Thói nôn nóng và nhiệt tình thái quá (không được dùng bạo lực, trừ phi để tự vệ và cứu người)
…
Lòng đố kị chính là con dao găm man rợ nhất. Nó được những người cầu tiến cầm trên tay, khi họ không kiểm soát nổi, nó sẽ đâm người để tranh giành. Khi người ta dẹp bỏ được lòng đố kị, người ta đã phần lớn chiến thắng bản ngã.
Những bản tính tiêu cực đó sẽ cản trở và làm trì trệ tiến trình phát triển. Chúng ta phải bình tĩnh, tin vào con người và phải tin rồi tất cả chúng ta sẽ được hưởng lợi ích của mình, không ai bị triệt tiêu lợi ích cả. Xin hãy tạm bằng lòng với mức sống giản dị, thanh bạch để hy sinh. Rồi chúng ta sẽ hạnh phúc, sẽ giàu có. Bắt buộc phải tạm thời hy sinh lợi ích cá nhân thì mới có thể đạt đến một lợi ích chung lâu dài và bền vững. Cái gì chúng ta xứng được hưởng, chúng ta sẽ được hưởng.
Sự dũng cảm đang cần trong mỗi con người.
Ðó là: Dám khinh sự đua đòi, nghiêm khắc hơn với bản thân, tìm hiểu chính con người mình và cảm nhận cuộc sống một cách chính xác hơn (cảm thông hơn với con người). Từ đó, hình thành khả năng phê bình, đấu tranh chính xác, khách quan.
Cần xác định: Nếu ai không đấu tranh, người đó sẽ tự đào thải, tự tách mình khỏi nhịp đập của của sống. Và dĩ nhiên, chúng ta phải giữ được một tinh thần hăng say và thoải mái. Có làm việc, có nghỉ ngơi, giải trí. Chúng ta có đủ trí tuệ và khả năng để dung hoà những yếu tố đó khi chúng ta hợp sức.
Trước tiên là những điều đó. Trái đất này quá nhỏ bé so với hàng tỷ bộ óc con người đã, đang hoặc sẽ tồn tại. Nhưng những bộ óc ấy lại đang bị sử dụng để chống lại nhau (có lẽ chỉ xuất phát từ một vài bất đồng và tính vị kỷ hết sức nhỏ nhặt) nên dù chúng ta phát triển đến mấy, chúng ta vẫn bị kéo lại bởi những hậu quả khôn lường của chính những sự phát triển vô tội vạ ấy. Con người đang phải đối mặt với quá nhiều nguy cơ và hiểm hoạ. Nếu không có chung một lí tưởng, chúng ta không thể tạo được những điều kỳ diệu. Trong thực tế hiện nay, chỉ những điều kỳ diệu do chính con người tạo ra mới có thể cứu con người khỏi thảm hoạ diệt chủng.
Chúng ta có may mắn là việc cải tạo xã hội ở Việt Nam sẽ không phức tạp như cải tạo trái đất. Vì vậy, chúng ta cần thực hiện một cách nhanh chóng và triệt để nhằm tạo một niềm tin và cơ sở phấn đấu cho các nước trên thế giới.
Có rất nhiều dấu hiệu đáng mừng trong cuộc sống và trong đường lối, hành động của chính phủ hiện nay: Trong sạch hoá chính mình; đem lại thêm nhiều quyền bình đẳng cho nhân dân, các đường dây tội phạm dần bị triệt hạ; những kẻ tham nhũng, tha hoá bị vạch mặt và trừng trị; những hoạt động bảo vệ trẻ thơ, phụ nữ, môi trường được đẩy mạnh.
Có ba bộ phận để làm lành mạnh một con người là: Giáo dục; luật pháp và sự cải tạo-cảm hoá.
Nếu một con người không được hưởng sự giáo dục tốt, anh ta cần sự cải tạo-cảm hoá (về tri thức và nhận thức). Nếu sự cải tạo-cảm hoá không có hiệu quả, anh ta cần sự trừng phạt của pháp luật. Sau khi nhận được sự trừng phạt của pháp luật, anh ta lại cần được cải tạo-cảm hoá.
Thật ra, nếu sự cải tạo-cảm hoá xuất phát từ cái tâm thì có lẽ chẳng cần quá một lần
Xin được nhắc lại rằng đang có sự cải tạo trong chính hệ thống giáo dục, pháp luật và các hình thức cải tạo-cảm hoá. Có điều, những quá trình này không được thực hiện một cách nhanh chóng và triệt để là vì quá nhiều người không chịu tin rằng chúng ta hoàn toàn có thể sống tử tế cho dù hiện tại chúng ta đang ở bất cứ thân phận nào, nên chỉ đứng nhìn hoặc "chửi đổng" hoặc nuôi ý định báo thù những cá nhân độc ác. Việc trừng trị cái ác là cần thiết và hợp với đạo lí nhưng cách trừng trị thì cần để cộng đồng phán quyết. Ðể cộng đồng có thể phán quyết công bằng và sáng suốt, cần phải biết chịu đựng, sống tử tế, bao dung và cống hiến để tham gia vào chính cộng đồng ấy.
Nếu chúng ta không thay đổi thì một lúc nào đó, chính chúng ta lại là những "Chí Phèo con", dẹp mãi mà vẫn hãi. Thật sự, đây chính là lúc để chúng ta hiến dâng sức mạnh chân chính tiềm ẩn trong con người mình.
Nhiều nước Châu Âu, Châu Mỹ dù là những nước có mức sống cao nhưng cũng có nhiều đảng phái với nhiều nhà lãnh đạo hiếu chiến, độc tài khiến dân chúng điêu đứng, hoang mang.
Chúng ta có phần may mắn vì chỉ có một chính Ðảng duy nhất và những người lãnh đạo ôn hoà. Nhưng chỉ có thể ôn hoà trong một xã hội đã công bằng. Nếu ôn hoà với tất cả, sâu mọt sẽ có cơ hội phát triển. Cái chúng ta cần lúc này là sự mạnh mẽ, quyết đoán và hy sinh.
Vâng. Chính lúc này, tôi tin trong Ðảng và chính phủ cũng đang nắm được thời điểm để thực hiện những điều đó. Những chính sách mới, mạnh và thực tế đang được dần áp dụng. Cụ thể nhất là việc siết chặt luật an toàn giao thông, luật an toàn thực phẩm, những điều tác động trực tiếp đến sức khoẻ, sự an toàn và tính mạng chúng ta hàng ngày. Những phong trào xanh-sạch-đẹp để làm trong trẻo đất nước và cụ thể là chuẩn bị cho Seagames 2003 đang được dấy lên. Ðây chính là cơ hội để thế giới nhìn vào một đất nước Việt Nam trong hoà bình. Những tháng, những ngày gần đây, tôi cảm thấy cuộc sống dần dần yên bình, nhẹ nhõm hơn.
Những sự thô tục, lộn xộn trong cuộc sống (cụ thể là trên đường phố) giảm dần. Có lẽ một phần bởi mùa thu? Nhưng tôi nghĩ, cơ bản là bởi chính phủ đang làm đúng, đang cống hiến và mỗi con người đang dần cảm nhận được luồng sóng của sự chia sẻ.
Những chính sách do dân vì dân của chính phủ nếu không được thực hiện triệt để thì chỉ do sự cản trở của sâu mọt, của sự thiếu đồng cảm, công nhận trong chính người dân mà thôi. Chúng ta còn nhiều việc phải làm đối với y tế, dịch vụ, giáo dục, thể thao, cơ sở hạ tầng, quốc phòng. Nếu không có sự cảm thông, ủng hộ, tôn trọng của người dân, làm sao chính phủ đảm đương cho xuể. Một người vì mọi người, mọi người vì một người, ấy là bản chất lẽ Cho-Nhận, chia sẻ, đùm bọc. Thái độ của người dân trong thời điểm này cũng phản ánh lương tâm và trách nhiệm đối với đồng loại, với tổ quốc.
Hãy cho tôi chứng kiến thái độ tham gia giao thông, thái độ đối với một đứa trẻ đánh giày và thái độ đối với sếp của anh, tôi sẽ cho anh biết anh là Người hay không phải.
Có những người dù sống hời hợt nhưng vẫn "khoái" tỏ ra bi quan và bất lực trước thời cuộc. Nhưng họ có biết nguyên nhân sâu xa là tại ai không? Họ chống, họ phản đối mà chẳng biết chống và phản đối ai. Thế là họ đổ tội cho xã hội, cho chính phủ, cho bản chất con người. Thật ra, liệu họ có còn biết sửa mình, biết biểu tình, biết đình công, biết tuyệt thực tập thể với lực lượng và qui mô lớn để phản đối những cá nhân sâu mọt gây ra chính sách sai lầm?
Khi Ronaldo "dứt áo ra" đi các cổ động viên nổi giận
Biểu tình và đập phá điên cuồng
Ðể rồi lại im thin thít
Mỗi khi chính phủ hứa suông .
Họ thường chỉ dám phản đối, bắt nạt những "kẻ yếu hơn" đơn giản là vì tính hung hăng, lòng vị kỷ, áp đặt, thiếu đoàn kết và không có niềm tin thực tế cho những điều tốt đẹp.
Nếu bạn chưa thể làm gì thì vẫn cần tích luỹ một lòng tin và một tấm lòng với con người, với chính phủ bởi chắc chắn cuộc sống sẽ cần đến.
Một khi đã có một sự đoàn kết về mặt tinh thần, chúng ta có thể cùng các vị lãnh đạo tâm huyết đấu tranh chống tiêu cực mà không sợ bị đàn áp, trù dập. Bởi vì, Việt Nam là một đất nước dân chủ "của dân do dân và vì dân". Khi người dân một lòng đoàn kết để phản ánh một vấn đề thì nghĩa là người dân đúng và xứng đáng thể hiện quyền làm chủ. Không ai có quyền đàn áp hay cấm đoán. Bởi vì, nếu cái tiếng dân chủ không còn, ắt những kẻ vốn rình rập đang chờ cơ hội sẽ lấy cớ nhảy xổ vào. Chắc chắn, toàn Ðảng, toàn dân sẽ không bao giờ để điều tệ hại đó xảy ra. Ðiều quan trọng là chúng ta phải biết tự nhận ra và thay đổi cái yếu kém và kiến thức ít ỏi của mình để không mắc phải cái gọi là "ngộ nhận tập thể" . Và hơn hết, phải biết bình tĩnh và biết hy sinh quyền lợi của mình.
Và phải dám cùng nhau lên tiếng:
Chúng tôi là một nước độc lập, tự do và có chủ quyền, không một quốc gia nào có quyền can thiệp vào công việc nội bộ của chúng tôi. Chúng tôi chỉ ghi nhận sự phản ánh của cộng đồng quốc tế. Kẻ nào phá hoại nền hoà bình của chúng tôi, kẻ đó là kẻ chống lại nhân loại.
Người đạt đến phẩm cấp Người là người luôn đấu tranh vì cuộc sống và luôn tự hỏi mình:
"Tôi có đang sống vì người thân, vì tổ quốc, vì dân tộc, vì nhân loại không?"

Chúng ta phải đấu tranh bằng cả trí tuệ và bạo lực cách mạng (nếu không thể khác). Nếu bạn sợ đấu tranh bằng bạo lực, tôi cũng xin nói rằng, tôi cũng sợ. Nhưng chỉ sợ đấu tranh trong đơn độc. Nếu bạn, nếu tôi dám cùng đấu tranh với những nhà lãnh đạo tâm huyết, chúng ta được sự bảo vệ, ủng hộ của 95% nhân dân (gồm những người tốt) và có thể thêm nhiều % người xấu hoàn lương trong số 5% người xấu. Mà đó chỉ là trường hợp bất khả kháng. Tôi tin là bạo lực sẽ không xảy ra nếu chúng ta đề phòng những âm mưu diễn biến hoà bình và những dư luận không lành mạnh.
Khi chúng ta xác định nhiệm vụ của mình là phải sống để những người xung quanh và thế giới tin rằng chúng ta đang đấu tranh để lớn mạnh thì thực tế sẽ cho thấy: Chỉ cần trong một thời gian ngắn (cụ thể là vài tháng hoặc nhiều nhất là vài năm), chắc chắn chúng ta sẽ được cộng đồng và dư luận quốc tế ủng hộ, bảo vệ.
Thế giới sẽ biết đến Việt Nam như một nước đi đầu trong phong trào quyền con người và là một nước có lối sống lành mạnh, nhân ái. Thiết nghĩ, khi ấy, việc phát triển kinh tế hay hội nhập sẽ bớt khó khăn hơn nhiều. Và Việt Nam sẽ có tiếng nói đáng kể trong cộng đồng quốc tế.
Tôi cũng xin đề cập thêm đến vấn đề lợi ích để chúng ta có thêm động lực phấn đấu và cũng vì vẫn còn có những người phải thấy lợi ích cho mình mới làm, để rồi, trong quá trình làm mới tốt lên được. Trước mắt và lâu dài một chút, chúng ta sẽ được hưởng những lợi ích sau:
- Con người (đặc biệt là thanh niên) sẽ tử tế, lành mạnh, chân thực và tôn trọng nhau hơn. Giảm thiểu những mối lo "mất con"của các bậc cha mẹ hoặc mất cha mẹ của các "bậc" con hoặc mất nhau của các đôi uyên ương. Các bậc cha mẹ hãy để con mình đọc cuốn sách này, không cần thuyết giáo, so sánh làm gì.
- Giảm thiểu dân số bụi đời.
- Giảm thiểu những cái thai nào phải nạo.
- Giảm thiểu những người phải tự tử.
- Không ai phải "đem con bỏ chợ".
Sống ở Việt Nam hoàn toàn đủ điều kiện phát triển, cải tạo. Cớ gì phải "xuất khẩu" để bị ế ẩm, lạm dụng hoặc dán mác ngoại. Ai dốt thì cần ở trong nước mà rèn luyện chứ ra ngoài chỉ tổ dốt thêm và khó có thể tránh nhiễm thêm lắm cái sự đểu. Cần giỏi thêm thì hẵng đi. Mà đi thì xin nhớ trở về.
- Lâu dài một chút, sẽ không ai phải khốn đốn vì chuyện đại học đại hành hay bằng này cấp nọ. Mỗi người sẽ được trọng dụng tuỳ theo đúng khả năng, kiến thức. Ai chưa có kiến thức sẽ được đào tạo một cách bài bản theo từng chuyên môn tại những trường trung cấp dạy nghề.
- Mức sống giữa thành thị và nông thôn cũng như giữa các khu vực sẽ dần cân đối. Y tế, công nghệ sẽ tiến bộ vượt bậc. Chúng ta sẽ được ăn rau sạch từ chính những người nông dân. Những người nông dân sẽ được bảo hiểm y tế, được tự do quyết định cuộc sống, hạnh phúc của mình và thôi khốn đốn vì bệnh tật, thói lề.
- Những nền tảng, bản sắc, di sản văn hoá được khôi phục và gìn giữ.
Cùng với điều đó, về lâu về dài:
Nếu có một ông quan tham nhũng, một kẻ hành hung vợ, một kẻ làm nhục phụ nữ, một kẻ vu khống, thì ngay lập tức, cả một cộng đồng sẽ lên án chính xác và chắc chắn chúng sẽ bị trừng phạt thích đáng.
Bệnh Aids và các bệnh nan y khác được chữa khỏi.
Những người tật nguyền có thể lành bệnh và bay nhảy như bao người khoẻ mạnh. Một đứa trẻ sinh ra bị tật nguyền thì ngay lập tức, em bé sẽ được các chuyên gia y tế hàng đầu chăm sóc.
Một người qua đời mà không cần thuê khóc...
--------------------------------------------------------------
Giải pháp cụ thể
Tôi cũng xin đưa ra một giải pháp nhỏ nhoi và tương đối cụ thể. Ðó là, "Hội tử tế". Tuy nhiên, với thực trạng hiện nay, trước khi có những hội thực tế tương tự như vậy thì phải hình thành được cái hội ấy ở trong lòng. Từ "Hội tử tế", chúng ta có thể rút ra một số kinh nghiệm, có thể lường trước được một số trong những sự phức tạp của việc vận dụng nó vào thực tế. Và phải cần phải bỏ bớt thói ích kỷ, đố kị thì mới có thể đưa những hội ấy vào thực tế mà không gây rối loạn.
Hội tử tế
I.
Toét! Tiếng còi rít lên xé toang trận đấu tẻ nhạt. Cầu thủ vừa phạm lỗi vội vàng xoa nắn và rối rít xin lỗi cầu thủ bị phạm lỗi. Cầu thủ bị phạm lỗi thì tíu tít xua tay tha thứ cho cầu thủ phạm lỗi.
Trọng tài ăn mặc giản dị, phong thái điềm đạm, chậm rãi nói: Cậu phạm lỗi số 7.
Cầu thủ phạm lỗi đứng phắt dậy. Chân tay thẳng đơ, miệng dõng dạc: Lỗi số 7. Lỗi Beckham. Hai chấm. Thiếu kiềm chế.
Cầu thủ bị phạm lỗi còn rấm rức đau nhưng say sưa chống cằm, bó gối ngồi nhìn. Các cầu thủ còn lại cũng ngồi thành hàng. Ngửa mặt ngổn nghển ngẫm ngợi.
Trọng tài lại nói: Ðồng chí hãy phân tích hành động vừa rồi. Ðề nghị tuyên thệ sẽ chỉ nói sự thật và sự thật.
- O.K! Tao nhận lỗi. Nhưng tại bọn mày đá ẻo lả quá, đá mà sợ làm xước da nhau thì đá làm đê'ch gì. Ðấy! Lúc đấy tao nghĩ thế nên tao đốn cho nó một phát. Bây giờ nghĩ lại thấy không phải nhưng cái thằng người tao nó như thế. Ðếch thể khác.
- Mày nói cũng có lí. Nhưng mày nên cẩn thận với từ ngữ một chút. Giọng điệu ấy không phải là không tử tế nhưng cũng không phải là tử tế.
- Tao hiểu. Tại mới nên chưa quen.
- Lại phạm điều 6 rồi: Biện minh thiếu tính cộng đồng.
- Tại ! Tại ! À thôi. Suýt lỡ miệng. Lại thêm tội.
- Nếu theo nguyên tắc, tao có thể vạch thêm tội "phát ngôn bừa bãi suy nghĩ" cho mày. Ở đây toàn anh em nhưng mày cũng phải luyện để đối phó, à không, chống chọi với mọi hoàn cảnh, mọi tình huống chớ. Nên nhớ, đây là một buổi rèn luyện thực tế. Phải "đóng kịch" hoàn toàn như thật. Chúng ta đang phải tập kiềm chế trước những cái nhạt nhẽo, chậm chạp, ì trệ xung quanh. Mày biết đấy, tử tế cũng phải luyện nhiều như luyện công. Thằng nào tính chẳng thế này thế nọ, cứ bảo "Tính tao nó thế. Ðếch thể khác thì khác nào đàn ông mặc váy ". Và nếu bọn phong kiến cứ bảo "Tính tao nó thế. Ðếch thể khác" thì đàn bà có lẽ chẳng bao giờ được mặc quần. Ê! Cấm cười! Ðã bảo phải tập nghiêm túc. Ðược rồi. Tao nói hơi nhiều. Bây giờ đá tiếp. Bọn mày, không, các đồng chí nên nhớ chúng ta đang tập dần từ những bước đầu tiên. Nghĩa là: Tập kiềm chế trong môi trường nhẹ nhàng. Dần dần mới là kiềm chế trong môi trường rắn và bạo lực. Nếu muốn tập ngay thì với những đồng chí như đồng chí vừa phạm lỗi, e sẽ không tránh khỏi những xô xát không ngăn cản được dẫn đến tan rã hội. Ðấy là khoa học và nghệ thuật rèn luyện "Ninja nhảy qua cây đậu". Các đồng chí đã khắc cốt ghi tâm chưa? Này, đã bảo cấm cười! Số 8, số 12, mỗi người thêm một gạch vào sổ theo dõi. Lí do: Thiếu nghiêm túc. Chính xác hơn là vẫn thiếu kiềm chế.
- Ê. Bất công. Tại mày pha trò.
- Ðấy! Lại thêm cho chú mày một gạch nữa vì "cái miệng táy máy". Thì cũng tại tao chưa quen. Chết! Tao cũng lại thêm một gạch. Công bằng chưa?
- Công bằng.
- Rồi. Tiếp tục vào trận. Sau đó, đọc thuộc lòng nội qui. Rồi tuỳ nghi di tản. Nên nhớ, phải âm thầm, bí mật vì chúng ta là "hội kín".
Toét!
II.
- Số 15. Ðề nghị đọc nội qui mới nhất.
- E hèm!
1. Không sử dụng ngôn từ thiếu văn hoá. Ðược dùng các từ "mày, tao, đê'ch, cóc" nhưng nên hạn chế.
2. Hạn chế sử dụng bia rượu và các chất kích thích khác, bao gồm cả phụ nữ. Chú thích: Ðược thoải mái uống cà phê, ăn rượu nếp.
3. Không ganh ghét, đố kị, thiên vị cũng như bao che cho các hội viên nói riêng và các "bất hội viên" nói chung. Nói tóm lại là duy trì sự công bằng đối với mọi người ở mọi địa vị.
4. Không lôi kéo, thu hút hội viên với mục đích "cho vui". Hội viên muốn gia nhập cần qua một tháng thử thách và qua bầu chọn của các "đương kim hội viên".
5. Không ràng buộc đóng góp, chi phí. Hoàn toàn tự nguyện.
6. Không sử dụng cho nhu cầu cá nhân quá 5 triệu VND/ năm. Hội viên có nhu cầu bức xúc tài chính (như cần mua xe, hoặc cần tiền viện phí) cần thành thật trình bày để hội thông qua.
7. Mỗi hội viên cần có sổ tự theo dõi để tổng kết sai lầm và ghi chú các lí do cũng như phương pháp "cải tổ".
8. Không được để chuyện tình cảm ảnh hưởng tiêu cực đến tinh thần của hội. Tối thiểu là 30% bí mật tình cảm cần được trình bày để hội thông qua và chia sẻ.
9. Tham gia vào 70% các hoạt động bắt buộc của hội. Nếu không thể tham gia, cần đưa ra lí do chính đáng. Nếu không sẽ tạm thời bị khai trừ khỏi hội.
10. Sau khi bị khai trừ, có thể được tái nhập. Nếu tự ý bỏ hội vô cớ, không được tái nhập.
11. Vi phạm quá 3 lần các điều 1,2,3,6,8,9 sẽ bị tạm thời hoặc vĩnh viễn khai trừ.
Bây giờ, mời số 5 lên phát biểu.
- Ðấy! Nói chung là thế. Lúc này, số hội viên của chúng ta là 23 nên có thể áp dụng nội qui tạm thời này. Nếu số hội viên tăng nhiều, cần thay đổi một số mục để thích hợp trong việc quản lí. Các đồng chí sau một thời gian tôi luyện vững vàng, giải quyết những bất đồng nhỏ nhặt và rút kinh nghiệm có thể mở rộng hoạt động. Khi đó, chúng ta không còn là hội kín. Có thể khuyến khích thành lập các hội tương tự ở các địa điểm trên toàn lãnh thổ. Sau đó, tuỳ theo báo cáo hoặc đề nghị, chúng ta sẽ tiến hành sáp nhập, mở rộng liên kết, củng cố Website. Ðó là kỳ vọng. Còn trước mắt, hội sẽ tạm thời giải tán trong một tháng. Nói chính xác hơn là thả lỏng. Các hội viên có thể tiếp tục gặp gỡ, duy trì những mối quan hệ thường ngày nhưng hội chỉ triệu tập trong những trường hợp khẩn cấp. Trong thời gian này, các hội viên sẽ tự theo dõi và tự thử thách, rèn luyện. Qua thời gian thử thách, đã có đủ bản lĩnh mới tiến hành cho các hội viên nữ gia nhập. Lúc đó, chúng ta đã vững vàng về tâm lí.
- Hura!!!
- Thấy chưa! Rõ ràng là cần một tháng thử thách và hy sinh. Ðấy là ý kiến của riêng tôi. Nếu có ai phản đối. Ðề nghị nêu lí do . O.K! Cảm ơn! Nghĩa là chúng ta chấp nhận thử thách. Ðể xem sau một tháng cách li, có ai mất tinh thần gắn bó không. Sau đây, có lẽ làm màn liên hoan tạm thời chia tay. Chú thích: Không có phong bì. Trung bình, mỗi người đóng góp 5.000 tiền liên hoan phí. Ai không có không thành vấn đề. Mời các đồng chí nhận bản photo nội qui và một số lưu ý, hướng dẫn rồi xuất phát. Trước khi xuất phát, đề nghị tất cả hô to khẩu hiệu ba lần:
Không hô khẩu hiệu!
Không hô khẩu hiệu!
Không hô khẩu hiệu!
Khẩu hiệu! Khẩu hiệu! Khẩu hiệu!
Ha ha ha…
III .
- Hic. Anh đá tanh quá. Nút bật tường dài thế nào ạ?
- Chặn trên, tam giác.
- À. Nhưng khó quá.
- Tập rồi quen. Mấy bài tập dở hơi của thằng số 5 cậu còn làm tốt và được nó khen nữa là.
- Em thấy mấy bài ấy hay lắm. Có dở hơi đâu.
- Cậu chưa biết đấy thôi. Mấy bài kiềm chế, tôn trọng ấy chỉ chơi trong hội được thôi. Ra ngoài đời, bọn nó đập cho thì cứ mà kiềm chế với cả tôn trọng.
- Nhưng ít ra là hội mình không đập nhau. Với cả, anh số 5 bảo các hội như thế này sẽ tăng dần lên. Lúc ấy chẳng ai đập ai nữa, anh nhỉ?
- Cậu ngốc quá. Chính nó bảo đấy là kỳ vọng đó thôi.
- Nhưng em tin.
- Thôi được. Cậu cứ hy vọng đi để rồi thất vọng. Tớ nói cho cậu biết.
- Vào! Ha ha. Anh lại quên bài học tập trung rồi.
- ừ thì vào. Mẹ kiê'p!
- Ơ. Anh.
- Ừ, xin lỗi. Mới có một lần. Nhưng tớ nói cho cậu biết, cái thằng đó, bố nó đi tù, rồi bố mẹ nó li dị. Hồi trước, nó toàn bị công an gọi lên đồn.
- Gọi lên làm gì hở anh?
- Thì chắc nó ăn cắp, đánh nhau, kéo bè kết đảng quậy phá xóm giềng.
- Em không tin.
- Không tin thì cậu cứ hỏi thẳng nó thì biết.
- Em hỏi làm gì. Mà nếu thật thì cũng là hồi trước. Bây giờ anh ấy là người tử tế nhất hội. Thế mới giỏi.
- Cậu biết tại sao nó tử tế không?
- Tại tính anh ấy thế.
- Cậu nhầm. Tại sao nó ít nói chuyện với tớ mà lại hay giúp cậu giải đáp thắc mắc? Vì tớ nghèo còn nhà cậu giàu đấy. Cậu biết không, nó lập ra cái hội này là để dụ tiền của mấy đứa nhà giàu chưa biết gì về đời như cậu thôi. Còn những thằng như tớ, nó gọi vào là để che mắt âm mưu của nó.
- Thế sao anh còn vào?
- À, à . Tớ vào để xem nó định giở trò gì với các cậu. Nó mà làm gì cậu, cứ bảo tớ. Tớ giộng cho vỡ mõm.
- Thôi. Em về đây.
- Này, khoan. Cậu đang đá lên tay mà.
- Thôi. Vừa đi liên hoan về xong lại chơi điện tử. Quá tiêu chuẩn rồi anh ạ.
- Cái này mỗi tớ và cậu biết thôi. Mà ai cấm, hội tan rã rồi còn gì.
- Không. Tạm thời giải tán đấy chứ.
- Rồi cậu xem. Nó không lừa được ai nên phải làm như thế thôi. Cuối cùng, bảo mỗi người đóng 5.000, ăn hết có 3.500 thôi. Lời được một ít.
- Không phải. Anh ấy ... à thôi. Em về đây.
- Bác ơi tính tiền cho cháu
- Của cháu một tiếng, hai chai Côca, hai bim bim, 9 nghìn.
- Cháu gửi bác. Em về đây
- Ừ. Mấy hôm nữa tớ qua rủ.
- Thôi. Mấy hôm nữa em bận.
…
Mẹ thằng ôn! Thuộc bài gớm. Ê! Cho mấy điếu Vina!
...
IV.
- Sao mày trầm ngâm mãi thế?
- Tao e cái hội này tan mất.
- Dù thế nào thì ít ra cũng còn mày, còn tao.
- Cảm ơn mày. Nhưng tao lo cái khác. Tao sợ mình có gây dựng lại thì cũng chỉ có những người như thế là cùng. Hội mình phải có đến 15 thằng tử tế. Nhưng bọn nó cũng sắp phải bươn chải, bay nhảy. Ðể làm một cái gì đó chung cho cả bọn và để cả bọn làm chung tao lại không đủ sức.
- Mày lạ thật. Vừa vui vẻ thế cả mà. Mày phải tin chứ. Mày xem thằng 13 đi. Từ hồi vào hội, nó có niềm tin và tử tế lên nhiều. Mình phải tiếp tục vì những thằng như thế chứ.
- Tao biết. Những thằng vốn ngốc nghếch như nó lại dũng cảm và tốt bụng không ngờ. Còn những thằng khác cũng tốt nhưng tao không ngờ lại yếu đuối đến thế.
- Thì dần dần bọn nó sẽ mạnh lên.
- Tao hiểu. Nhưng tao thấy ân hận.
- Sao?
- Lúc tập hợp lại, tao đã quá vội vàng. Ðể lẫn vào những thằng như thằng số 21.
- Kệ nó. Nó cũng là bài tập, là thử thách cho anh em. Cũng hay đấy chứ.
- Ðúng. Nhưng tao thú thật là tao sợ phải điều hành những thằng như nó. Nó có thể làm hỏng tất cả.
- Thế thì mày mới cần mạnh lên. Mày là thủ lĩnh và mày phải trị được những con ngựa bất kham như nó.
- Mẹ kiê'p! Không hiểu tại sao tao lại yếu mềm thế.
- Mày nhớ mẹ à?
- Ừ. Mẹ tao mới viết thư. Bảo bà ấy vẫn khoẻ và hạnh phúc, gửi cả ảnh. Ðúng là khoẻ và hạnh phúc thật. Nhưng không phải trong mái nhà của mình.
- Số 5. Mày không nhớ nội qui số 8 sao?
- Tao có nhớ. Nhưng tao bỗng chán nản. Chẳng thiết gì cả. Trong óc tao lớn vởn cái ý nghĩ: Cứ sống buông thả theo cách của bà ấy sẽ hạnh phúc. Cái hạnh phúc không tìm mà có. Tao không sống thế được. Nên những ý nghĩ của tao nó cứ đánh nhau. Giờ chúng mệt lử trong máu me. Mày hiểu tao không?
- Tao hiểu. Cái chán thì nó còn đểu hơn cả hèn, cả đê tiện vì nó chẳng còn biết hèn, biết đê tiện là gì nữa. Nhưng tại sao mày phải chán? Mẹ m.ày đâu có hạnh phúc trong sự buông thả. Bà ấy khát khao có một mái ấm. Bà ấy yếu đuối và bà ấy đã phải làm thế. Nhưng bà ấy đau khổ và vẫn rất thương mày như bản năng người mẹ. Nếu không, bà ấy gửi thư cho mày để làm gì?
- Hê! Sao tao và mày lại đi triết lí vào cái lúc này nhỉ? Tại sao mày không là nhà văn mà lại là thằng đánh giầy?
- Vì tao thấy sướng hơn. Tao đánh giầy cho mấy gã tự xưng là nhà văn và tao có tiền cơm. Còn mấy gã đó lại nhịn tiền cơm để đánh giầy.
- Ha ha. Cảm ơn mày đã làm tao vui lên.
- Mày phải cảm ơn mấy gã nhà văn ấy chứ. Nhờ có những miếng cơm ấy tao mới sống được đến ngày hôm nay.
- Nhầm! Mấy gã ấy đâu có đánh giầy để tạo cơ hội cho mày sống. Họ đánh bóng lòng sỹ hão mà thôi. Có ai vì ai đâu?
- Có. Có duy nhất một ông cụ. Ông ấy mặc sơ mi carô nhàu cũ. Ông ấy rút đôi giầy bạc thếch hở mõm đưa cho tao đánh. Ông ấy bảo: "Con đánh cho nó một trận, cho chừa cái tội ở bẩn mà cứ há miệng đòi ăn." Lâu lắm rồi. Lúc ấy, tao nào có nghĩ gì. Thấy câu nói ngộ ngộ thì toét miệng cười. Ông lão râu tóc bạc phơ ngồi xuống cạnh tao, khẽ lắc đầu và mỉm cười khi tao đưa đôi dép. Ông ngồi trên hè, gõ nhịp những ngón chân thò ra khỏi tất. Những ngón chân săn lại. Chắc ông cụ đi nhiều. Rồi ông cụ nhặt một chiếc lá nâu xỉn lên, lót vào chỗ tất thủng. Cái lá cong lại. Tao cũng không hiểu tại sao nó không vỡ vụn. Dù nó rất khô, khô quắt lại rồi. Rồi ông cụ cười. Tao thấy ông ấy cười như thằng em 3 tuổi của tao. Ông bảo: "Ấm quá". Dù trời se sắt lạnh. Thế rồi, ông ấy đưa tao năm nghìn và lắc đầu trước khiến tao không dám giả lại. Ông cầm đôi giày, áp lòng bàn chân lạnh xuống nền đường mà đi. Ðược một quãng, ông quẳng đôi giày vào thùng rác. Tao định nhặt lại làm kỷ niệm. Nhưng lại thôi. Nghĩ: Ông cụ đã vứt nó đi thì chắc là cần phải vứt đi. Thế là tao sống tử tế hơn từ câu chuyện ấy. Chẳng biết ông cụ bị tâm thần hay là một vĩ nhân. Nhưng ông cụ đã uốn được một cái lá sắp vỡ để vá một cái tất rách thì không phải chuyện thường. Tiếc là ông ấy không phải nhà văn hợp thời.
- Tại sao?
- Vì tao chưa đọc thấy ông ấy bao giờ.
- Mày bịa phải không?
- Ừ. Nhưng tao tin là có ông lão ấy. Ít ra là mày hoặc tao sẽ làm được điều kỳ diệu giản đơn ấy. Tao như một cái lá sắp vỡ, không biết uốn nổi không? Nhưng mày, mày có thể. Mày có thể tìm một bà cụ hay một cô con gái để may cho ông cụ một đôi tất mới.
- Tao hiểu. Tao có nhiều phương tiện hơn mày. Mày có muốn nghe câu chuyện về vị cứu tinh của tao không?
- Mày kể đi.
- Nó là một con chó mày ạ.
- Ừ.
- Không. Nó không phải một con chó tha xương về cho tao khi chết đói. Cũng không cứu tao lúc tao chết đuối. Cũng không phải con chó nhỏ run dưới mưa ám ảnh. Nó là một con chó đểu.
- Chó đểu?
- Ừ. Nó là một con chó đểu nhất mà tao từng thấy. Mày nhớ con Phốc chứ?
- Có. Nhưng lẽ nào. Không. Không phải nó!
- Không phải. Tất nhiên là không phải rồi. Cái con chó mà tao ám chỉ do bố tao đem về để biếu sếp. Nó cũng là giống chó fox. Nhưng không thanh thoát như con Phốc nhà tao. Nó to bè trong bộ lông màu bê thui. Khi tao bê cái hộp đựng nó, nó đi lại lục đục bên trong. Không phải tỏ sự sợ hãi mà là sự thách thức: "Ta nặng chưa? Ta khoẻ chưa? Mi coi chừng! Bọn người các mi coi chừng!" Ðấy là tao đoán được ý nó thế. Còn những thằng khác chắc cũng khoái trá nghĩ: "Con chó này đạp khoẻ gớm. Chó ra chó!" Thế nên mới bị nó khinh mà không biết. Ờ. Mà không biết thì tốt hơn. Ðấy! Rồi khi tao thả nó vào mảnh vườn nhỏ trên gác thượng, chỗ con Phốc vẫn ở, nó thong thả đi ra. Khi ấy, tao mới thấy cái mõm nhọ và đôi tai cụp của nó. Thì chó có giống này giống khác. Nhưng mặt nó cứ câng câng như thể nó hơn các con chó khác vì những thứ ấy.
- Mày đa cảm quá!
- Có thể. Nhưng nếu chỉ có thế thì không đáng để tao kể. Mà mày biết không? Sau khi chứng kiến những hành động của nó thì tao mới bắt đầu nghĩ tới những cái đáng ghét của nó để mà phân tích theo kiểu mấy gã thầy tướng số "nhìn mặt bắt hình dong". Tao kể trước như vậy chẳng qua là để cho nó có trình tự.
- Ra vậy.
- Ðể tao kể về con Phốc trước. Nó cũng là con chó cô đơn. Tao thấy nó cũng giống giống tao. Nhưng tao chẳng bao giờ vuốt ve nó cả. Nó cũng chẳng chạy lại khi nghe tao gọi. Tao thì bất cần còn nó thì ngơ ngác. Nó là một con chó thiếu kinh nghiệm làm chó. Một con chó khờ. Nó không hiểu rằng, với một con chó, khi chủ gọi phải chạy ra nếu không sẽ lĩnh một cú vôlê. Mà cho dù có hớn hở chạy ra ngay thì có khi vẫn là để nhận một cái đá "giận cá chém thớt".
- Nhưng mày đâu có đá nó. Chắc nó biết thế nên nó không chạy ra. Ðơn giản là vì nó không thích chạy ra chỉ để xoắn xuýt cái đuôi, liếm láp cái tay. Chắc mày vẫn thích một con chó ngạo hơn.
- Ừ. Chó ngạo kiểu thư sinh. Ðôi lúc tao cũng nghĩ thế. Nhưng từ khi có con chó mới, tao mới khẳng định con Phốc nhà tao 100% là một con chó khờ. Một con chó khờ và vô tư nhất mà tao từng thấy. Chắc nó ở chung với mèo cũng chẳng thành vấn đề. Tao cá là nó cũng không hiểu tại sao tổ tiên nó lại ghét mèo.
- Tao cũng không hiểu.
- Tao cũng không. Nhưng chó nó phải biết chứ. Tao kể đến đâu rồi. Ờ, Lúc đó con chó mới bước vào, con Phốc hoạt náo hẳn. Nó nguây nguẩy cái đuôi cụt, nó xoắn xuýt quanh con chó mới như một kỳ quan. Bạn là gì? Có phải đây là bạn không? Tao đoán nó nghĩ thế.
- Ðúng là con chó nhà mày cô đơn thật.
- Phải. Tao cũng ngớ ra. Chó nó vẫn khoái chơi với chó hơn chơi với người mày ạ. Hoàn toàn nghĩa đen.
- Cũng hoàn toàn nghĩa đen. Tao thấy lắm người cũng thích chơi với chó hơn chơi với người. Chưa kể có những kẻ chỉ thích Tây và chó Tây.
- Mày lại nổi máu nhà văn rồi.
- Ấy không. Tao đã từng gặp một ông trung niên sống một mình, sáng trưa chiều tối dắt chó ra rồi lại dắt chó vào. Chẳng nói chuyện, chẳng quan tâm tới ai. Còn mấy gã thích Tây và chó Tây, tao đánh giầy cho bọn nó suốt. Bọn nó ngồi ghếch chân. Tao phải rướn lưng mà đánh. Con chó béc-giê thấy tao rách quá cứ sủa tiếng Tây nhặng lên. Thi thoảng tao khoái thế mới chết. Hèn đấy! Nhục đấy! Quay mòng mòng đấy! Nhưng để xem chúng làm gì được tao. Tao vã mồ hôi và bọn nó phải trả tiền. Chẳng thằng nào dám quỵt tao.
- Thế nó quỵt thì mày làm gì?
- Chẳng làm gì cả. Bọn nó lúc nào cũng sợ. Sợ sếp và sợ những thằng liều. Sợ vì mấy nghìn như vỏ hến mà nhỡ ra tao nổi sung lên. Rồi con chó Tây thấy thế nổi sùng xông vào cắn đứt họng tao. Tha hồ mà đền nhé, mà dàn xếp nhé. Bọn nó lo xa lắm mày ạ. Nên nhờ cái mặt lì này mà tao chẳng bao giờ phải đánh nhau.
- Mày khá! Tao kể đến đâu rồi?
- Ðoạn... Ờ, con Phốc xoắn xuýt.
- Phải. Nó hít hít ngửi ngửi, ra chiều muốn kết thân. Trông nó đến tội nghiệp. Tao giận mình vì đã chẳng bao giờ vuốt ve nó.
- Chó nó cũng khổ, mày nhỉ.
- Phải. Thế nên cả người và chó đều muốn trở thành "Chó hoang Dingo". Mà thôi. Con chó mới thì cứ dửng dưng. Nó cũng hít hít ngửi ngửi. Nhưng là từng ngóc ngách, từng gốc cây. Thi thoảng, nó ghếch chân đánh dấu vào gốc cây để xác định chủ quyền, để tiếm quyền. Con Phốc cứ lẵng nhẵng theo sau nó với đôi mắt ươn ướt ngơ ngác: "Làm thể để làm gì nhỉ?" Tao cảm tưởng như con chó mới là thằng xiết nợ đầy lông lá hùng hổ đi khắp nhà điểm danh đồ đạc. Còn con Phốc nhà tao như thằng sinh viên cố chạy theo van vỉ: "Anh ơi, đây là nhà em ở trọ, em có biết gì đâu. Thôi thì anh đợi ông bà chủ về đã" . Thằng chủ nợ được thể càng táo tợn. Thi thoảng nó gắt lên: "Câm!" làm thằng sinh viên non choẹt rúm mình. Con chó mới cũng thế. Nó sủa vài tiếng thị uy. Nghe rền rền bẩn bẩn. Con Phốc giật bắn. Hai tay nó vểnh hoắt như muốn bay vụt khỏi đầu. Thế rồi nó lại tò mò quan sát con chó kia.
- Hề. Có mấy "con fox" cũng đang tò mò quan sát mình kìa.
- Thì kệ. Ðể tao kể tiếp. Cả hai con chó cũng chẳng hề để ý đến sự có mặt của tao. Tao không phải thần dân của vương quốc chó. Lẽ ra thì cũng nên để mặc bọn nó. Kệ cho con Phốc nhấm nháp sự mới lạ của cuộc sống. Mới đầu tao sợ con chó mới sẽ tấn công con Phốc nhưng chắc nó cũng sợ. Như mày nói, nó cũng biết lo xa. Nó phải thâm nhập cho tận tường và tận hưởng mọi khoái cảm của kẻ tiếm quyền dễ ợt. Tao tự hỏi: "Vậy ra con chó này là ai? Một kẻ cướp anh hùng, ngông ngạo chăng? Chó mà thế thì cũng chấp nhận được. Nhưng có thật là lòng nó tràn ngập sự oai phong không?". Tao thử gọi nó và nó quắn đuôi chạy lại. Mày tin không? Lúc đó tao thực sự sửng sốt.
- Tao cũng thấy bất ngờ.
- Con chó Phốc nhà tao vẫn trố mắt nhìn. Nó chẳng hiểu gì cả. Con chó mới cứ thế lắc mông nhìn tao như đợi chỉ thị. Ra thế. Một con chó được giáo dục tốt. Có khi nó còn biết nhảy đớp, bắt tay cũng nên. Thảo nào nó biết tè vào gốc cây để giữ vệ sinh. Mà chắc nó cũng khổ, cũng bị ăn đòn nhiều nên mới biết nghe lời kẻ mạnh như thế. Nghe hay không! Tao được làm kẻ mạnh. Với một con chó mạnh.
- Hơ. Lạ nhỉ. Chó nó cũng quái nhỉ.
- Thế nên lắm lúc tao muốn viết những cuốn sách về tâm lí chó. Chắc khối người đọc.
- Chẳng nhẽ chó đọc.
- Thôi. Tao xin mày. Ðến nẫu ruột mất.
- Buồn quá.
- Ừ. Buồn. Nếu nỗi buồn chết hết-ta biết sống bằng gì?-buồn ơi đừng vì ta-bỏ cuộc đời mà đi.
- Thế rồi sao? Sao nó lại là vị cứu tinh của mày?
- Tao cũng chẳng hiểu. Tự nhiên muốn kể với mày một câu chuyện, tao nhớ ngay đến chuyện này. Tao bị ám ảnh bởi nó.
- Rồi con chó làm gì mày?
- Chẳng làm gì cả. Hôm sau, có người đến bắt về. Chó fox sướng hơn chó thường ở chỗ không bị chén. Nó đến nhà ông sếp có hoà thuận, hợp tính hợp nết không tao cũng không quan tâm. Giả sử, nó ở lại, có khi tao cũng đến sút cho nó một phát xem nó phản ứng ra sao. Tao hơi điên, mày ạ.
- Mày nhạy cảm quá đấy thôi. Mày ở với chó suốt ngày, không nghĩ thế thì phải nghĩ thế nào?
- Có thể. Vậy mà rồi tao gặp được mày. Thế đấy. Tao nghĩ mày là vị cứu tinh của tao. Tất nhiên, tao không ví mày là chó.
- Cảm ơn mày. Tao nghĩ vì những lời này mà tao sống.
- Mà tại sao tao với mày lại lập và duy trì được cái hội này nhỉ. Cũng là một kỳ tích đấy chứ.
- Phải. Cũng là một quả lừa. Bọn nó tưởng vào đây để chơi, để cười. Thằng nào chả khoái thế. Và cuối cùng thì cũng có thằng ngộ ra. Mà cũng có thằng lợi dụng cái hội này để vụ lợi. Mình muốn cứu nó, nó thì rủa thầm: "Bọn mày có quyền gì mà cứu tao. Tao thích chết đuối. Chết đuối sướng hơn. Tao còn khoái kéo thêm mấy thằng chết chùm" .
- Với những thằng ấy, tao thèm làm một kẻ mạnh, mày ạ. Ðể tao dìm đầu bọn nó xuống nước cho sặc sụa. Ðể tao gầm vào mặt bọn nó: "Mày còn sướng nữa không, thằng đểu!" Bọn nó sẽ nhũn như chi chi. Xét cho cùng thì bọn nó cũng chỉ là mấy thằng hèn, ngu và nhát chết. Tại sao mình phải thương bọn nó? Tình thương ấy có vô ích không? Tao hoang mang quá và tao phải tạm giải tán cái hội này để nghĩ xem thực sự mình phải làm gì? Mày nghĩ sao?
- Mày tập hợp được những kẻ mạnh. Lúc ấy mày sẽ mạnh. Chân lí của xã hội đen đấy. Cũng đúng cho xã hội trắng chứ?
- Nhưng kẻ mạnh không tin tao.
- Tao là kẻ mạnh. Và tao tin mày và phục mày dù tao có cái ngạo riêng của tao. Vì mày luôn nghĩ ra được cách của mày. Với mỗi thằng, sẽ phải có một cách cải tạo. Mày sẽ nghĩ ra. Nếu mày chịu tiếp tục.
- Mày không bỏ tao chứ?
- Mày yếu đuối hơn tao tưởng. Tao không ở lại thì tao biết đi đâu? Mày cũng thế. Mày đã đi đúng đường. Mày có đủ ngu dốt để rẽ sang lối khác không?
- Phải. Ðây đâu phải là một trò chơi. Tao sẽ phải vắt óc nhiều hơn vào cái nội qui. Và mày cũng đừng dễ dãi với tao. Tao xin mày đấy.
- Tao biết phải làm gì. Thôi. Tao phải đi làm đây. Nếu mày có thời gian, hôm nào đi với tao, mày sẽ thấy mạnh lên.
- Ðược. À này ...
- Gì?
- Tao nói điều này tao mới cảm thấy: Nghe tiếng "chó" nó cứ người người thế nào ấy, mày ạ. Cứ đoi đói trong lồng ngực. Con tim mà đói khát sẽ ra sao?
- Ðừng miên man quá mày ạ. Cứ sống đi.
- Cho tao hỏi nốt một câu.
- Ừ.
- Nếu là nhà văn, mày sẽ viết gì?
- Tao sẽ viết cho những thằng bờ bụi như tao. Ðể bọn nó hiểu rằng, tao đã hận, tao đã đểu nhưng tao cũng đã rửa được vết nhục ấy. Vì tao không sống cho riêng tao. Tao biết bọn nó khổ và nhục hơn tao rất nhiều. Nhưng hãy đợi và hãy tin. Tao sẽ đến. Thằng nào có niềm tin vào đời sẽ không phải thằng đểu, thằng lưu manh. Bởi niềm tin, chính bản thân nó, đã là một vị cứu tinh.
- Tao hiểu. Thôi, mày đi đi nhà văn, kẻo muộn.
Giọng hát trầm trầm ngân lên từ thùng loa cũ kỹ. Số 5 đặt tay lên cái bàn gỗ. Thấy tiếng hát có hồn làm gỗ run rẩy:
Cuộc đời hồi sinh từ đâu
Từ muôn niềm tin hàn gắn
Và anh hồi sinh từ em
Trong muôn vết thương ửng hồng .
Lòng thấy cô độc. Rồi lại vội vã gạt đi ngay. Hắn cần tập trung để sửa lại cái nội qui.
...
 
V.
- Sắp tới mày định làm gì?
- Tao cũng chẳng biết. Cứ chan chán thế nào ấy. Còn mày?
- Tao đi nhặt rác.
- Tao không hiểu.
- Là mang một cái túi nylon ra đường. Thấy rác thì bỏ vào. Rồi vứt cái túi nylon ấy vào thùng rác. Rồi lại mang cái túi khác. Ði khắp phố phường. Ngày nào cũng thế. Cho đến khi làm được cái gì đó hay ho hơn.
- Mày đùa hay mày điên?
- Cả hai. Tao khoái điên như thế. Nếu mày nghĩ đó là điên. Và rồi lắm kẻ nhìn tao cũng nghĩ thế. Và tha hồ tưởng tượng ra một câu chuyện nào đó về một thằng lang thang nhặt rác.
- Mày định làm việc có ích hả. Thiếu gì việc có ích hơn. Mày là hacker. À không. Mày là chuyên gia vi tính cơ mà. Thử viển vông tí nhé. Sao mày không cố lập một Website quyên góp hoặc kêu gọi từ thiện. Rồi với khả năng của mày, lan rộng nó ra.
- Hê. Cái đó tao nghĩ chán rồi mày ạ. Nhưng mày tưởng trên mạng có lắm kẻ lương thiện và tử tế thế à? Những tấm lòng mấy khi có thời gian và khả năng lên mạng. Vả lại, tao có tư cách gì, nhân danh gì mà làm thế. Ai tin tao? Nói trắng ra là tao đê'ch đủ sức và niềm tin để làm những việc quá tầm kiểm soát của tao. Những việc mà hậu quả không lường được.
- Thế thì mày viết phần mềm mà bán.
- Tao vẫn làm đấy thôi. Nhưng tao chán rồi. Mày hiểu không? Tao chán. Chán thật chứ không chỉ chan chán như mày.
- Mày nghĩ đi nhặt rác là hết chán à?
- Tao nghĩ thế. Tao nghĩ nó có ý nghĩa hơn là rút ruột cái máy vi tính. Tao cũng muốn tao muốn làm một việc tử tế mà dám bất chấp dư luận.
- Nhưng mày có tài. Ðể phí đi.
- Mày nói chính xác điều tao vẫn nghĩ cách đây vài tháng. Tao đã chẳng biết dùng cái tài ấy làm gì. Nên tao đã thành một thằng hacker tiêu cực. Thích thú lấy trò phá hoại để giết thời giờ và trả thù sự bất công. Tao vẫn làm thế, cả khi ở trong hội. Làm thế để chứng tỏ tao có một cái gì đó hơn bọn nó. Có một lần, thằng số 6 nó bảo tao: "Mày giỏi. Tao đánh giầy. Tao đê'ch biết gì về vi tính. Nhưng tao nghĩ thằng giỏi là thằng đê'ch sợ đời. Nó bất công, nó trù dập mà mày vẫn ngạo được, vẫn tử tế được và mày vẫn có ích, khi ấy mày mới giỏi. Không thì hãy ngậm miệng mà sống như giun dế. Dù bây giờ, tao là thằng đánh giầy nhưng tao vẫn có quyền khinh mày. Mày phải sống nữa đi thì mày mới hiểu. Mày chết dí trên cái máy vi tính và mày đã dám coi đó là tất cả cuộc đời ư? Tao bằng tuổi mày mà tao vẫn coi mày là một thằng trẻ con. Mày hiểu tại sao chứ? Mày nghĩ là đời bất công nên mày chống. Nhưng những kẻ bất công trên đời chính là những kẻ chống đời. Và khi mày chấp nhận sự bất công nghĩa là mày đã thành kẻ xấu. Tao muốn mày đã vào hội này thì tất cả phải tôn trọng nhau và phải xứng đáng để được tôn trọng. Thế mới là bạn. Mày thấy tao và thằng số 5 không? Bọn tao thân nhau cũng vì bọn tao tôn trọng nhau, một cách tự nhiên. Vì chẳng có cớ gì để không tôn trọng. Cái hội này cần những sự gắn bó như thế. Bọn tao đợi có thêm một thằng thứ ba như mày."
- Nó nói thế thật à? Sao nó chẳng nói gì với tao?
- Chắc nó đoán được tao sẽ kể với mày. Thật sự, tao thấy kinh ngạc trước nó. Và tao thèm có những thằng bạn như nó. Còn thằng số 5, tao thấy nó là thủ lĩnh nhưng nó ... Tao cũng chẳng biết nói thế nào. Nó quá khó hiểu và hình như nó không cần một thằng bạn nào ngoài thằng số 6.
- Tao cũng không ngờ bọn nó phức tạp thế.
- Tao nói thẳng. Tại mày hời hợt. Từ khi tiếp xúc với thằng số 6, tao dám nói thẳng nhiều điều.
- Tao không giận. Mày là bạn tao. Nhưng tao chẳng có tài cán gì

- Sao mày không đi nhặt rác như tao. Mày không hiểu câu chuyện giữa tao và thằng số 6 à? Ðể sống và được tôn trọng trong cái hội này, mày đâu cần phải giỏi. Chỉ có một yêu cầu duy nhất: Mày phải thắng chính bản thân mày.
- Mày đừng nói chữ. Tao dốt lắm.
- Ðược. Ðể tao kể. Sau khi nói chuyện với thằng số 6, tao hiểu ra nhiều. Nhưng tao không bỏ được thói quen xâm nhập, phá hoại lung tung. Tao rất giận mình. Nhưng nó là một cái ám ảnh khó sửa. Vì vậy, tao cố đến hội thường xuyên và làm thật nhiều việc để không cho sự vô công rồi nghề làm chủ và xui khiến tao. Tao thấm lắm cái câu "Nhàn cư vi bất thiện" . Tao đã cố nhưng không thể cố nhiều. Bởi vì tao, vốn là một thằng hời hợt. Lúc thằng số 5 tuyên bố giải tán hội, tao khá hoảng và thất vọng. Nhưng nghĩ kỹ, tao mới hiểu cần phải như thế. Thằng số 5 và thằng số 6 xứng đáng là thủ lĩnh. Thằng số 5 có cái đầu. Và thằng số 6 có cái đầu chưa phong phú bằng nhưng nó có sức mạnh. Lắm lúc tao nghĩ thật buồn cười. Thằng số 5 như chủ tịch tập đoàn và thằng số 6 như giám đốc nhân sự. Cái tập đoàn mạnh vì bọn nó sống thật và tử tế với nhau. Tao và mày chưa sống được thế. Tao muốn đi nhặt rác để mạnh lên. Còn mày, mày chơi với tao từ nhỏ. Nhưng có bao giờ mày thích tao chỉ vì tao giỏi hơn mày? Ðể có một cái gì đó cho mày đem khoe? Chắc là có. Nhưng rồi, ngần ấy năm chơi với nhau, cái ý nghĩ ấy nó cũng dần biến thành sự chân thành. Nhưng mày ạ, chân thành với tao chưa đủ, còn phải chân thành với nhiều người. Không đi nhặt rác, không thể hiểu thế nào là chân thật, thế nào là phù phiếm. Mà hình như tao nói hơi nhiều. Lúc nào cũng thế, tao luôn lấn át mày. Lúc nào mày cũng nhường tao. Nhưng đôi khi, mày nhường vì nể, vì tình bạn chứ không phải mày quen nhường nhịn. Tao nói thật, mày dứt mấy con bồ nhăng nhít đi, nếu mày thực sự vì tao, vì cái hội này. Mày có dám bỏ mấy trò chơi hưởng thụ vô nghĩa ấy vì tao và cái hội này không?
- Này! Mày làm thuyết khách cho bọn nó đấy à?
- Gì mà sửng cồ lên thế. Mày biết không? Chính tao cũng mới trải qua cái giai đoạn cảm xúc này của mày. Tao cũng đã rất khó chịu nên tao thông cảm với mày. Nhưng mày thử thay đổi như tao xem. Sống có mục đích dễ chịu lắm. Nó sướng hơn cái cảm giác chinh phục, dỗ dành, năn nỉ mấy con mái và hả hê nhìn họ đau khổ vì bị bỏ rơi. Ðể rồi cảm thấy tất cả nhàm chán khủng khiếp. Rồi đổ tội cho đời. Tao hỏi nhé, mày đã thấy đứa con gái giản dị nào yêu mày chưa? Ðâu? Làm gì có! Mày, và cả tao cũng thế, đâu xứng để được những đứa con gái hiếm hoi ấy mủi lòng. Mà nếu có mủi lòng thì cũng vì họ cao thượng quá mà thôi. Tình yêu đâu phải trò đá bóng mà mày cần cầu thủ dự bị.
- Mày nói hay nhỉ.
- Tao biết mày giễu tao. Ðể giấu đi sự sợ hãi của mày. Có điều, trước đây, mày đã bao giờ thấy tao nói được như vậy và quan tâm đến mày như vậy chưa? Hay tao chỉ gật đầu bề trên khi mày nhờ vả và bày cho mày dăm trò đối phó chỉ để mày trầm trồ và thôi quấy rầy tao. Khi tao hời hợt, tao đã chỉ từng coi mày như một cầu thủ dự bị, như một giải pháp tình thế mà thôi. Mày hiểu không?
- Thôi. Mày đừng nói nữa.
- Mày hoảng. Thôi. Mày cứ về và nghĩ đi. Tao tin mày sẽ thay đổi nếu mày thực sự coi tao là bạn và coi trọng cái đời của mày.
- Mày nói nghe cũng cay đấy. Nhưng mày tưởng nhặt rác mà lấp được thời gian trống rỗng à?
- Mày có nghĩ mày có nhiều thói xấu không?
- Ngoáy mũi chăng?
- Tao không ngờ mày cũng lì lợm ra phết. Mày có chửi rủa, có hút thuốc, có xả rác, có khoái nhậu nhẹt, đánh lô không, có quan hệ bừa bãi không?
- Có thì sao. Thằng quái nào chả thế.
- Có thể. Nhẽ ra tao cũng thế nếu tao không quá mê cái máy tính. Nhưng nó cũng là thói xấu. Và tao cũng nhiều khi như mày, văng tục, nghiện thuốc và hay xả rác. Tao đang cai. Bứt rứt, khó chịu lắm nhưng nhìn những thứ bại hoại ấy dần biến mất khỏi người, thấy mình mạnh, biết kiềm chế và sung sướng như làm được cho ai đó một cái gì đó. Tao chẳng tuyên truyền, dụ dỗ mày làm gì. Mà sao lúc nào mày cũng nghĩ là người ta dạy đời mày thế nhỉ! Tao thế nào thì tao nói thế ấy. Ðể cai và tìm cách cai mấy thứ đó cũng đủ làm tao bận rộn suốt cả ngày rồi. Tao đã phải chạy, phải vận động liên tục cho máu lưu thông lại và đẩy những chất cặn bã ra ngoài. Tao không cho phép tao mệt mỏi và buông xuôi. Khi mày chán, mày lấy sách ra mà đọc. Nếu mày cần, tao sẽ mang cho mày mấy quyển Nam Cao, Vũ Trọng Phụng. Ðọc đi để hiểu đời nó đã từng như thế nào. Và bây giờ tao và mày sướng thế nào. Hưởng thụ phù phiếm thế là quá đủ rồi. Nếu mày nghĩ kỹ, sáng mai, năm giờ đến đi với tao. Tao muốn đi với mày. Nhưng nếu mày không đủ dũng cảm. Tao sẽ đi một mình. Thôi. Chào mày.
28.08.02 - 03.09.02
------------------------------------------------
Ðó là một số điều tôi có thể phản ánh về cách nghĩ của thanh niên trong lúc này. Và có thể đó là một vài giải pháp cho một số môi trường sống, làm việc hiện nay nếu biết ứng dụng hợp lí.
Nếu còn ai đó chưa tin hoặc cười nhạo thì bạn hãy đọc tiếp. Nếu đọc xong cuốn sách này mà bạn vẫn phân vân thì những gì cuộc sống sắp diễn ra sẽ chứng minh. Tôi tin đây là lúc để thực hiện một cuộc cách mạng về lối sống. Ðể giảm bớt những "kính thưa, kính gửi, kính biếu..." về hình thức mà thay bằng sự sâu sắc và thân mật của nội dung. "Tốt gỗ hơn tốt nước sơn", chắc chẳng ai quên câu ấy.
Sự thay đổi không bao giờ là muộn. Nhưng nếu chúng ta thay đổi ngay từ lúc này thì cuộc sống sẽ nhẹ nhõm hơn rất nhiều. Nhiều người sẽ bị mất đi lợi ích trước mắt nhưng còn nhiều lợi ích về vật chất khác. Ðiều cốt yếu là chúng ta không mất đi bất cứ lợi ích tinh thần nào. Chúng ta có thể gặp nhiều mâu thuẫn về tinh thần nhưng điều đó sẽ sớm chuyển hoá thành tình yêu thương và thông cảm, thấu hiểu. Chắc chắn chúng ta sẽ có được sự thanh thản về lương tâm (nếu như bạn còn có lương tâm).
Nếu bạn đã tin, tôi mong bạn đem niềm tin ấy đến những nơi còn tối tăm, tuyệt vọng và lạc lối.
Ðiều mà tôi mong mỏi cuốn sách này đem lại là một lòng tin, lí tưởng và hướng sống cho con người.
Nếu một ngày nào đó, vì những lời này mà tôi bị tẩy não theo nghĩa đen, nghĩa là một thế lực nào đó biến tôi thành công cụ để chống lại cuộc sống thì xin hãy càng đấu tranh vì sự ghê tởm ấy. Và đừng ngần ngại hay chần chừ khi phải tiêu diệt tôi nếu tôi phản bội cuộc sống. Tôi chỉ sống khi tôi là tôi lúc này. Nhưng bạn chỉ có quyền tiêu diệt tôi khi bạn có đủ "nhận thức đúng đắn về một sự việc" kẻo lại nghe "xúi dại làm càn" mà ân hận, dằn vặt suốt đời.
Những gì tôi viết và nói và làm sau thời điểm hoàn thành cuốn sách này nếu không mang tinh thần của cuốn sách thì hoặc đó không phải hành động của tôi hoặc tôi "dại miệng lỡ lời" hoặc đó là cách tôi bông đùa, mong các bạn chỉ cười hoặc bỏ ngoài tai. Khi dư luận còn hết sức xảo trá, cần biết phớt một chút. Và trong tình huống xấu nhất, dù tôi có bị sát hại để bịt miệng thì cũng xin dành cái đau ấy cho Nhân Loại.
Nói vậy xong chắc cũng chẳng thế lực nào muốn tẩy não hay tiêu diệt tôi nữa. Biến tôi thành công cụ ư? Ðó là một việc hoàn toàn vô ích và ngu xuẩn. Tôi là một con người có khát vọng tự do. Không ai có thể biến tôi thành "công cụ vô vọng" trong đời.
Và nếu có ai cản trở cuốn sách này đến với con người hoặc tổ chức những cuộc hội thảo, tranh luận triền miên về tính đúng sai của nó xem nó có nên ra đời hay không thì đó là hành động chống đối lại tốc độ phát triển của con người, của nhân loại và lãng phí tiền của nhà nước trong những lúc khó khăn. Ðó chính là thói tiêu cực, bảo thủ, quan liêu.
Ấy là tôi hay lo xa và đôi lúc hoang tưởng thế. Chắc chắn xã hội sẽ đồng lòng và nhẹ nhõm. Tôi cũng chỉ cần một cuộc sống được cống hiến, nghỉ ngơi trong hoà bình và thanh thản. Tôi thèm được sống như một thanh niên thật bình thường. Có điều, "việc hôm nay chớ để ngày mai".

Có thể ai đó cầu tiến nghĩ tôi có thể làm một người bình thường vì tôi đã đạt được một cái gì đó. Tôi thì nghĩ khác. Tôi muốn là một thanh niên bình thường trong tương lai gần và quên đi những gì tôi đã làm cũng được. Vì trong tương lai gần, người ta sống bằng lòng yêu thương thực sự chứ không vì danh vọng.
Nhu cầu cao nhất của con người là được tôn trọng và được sống hết mình. Trong tương lai, người được tôn trọng là người sống hết mình và người sống hết mình là người được tôn trọng.
Sống hết mình là sao? Chắc nhiều người sợ hai tiếng "hết mình". Nhưng theo tôi, sống hết mình trong tương lai là sống thật thanh thản, thật thoải mái với mọi người. Tuy tôi có những nỗi đau của tôi nhưng tôi sống thoải mái hơn rất nhiều người chẳng đau gì cả nhưng lúc nào cũng nghĩ mình đau. Bởi vì, tôi không toan tính với mọi người, không đong đếm nỗi đau của mình để so này sánh nọ.
Và tôi cũng xin khẳng định rằng sẽ không có sự đồng hoá nào hết nếu tất cả mọi người đều thực hiện những điều này. Bởi vì, dù nếu bạn chính là người cực xấu, khi đọc cuốn sách này bạn đã có thể lột xác thì vẫn có những người không bao giờ chấp nhận cuốn sách này. Làm sao có thể khiến cho toàn bộ nhân loại thành người tốt, người yêu nhân loại? Mà giả sử có đạt được điều ấy thì người ta vẫn luôn có xu hướng tự nhiên vươn tới một cái gì đó tốt hơn, ở một cấp độ cao hơn. Chỉ có thể tốt nhiều hay ít, khó có thể tốt cho đủ.
Hơn nữa, đâu phải người tốt nào cũng có trí tuệ, sức khoẻ, môi trường sống và suy nghĩ như nhau. Bản thân người tốt chung sống với người tốt, giúp đỡ người tốt đã là việc không dễ .
Những người nghèo khổ, đau khổ cùng cực, những người bệnh tật hiểm nghèo, những người tàn tật sống được là vì lẽ gì? Vì họ còn niềm tin vào cuộc sống, vào một xã hội họ được đối xử bình đẳng và tôn trọng. Xin đừng lấy cớ này cớ nọ để cướp đi niềm tin ấy của con người.
Và điều cốt yếu để phản chứng lại nỗi lo đồng hóa là:
Mỗi sinh vật trên trái đất này đều là một (thậm chí, nhiều) thực thể hết sức kì diệu.
Hơn thế, hãy sống trước đã.
Người ta còn phải sống khi trên đời còn có người để yêu thương.
Yêu thương không chưa đủ. Còn phải học cách yêu thương. Một trong những biểu hiện của tình yêu thương đó là, bạn hãy tạo cho mọi người cơ hội được yêu thương bạn. Yêu thương và khổ đau là hai nhân tố không thể thiếu để tạo nên cái Nhân của một con người. Nhưng luôn cần mang tình yêu thương đến trước. Sự khổ đau dù muốn hay không sẽ tự đến trong cuộc sống.
Con người hiện nay đôi khi phát triển nhờ áp lực. Nhưng cái áp lực ấy hoàn toàn có thể được thay thế bằng một động lực hay một nhân tố dễ chịu nào đó sẽ tự xuất hiện trong tương lai.
Trong tương lai, giác quan thứ sáu của con người sẽ phát triển nhờ nó "hấp thụ" được tín hiệu trong "luồng sóng ấm áp" của nhân loại. Con người sẽ tự cảm giác được mình phải sống thế nào mà không cần định nghĩa. Tóm lại, con người có thể tuỳ cơ ứng biến. Nó sẽ thúc đẩy con người phát triển, hy sinh nhưng vẫn luôn giữ được sự thoải mái trong đầu óc. Chúng ta sẽ đặt lại cuộc sống vào vòng xoay tự nhiên của nó mà thôi. Con người đâu phải đâm đầu vào sáng tạo một cách phản khoa học: Lãng phí và nguy hiểm. Sau khi đã cải tạo cuộc sống thì tận hưởng cuộc sống và những thành quả nó đã tạo ra bằng xương máu thì mới là tôn trọng cuộc sống cho đúng nghĩa.
Trong qúa trình lao động tự nguyện và tận hưởng cuộc sống, chắc chắn con người sẽ sáng tạo ra rất nhiều điều tươi đẹp. Qua những giai đoạn nhất định, khi thấy cần đổi mới mình thì con người sẽ lại sáng tạo ở nhiều cấp độ cao hơn. Sáng tạo trong sự chia sẻ.
Tôi luôn nghĩ, tình yêu thương đúng nghĩa có thể nuôi sống tất cả.
Chí Phèo biết yêu từ một bát cháo
Ðứa trẻ bụi đời cũng có thể học yêu thương từ một chiếc bánh mỳ
Quan trọng là anh dâng hay ném
Anh san sẻ hay anh vứt đi
Một đứa trẻ sẽ học yêu từ những điều đơn sơ nhất
Một tình yêu trong trắng của con người
Những gì sống thẳm sâu trong kí ức
Sẽ níu lòng trong những lúc buông lơi
Trong xã hội mới, mọi đứa trẻ sẽ đều được sinh ra trong sự đùm bọc của nhân loại. Em bé đó cũng sẽ được hưởng quyền lợi như người lớn: Sẽ được rèn luyện về thể chất và tinh thần (Tiếp xúc với nền giáo dục tiến bộ, hợp lí. Trong đó, có việc phát triển khả năng tư duy bằng cách tiếp xúc với văn học, nghệ thuật chân chính và phù hợp với từng lứa tuổi). Con người vẫn sẽ luôn phấn đấu và sáng tạo. Nhưng trước hết, nhân loại sẽ nhìn nhận và tận dụng những thành tựu đã có một cách hiệu quả nhất. Khoa học, công nghệ sẽ thôi bị lạm dụng để chống đối nhau mà là để hàn gắn tự nhiên, cải tạo sinh thái, phòng chống thiên tai, tăng cường sức sống của y học, phát triển công nghệ sinh học (tuyệt đối nghiêm cấm nhân bản vô tính người vì người được nhân bản sẽ chiếm chỗ, lấn át người tự nhiên), phát triển công nghệ vũ trụ và phục vụ những nhu cầu thiết yếu nhất của con người .
Và vì con người sống vì nhau nên mọi công việc sẽ được đơn giản hoá, hợp tác hoá, toàn cầu hoá. Con người luôn có thể kết hợp làm việc và nghỉ ngơi để sống một cuộc sống lành mạnh, phong phú: Thưởng ngoạn thiên nhiên; tận hưởng, sáng tạo âm nhạc, nghệ thuật, các bản sắc văn hoá.
Con người sẽ giảm thiểu sự lệ thuộc vào máy móc để luôn vận động cơ thể và trí óc. Chính vì thế, xu hướng của thế giới mới là du lịch và nghề thủ công chân tay sẽ đặc biệt phát triển. Nhờ những điều đó, mỗi con người sẽ tự gắn kết với gia đình, cộng đồng hơn. Và nhờ sự rèn luyện, nhận thức trong tình yêu thương, con người vẫn luôn có khả năng hy sinh và chịu đựng.
Và rồi, biết đâu chúng ta sẽ được đón tiếp nhiều vị khách thân thiện từ vũ trụ do trước đây hoài nghi nên chưa tới...
Phần II. Cải tạo
Giờ là vấn đề nan giải nhất: Cải tạo bộ óc nhận thức. Tôi xin một lần nữa lặp lại những điều có ai đó chưa biết hoặc có ai đó đã quên. Nếu có ai đó đã biết và vẫn chưa quên thì cho tôi cảm phiền xin một chút xíu thời gian để được trình bày phương pháp tự cải tạo của mình. Ðây là phương pháp của chính tôi hoặc những gì tôi đúc rút được. Mỗi người lại cần có một cách ứng dụng riêng cho mình.
1. Ðể thắng bản ngã, cần rèn luyện tinh thần, sức khoẻ và lòng kiên trì, dám đối mặt với chính mình và với khó khăn.
Ai cũng nên viết, nên đọc dù ít dù nhiều, dù có đang quay như chong chóng vì miếng cơm manh áo. Nên ghi lại những gì mình nghĩ, mình đã xử sự, đã trải qua một cách đơn giản, ngắn gọn. Ðể đọc lại và tìm lẽ đúng sai. Và đôi khi cũng nên bằng lòng với sự cô đơn, với những khoảng lặng. Nghe một bản nhạc, uống một cốc nước chanh hoặc đơn giản là đi ngủ. Sẽ giải toả, dễ chịu hơn rất nhiều so với vùi đầu vào ảo giác và hoan lạc. Những điều đó sẽ huỷ hoại niềm tin vào sự thực và triệt tiêu nghị lực.
Nên dậy sớm tập thể dục. Làm việc nhà khi thấy chân tay thừa thãi, sẽ tạo được cảm giác thông cảm và gắn kết với gia đình. (Cái này không nằm trong phương pháp của tôi. Quả thật, trước đây tôi không nghĩ đến. Giờ nghĩ đến, tôi lại chưa có thời gian).
Giảm dần những biện minh không thuyết phục cho những hành động ích kỷ của mình. Ðến một lúc nào đó, chúng ta sẽ dám thẳng thắn nhìn nhận mình.
Và nếu bạn không qúa ốm yếu, không nên nề hà bất cứ công việc chân tay nào dù bạn có là người làm việc trí óc hay không. Ðiều đó giúp bạn phá được rào ngăn cách giữa các giai cấp và bỏ đi ý nghĩ "mỗi người chỉ chuyên môn hoá cho một việc". Hãy quên mình là ai khi lao động. Hãy nghĩ thật đơn giản: Mình phải làm thế nào?
Những biện pháp nói trên hầu hết là dành cho những cô cậu ấm được nuông chiều, không phải vất vả. Còn tôi tin, những người biết lao động sẽ luôn biết cách chiến thắng bản ngã. Chỉ có một vài điều tôi xin gợi ý với bạn. Ðó là: Không đố kị, không tự ti, không buông xuôi. Và ham học hỏi nhưng không háo danh.
2. Muốn hiểu và muốn tin rằng mình hiểu con người (trong đó có cả chính mình), cần đặt mình vào hoàn cảnh, thái độ của họ.
Không thể nhận định về con người trong một vài tình huống mà cần cả một quá trình. Bởi vì, có những người mà toàn bộ hành động của họ phản ánh tâm lí và rất dễ nhận xét nhưng đa phần thì không. Hơn nữa, có người không thay đổi, có người thay đổi từng ngày. Vì vậy, không thể áp đặt một cái hiểu ban đầu (hoặc dần dần hiểu ra và coi là đã hiểu hết) để áp đặt một cách cố định suy nghĩ của chính mình.
Hơn nữa, phải hiểu chính mình để biết: Mình là ai? Khả năng nhận thức của mình ra sao? Và luôn cần nhủ: "Mình chưa hiểu hết mình" dù bạn có là nhà tâm lí học chăng nữa. Nghĩa là như triết học đã nói (triết học là một môn học thực sự cần thiết): Phải luôn đặt mình vận động trong sự vận động xung quanh, luôn tự làm mới nhận thức của mình.
"Không ai tắm hai lần trên cùng một dòng sông"
"Cuộc sống là một chuỗi tự phủ định"
"Hoài nghi tất cả
Nói lan man một chút nữa thì như binh pháp Tôn Tử: "Biết mình biết người, trăm trận trăm thắng."
3. Chắt lọc, dung hoà.
Những kiến thức tôi có là hết sức sơ đẳng. Thực tế, tôi chưa từng đọc hết một chương trong bất cứ cuốn sách triết học nào và cũng chưa biết binh pháp Tôn Tử hình thù ra sao. Nếu nói về tri thức thì tôi chẳng hơn ai. Tôi được nghe và được biết những điều ấy qua học tập phổ thông và các phương tiện thông tin đại chúng. Thậm chí, qua những câu chuyện tếu, chuyện phiếm, chuyện buồn tôi gặp hàng ngày. Và tôi hiểu đó là những gì tinh tuý còn lưu lại trong đầu. Chính vì vậy, khi bắt đầu làm thơ, tôi đã lơ mơ hiểu thế nào là thơ "sến", là sáo mòn để mà dần tránh.
Trong quá trình chắt lọc, chắc chắn xảy ra những mâu thuẫn hỗn độn trong bộ não. Bởi vì, trong khi chắt lọc, đều phải tổng hợp lại. Trong những gì tổng hợp lại, có vô số mâu thuẫn bề nổi cũng như về chiều sâu. Phải đủ sáng suốt để dung hòa chúng qua những điểm chung. Ví dụ như văn học hiện thực chân chính và văn học lãng mạn chân chính có cùng nhịp đập trái tim là tính nhân đạo.

Sau khi chắt lọc, dung hòa, lại tiếp tục chắt lọc dung hòa những cái đã có ở cấp độ cao hơn. Ðiều đó sẽ diễn ra hết sức tự nhiên, nó sẽ dần trở thành sự vận hành ăn khớp, trơn tru của não bộ sau những lần chắt lọc mang tính cơ học "lúng túng, ngượng ngập, gượng gạo" ban đầu.
Tôi là người biết dung hòa. Với tôi, văn học hiện thực hay lãng mạn, nhạc pop, rock hay rap, đá bóng hay cờ vua, "M.U hay Arsenal", các loài hoa hay mọi món ăn đều có cái hay, cái đẹp, cái thú của nó.
Thích một cái không nghĩa là ghét hoặc anti những cái còn lại. Phải thử, phải "nghiên cứu" dù ít dù nhiều mới biết nó tốt hay xấu, thích hợp hay không thích hợp để rồi sàng lọc, chắt chiu, hình thành một tính đối xứng cân đối trong việc động não (tính biện chứng). Nhưng tôi hiểu, những cái mà hậu quả khôn lường đã được báo trước rõ ràng mà vẫn cố lao đầu vào tập tọng thì rõ là ngu xuẩn.
Tôi không hề hối tiếc hay cảm thấy thời gian học tập "vật vờ" là vô ích cho dù đôi lúc cảm thấy bị giam hãm vẫn viết vậy. Tôi hiểu thêm về xã hội và phần nào về kinh tế, dù không nhiều. Và tôi biết dùng những tri thức ấy để làm việc khi cần. Tôi muốn là một người có thể làm kinh tế (a man who can do business) chứ không là một thương nhân (a businessman) bởi ngay trong từ "business" đã hàm chứa sự "bận rộn". Tôi muốn "bận rộn" và giữ sức khoẻ cho việc khác lâu dài hơn và gần gũi, thân mật hơn với con người. Làm kinh tế hiện nay chưa thể đạt được hai tiêu chuẩn đó.
Tôi nghĩ tôi đang chắt lọc và bỏ qua những điều vụn vặt, nhạt nhẽo nhưng không bao giờ tôi cho phép mình bỏ qua những lẽ giản đơn, những điều cơ bản. Bài hát trong phim Bao Công có một câu phải nói là kinh điển: "Chỉ có thể biết nhiều hay ít, khó có thể biết cho đủ." Ðiều quan trọng là tôi luôn muốn biết.
Tôi nghĩ, điều quí giá nhất mà tôi chắt lọc được là những tấm gương, những hình ảnh tuyệt đẹp và đau đớn.
Trong cuộc sống, đó là Bác Hồ, là ông ngoại, là bà nội những con người hy sinh cả đời cho người khác mà không hề kể công hay oán thán.
Trong văn học, đó là một Dế Mèn ngao du tìm một "thế giới đại đồng". Là một Gavrốt nhỏ bé, cao thượng, dũng cảm đùa cợt với tử thần. Là một câu trong sách giáo khoa từ lâu lắm rồi mà bây giờ tôi chợt nhớ ra: "Tên sỹ quan run rẩy, rút súng ra và bắn vào trái tim em bé". Tôi không nhớ em bé đã nói gì, nhưng tư thế hiên ngang và trung thành với lí tưởng của mình của một cậu bé đã vô tình in đậm trong tôi và dần dần thành máu thịt. Và tôi kinh tởm khi nghe tên toàn quyền Varen tỉnh bơ phát biểu: "Tôi đốt cháy cái mình đã tôn thờ và tôn thờ cái mình đã đốt cháy". Buồn thay, không ít người đã tha hoá theo kiểu câu nói ấy. Và rồi là câu nói bất hủ: "Một người vì mọi người, mọi người vì một người". Và rồi là một Ðankô xé toang lồng ngực, nâng trái tim mình để dẫn đường. Nhưng hình như một người thận trọng dẫm nát trái tim Ðankô khi anh gục xuống đã khiến tôi hiểu cần phải sinh cho những người nào và hy sinh thế nào để không vô ích. Và rồi là Mừng, là Lượm, là Bồng, là Quỳnh trong "Tuổi thơ dữ dội" của Phùng Quán. Tôi chưa từng đọc câu chuyện nào tác động đến tâm hồn tôi mạnh mẽ như vậy. Và một cô bé bán diêm tôi vô tình đọc đến cả chục lần để rồi mãi mới nhận ra đó là một trong những câu chuyện buồn và nhiều sức gợi khủng khiếp. Một "Chiếc lá cuối cùng" của O' Henry xây nên nền móng đầu tiên về bản chất con người và nghệ thuật chân chính trong tiềm thức tôi:
Lá rơi lá rơi rơi lá
Lá rơi lá lại rơi rồi
Trên nhành thường xuân sót lại
Chiếc lá cuối cùng mà thôi
Em thân yêu ơi, bác ấy
Ðã đi đi thật xa rồi
Trên tấm thân gầy co quắp
Hơi cười còn ấm làn môi
Em thân yêu ơi tôi đã
Yêu em từ phút giây này
Tình yêu của Người đã sống
Trong tim em từ hôm nay
Và rồi một cậu bé Hanx trong "Người bạn nhiệt tình" của Oscar Wilder đã chết vì tình bạn và lão hàng xóm mượn danh tình bạn để điều khiển con người. Sự tráo trở khiến tôi băn khoăn làm thế nào để một tình bạn chân chính có thể tồn tại và được trân trọng cho đúng nghĩa. Và rồi "Chiếc vòng thạch lựu" của A. Cupin tôi tình cờ đọc được trong một lần nhàn rỗi đi thuê truyện đã giúp tôi hình dung thế nào là tình yêu chân chính và niềm đau của nó. Những câu thơ của Xuân Quỳnh nhẹ nhàng bóc vỏ sự vị tha và "Bài thơ tình số 18" của Tagor tạo cho tôi một cảm giác "lơ mơ" về sự huyền bí mà dung dị của tâm hồn con người. Một "Chiếc nhẫn bằng thép" của Pautôpxki mà tôi không nhớ nhiều về nội dung nhưng những ám ảnh của nó như nỗi buồn pha lẫn niềm tin vào tình người rất ngọt. Và rồi là một câu chuyện về cậu đội viên nhận nhiệm vụ đứng gác trong một trò chơi để rồi vẫn tiếp tục đứng mãi vì mọi người quên mất bỏ về mà chưa ra lệnh nghỉ. Ðó là một trong những câu chuyện tôi được học lần đầu tiên trong đời, và khi tôi cảm thụ được nó, tôi manh nha mường tượng về danh dự và tinh thần trách nhiệm. Và chỉ một câu, một câu thôi trong câu chuyện "Bà" trong tập "Con mèo sắc hung" của một nhà văn Nga: "Sớm mai, bà không đến nữa rồi", cứ nghĩ đến là tôi thấy cay cay mũi. Vâng. Văn học, chỉ đơn thuần trong sách giáo khoa và một vài cuốn sách khác đã giáo dục tính cách của tôi rất nhiều, đặc biệt là Văn học Nga. Tôi nghĩ nên tiếp tục để trẻ em học những tác phẩm mà thời nhỏ chúng tôi đã từng được học (tôi bắt đầu học vỡ lòng từ năm 1987 hay 1988 gì đó). Và hãy khuyến khích chúng đọc như một niềm đam mê nho nhỏ và lành mạnh nhất.
Và âm nhạc cũng đã nuôi dưỡng, phát triển tâm hồn tôi trong những lúc cô đơn, những lúc hợt hời, những lúc hạnh phúc bên con người. Ðó là những "Mặt trời bé thơ", "Nối vòng tay lớn", "Một rừng cây, một đời người", "Ðoàn vệ quốc quân", "Em ơi Hà Nội phố"; những "Sleeping Child", "How many hours", "Complicated heart", "Lemon tree", “Everything I do I do it for you", "Heal the world", "Why don' t you get a job?" . Ðó là những đoạn cầu nối giữa tôi và cuộc sống.
Âm nhạc chân chính chỉ đứng sau tình thương của con người, nó là một trong những thuốc chữa vết thương hiệu nghiệm nhất và là chất kích thích hết sức lành mạnh.
Và thể thao cũng vậy, nó giúp cơ thể tôi dẻo dai và khả năng phản ứng, kiềm chế của tôi mạnh lên rất nhiều. Cứ khi ốm, tôi đi đá bóng là tôi khoẻ lên ngay. Một trong những điều tôi bất mãn nhất là trẻ con và thanh niên không có sân chơi, không có nơi giải toả lành mạnh. Chúng tôi rất bức bí.
Nhờ chắt lọc, dung hòa, tôi tìm được lý tưởng và niềm tin cho mình nên tôi cống hiến và được làm việc vì nó. Tôi không có thời gian thừa thãi để đau đớn vô ích thêm nữa. Nhờ vậy, tôi mới thôi dằn vặt mình và cảm thấy tự tin mà sống tương đối thoải mái. Tôi muốn mọi người tạo cho mình cái lí tưởng và niềm tin ấy để thoải mái mà sống cống hiến, vậy thôi.
Và tôi cũng luôn mong mỏi con người có cơ hội được hưởng những chế độ bảo hiểm, y tế tốt nhất để chữa lành bệnh tật, dành sức cho cống hiến. Chính tôi, tôi cũng muốn chữa cái bệnh buốt óc kinh niên của mình lắm rồi. Chữa bằng tình yêu thương của con người.
Cuốn sách này sẽ đem lại nhiều cái bạn muốn biết. Nhưng để đồng cảm với nó, vẫn phải biết gạn lọc vì nó cũng không thể tránh khỏi "những sai sót về kiến thức, những lỗi chính tả, lỗi trình bày, những lộn xộn tâm lí không tránh khỏi".
Cuốn sách này tôi muốn dành cho tất cả mọi người và mong mỏi mọi người đều tôn trọng nó. Chính điều này khiến quá trình viết trở nên khá phức tạp và bị tôi chỉnh sửa khá nhiều. Càng sửa tôi càng cảm thấy nó là một thử thách vô cùng khó khăn. Tôi muốn giữ nguyên những gì đã viết ban đầu nhưng cảm thấy cần sửa cho chính xác với bản chất tinh thần của mình và tìm mọi cách để nó phù hợp với tinh thần của mọi người. Làm thế nào cho con người tin tôi để "khi tin lời tôi, họ sẽ thôi khốn khổ và làm khổ người khác".
Tôi hiểu, có những người đã qua trải nghiệm và có nhận thức khách quan khi đọc cuốn sách này sẽ công nhận tôi-công nhận rằng cách sống mà tôi trình bày là cách sống đúc rút từ cách sống của mọi thế hệ tiến bộ. Nó được đúc rút để ra đời trong chính thời đại này, thời đại mà nó có đủ điều kiện sống. Họ sẽ hiểu "tôi là ai? tôi phải làm gì?" chỉ sau những mẩu chuyện, những bài thơ nho nhỏ được gửi gắm ở đây. Và những điều tôi giải thích nhiều khi trở nên thừa. Chỉ từ một vài chi tiết gợi nhỏ nhoi, họ có thể khơi những mạch nguồn vô giá vốn đã tiềm ẩn sẵn trong lòng.
Nhưng bên cạnh đó, nhiều người cùng khổ, nhiều người thiếu hiểu biết dù đồng tình với cách sống của tôi nhưng đồng cảm với những nhận thức của tôi thì chưa chắc. Tôi cần phân tích, cần giãi bày chi tiết ở một chừng mực có thể. "Thừa còn hơn thiếu" -tôi đành phải nghĩ như thế vậy.
Còn nhiều người "cùng sướng", nhiều người trải đời chắc cũng hiểu phần nào những điều tôi viết nhưng cách sống của tôi có lẽ lại xa lạ với họ. Họ luôn thiếu sự dũng cảm để chiến thắng bản ngã hưởng thụ. Chính xác là họ thiếu một cái mà bất cứ con người nào cũng cần: Nghị lực. Chính vì vậy mà nhiều lúc tôi thèm có một cái gì đó từa tựa giải Nobel để là "kẻ mạnh". Và khi "kẻ mạnh" tốt, kẻ yếu hơn không còn cách nào khác là phải tin tưởng, tôn trọng và tốt theo.
Trong nhiều thời điểm và trong quá trình viết cuốn sách này, tôi cũng phải đối mặt với một vấn đề khá nan giải là cái Ta cộng đồng và cái Tôi cá nhân.
Trước đây, cái mà tôi thường coi là "tính khiêm tốn" đã làm tôi mất tự tin rất nhiều. Ðể vượt qua sự tự ti, tôi luôn tâm niệm một câu tôi tình cờ đọc được trên một tờ lịch: "Khiêm tốn là tốt. Nhưng khiêm tốn cái không cần khiêm tốn sẽ sinh giả tạo". Từ đó, tôi dần biết dung hoà giữa cái Ta và cái Tôi. Tôi không thấy ngượng ngập khi viết những điều tôi thấy cần viết, không ngại bộc bạch trong cuốn sách này, không sợ bị xì xào là "đánh bóng cái Tôi". Chính vì vậy mà tôi được giải toả rất nhiều. Tôi được sống bằng linh hồn của tôi.
Quả tình, cuốn sách này tôi viết theo nhận thức từng ngày. Có những nhận thức mới mẻ tôi chỉ vừa viết ra mà chưa kịp ngấm sâu vào bản chất. Một mặt, tôi muốn dành thời gian ngẫm ngợi, chau chuốt, rút gọn thế nào đó để mọi người đều công nhận mà tiếp nhận. Một mặt, tôi muốn nó thật dung dị, muốn nó phản ánh được sự tự phủ định, sự dần trưởng thành trong quá trình viết và hơn hết, mong nó đến được với mọi người càng sớm càng tốt. Sớm được chút nào, cuộc sống sẽ bớt khổ chút ấy.
Bên cạnh đó, tôi lại phải lo thư giãn cho đầu óc bớt đau để viết những điều tỉnh táo. Không tỉnh táo, chắc chắn sẽ không viết nổi.
Tôi xin khẳng định một lần nữa, cuốn sách này tôi không dụng tâm viết để cho hay mà là viết để cho thật, cho đúng. Tất nhiên, tôi vẫn phần nào chú trọng đến việc tạo hứng thú để mọi người có tinh thần đọc tiếp. Cuốn sách vẫn có những cái hay của nó. Nhưng viết để những người chưa phát triển khả năng nhận thức đến một độ cần thiết hoặc những hời hợt đều cảm thấy hay mà khỏi cần đào sâu, nghiền ngẫm thì tôi chưa đủ sức. Hơn thế, chính tôi cũng không muốn làm một cái gì đó ăn liền, ăn sẵn như vậy. Thế còn gọi gì là hay nữa. Chỉ gây "cả thèm chóng chán" mà thôi. Vì vậy, tôi xin đưa ra một đề nghị hơi "oái oăm" một chút nhưng hết sức thực tế:
Xin khoan phàn nàn, ca ngợi về cái hay cái dở trong nghệ thuật của cuốn sách này. Khi nào xã hội ổn định thì tuỳ mọi người bình luận, phán xét. Còn trước mắt, xin hãy tập trung vào cái nội dung, cái bản chất, cái đúng cái sai. Xin hãy chắt lọc cho chính mình. Chắt lọc những điều thực tế nhất và cần thiết cho mình nhất.
4. Không làm tổn thương ai (nếu sự tổn thương ấy có hại cho họ) và không để bị lòng tổn thương chi phối, hạ gục.
Tôi hiểu, con người chịu quá nhiều áp lực, mệt mỏi trong cuộc sống. Vì vậy, tôi luôn tránh xúc phạm đến bất cứ ai. Nhiều khi, tôi biết phải xúc phạm để họ tỉnh ngộ thì họ mới thôi xúc phạm người khác nhưng tôi không nỡ. Tôi hiểu nỗi đau và sự nguy hiểm của người bị xúc phạm hơn ai hết nên tôi sợ phải làm điều đó. Trước đây, chính vì tôi hay bị xúc phạm mà đôi khi tôi xúc phạm thằng em tôi và những người yếu hơn để giải toả. Và vì nó cũng bị những người xung quanh xúc phạm nên nó lại đi xúc phạm những người nó có thể xúc phạm. May mà tôi sớm nhận ra và dừng lại kịp thời. Tôi muốn xúc phạm một cách nhẹ nhàng nhất để người cần cải tạo không thấy đau đớn tâm hồn mà vẫn sửa được mình. Phần nào vì mong muốn ấy mà tôi dành hết tâm lực để viết cuốn sách này.
Nhiều khi tôi hiểu, cần thấy may vì đã bị tổn thương. Một phần nào đó, nó là động lực và thử thách. Và cần bỏ bớt thói tự ti, đố kị, so đo để không bị tổn thương vô lí bởi những điều hết sức vụn vặt. Còn khi lòng tổn thương bị xúc phạm quá mức, muốn "giận cá chém thớt" thì nên chạy hoặc có một cái bị bông để đấm.
Ðối với những gì không hợp với tôi và tôi không có, tôi vẫn cảm thấy khó chịu và ganh tị. Ðối với những cái xấu diễn ra xung quanh, tôi vẫn căm ghét và bất mãn. Những lời chua cay, những câu chửi bới của con người đối với con người luôn khiến tôi đau đớn. Nhưng những điều đó đã đến quá nhiều và không có lợi cho trí não. Tôi vo chúng lại và đốt để nhóm lên ngọn lửa mà đi.
Những cảm xúc dù tích cực hay tiêu cực của con người là không thể không có. Ðiều cốt yếu là phải kiềm chế được chúng.
những đêm dài không mưa
lâu lắm rồi con chim lợn không kêu
không còn linh hồn nào lên trời?
hay nó đã già và chết
trở thành một kẻ thất nghiệp ở chốn địa ngục bất tử
khi nó rũ cánh
con chim lợn nào kêu cho nó?
mùa này hoa quỳnh chưa chào đời
hoa sữa chưa hồi sinh
không gian không mùi không vị không màu
không gian lỏng
không gian là nước?
những con chữ bại liệt trên màn hình
dấu nhắc nhấp nháy như nhịp tim
trắng rồi đen
đen rồi trắng
mình như chiếc que giữa đời
cây sậy thì đúng hơn
gió chẳng xô mà vẫn tơi bời!
mình mọc lên từ đâu?
từ sau giấc ngủ không biết bao giờ tới?
mình mọc lên từ đâu
khi ngày mai không là ngày mới?
mình chẳng mọc nữa
chẳng được lựa chọn mọc lên từ đâu cả
mình đã là cây
và cố định ở đây?
một cái cây như ngàn vạn cái cây
thẳng đơ trong rừng quanh năm vương vãi lá vàng
tại sao ta lại là bàng?
biển thì vẫn thiếu những hàng phi lao
ta hỏi ta
ta lại sợ trả lời
đêm
qua nhanh lên đêm ơi!
tại sao đời lại là đời?
ta vào như một khách mời vô danh
bi hài trắng đỏ đen xanh
ta đà an phận hiền lành ngồi xem
xem cho trọn cái lấm lem
cho tường tận cái nhập nhèm oái oăm
vô tình cái mũi phải khoằm
cái răng phi nghiến phải ngoằm lấy môi
xem trong máu chảy máu rơi
con tim thúc ngực hộc hơi trợn trừng
ta là cây sậy trong rừng
ta là cây sậy ta đừng đi đâu
vào chi mấy chỗ nông sâu
ghé đầu không khéo cụt đầu như chơi
ta là cây sậy
trời ơi!
ta còn phải tự tả tơi chừng nào?
ta là cây sậy thì sao
phi lao chẳng nổi ta rào vườn ươm
ta là cây sậy rách tươm
biết đâu thành chuỗi hạt cườm tay ai
ta còn mấy vạn đêm dài
đừng cho tuyệt vọng sạm chai lòng mình
10.08.02
Tôi luôn tin rằng, tôi thề với tôi rằng, trên đời này, luôn có một con đường tinh khiết để giải phóng cho những linh hồn và thể xác bị đọa đày, giam hãm. Con đường ấy là tình yêu thương được nhận thức bằng trái tim. Ðó là con đường để dịu xoa những định kiến, những hận thù, những lời nguyền chia tách con người.
5. Nhập gia tuỳ tục, nhẫn nhục chịu đục và chịu đựng.

Trước đây nhiều năm, tôi từng rất khó chịu và bức bối trước những điều sai trái, vô lý. Nhưng tôi đã sớm xác định được và cũng "nhờ" bản tính nhút nhát của tôi nên tôi luôn chấp nhận "nhập gia tuỳ tục" một cách miễn cưỡng. Tôi không mấy khi bày tỏ sự phản đối hay bất bình ra mặt. Tôi hiểu, sự chống đối đó thường vô ích và dại dột vì tôi là kẻ yếu, càng chống đối, tôi càng lộ ra điểm yếu và càng thất thế.
Tôi đã tập nhẫn nhục, tập vì biết nó là điều cần làm chứ chưa nghĩ nổi nhờ nó mà tôi có được ngày hôm nay, có được cái nghị lực mà tôi hiểu hơn ai hết. Tôi đã sống trong nhẫn nhục và kìm nén. Chúng khiến tôi từng cảm thấy đó là một cái thú, một cái cam chịu mãi mãi. Tôi im lặng, im lặng và im lặng. Im lặng với bất cứ sự thể gì, với bất cứ sự bất công nào, bất cứ sự hành hạ nào đối với tôi, với những người xung quanh tôi. Im lặng đến độ sự im lặng ngấm lạnh vào người và suýt thành bản chất nếu tôi không có anh em, bạn bè và tình yêu thương.
Chính vì phải "tùy tục" mà tôi không thích và tránh "nhập gia" . Bây giờ tôi mới phát hiện đó là một trong những nguyên nhân chính khiến tôi không gần gũi mọi người. Ðôi khi, biết mọi người đều tốt nhưng do sự tránh né đã thành phản xạ nên thi thoảng vẫn gây hiểu lầm là kiêu, là ngạo. Cho tôi được xin lỗi tất cả mọi người vì những điều đó.
Ðôi lúc bắt buộc phải "nhập gia", đến những nơi không thích chẳng hạn, tôi đành cố làm một người vô hình. Tôi không thể sống giả tạo. Giả sử như tôi "nhập gia", chắc chắn tôi sẽ bị nhồi sọ và chịu tác động của quá nhiều hệ tư tưởng và dễ bị xoáy vào vòng hưởng thụ. Và lỡ ra, nếu tôi dính một vết chàm vì một điều ngu dại mình gây ra, có lẽ tôi không đủ can đảm viết về lương tâm. Tôi chấp nhận chịu đựng để chờ cơ hội dù nhiều lúc chưa biết hình hài nó ra sao. Chính vì những sự chịu đựng và dồn nén này mà tôi dần có khát khao cải tạo cuộc sống.
Cải tạo sao cho trước khi "nhập gia", cái "tục" đã hoà hợp sẵn với con người và không làm khổ người ta.
Giờ đây, những cảm xúc khó chịu vụn vặt thường bị xoá ngay khi chúng đập vào mắt tôi, thậm chí biến đi nhanh đến mức tôi không nhận ra mình khó chịu. Tôi không rỗi hơi cho những việc đó. Bởi vậy, trong những thời gian gần đây, tôi không để bụng hay thù ghét những điều xung quanh. Tất nhiên, có những điều không phải muốn là xoá được. Tôi chỉ đơn giản gọi chúng là kí ức, là trải nghiệm-những cái kí ức, trải nghiệm không thể không có và luôn làm phong phú thêm nguồn sống. Và chúng giúp tôi có một đầu óc thực tế.
6. Ðầu óc thực tế.
Ðể hạn chế bị tổn thương và tránh làm tổn thương người khác, chúng ta cần sống thực tế.
Thế gian không thật trong mắt hai loại người: Lãng mạn hoặc thực dụng. Người thực dụng, khô khan sẽ làm tổn thương cuộc sống. Còn người lãng mạn, nhạy cảm sẽ luôn bị cuộc sống làm tổn thương. Hai loại người này thường khinh nhau trước khi kịp hiểu hoàn cảnh của nhau.
Thế gian chỉ đúng nghĩa của nó khi người ta biết dung hòa hai cái đó để đạt đến một tiêu chuẩn gọi là đầu óc thực tế. Một người lành mạnh cho ra lành mạnh cần có đầu óc thực tế. "Công thức" tương đối của đầu óc này chứa 6-7/10 tính hiện thực, 3-4/10 còn lại là tính lãng mạn. Và trong 10/10 ấy phải hàm chứa tính nhân đạo. Ai đạt được điều ấy hẵng coi là mình thực sự lành mạnh. Mấy ai đạt được điều này?
Tôi xin kể bạn nghe câu chuyện "Ông trẻ Axelbrod vào đại học" của Sinclair Lewis (Mĩ). Một câu chuyện không vui không buồn về một người đàn ông trạc lục tuần muốn vào đại học để thực hiện ước mơ đến với sự hoà đồng, với cái Ðẹp, với văn chương mà ông hằng đeo đuổi thời trai trẻ.
Ông cụ đã cả đời lao động và hy sinh cho gia đình. Giờ đây, ở tuổi 63, ông lại cháy lên khát vọng được học đại học thủa nào. Nhưng khi vào đại học, ông bị những người chăm chỉ nhưng thực dụng gièm pha là "rỗi hơi, vô nghĩa". Họ vào đại học cốt chỉ để kiếm mảnh bằng tăng lương lậu và địa vị. Cũng có người muốn gần ông nhưng sợ liên lụy, rách việc nên thôi. Ông cụ cảm thấy buồn bực, cô đơn và bỗng bị lôi cuốn về phía những "tay tài tử", lãng mạn sống nhởn nhơ vì được gia đình chu cấp. Họ "có thì giờ để nói chuyện thi ca bên lò sưởi, nghe âm nhạc, tản bộ nhởn nhơ hay mộng mơ suốt ngày."
Một ngày nọ, ông gặp một chàng sinh viên lãng tử. Họ nói chuyện sôi nổi, hào hứng, chia sẻ những cảm xúc, những quãng đời như tri kỷ suốt một ngày. Ðể rồi, khi ông già trở về phòng, ông cụ tự nhủ: "Nếu mình còn gặp lại chàng trai, chắc chàng ta sẽ phát mệt với mình. Mình đã nói với chàng ta tất cả những gì mình cần nói. Thôi thế là đủ rồi, đừng gây nhiễu chàng ta nữa."
Rồi ông cụ giã từ đại học, trở về nơi mình đã sống. Ông mỉm cười và mãn nguyện với cái đêm "tri ngộ tuyệt vời độc nhất vô nhị". Và nâng niu cuốn sách thi ca mà chàng công tử "vị nghệ thuật" đã tặng.
Vâng, ở trong câu chuyện ấy, ông già là người duy nhất có đầu óc thực tế. Ông có lao động và có khao khát đến với cái đẹp. Còn hai hạng người kia, họ chỉ có một trong hai thứ đó. Và dường như họ đối lập hai thứ ấy với nhau. Khi có ai đó không theo môtíp của họ, họ sẽ cảm thấy nhàm chán. Còn ông cụ, ông không có môtíp nào cho mình cả. Ai đến với ông, ông đều dang tay đón nhận và chia sẻ. Ðó là cách thông thái nhất để tận hưởng cuộc sống.
Dường như, tôi cũng có phần nào sống cách sống như của ông cụ ấy. Nhưng tiếc là tôi chưa đủ tuổi và đủ trải đời để làm "ông cụ". Và tôi cũng là một người quá đỗi bình thường như thế. Nên chưa ai tin tôi?
Ðể tin tôi, chính bạn phải là người có đầu óc thực tế và dũng cảm nhìn thẳng vào vấn đề. Bỏ hết định kiến, bỏ hết đố kị và lòng tự ái tầm thường, vụn vặt.
Với tư cách là một người thường thường, đôi lúc bị dăm ba người đời coi là lập dị, hơi hơi hâm hâm và cũng chưa hề có tác phẩm nào được công bố, thậm chí, nhiều lúc tôi không tin là tôi đang viết cuốn sách này và không dám tin vào sức mạnh của nó.
Nếu tôi không nhìn nhận: Tôi đã viết trong 8 năm, đã được một số người lớn công nhận là thông minh, chín chắn; nhiều người yêu mến; không làm mấy ai khó chịu khi tiếp xúc; trong những năm gần đây, đã hiểu khá sâu sắc về những kiếp người và bản chất cuộc sống, đã đau đớn đầu óc không ít, đã có nung nấu tham gia cải tạo xã hội và đã thử nhiều cách; cuốn sách này là chắt lọc, tổng hợp gần như tất cả những gì tôi viết về cuộc sống trong 8 năm ấy để có thể phản ánh lúc này, để cuối cùng kết luận rằng: "Mình đang làm đúng và đang làm được một điều có thể coi là kỳ diệu dù hiện tại mình vẫn đơn độc một cách bất khả kháng" thì tôi không thể nào đủ can đảm vượt thoát khỏi những ràng buộc, dư luận thường ngày để viết tiếp và viết cho trọn vẹn. Có lẽ đây là câu dài nhất mà tôi từng viết. Nó như thở hắt ra vậy.
Và rõ ràng, tôi đã được sống trong một môi trường có ít nhiều sự quan tâm của mọi người và đặc biệt, không bị ngược đãi, chà đạp. Tôi coi đó là một cái may để những phương pháp ấy được phát triển và dần mang tính khách quan. Nếu ở trong môi trường khác thì cũng không biết là may hơn hay bất hạnh hơn. Chỉ hẵng biết là tôi may cái đã.
Là một người đã có thể làm chủ tiếng nói trong đầu mình, trước đây, tôi hoàn toàn có thể biến mình thành người theo cách tôi thích và bất chấp dư luận. Tôi đã có thể vứt bỏ tất cả để âm thầm làm một kẻ hưởng thụ đểu cáng nhất thế giới với những mánh khoé mà không bị pháp luật trừng phạt và cũng chẳng hề day dứt lương tâm. Nhưng tôi có lương tâm và bên cạnh đó là đầu óc thực tế về lợi ích, tôi hiểu sống tử tế sẽ hạnh phúc và thanh thản hơn rất nhiều so với suốt đời toan tính, đề phòng, lo lắng. Vì vậy mà tôi luôn phải tự nhắc mình: Phải làm người tốt. Và tôi không còn bận tâm đến lợi ích mà cái xấu mang lại. Tôi đào sẵn trong đầu một cái huyệt sâu phân cách giữa tốt và xấu để nếu ngu xuẩn nhảy qua là tôi chết.
Là một người có óc thực tế, tôi ghét phải sợ và sợ phải ghét. Tôi ghét phải sợ vì nếu tôi run sợ trong lúc này nghĩa là tôi ngu dốt và yếu đuối. Tôi sợ phải ghét vì tôi hiểu bản chất của con người là yêu thương nhau. Có những cái như chiến tranh, bạo hành, xảo trá, thô bỉ người ta không thể không ghét. Nhưng chúng sẽ gây kinh tởm, hằn thù và đau đớn trong đầu óc. Ðể rồi, chính những cái đau đớn đó lại có thể gây ra tội ác. Tôi sợ có những nhân tố tiêu cực ấy trong đầu. Chính vì vậy, tôi muốn tham gia cùng các bạn cải tạo đời, lành mạnh hoá đời.
Với đầu óc thực tế, tôi hiểu phải tham gia đấu tranh như thế nào và khả năng, ham muốn đấu tranh của mình đến đâu.
Từ lâu tôi đã xác định: Bất cứ cuốn đấu tranh nào muốn thành công đều phải có sự hỗ trợ đông đảo. Nhưng như tôi đã trình bày: "Thật sự, tôi đã từng rất khoái tác chiến đơn độc, âm thầm. Nhưng đó là khi tôi chỉ muốn làm người hơi hơi tốt tốt đơn thuần". Nghĩa là tôi đã chỉ muốn có thể tham gia đấu tranh, làm việc tốt một cách nhẹ nhàng lúc nào tôi thích; không thích thì không làm nữa, chẳng ai quan tâm. Lúc đó, tôi rất sợ trách nhiệm, sợ ảnh hưởng. Ðầu óc của tôi là đầu óc thực tế của một kẻ có tấm lòng nho nhỏ nhưng nhát gan. (Nhưng nói khách quan thì rõ ràng là khi ấy, với nhận thức còn non kém, cũng không thể làm khác, trình độ của "cậu bé tôi" chỉ có thế. Cũng may mà tôi không đã bột phát, dại dột). Với tính dũng cảm thì ít vị kỷ thì nhiều ấy, tôi thường bực bội khi bị coi là kẻ vô dụng.
Chỉ khi tôi nhận ra sự bực bội ấy là sự biện hộ cho tính ích kỷ và bắt buộc phải giảm thiểu tính ích kỷ, tôi mới có thêm sự điềm tĩnh, tự tin, nạp được thêm nhiều nhận thức mới về cách cải tạo con người.
Tôi cũng đã thử thay đổi suy nghĩ của con người bằng nhiều cách. Ðầu tiên, tôi nghĩ tôi cứ sống sao cho tốt và cái đó sẽ tác động đến những người xung quanh. Nhưng tác động của tôi chỉ đến được một vài đứa trẻ hoặc một vài thanh niên là cùng. Tôi là người tốt đấy, nhưng là một thằng lười và con nhà khá giả, và lại kiệm lời. Có tiếp xúc được mấy ai và có làm nên trò trống gì đâu mà người ta có thể "bắt chước" theo.
Rồi tôi lên mạng, cố nói chuyện một cách nhẹ nhàng với những cái nick nghe có vẻ cô đơn, hy vọng họ sẽ "được cứu vớt" hoặc chuyện trò với những cái tên nghe thân thiện để mong họ có thể "cứu vớt" người khác, và cứ thế lan ra . Ðó là chuyện cách đây hai năm. Nó cũng tương tự câu chuyện một anh có được một bình bơ mơ sẽ làm được bánh đem bán, rồi mua một con gà, rồi nó đẻ trứng, rồi anh ta sẽ có đàn gà, rồi sẽ tậu được nhà, cưới được vợ. Cuối cùng, vì mơ mộng viển vông mà đánh vỡ bình bơ. Và thực tế cho thấy, những gì tôi làm trong ròng rã nhiều tháng trời hầu như vô ích. Khả năng giao tiếp, truyền đạt hồi ấy của tôi kém cỏi là một chuyện nhưng vấn đề chính là người ta thường lên mạng để giải trí hoặc làm việc chứ không phải để tìm kiếm lương tâm. Kết quả mà tôi thu được hồi ấy chẳng qua là cho chính tôi. Khả năng giao tiếp và cách đối diện với sự thật, cách nhìn nhận con người của tôi tiến bộ lên được chút ít.
Có một điều tôi đã đúng trong giai đoạn đó là tôi không ngỡ ngàng, không thất vọng. Tôi hy vọng nhưng tôi không kỳ vọng. Bởi vì, tôi làm điều đó chỉ đơn thuần là để sử dụng thời gian trống một cách hợp lí nhất mà tôi có thể nghĩ ra. Tôi biết, tôi tích luỹ được thêm vốn sống và khả năng giao tiếp từ những việc đó.
Tôi cũng đã gửi bài đến một vài tờ báo, hy vọng có thể kiếm được một nguồn thu nhập bằng sức lao động của mình và tác động phần nào đến những người đọc. Và tôi lại có thêm kinh nghiệm thực tế (chứ không còn nghe loáng thoáng dư luận) rằng: Viết hay thôi chưa đủ, còn phải có "cái gì đó" nữa. "Cái gì đó" có thể là may mắn, là thời điểm và là nhiều cái không cần và cũng không tiện nói ra. Ðể chắt lọc, tìm tòi ra một nơi mình có thể gửi gắm mầm sống là cực khó. Sức tôi làm không xuể. Cái hạt mầm tôi khó có thể tự gieo mình và tự sinh sôi.

Trong khoảng một năm đổ lại đây, tôi thử một cách khác. Tôi viết bài trong các forum của Ttvnonline. Nhưng tôi cũng đã không thành công mà cũng chẳng thất bại. Thứ nhất là bởi số người đọc những điều tôi viết so với những người vào mạng là rất ít ỏi. Lý do thứ hai là những gì tôi viết tôi không chuẩn bị và tôi hơi gò ép chúng vào cái mục tiêu "cải tạo" nên thường mang hơi hướm giáo điều. Nhiều khi chúng làm tôi bị ghét và gây phản tác dụng. Nhưng những gì tôi thu được là không ít. Tôi hiểu, còn nhiều người ủng hộ, tôn trọng tôi và đó mới chỉ là những người có điều kiện lên mạng và quan tâm đọc. Mặc dù có thể họ cũng trẻ tuổi và thiếu kinh nghiệm nhưng họ biết nhìn nhận và có trái tim. Bên cạnh đó, khả năng viết của tôi tiến bộ thêm một phần. Tôi cảm ơn một người đã giúp tôi vững tin hơn trong quá trình "ta hóa cái tôi" chỉ bằng một lời nhận xét: Lần đầu tiên gặp nhiều từ "tôi" như thế này mà không cảm thấy khó chịu.
Ttvnonline "tạm thời đóng cửa" cũng trùng vào thời điểm tôi nghĩ nên dừng một thời gian để phân tích lại những gì mình đã làm. Ðã đúng những gì? Ðã sai những gì? Ðã hời hợt, cẩu thả những gì?
Và trong những khoảng lặng đã và đang có, tôi lại viết, viết với mật độ dày hơn. Viết về chính tôi, về chính những người xung quanh tôi hoặc đặt mình vào một thân phận khác để viết. Tôi hiểu, bản thân những số kiếp ấy sẽ tự toát ra những gì thuộc về bản chất để phản ánh cuộc sống con người.
Trong tôi luôn có hai xu hướng viết để cải tạo con người. Một mặt là viết những gì âm trầm, sâu lắng, bông lơn để xoa dịu nỗi đau của họ, dẫn họ về cuộc sống bình thường. Nhưng những điều đó thường chỉ rung động những người sẵn có thiên lương, những người khát khao lý tưởng. Mặt khác, tôi muốn nói thật gay gắt, thật cay, thật nóng, thật chát chúa hy vọng có thể như "cái tát cuộc đời" tác động đến những con người chai lì, hời hợt. Rồi tôi cố dung hòa hai mặt ấy trong "Mầm sống", những mong nó có thể ngấm ít nhiều vào óc con người. Nhưng bây giờ, thơ loãng quá, e nó ra đời thì cũng bị bỏ rơi như bao anh em đi trước.
Ðiều khó khăn nhất mà tôi nhận ra trong việc cải tạo con người không chỉ là viết gì để thuyết phục họ mà là phải đưa được những gì mình viết đến được tay họ và khiến họ quan tâm, kiên trì mà đọc.
Bởi vì, biết bao câu chuyện về tình người, những tấm gương về lòng cao thượng, đức hy sinh rất thực đều có trong sách báo, truyền thông, cuộc sống. Những phương pháp rèn luyện, cải tạo chắc cũng không hề thiếu. Ca dao, tục ngữ vẫn luôn giản dị, sâu lắng và giàu tính chia sẻ cách sống bao đời nay. Nhưng làm thế nào để những con người từ nhỏ đã phản cảm với sự giáo dục, những con người mất lòng tin vào mọi thứ, những con người thực dụng chịu tiếp nhận? Làm thế nào để những con người làm việc không ngơi nghỉ có thời gian để đọc, để xem, để cảm thụ văn học một cách thoải mái và tự nguyện? Làm thế nào để đưa nhận thức đến những nơi xa xôi thiếu thốn, khát thèm nhận thức?
Ðiều mất mát lớn nhất hiện nay của nhiều con người là thui chột hoặc không được hình thành thói quen đọc sách.
Tôi đã nghĩ mãi rồi, chẳng còn cách nào khác là chia sẻ, là tạo ra một môi trường chia sẻ. Mà để chia sẻ thì cần biết hy sinh. Và để biết hy sinh, cần nghị lực.
Hãy bắt đầu từ trẻ em. Hãy tạo cho trẻ em niềm say mê truyện cổ tích Việt Nam, truyện cổ Anđecxen và những câu chuyện giàu chất nhân văn viết cho thiếu nhi. Tặng chúng như một món quà nhân ngày sinh nhật hoặc đặt dưới gối các em trong những đêm lễ hội. Những điều ấy sẽ tạo cho các em những niềm phấn khích rất sâu sắc. Và chính bạn, hãy dành thời gian đọc cho trẻ em những câu chuyện ấy, để bạn sống lại thời tươi trẻ của mình. Xin đừng bắt trẻ em đi học thêm vô tội vạ, tôi xin bạn đấy. Bạn bắt trẻ em đi học thêm để theo kịp xã hội, để chúng khỏi bị tụt hậu, đúng không ạ? Nhưng những cái phản tác dụng và cả sức khoẻ và trí tuệ bạn cũng đã thấy rồi. Tôi là thanh niên tôi biết, trong những quán half-life và điện tử, trong những tụ điểm chơi bời, có rất nhiều thanh thiếu niên trốn học và trốn học thêm. Trông chúng còn ngây thơ lắm. Nhưng bộ não đã có phần mụ mẫm mất rồi. Bạn lo, rất lo cho con cái bạn, tôi biết chứ. Nhưng hãy thử lo cho trẻ em một cách bình thường được không ạ? Những người cha người mẹ vô lo không xứng là những bậc cha mẹ. Nhưng những bậc cha mẹ lo quá xa cũng chỉ hại, chỉ hành hạ chính con mình. Khi người ta bỏ quên thực tại và đi tìm tương lai, lúc trở về, thực tại đã bị chết đói hoặc hoá thành một con thú dữ vì thiếu thốn, khao khát tình thương. Hãy quan tâm và quan sát thái độ của trẻ mỗi ngày. Hãy dắt trẻ con đi chơi, thăm những người thân vào cuối tuần hoặc cuối tháng. Và điều quan trọng nhất là tìm cho trẻ em một sân chơi lành mạnh, chúng cần chạy nhảy để phá sức ì trong đầu óc. Những bậc phụ huynh sáng suốt đều đang làm thế và họ làm được. Tôi thường gặp ở sân cầu lông gần nhà những đứa trẻ rất hồn nhiên, chúng chơi bóng đá, cầu lông, chạy nhảy. Lo cho trẻ em trước tiên, chúng ta sẽ giảm được những gánh nặng rất lớn về sau.
Một lần nữa xin bạn đừng nên tính trước chuyện tương lai cho trẻ con làm gì. Ðiều đó sẽ khiến bạn áp đặt. Hơn thế, tương lai sẽ có nhiều biến đổi lớn lao và sẽ luôn có cơ hội sống hạnh phúc cho mọi trẻ em trưởng thành mà chẳng cần toan tính nào hết.
Khi thanh niên, người lớn nhìn vào sự trong sáng của trẻ em, chắc chắn họ sẽ biết phải làm gì tiếp theo, phải chia sẻ với nhau như thế nào. Nhận thức của con người sẽ phản ánh rất nhiều qua cách họ đối xử với mọi người. Khi người lớn hợp sức tạo được môi trường để trẻ em được sống hạnh phúc trong rèn luyện thì cũng có nghĩa là nhận thức của người lớn đã phát triển rất tuyệt vời.
Tôi đã đi những con đường nhỏ, những ngõ ngách hẹp. Vì khi ấy, tôi chưa có đủ nhận thức và niềm tin vào con người. Giờ đây, không có cớ gì mà tôi không dám đi con đường chính diện và rộng lớn-nơi con người hàng ngày đang đi. Ðó là mở lòng ra. Mở lòng của một thanh niên 21 tuổi với cuộc sống xung quanh.
Nhiệm vụ của tôi không phải là đi đầu hay lãnh đạo. Tôi không hoặc chưa có khả năng, trình độ hay ham muốn để làm điều đó. Công việc tôi làm là phản ánh những gì tôi có thể phản ánh một cách chân thực nhất, gần gũi nhất. Và sáng tạo. Và chia sẻ những gì tôi có. Nghĩa là làm những việc phù hợp với khả năng và lương tâm của tôi.
Mục tiêu của cuốn sách này chỉ giản đơn là lành mạnh hoá cuộc sống, chia sẻ, tạo niềm tin vào cuộc sống và hình thành, phát triển lòng dũng cảm trong mỗi con người. Và từ đó, cùng hướng tới một xã hội công bằng, tiến bộ: Mỗi con người làm chủ được mình và được làm chủ mình. Và luôn luôn phản chiến, phản đối bạo hành trong cuộc sống.
Cuốn sách này cũng trình bày một số vấn đề về nhận thức cũng như phương pháp rèn luyện, cải tạo trí lực, nhận thức mà tôi đã-đang-sẽ thực hiện và thu được kết quả khả quan.
Tôi đã từng tin một cách không căn cứ và mơ hồ vào một xã hội tốt đẹp khi còn nhỏ. Sau đó, tôi đã từng như bao người hiện giờ, hoài nghi về con người, chán ghét xã hội. Giờ đây, tôi lại tin mãnh liệt vào con người một cách có căn cứ qua những gì tôi đã chắt lọc và đã trải qua. Nghĩa là, niềm tin của tôi đã qua một lần lột xác.
Bạn có thể nói, thời trẻ bạn cũng có lí tưởng như tôi, bao người có lí tưởng như tôi và hơn tôi, nhưng rồi có thay đổi được gì đâu? Bạn ạ, vì lí tưởng của bạn đến rồi đi. Nó đâu có quay trở lại sau những lần trải nghiệm. Khi bạn viết hoặc làm một điều gì đó thật dở, chắc bạn xé nó đi, bạn tìm mọi cách xoá nó đi. Còn tôi, tôi giữ lại. Lâu lâu tôi nhìn lại vào nó, và cười, và buồn, và vỡ được nhiều điều.
Và một điều nữa mà tôi muốn hỏi bạn về cái mà bạn coi là "lí tưởng đã trải qua": Bạn đã hy sinh, cống hiến gì cho lí tưởng ấy chưa mà bạn đã vội giã từ? Và nếu đã hy sinh, cống hiến bạn hy sinh, cống hiến đúng cách chưa? Nếu bạn hỏi lại tôi câu ấy, tôi cũng xin trả lời rằng: Những gì tôi đã và đang viết, đã và đang rèn luyện là những hy sinh, cống hiến một cách hợp lí nhất mà tôi có thể nghĩ ra. Và tôi sẽ tiếp tục hy sinh nhiều hơn thế. Khi còn là một "thằng ăn bám, vô công rỗi nghề", tôi cống hiến về tinh thần. Khi tạo được của cải vật chất, tôi cũng sẽ cống hiến cho xã hội. Tôi đâu có bỏ cuộc giữa chừng. Tôi có sức chịu đựng, kiềm chế, nghị lực và khao khát sống. Bạn đã có chưa?
Và bạn ạ, xã hội đã thay đổi, đã tiến bộ nhiều lắm chứ. Chính nhờ những con người có lí tưởng như bạn và không bỏ cuộc giữa chừng như bạn.
Những con người ấy là ai? Họ là những người hy sinh mồ hôi, xương máu, tấm lòng cho đất nước, cho con người, cho cuộc sống. Họ không chỉ là những con người trong văn chương. Họ là Bác Hồ; là ông bà nội ngoại tôi; là những người lãnh đạo đã và đang sống; là những người vợ, người mẹ Việt Nam anh hùng; là bố thằng bạn tôi hiện giờ còn năm bảy mảnh đạn trong người; là Nguyễn Bá Ngọc; là chị Ðơn; là bác sỹ Tôn Thất Tùng, bác sỹ Tôn Thất Bách, bác sỹ Nguyễn Tài Thu; là giáo sư Lương Ðịnh Của; là những người lính, những người công nhân bảo vệ và xây dựng tổ quốc; là kỹ sư tin học Nguyễn Tử Quảng; là những em nhỏ cứu người chết đuối; là những con người vượt lên số phận dù tật nguyền, dù nghèo khó; là những con người bình thường, vô danh mà nhiều đức hy sinh trong cuộc sống hàng ngày. Và bao con người "đêm đêm rì rầm trong tiếng đất", những hồn thiêng dân tộc mà tôi không biết mặt biết tên. Họ đã sống và họ vẫn đang sống. Dù tôi chỉ có thể biết nhiều hay ít về họ, đã tiếp xúc hay chưa từng tiếp xúc, tôi luôn tôn trọng và yêu thương họ. Vì họ sống để chia sẻ, để hy sinh. Tôi tin, họ sẽ tiếp tục sống và được tôn trọng. Và tôi cũng sẽ sống.
Dù tôi có bị giết đi hay có bị đầy đọa, tôi vẫn không hoài nghi bản chất con người. Chừng nào tôi còn sống, tôi còn sống vì con người. "Hoài nghi tất cả" cũng có nghĩa là nhìn nhận thực tế để đặt niềm tin cho đúng chỗ mà thôi.
7. Giải toả
Có những con người có thể chịu đựng mọi đau đớn, mọi dư luận vì họ có khả năng tự giải toả. Sự tự giải toả không phải là thứ gì cao siêu mà chỉ những con người cực kì đau đớn mới có được. Nó là khả năng bẩm sinh trong tất cả mọi người. Người ta chỉ nâng cấp hoặc để nó thui chột trong quá trình lớn lên mà thôi.

Tôi nghĩ đầu óc thực tế giúp tôi giải toả rất nhiều. Tôi thường biết phải làm gì khi cần giải tỏa. Một giấc ngủ là điều tuyệt vời nhất. Nhưng hơi trớ trêu là khi chưa giải tỏa thì chưa ngủ được. Giấc ngủ chỉ dành để giải toả mệt mỏi đơn thuần. Ðể giải toả đau đớn, tôi thường viết. Viết về chính nỗi đau ấy hoặc những điều nhẹ nhàng, dịu ngọt. Phân tích nó và tìm cách cứu chữa. Xen kẽ lúc viết, tôi nghe nhạc, những bài hát chứa nỗi đau tương tự hoặc hoàn toàn vui vẻ, trẻ trung, yêu đời. Ðôi lúc, tôi đọc lại những gì tốt đẹp tôi đã viết hoặc tìm đọc một câu chuyện ngắn ngắn, nho nhỏ mà nhiều sức gợi.
Nếu không xoa dịu được nỗi đau bằng ngòi bút, bằng âm nhạc, bằng văn học, tôi ra ngoài đường, đi xe chậm chậm và hát lên những câu tự trào ở những nơi văng vắng, hoặc chạy, hoặc đá bóng cho vã mồ hôi ra. Vận động thể xác để xốc dậy và làm tan ra cái tinh thần u đặc, tụ máu. Hồi trước, tôi thường tìm một cái gì đó để đấm đá, đập phá, nhiều khi tự làm đau mình vô cớ. Giờ thì không cần nữa, chạy là đủ. Nó giúp dẻo dai chịu đựng và vỗ về bản năng hung hãn, dại dột.
Ðối với những hiểu lầm, những định kiến thường ngày đối với tôi, tôi thường dùng chúng để bông đùa, hùa theo những lời phê phán mình để không ai còn khoái cảm phê phán. Bông đùa, đó là sức mạnh phản xạ và chịu đựng. Khi chán bông đùa, tôi im lặng và phân tích về sự bông đùa ấy.
Nhưng sự giải toả tuyệt vời nhất không phải là sự tự giải tỏa. Sự giải toả kì diệu nhất là được ở bên những con người toát ra sự thoải mái và dịu dàng trong trái tim. Khi ở bên họ, nhìn họ, nghe họ nói, nói chuyện với họ, chơi thể thao với họ, sự u ám nặng trĩu lởn vởn vô cớ trong óc thường ngày của tôi nhẹ bẫng và tan đi khiến tôi nhiều lúc rất ngạc nhiên và ngỡ ngàng. Những điều kỳ diệu ấy, chẳng sự thực dụng nào, chẳng vật chất nào mua nổi, chẳng sự lãng mạn, chẳng sức mạnh tinh thần nào vẽ nổi.
Bảy phương pháp trên, tôi không định nghĩa hay áp đặt chúng rồi mới bắt mình làm theo. Chúng là những gì tôi đã trải qua. Giờ tôi nhìn lại, đúc rút lại để xem những nhân tố gì đã tạo ra mình, tạo ra cách sống của mình mà lưu giữ lại, không để mất, để rơi. Chúng hình thành trong từng giai đoạn đấu tranh và chiến thắng bản ngã một cách hết sức tự nhiên, tự nguyện. Tôi nghĩ, chúng đến rất đơn giản bởi vì, từ khi biết nhận thức chín chắn, tôi không bao giờ làm điều xấu.
Nếu bạn dám khẳng định mình không bao giờ làm điều xấu, không ích kỷ mà bạn vẫn thấy thoải mái và những người xung quanh vẫn thoải mái với bạn, bạn chẳng cần ghi nhớ bảy phương pháp này làm gì cho mệt óc. Bạn cứ duy trì cách bạn đang sống và chỉ cần tham khảo cái cần tham khảo hoặc đọc để thư giãn mà thôi. Nhưng nếu bạn còn ích kỷ, tôi nghĩ, bạn nên lưu tâm bảy phương pháp này, nó sẽ giúp bạn rất nhiều.
Dần dà, những phương pháp ấy trở thành bản chất và phản xạ của tôi. Và tôi có được ngày hôm nay. Chỉ riêng tôi biết là tôi đã có nhiều thế nào. Nhiều người vẫn ngờ hoặc tôi. Ðiều ấy không thể không khiến tôi bị dồn nén. Và rồi tôi lại tìm cách giải toả và chia sẻ bằng những điều đang viết trong chính cuốn sách này.
Hôm nay , cũng không hẳn là hôm nay, đoạn viết sau đây tôi xin ghép vào phần này. Nó như một câu chuyện nho nhỏ về tôi và các bạn tôi để chia sẻ với thế hệ trí thức trẻ. Và để dành một chút kỷ niệm riêng tư cho những người quanh tôi cũng như đánh dấu một bước khởi đầu khi tôi tự tin bước vào cuộc sống.
Ngày 26.09.02,
Tôi đến lớp, đá bóng rồi học cuốn "Keys to management". Cô giáo cho lớp thảo luận về một số vấn đề. Nhóm đàn ông con trai chúng tôi được thảo luận về khả năng giữa phụ nữ và nam giới và sự đối xử của xã hội đối với hai giới này. Yêu cầu: Bày tỏ chính kiến phản đối hoặc đồng tình với luận đề "Nam giới quản lí tốt hơn phụ nữ".
Nhiều ý kiến được đưa ra. Và có một số nhận thức như sau: Phụ nữ và nam giới đều có thiên chức và điểm mạnh riêng của mình. Có những công việc thường chỉ nên dành cho nam giới và có những công việc thường chỉ nên dành cho phụ nữ. Khi đặt phụ nữ vào môi trường công bằng, cho họ nhiều cơ hội như nam giới thì họ sẽ không thua kém nam giới. Phần lớn phụ nữ trên thế giới thích được làm công việc nội trợ và chấp nhận việc đó . Và rất nhiều ý kiến khác...
Hôm nay, tôi đã không còn nhiều rụt rè và lúng túng khi trình bày chính kiến. Tôi chẳng còn cớ gì để không tự tin cả. Tôi xin thuật lại và cũng xin sửa chữa, bổ sung thêm một chút cho dễ hiểu bởi như "quí vị" đã biết, khả năng trình bày vấn đề bằng miệng của tôi như đang ở những bước vỡ lòng.
Ý kiến của tôi là: Có những câu trả lời chỉ chính xác khi nó có môi trường để tồn tại. Bởi vậy, tôi không quan tâm đến việc phản đối hay đồng ý trong lúc này, chỉ khi đặt nó trong xã hội công bằng thì nó mới có thể chính xác.
Một con người phản đối hay đồng ý một vấn đề quan trọng thường dựa trên hai yếu tố cơ bản: Lợi ích của mình và áp lực xã hội (Thực ra, yếu tố lợi ích bao hàm cả yếu tố áp lực xã hội. Con người cảm thấy áp lực xã hội cũng bởi vì nó tác động đến lợi ích của mình. Khi giảm thiểu lợi ích của mình, áp lực xã hội sẽ giảm theo). Hai cái đó thường tạo nên nhận thức của con người. Khi con người muốn có nhận thức khách quan, họ phải thắng được áp lực của hai yếu tố đó.
Mấy chú bạn tôi bảo tôi theo chủ nghĩa không tưởng của Owen, Simon. Thật ra, tôi đâu có biết nhiều về mấy ông đó. Chỉ biết là họ muốn cải tạo xã hội, vẽ ra một viễn cảnh xã hội công bằng, tốt đẹp nhưng không biết cách thực hiện.
Theo tôi, con người luôn phải theo xu hướng của xã hội, "nhập gia tuỳ tục". Nếu anh đơn độc đi ngược lại hoặc chỉ có vài nhóm nhỏ đi ngược lại thì sẽ bị đào thải, huỷ diệt. Chúng ta hẵng cứ phát triển một cách tự nhiên theo xu thế xã hội. Nhưng nếu có một làn sóng, một xu thế mới xuất hiện thì chúng ta cũng sẽ đi theo một cách cũng rất tự nhiên.
Quả thực, với tri thức đều mở mang và ít nhiều tính khách quan trong suy nghĩ, những người bạn của tôi cũng hơi hơi hướm hướm đồng tình với quan điểm của tôi. Nhưng phần nào do tôi trình bày bằng tiếng Anh kém quá (và bởi một lí do chính mà tôi sắp phân tích) nên họ vẫn coi tôi là một Simon. Tôi không biết những người phụ nữ lớp tôi nhận thức vấn đề này thế nào. Quả thực, hiểu biết của tôi về tâm lí phái nữ là hết sức kém cỏi vì tôi ít tiếp xúc và ít dành thời gian phân tích tâm lí họ. Tôi nghĩ, có lẽ lúc đó họ nghĩ "hay ghê", "lạ quá". Vậy thôi. Nếu nghĩ sai thì "cho tớ xin lỗi".
Tôi nghĩ, mấy chú bạn tôi họ nghĩ thế là hết sức chân thật, hết sức bình thường và tự nhiên. Lí do chính là bởi họ tự tin vào nhận thức của mình. Họ luôn nghĩ xã hội không thể có sự công bằng nên họ không đấu tranh.
Vì sao họ lại nghĩ như vậy? Vì họ cũng như tôi được sống trong một môi trường có thể nói là yên ổn nên họ nghĩ như vậy là tạm chấp nhận được. Công bằng ai chẳng muốn nhưng ai thực hiện nổi? Họ đều biết ít nhiều về nỗi khổ và sự bất công của con người nhưng lúc đó, biết và nhớ lại là một chuyện. Họ chỉ lờ mờ về sự bất công và nỗi khổ khủng khiếp của nhiều đồng loại. Và tất nhiên, không nhận thức rõ rệt về những sự đe doạ nghiêm trọng đến nền hoà bình thế giới.
Vâng. Nếu không có cuốn sách này thì họ, thì chính bản thân tôi khó mà thay đổi được sự lãng quên, rơi vãi.
Chính lúc này, tôi đang ngồi gõ bàn phím. Trời nắng ấm, nhẹ nhàng. Mọi sự đều vô sự. Nhưng trên trái đất, không ai có thể phủ nhận rằng, những nỗi đau vẫn thét gào bi phẫn và máu vẫn đầm đìa vô ích. Không chỉ bởi chiến tranh mà còn bởi sự mông muội, cạn nông. Tôi dường thuộc về một cuộc sống tương đối yên bình. Tôi nên an phận trong sự sắp đặt ấy sao? Tôi không có quyền viết về nỗi đau mà tôi không hứng chịu sao? Những con người kia, họ chết trước khi biết chữ. Những gì họ lưu lại bằng máu, bằng nước mắt cũng bị bom đạn, sự hèn hạ dội sạch trơn. Họ muốn gào lên, muốn vạch vết thương cho cả thế giới sững sờ, kinh hãi lắm chứ. Nhưng nào mấy ai nhìn, mấy ai nghe! Trong số những người nhìn, người nghe, mấy ai không hiếu kỳ, khoái chí mà thực sự đau đớn con mắt, lỗ tai và trái tim? Riêng tôi, khi nhìn những cảnh ấy, tôi không quằn quại con tim nhưng tôi thấy uất, uất cho con người. Họ vô tội, họ không làm tổn thương đến ai, tại sao chúng ta chấp nhận, cam chịu những kẻ bỉ tiện cho mình quyền đối xử với họ như con vật? Tôi phải phản ánh chứ. Phải phản ánh thay cho những con người không có cơ hội phản ánh. Ðó là lương tâm và nghĩa vụ của con người. Thế giới vẫn luôn rỉ máu trong khi chúng ta hoàn toàn có phương pháp và đủ sức hàn gắn thế giới. Liệu có thể đổ tội cho ai ngoài lòng ích kỷ, hèn nhát của mình?
Những người đàn bà đau khổ
Lệ chưa khô xác đã khô
Khi họ bước đi lầm lụi
Tựa như những cỗ xe thồ
Những đứa trẻ con thiếu sữa
Không còn hơi sức để cười
Những đứa trẻ trong bom đạn
Vừa chào đời đã chết tươi
Những người đàn ông chai cứng
Tim không còn máu để trào
Trời ơi, nhưng trong mắt họ
Vằn lên thù hận, khát khao
Bầu không khí tôi thường thở
Dường như có nhuốm máu đào
Trong những bài ca êm dịu
Cũng dường chất chứa thét gào
Của hy sinh và tuyệt vọng
Sao anh không thấy là sao?
27.09.02
Phần nào lí do khiến các bạn tôi đã "hoài nghi" nhận thức của tôi cũng bởi họ chưa thay đổi nhận thức về con người thật của tôi, chưa từng hiểu tôi đã cố gắng rèn luyện và đào sâu vào bản chất cuộc sống thế nào. Chắc chắn khi đọc cuốn sách này, các bạn tôi đã giảm hoài nghi những lời tôi nói hôm 26.09.02. Quả thực, hôm đó, sức thuyết phục không thể cao vì tôi không có chủ đích trình bày rõ rệt quan điểm của mình. Tôi chỉ coi đó là một cuộc tập dợt, một lời giới thiệu, gợi mở để chuẩn bị tinh thần mà đón nhận những phản ứng thực sự của con người.
Tôi không hề lo lắng với nhận thức của các bạn tôi. Họ đã ít nhiều tử tế và có tri thức. Nghĩa là với họ, "cái gì đến sẽ đến". Họ sẽ tự trôi chảy theo rất dễ dàng. Dù họ còn ít nhiều ích kỷ hoặc nhận thức sai lệch thì những cái đó sẽ được tự cải thiện theo hướng cuộc sống. Ðó là cái may mắn của những thanh niên sống tốt và không phải bon chen vật vã. Và họ sẽ chẳng ngần ngại gì mà không sát cánh cùng tôi. Ai cũng tử tế được như họ thì việc cải tạo cuộc sống sẽ hết sức nhẹ nhàng, nói "đấu tranh" chỉ là để cho oai mà thôi.
Nhưng những người có cả lòng tốt, cả tri thức như vậy không nhiều. Lúc này, tôi muốn ám chỉ những người sống ích kỷ, thực dụng và nhận thức cuộc sống là xấu xa. Họ rất đáng sợ và bệnh hoạn.
Chính vì vấn đề nhận thức mà xã hội hình thành rất nhiều thái cực: Sống theo đạo lí, sống thực dụng, sống phá hoại, sống vật vờ, sống trầm cảm, sống mòn, sống mỏi...
Xu thế của xã hội hiện nay là đang giằng xé giữa những cái đó nên người quá tốt đẹp hoặc người quá xấu xa đều đang không được số đông ủng hộ, "bắt chước". Nghĩa là, xã hội chưa có một xu thế rõ ràng. Cuộc sống hiện tại như một con đường vô số chiều nên không có chiều, mạnh ai nấy đi, liên tục va chạm, đụng độ với nhau mà chẳng biết đâu là đích, là hạnh phúc. Ðây chính là thời điểm tạo ra một xu thế mới, một con đường mới.
Tôi nghĩ, ở cái thời của chủ nghĩa xã hội không tưởng, nhận thức của nhiều con người còn hết sức ấu trĩ, mông muội, mù quáng. Hơn thế, phương pháp cải tạo hết sức thô sơ sẽ chỉ khiến người ta hoặc hoang tưởng hoặc lợi dụng lòng tốt.
Ðối với xã hội Việt Nam, từ thời mở cửa nền kinh tế thị trường, con người không còn tốt xấu rõ rệt như trước đây. Họ đều ít nhiều nhiễm lối sống thực dụng để sinh tồn. Dần dần, lối sống ấy lan ra và bị rất nhiều người quan niệm như đinh đóng cột là "bản năng cạnh tranh, tồn tại". Xã hội trở nên "loạn", khó phân biệt được trắng đen, tốt xấu rõ ràng. Vậy nên, người ta cũng quên và cũng không đủ sức định ra một xu thế, một lí tưởng chắc chắn.

Tôi nghĩ, thời gian ấy cũng ứng với những trạng thái tâm lí hết sức phức tạp của tôi trong vòng khoảng 8 năm. Trong khoảng thời gian ấy, mọi người đều bị xoay như chong chóng và bớt hẳn sự quan tâm đến nhau. Tôi đã quên và để bị mờ đi những gì tốt đẹp mà tôi từng có được. Rồi tôi lại đọc, lại gặp được nhiều điều hay lẽ phải, những thực tế đáng buồn. Nhưng vào thời điểm thay đổi về tâm sinh lí, chỉ có sách và những kí ức rõ ràng là không đủ cho tôi đứng vững. Trong một thời gian dài, tôi đã cảm thấy lạc lõng, bị bỏ rơi, lười biếng và bi quan giữa những khoảng thời gian thừa thãi và trống rỗng, những mâu thuẫn của người thân. Chẳng ai chỉ cho tôi cách lấp đầy. Cũng may, tôi có một thằng em, có những người bạn tốt và đó là những tình cảm khiến tôi có thể cân bằng. Nhưng rồi, những năm chuyển trường, chuyển nhà liên miên, tình bạn chỉ là tình bạn, không nhạt đi, không sâu hơn. Gặp lại nhau vẫn vui vẻ, hoà đồng nhưng lâu lâu không gặp nhau cũng ít thấy buồn, thấy nhớ. Và tôi càng thu hẹp mình. Ðôi khi, tôi đã tự hỏi chua chát: "Tốt để làm gì ? Giữ sức khoẻ để làm gì? Ðợi một tương lai ư? Làm gì có tương lai. Học ư? Tôi ghét sự học khô cứng lắm rồi. Nó như cái gì đó giam hãm, đày đọa, làm suy nhược tôi. Chỉ có ăn với học, một thằng con trai được như thế là sướng lắm sao? Ăn với học là con người chăng? Là báo hiếu chăng? ". Chỉ nhờ tôi ru rú trong nhà, phải làm gương cho thằng em và có ít mối quan hệ nên tôi không sa ngã và chán nản thêm.
Trong những biến động vô thức của xã hội, sự mai một như nhiễm vào không gian, thời gian và bào mòn nhiều thứ. Và chắc chắn nhiều người, trong đó có những người thân của tôi đã gặp khủng hoảng theo nhiều nghĩa trong khoảng thời gian ấy và trước đó. Tôi vượt qua được vì tôi chưa bao giờ là người xấu cả, chỉ không tốt cho đúng nghĩa mà thôi (chính xác là tôi không được tạo cơ hội để làm người tốt cho đúng nghĩa).
Nhưng đã có nhiều người đã không vượt qua hoặc chưa vượt qua một phần có lẽ là vì khi họ là một đứa trẻ, cái lương tâm của họ lỏng lẻo hơn cái lương tâm của đứa trẻ tôi rất nhiều. Họ không có cơ hội được giáo dục như tôi hay họ không cảm nhận và ghi nhớ những sự giáo dục ấy?
Tôi nghĩ, nếu tôi có hơn người, tôi hơn ở khả năng cảm thụ, hấp thụ và phản xạ, phản ứng trong cuộc sống. Có thể tôi không trải đời nhưng tôi đã học được nhiều điều ở trường đời. Tôi "đọc và hấp thụ" cuộc sống qua mỗi con người thực trong cuộc sống và trong văn học. Tôi hiểu những gì là hiện thực trong mỗi tác phẩm. Tôi hiểu những sự hy sinh tột bậc và cả những sự xấu xa cùng cực trong diễn biến xã hội này. Tôi biết cách đối xử với con người một cách bình đẳng, biết xử lí vấn đề, biết nhẫn nhịn, biết sửa sai. Chính vì vậy, tôi hoàn toàn tự tin về vốn sống của mình .
Tôi nghĩ, chỉ số cảm thụ và chỉ số phản ứng quan trọng hơn nhiều so với chỉ số thông minh. Nó giúp người ta biết cách sống (chứ không phải tồn tại) trong mọi hoàn cảnh.
Chỉ số thông minh và chỉ số cảm thụ phần lớn là do bẩm sinh mà có. Riêng chỉ số phản ứng, phản xạ (chỉ số thiết yếu nhất để sống) chủ yếu do luyện tập, trau dồi nhận thức và sức khoẻ mà thành. Hơn nữa, những chỉ số đó tôi nghĩ, được khởi nguồn từ tình yêu thương của con người. Chính vì vậy mà tôi muốn đấu tranh vì nó. Ðể mỗi con người được phát triển một cách toàn diện nhất.
Tôi đã chỉ từng có lý tưởng nhưng không có niềm tin, không có con đường:
Ðời tôi là một ngọn đèn
Soi vào chỉ thấy đêm đen
Tôi cần một người đốt cháy nó
Toé bừng sáng cả đêm đen
Tôi chẳng cần những lời khen
Dù đôi lúc cũng là lời thành thật
Tặng tôi một đôi bít tất
Chắc rằng sẽ thích hợp hơn
Mấy ai biết được tôi cô đơn
Mấy ai biết được tôi thèm khóc
Mấy ai biết được tôi hằn học
Ai biết rằng tôi ích kỷ nhỏ nhen
Ðời tôi là một cuộn len
Con mèo vờn rối bung rối bít
Ai gỡ nổi? Có lẽ là chiếc kéo
Cắt phứt đi chẳng phi ỉ eo
Tôi chẳng cần ai phải dõi theo
Mình tôi biết tôi còn hay mất
Ðời tôi là một người trên trái đất
Sống cho mình không nổi thì tôi sống cho cả nhân gian
1999
Bài thơ ấy như tự trào ra trong một khoảnh khắc của đời tôi. Tôi đã viết mà chẳng hiểu mình viết gì. Ðọc lại tôi mới thấy nó phản ánh rất rõ thời điểm bế tắc của tôi và tính cách tôi ở thời điểm ấy. Tôi từng nghĩ mình như sự nhào trộn của tất cả những con người trên thế gian (tốt-xấu-tinh hoa-cặn bã) rồi chia ra trung bình. Ðể rồi cuối cùng, Tôi là ai?
Tôi đã rất đau khổ vì đời tôi bị "con mèo vờn rối bung rối bít". Nhưng tôi chưa đủ sức để hiểu "con mèo" là ai? Nỗi đau của tôi thực chất là bởi lẽ gì?
Giờ đã đủ sức hiểu, tôi nghĩ, nó là sự cô đơn, là những áp lực vô lí con người đặt lên tôi và tôi tự đặt lên chính mình; là những thói lề cứng ngắc, những định kiến, những sự thiếu thông cảm; là sự bất mãn do không được phát triển khả năng nên sinh lười biếng; vì thói ích kỷ bị kìm nén mà không nhận được một lời động viên, khuyến khích cho đúng nghĩa; là tính nhút nhát, nóng nảy luôn mâu thuẫn trong lòng một thằng con trai mới lớn muốn mình mạnh mẽ...
Nhờ nhận thức được những cái đó, tôi mới có thể nghĩ ra cách vượt qua bản ngã và sức ép xã hội. Ðể rồi dần hoàn thiện mình và đủ sức mạnh để có niềm tin. Trước hết là tự tin vào khả năng nhận thức của chính mình. Tự tin rằng không ai nhận thức về tôi chính xác hơn chính bản thân tôi.
Ðớn đau phải hằn lên mặt
Người ta mới biết đường thương
Cái mặt tôi bơ đời quá
Cho nên "hời hợt, tầm thường" ?
Người ta đã có công thức
Ðể đo lường một con người
Thứ nhất là thằng dư luận
Thứ nhì là cái con ngươi
Ấy nhưng mà tôi thích thế
Ðể biết ai giỏi ai thường
Những người trọng tôi thực sự
Là người hiểu lẽ ghét thương
Và nhờ niềm tin vào chính mình, tôi có thêm niềm tin vào ý nghĩa cuộc sống, vào tương lai cuộc sống, vào tình bạn, vào tình yêu.
Tôi không tin vào số mệnh nhưng tôi thấy con người ta luôn có những bước ngoặt lớn gắn với những thời điểm quan trọng của cuộc đời. Tôi nghĩ, phần nào bước ngoặt ấy chính là do lòng tự tin và những ám ảnh. Cuốn sách này tôi nghĩ, sẽ ngẫu nhiên được hoàn thành trùng hoặc tương đối gần ngày sinh của tôi. (Mới đó mà đã hơn nửa tháng. Tôi cứ ngỡ như tôi vừa viết cuốn sách này được vài ngày. Thời gian khi làm việc hăng say nhanh như sấp ngửa bàn tay). Nó sẽ ra đời ở tuổi 20, 21, tuổi thường có những biến động lớn nhất trong đời. Ðó phải chăng là dấu hiệu của cái chết hay sự hồi sinh?
Tôi đã và đang sống tử tế với mọi người, đã và đang làm những gì sức mình có thể làm để cống hiến. Vậy tôi có là con người cho đúng nghĩa không? Tôi có quyền được sống cho ra sống không? Tôi đã sai ở chỗ nào? Hãy thử chỉ ra cho tôi nếu bạn phản đối tôi. Ðiều duy nhất mà tôi cần lúc này là bạn hiểu và tôn trọng tôi.
Có một điều mà tôi chắc chắn lúc này là rất nhiều người đã đang và sẽ yêu quý tôi. Không vì những gì tôi có trong đầu mà đơn giản vì tôi là người tốt. Tôi chẳng bao giờ hạ mình. Nhưng nếu bạn cần tôi làm như thế để sống tốt hơn, tôi có thể cầu xin bạn ít ra là vì sự sống của tôi mà hãy tin, mà thay đổi và rèn luyện mình. Bạn có đùa mà gắt lên rằng tôi lải nhải nhiều hay "biết rồi khổ lắm nói mãi" thì tôi cũng đành cười xòa vậy.
EM CÓ TIN...
Em có tin không vào hạnh phúc
Cho một người tay trắng hồn trong
Em có tin không vào hạnh phúc
Nếu không tin em cứ nói thật lòng
Em có tin không vào hạnh phúc
Cho loài người trong giây phút quặn đau
Có một trái tim bung đỏ rực
Em có tin thắp nổi đêm thâu?
Em có tin không vào hạnh phúc
Cho chính em một chiếc lá giữa trời
Em có tin em sẽ cười trong trẻo
Khi khẽ bên tôi bước vào đời
Em phải tin em phải tin em ạ
Nếu không tôi oằn oại kiếp hợt hời
Em phải tin em phải tin em ạ
Tôi cầu xin em đấy, em ơi
Nếu cuộc đời này vẫn còn ngoan cố không chịu sửa đổi, tôi vẫn sẽ cố tham gia uốn nắn nó. Tôi không tu, không lánh đời. Một người chưa nếm đủ ngọt ngào, mặn mà, cay đắng, ấm lạnh trên đời thì chưa thể chân tu (mà ai dám bảo mình đã nếm trải đủ đời ? ví dụ như đã ai nếm trải tư tưởng đã tồn tại bao đời nay giờ được gửi gắm trong cuốn sách này chưa?). Những người chưa thoát tục đã tu, họ sẽ bị cuộc đời cám dỗ. Có những cám dỗ tiêu cực, có những cám dỗ tích cực. Nhưng nhiều người coi chân tu là phải xoá bỏ cám dỗ nên họ cố chống lại mọi cám dỗ. Và đôi khi chống lại lẽ tự nhiên. Ðiều đó có hại cho họ và biến đổi bản chất tự nhiên của họ rất nhiều.
Những người có tâm Phật là những người đi khắp nhân gian để quyên góp, phân phát cho con người chứ không hoàn toàn để xây chùa, dựng Phật nhằm an phận như nhiều người vẫn tưởng lầm. Người nào có tâm, người đó sẽ giữ chùa, giữ Phật.
Thực tế, trên đời, nhiều người đi tu và lánh bụi trần vì đó là cách duy nhất họ có thể làm khi muốn giữ cái thiên lương. Trong họ, vẫn luôn tiềm ẩn dòng máu nóng để dành cho cuộc đời. Tôi muốn chúng ta cải tạo cuộc đời cũng là để những người như vậy được trở về đóng góp, xây dựng cuộc sống thường nhật, bình thường, trong sạch. Nếu con người ở lâu trong môi trường không có con người, họ sẽ cảm thấy rất khó trở về với cộng đồng. Sự trở về sẽ chứng minh cho sức mạnh chiến thắng bản ngã, và quan trọng hơn là để chứng minh: Mình đã từng lánh tục không vì ích kỷ.
Và đối với cả những con người vất vả luôn lấy ý nghĩa cuộc đời là làm việc, là cống hiến, tôi muốn tạo điều kiện cho họ được cống hiến mà không ai cản trở. Và sự cống hiến của họ phải được đền đáp. Nếu một con người suốt đời làm việc cho những gì vô ơn thì họ đâu được sống cuộc sống cho đúng với lẽ Cho-Nhận của con người.
Và sự vất vả phải được san đều. Ðể người ta bớt đổ cho cái số, cái phận. Ðể thôi "vừa đấm vừa xoa" những người mà họ bóc lột . Khi được san đều, sự khổ cực, vất vả sẽ như một cốc nước muối của một người đổ vào một dòng sông, mọi người chung uống mà chẳng ai thấy chát. Ðó chính là sức mạnh và khả năng kì diệu của con người.
Mỗi con người có một nỗi đau, nếu thử gộp lại thì chúng là những nỗi đau khủng khiếp hơn ngàn vạn bom nguyên tử. Nhưng khi chia sẻ, chúng sẽ dịu đi, sẽ tan đi. Niềm vui cũng thế. Những lẽ chia sẻ giản đơn, những lời cảm ơn, khen ngợi, những mối quan tâm chân thành chính là niềm hạnh phúc lớn lao nhất đời người. "Khi chia sẻ, niềm vui nhân lên gấp đôi và nỗi buồn vợi đi một nửa". Lâu nay, tôi ít thấy ai lặp lại câu nói đã thành chân lí ấy.
Xin hãy nhớ, khi con người bớt vất vả, họ mới có thể dành đầu óc tiếp cận với sự phong phú của cuộc sống và cải tạo nhận thức.
Nếu chúng ta tôn trọng cuốn sách này, chúng ta sẽ tiết kiệm được vô số tỉ cho việc phòng chống, đối phó, phung phí, chữa chạy, chắp vá. Số tiền ấy sẽ được dành để chia sẻ. Đó là giá trị vật chất mà tinh thần mang lại
Chừng nào trên đời này còn máu, còn lệ, còn sữa, còn đất, còn nước, còn cát bụi, còn nọc độc, còn chỗ cho tôi thì tôi còn sống trên đời. Tôi sẽ sống như "nước chảy mây trôi" vì đó là lẽ căn bản của cuộc sống thực chất. Tôi nghĩ, tôi cứ sống theo cách của tôi và tôi được nhẹ nhõm trong lương tâm và lòng chia sẻ, thế là đủ. Sống chết là lẽ tự nhiên. Tôi đã từng có những khoảng thời gian tạm chết. Và giờ tôi sống.
Tôi tin cuộc sống của thành thị hiện nay sẽ quyết định vận mệnh của đất nước vì đó có thể ví như là cơ quan đầu não và tấm gương cho mọi hoạt động. Thực chất, thành thị hiện nay như một đứa trẻ bị "nhồi sọ" quá nhiều và cũng được nuông chiều quá đáng. Nó biết tất cả nhưng lười động não nên chẳng biết gì cho ra hồn. Ðiều chúng ta cần làm là lọc những hạt sạn trong mắt nó, cho nó chạy nhảy để rũ bụi. Khi nó nhìn đời bằng đôi mắt sáng trong và thông minh, những đứa em của nó là các vùng, các dân tộc khác cũng sẽ "bắt chước" theo và thôi bất mãn, thôi ganh tị, chống đối.
Chính thời điểm này, năm 2002, chúng ta có một cơ hội khách quan để cải tạo xã hội và cải tạo nó một cách mềm dẻo nhất. Nó chỉ là một đứa trẻ hư. Uốn nắn một chút sẽ ngoan.
Phải tham gia cải tạo làm sao cho con người không còn cách nào khác là phải tự sửa, tự nhận ra cái sai. Còn nói chuyện thay đổi với người cố chấp, bảo thủ thì chỉ tổ mất công. Trong đầu họ luôn có ý nghĩ ngu xuẩn chống đối: "Lại định dạy đời ta hả. Ðố đấy". Phải đánh vào lợi ích, phải làm ví dụ và phải dùng sức mạnh để thúc ép họ.
Người tốt chắc chắn phải mạnh, phải biết hy sinh thì mới cải tạo được đời. Ðối với những người không chịu thay đổi, cách duy nhất là tất cả chúng ta phải nhanh chóng tự thay đổi để tạo một môi trường đoàn kết trong sự chia sẻ. Ai không tham gia, người đó sẽ trở lại một mình. Khi người đó lạc lõng, họ sẽ bắt buộc phải nghĩ họ ngu và sai và không còn cách nào khác là phải thay đổi. Muốn tiếp tục sinh tồn, họ phải thay đổi. Thay đổi thật chứ không phải đổi thay để đối phó. Trong thời đại này thì sự giả tạo còn qua mắt nổi ai nữa. Còn nếu vẫn cho họ hưởng lợi ích từ tính bảo thủ, ích kỷ thì họ không thể nào thoát nổi cái nhận thức, cái bản ngã hưởng thụ của chính mình.
Chính vì vậy mà cách đấu tranh duy nhất là phải đấu tranh bằng sức mạnh và sức hy sinh của cả cộng đồng trong cùng một thời điểm. Lúc ấy, sẽ không còn những sự hy sinh vô ích, mệt mỏi.
Và xin hãy khao khát, ham muốn làm người tốt, dám mạnh mẽ vươn lên làm người tốt. Vì thực tế, vâng, rất thực tế, làm một người tốt trong môi trường chúng ta sắp tạo ra sướng lắm. Chúng ta chịu mất một chút để rồi chúng ta sẽ được rất nhiều. Ðầu óc lúc nào cũng thoải mái và nhẹ nhõm, đó là ham muốn lớn nhất mà rồi con người sẽ có được.
Một phần lí do tôi đã không tham gia đấu tranh công khai chính là tôi hiểu chưa thể làm được, rất mạo hiểm. Tôi thì không có cớ gì phải mạo hiểm. Tôi đủ khả năng để làm gì cũng chắc chắn. Bao giờ chắc chắn thì tôi sẽ làm.

Chính lúc này, vâng chính trong lúc viết cuốn sách này và hiểu được tầm quan trọng cũng như sức mạnh của nó, tôi hiểu, tôi đã có thể tham gia đấu tranh công khai. Tôi được sự bảo vệ của toàn xã hội, đặc biệt là của những con người đang sống để tranh đấu theo tinh thần của Mác: "Hạnh phúc là đấu tranh".
"Chúng ta phải đấu tranh bằng cả trí tuệ và bạo lực cách mạng (nếu không thể khác). Nếu bạn sợ đấu tranh bằng bạo lực, tôi cũng xin nói rằng, tôi cũng sợ. Nhưng chỉ sợ đấu tranh trong đơn độc. Nếu bạn, nếu tôi dám cùng đấu tranh với những nhà lãnh đạo, chúng ta được sự bảo vệ, ủng hộ của 95% nhân dân (gồm những người tốt) và có thể thêm nhiều % người xấu hoàn lương trong số 5% người xấu. Mà đó chỉ là trường hợp bất khả kháng. Tôi tin là bạo lực sẽ không xảy ra nếu chúng ta đề phòng những âm mưu diễn biến hoà bình và những dư luận không lành mạnh".
Vâng. Khi viết những điều ấy trong vài trang trước, tôi vẫn chưa có được niềm tin mãnh liệt và nhẹ nhõm như bây giờ. Lúc này, chính tôi đã thuyết phục được tôi, rằng khi chúng ta đã rèn luyện được mình và đã đồng lòng thì đấu tranh không bạo lực là một việc không hề khó. Cuốn sách này tôi viết là để tham gia xây dựng lí tưởng chung sống hoà bình.
Tôi căm thù những kẻ dùng cuốn sách này để tạo ra mâu thuẫn, hiềm khích giữa con người, để gây thêm bất cứ cuộc chiến tranh, tàn sát dân lành nào trên trái đất. Khi ấy, luồng sóng căm thù của tôi, của Nhân Loại sẽ huỷ diệt chúng.
Như tôi đã đề cập về "làn sóng năng lượng ấm áp" mà những người tốt phát ra, con người sẽ cảm thấy hết sức thoải mái, mạnh mẽ và tràn trề sức sống khi tham gia vào những phong trào vì con người. Chỉ cần bạn rèn luyện được mình và đủ dũng cảm để không sợ hai tiếng "đấu tranh" .
Ðã nói đến nước ấy nếu bạn còn e ngại thì chẳng nhẽ bạn hèn, nhục và nhẫn tâm đến thế ư?
Tôi đã phải mất 8 năm để từ một người tốt có tính ích kỷ cố hữu thành một người dám hy sinh, thôi không còn phải giằng xé bản ngã một cách đau đớn vì sự ích kỷ, cái gì biết phải làm là tự nguyện làm một cách thoải mái. Từ những đoạn gần đây trong cuốn sách này, tôi tạm thời không còn oán trách mình bất cứ điều gì.
Nắng, ánh đèn, gió mùa thu và quạt trần
Tôi chẳng thấy gì mâu thuẫn cả
Tạo vật hoà quyện buồn trong bầu không khí có em
Khi chuông reo
Tôi tạm gấp lại cây cầu ánh mắt và hoà tan ra hư vô
Ở nơi ấy
Có những bàn chân há hốc trong sa mạc
Những đứa trẻ ôm đầu trong bóng tối
Những con ếch vô vọng trầy trượt trên thành giếng trơn nhẫy nước bọt và mồ hôi
và cả máu
Chúng rướn nhảy hoài mà những kẻ trên miệng giếng cứ ngắm bầu trời và ngân nga:
"Ếch ngồi đáy giếng-Coi trời bằng vung"
Những tiếng thì thầm ấy bị phun vào vòm giếng và cộng hưởng thành tiếng nổ của bom nguyên tử
Khiến đôi lúc tôi nghĩ mình là một con ếch bị điên
Trong hư vô có những cơn mưa
Trong cơn mưa có những hạt vờ vô tình rơi xuống giếng để tránh dèm pha
Lẳng lặng tan mình trong tối tăm sâu hút
Những hạt mưa mang xuống tiếng ếch ran ruộng đồng
Tiếng tự do của chim thú sổ lồng
Và mở ra những file âm nhạc du dương, gầm gào nén trong hỗn mang
Khi những giọt mưa rơi trong não tôi
Tôi thấy hình hài một con ếch bám mưa leo lên khí quyển
Bầu khí quyển mà nó xứng đáng được hưởng
Ừ, đấy là hư vô? ừ, đấy là ảo tưởng?
Thế nhưng khoảng cách giữa hư vô và sự thực phũ phàng họa chăng chỉ là trò tung đồng xu may rủi mà thôi
Rồi người ta sẽ rơi xuống giếng và hiểu ra kiếp ếch
Sẽ rú kinh hoàng khi thấy bàn chân mình chịt chằng nứt nẻ khát khao hớp nước dù chỉ là nước lã xanh suông
Sẽ thét lên khi thấy con mình là một đứa trẻ ôm đầu cho não khỏi trào ra trong đêm đen
Cuộc sống của tôi là đồng xu hai mặt hư vô và thực tại
Tôi giấu nó trong tay và không tung hê bừa bãi
Dẫu có khi tôi chẳng là tôi bỗng chơi một trò đùa tàn độc với chính mình:
Tôi bảo một mặt: Tôi căm thù tôi!
Tôi bảo mặt kia: Tôi tôn thờ tôi!
Rồi tung đồng xu lên và đẩy không gian lún mãi để nó không rơi xuống
Và khi chạm đến giới hạn của sự tận cùng tôi lại chộp nó và giấu trong lòng bàn tay run bần bật vì thích thú trong khiếp hãi: Nếu tôi chộp trượt thì sao?
Những sinh linh cảm xúc ấy vô hình hằn trên mặt của làn da
Trong hư vô, da và tôi muôn mặt nên không có mặt
Ừ, đấy là hư vô?
Tôi sống với hư vô khi không có em và không có ai
Và khi nỗi nhớ về em và nhân gian không thuộc về bản chất
Tôi sống với hư vô khi chưa áp cả thân mình xuống đất
Khi chưa mỉm cười bước đi trong lửa
Khi chưa trầm mình trong nước mùa thu
Khi hư vô là cái gì hư vô
Tôi lửng lơ
Giờ tôi lại trở về thế giới em
Giấu đôi mắt rươm rướm máu vào vành tai nhạt hồng thiếu máu
Và thảnh thơi
Và sống
Chẳng oán trách điều gì
08.10.02
Hoá ra trước đây, tôi đã tự làm đau mình rất nhiều dù dường như tôi đã làm hết khả năng. Tôi nghĩ đã hy sinh hết mình là phải khổ đau, phải từ bỏ tình yêu thương, thậm chí, phải chết. Lúc đó (chính xác là chỉ cách đây vài tháng), tôi nghĩ: Một cái chết tự nhiên đến với mình là hay nhất. Ðể như một lời cảnh tỉnh. Và hơn thế, cái chết sẽ tránh cho tôi khỏi phải đau khổ lựa chọn giữa tình yêu và sự hy sinh cho cuộc sống:
Em sẽ lại hết buồn và cơn mưa lại tạnh
Rồi trầm luân lại nhuốm nẫu căn nhà
Tôi uống phố rồi im về lướt thướt
Xác thanh xuân mang trĩu một hồn già
Nhớ lay chuyển trên tay run ướt sũng
Ai dắt tôi? Một chiếc lá đẫm vàng
Ai thương tôi? Chập chờn loang lổ bóng
Tự vẽ cho mình một đám tang:
Tôi nằm đó, tôi ghé khiêng bốn góc
Tôi chít khăn xô tôi khóc mướn tôi lầm lì
Tôi thanh thản đứng ngóng từ xa lại
Tôi ơi, ở lại nhé, ta đi
Mùi hương khói xói nắm xôi quả trứng
Mùi mồ hôi tanh mùi nước mắt nhạt phèo
Chợt loáng thoáng hương sầu em mặn chát
Trời ơi tôi muốn được bật reo
Nhưng mọi sự an bài hoàn hảo quá
Quay gót đi còn vương vấn nỗi gì
Hãy mang máu vào nhân gian đau đớn
Ta ơi, nhắm mắt lại. Ði đi!
Xin em đấy. Ðừng quấy rầy tôi chết
Ném yêu thương chơm chớm xuống quan tài
Ngoảnh mặt đi lúc tự tôi lấp đất
Hãy để tim trong khoảnh khắc-sạm chai
Van em đấy. Ðể ta đi phăng phắc
Ði chiến tranh cho cái sự hoà bình
Ðừng khóc nữa kẻo ta đa mang lắm
Ðể ta mang trọn cái mác vô tình
Van em đấy. Ta yêu em đâu chứ
Nếu yêu em ta đã bật dậy rồi
Ta hèn lắm ta biết ta hèn lắm
Ta chỉ yêu cái chết mà thôi
08.02
Giờ đây, khi viết và đọc lại cuốn sách này, tôi ngộ ra được rất nhiều điều. Tôi không còn tự đặt áp lực cho mình nên đã thôi hẳn ý nghĩ tôi sẽ chết sớm. Tôi đã từng nói "tôi hơi hơi tin tin mình là kẻ yểu mệnh" là vì ý nghĩ ấy đã xuất hiện từ rất lâu khi tôi bất mãn và còn ám ảnh đến giờ. Tôi nói vậy cũng có phần để "hăm doạ, cảnh báo" mọi người nhằm tăng sức thuyết phục. Nhưng thiết nghĩ, đến những dòng này, mọi người đã hiểu tôi. Hiểu rằng, bản năng sinh tồn của tôi luôn dai dẳng trong tôi.
Tôi hiểu, có một lí do thẳm sâu khiến bố mẹ tôi không thích tôi tiếp tục con đường của mình vì họ nghĩ tôi sẽ như "Dã Tràng xe cát". Bố mẹ tôi lo cho tương lai của tôi. Nhưng đọc đến đây, bố mẹ tôi sẽ hiểu:
Tôi có đủ khả năng để vừa hy sinh vừa thoải mái sống, chỉ cần có ít nhất một người tử tế trên thế giới này tôn trọng con đường của tôi. Bởi như tôi đã nói:
Người ta còn phải sống khi trên đời còn có người để yêu thương.
Tôi đang biết dung hoà giữa tình yêu thương và sự hy sinh. Nên tôi sống khá dễ dàng.
Con mèo treo cổ
Mèo vốn là loài hiếu động
Bị tròng vào cổ sợi dây
Nó kêu não na não nuột
Dù cơm dù nước vẫn đầy
Ở dưới phố phường muôn mặt
Biết bao kẻ rập rình mèo
Làm sao con mèo hiểu nổi
(Cả đời nó vốn trèo leo)
Ðâu thể ăn no ngủ kỹ
Nó nào phải loại mèo lười
Nó muốn về nơi rơm rạ
Ngửa mặt lên trăng mà cười
Trời ơi, sao mà tù túng
Nó cào nó xé cổ mình
Càng giằng sợi dây càng thít
Lũ chuột nhạo cười khỉnh khinh
Con mèo gầm gào trong họng
Chó đêm sủa váng cả đầu
Mắt nó toé hai hòn lửa
Ớn lạnh cả nàng Ðêm Thâu
Nó muốn phanh thây lũ chuột
Nó phi nó rướn điên cuồng
Nhưng lũ chuột không thèm sợ
Sợi dây ăn đứt quả chuông !
Con mèo bỗng lăn ra ốm
Nó nằm bẹp rúm phều phào
Người ta cứ hoài chăm sóc
Mà không hiểu nó khát khao
Sau những đêm dài đau đớn
Nó bò lên uống ánh trời
Rồi vút mình qua cửa sổ
Sợi dây không để nó rơi
…
Cũng có vài người ân hận
Một khi sự thể đã rồi
Rỏ ra dăm ba giọt lệ
Rồi chôn nó xuống mà thôi
Nhưng con người không thể thế
Dù đời có tốt hay tồi
Tôi sống mà không phải chết
Con mèo đâu phải là tôi!
16.09.02
Một phần cái bản năng sống thành hình là nhờ tôi luôn biết sửa sai, biết nhận lỗi. Tôi không biện minh cho mình và không lấp liếm. Vì thực tế, tôi tin, điều đó sẽ chỉ làm con người yếu đuối và lệ thuộc vào những lời nói dối. Và sẽ phải "đâm lao theo lao" một cách ngu xuẩn.
Nhưng đôi khi, dù không thích, tôi hiểu mình cần biện minh cho những hành động không ích kỷ để tránh hiểu lầm. Sự hiểu lầm sẽ làm rạn nứt nhiều điều đã vốn mong manh. Tôi hiểu, im lặng trong lúc cần biện minh có thể là cao thượng nhưng nó sẽ khiến mình xa lánh và khinh bỉ và làm tổn thương người đời. Ðôi khi, im lặng không thanh minh cũng có thể là do thói sỹ diện. Và thói sỹ diện chính là tính ích kỷ. Có lẽ, từ bây giờ tôi sẽ được hưởng một ân huệ là sẽ không phải mất công biện minh cho những điều vụn vặt nữa.
Vâng. Tôi đã tự rèn luyện như vậy trong ít nhất là 8 năm. Nhưng tại sao lại phải mất đến hơn 8 năm? Vì tôi không có lấy một lí tưởng, một niềm tin cho chắc chắn và tôi phải mày mò một mình. Giờ bạn đã có lí tưởng, có niềm tin, đã có đông đảo con người sát cánh và đã có những kinh nghiệm tính bằng não, bằng chất xám. Bạn chỉ cần đồng ý với tôi là bạn phải rèn luyện mình ngay từ lúc này, đâu cần phải vội tài giỏi hay thông minh. Ðể rèn luyện, bạn hãy ghi nhớ bảy phương pháp vào bộ não. Khi sắp buông xuôi, cáu giận, lạc lối hoặc mệt mỏi, hãy nhẩm chúng lại trong đầu hoặc giở phần này ra đọc lại. Bạn có thể giảm stress bằng cách hát những bài hát giản đơn về tình yêu, về lẽ sống.
Và tôi nghiêm cấm bạn cáu giận với cuốn sách này. Nó như một đứa trẻ con cần được nâng niu. Nó có cuộc đời của nó. Và nó đang cứu cuộc đời của tôi, ít ra là cuộc đời của tôi. Nhờ cuốn sách này, mẹ tôi đã phần nào hiểu tôi và cho tôi những lời khuyên, những nhận xét cần thiết và bổ ích về nó. Quan trọng hơn cả là rạn nứt dần được hàn gắn. Ðó là điều tuyệt vời nhất trong lúc này. Và nhờ nó, tôi rũ bỏ được rất nhiều bụi bặm, ức chế trong óc. Nó như một cuộc quét dọn và gột rửa đầu tiên. Tôi được bước vào đời với đôi chân sạch có một lớp chai mỏng và đôi tay biết làm ra cơm gạo.
Những đứa trẻ bước trên đường trần
Ai sẽ mang cho chúng đôi chân?
Những đứa trẻ bước trong cuộc đời
Ai sẽ không để chúng bị bỏ rơi?
Sống ở trên đời ai chẳng muốn
Một tình yêu một mái ấm gia đình
Sống ở trên đời ai chẳng muốn
Một chốn ngả lưng và những giấc yên bình
Nhưng tìm đâu ra tình yêu hạnh phúc
Khi suốt đời bị hạnh phúc coi khinh
Cuộc đời như bài ca lạnh ấm
Ai cũng hát nhưng ít ai viết lời
Và có ai đủ lương tâm để hát
Những khúc ca về lẽ sống con người
16.09.02
Tôi mong bạn hãy bỏ ngoài tai những lời đàm tiếu của dư luận khi bạn đang sống cho ra sống.
Tất nhiên, nếu chỉ đọc cuốn sách này mà thành người tốt và biết sống ngay được thì đâu thể gọi cuộc sống này là cuộc sống. Nếu như vậy thì con người chỉ là những cỗ máy, những con vẹt bắt chước mà thôi. Có thể khi đọc cuốn sách này, bạn sẽ thấy bừng bừng nhưng rồi nó sẽ nhạt đi. Ðọc lại, lại thấy bừng bừng. Nhưng đọc nhiều lần cũng sẽ nhàm. Mà có thể với sự hời hợt, hoài nghi vốn có của bạn, bạn cảm thấy nó chẳng gây tẹo teo xúc động gì. Chính bạn phải qua nhiều trải nghiệm, đôi khi có đau đớn. Rồi bạn sẽ hiểu nó bằng tim mình. Có thể là sau một hai năm, mười năm hay đến tận giây phút cuối đời. Tôi chỉ hy vọng, những nhận thức ấy sẽ rỉ thấm dần vào óc bạn cũng như trí óc những con người trong xã hội mới chứ không phải găm vào óc như trường hợp của tôi nhiều năm trước.
Có một việc khá đơn giản mà tôi muốn nhờ tất cả các bạn là mang cuốn sách này đến toàn thể nhân dân Việt Nam trong một khoảng thời gian ngắn nhất. Ðể nhanh chóng có một lí tưởng chung cho toàn thể dân tộc. Ðể xây dựng trong mỗi con người một tinh thần yêu tổ quốc, yêu đồng bào, sẵn sàng tranh đấu vì lẽ phải.
Tất nhiên, chắc chắn sẽ có nhiều người chưa thể nhận thức được hết cuốn sách này nhưng dù ít, dù nhiều, nó sẽ tác động tích cực đến họ.
Như những người chưa có khả năng cảm thụ hoặc hợt hời, ích kỷ chẳng hạn. Có thể họ sẽ không đủ kiên nhẫn và dũng cảm để đọc đến đoạn này. Nếu họ không thích, gượng gạo, không biết chắt lọc, tôi cũng không muốn họ đọc đến đây. Bởi vì, họ sẽ tự gây phản cảm. Cái phản cảm ấy sẽ ám ảnh và trở thành định kiến trong họ. Những con người như vậy chưa nên đọc cuốn sách này. Bạn sẽ giúp họ lọc ra những phương pháp sống. Bạn sẽ giúp họ phát triển khả năng cảm nhận cuộc sống bằng chính hành động của bạn và "luồng sóng tự nhiên" bạn toả ra xung quanh.

Và đặc biệt với trẻ em, dù chúng chưa cần đọc cuốn sách này nhưng chắc chắn bạn sẽ đối xử với chúng tốt hơn, hy sinh nhiều hơn. Và con người, đặc biệt là thanh niên Việt Nam, chắc chắn sẽ dần dần là những người có tinh thần cao thượng và sáng suốt trên thế giới. Và nhân loại sẽ học tập Việt Nam. Ðó không phải là viễn cảnh xa vời gì cả .
Nếu khi đọc cuốn sách này vẫn cảm thấy đơn độc thì bạn hãy bình tĩnh rèn luyện và tin rằng: Cuốn sách này đến được với bạn nghĩa là trên thế giới, vẫn có người dành ít nhiều, quan tâm, lo lắng đến bạn. Thế giới này vẫn còn cần đến bạn.
Tôi chỉ mong bạn hãy hiểu thế nào là thực tế để sống thực tế.
Ðể miêu tả thêm một chút về đầu óc thực dụng và thực tế và để các bạn có một chút "thư giãn trong căng thẳng", tôi xin đưa vào một đoạn văn ngắn hơi ngược ngạo với cái tên "Ðời dậy dậy đời" vào đây. Nó cũng là ý tưởng giúp tôi viết được những điều này.
Ðời dậy dạy đời
"Ôi trời" và "ôi giời". Những tiếng kêu vang lên trong đầu. Chua xót giả và chua xót thật.
"Hê hê", ấy là điệu cười ngạo nghễ khi yếu đuối. Khi ngã gãy chân, cười cái điệu ấy cũng sẽ bớt đớn bớt đau.
Mà ngã gẫy chân có đau bằng thất tình không? Ðau hơn, đau hơn nhiều chứ. Thất tình rồi sẽ kiếm được một mối mới, có khi còn "ngon" hơn. Gãy chân à? Khó đấy. Thời buổi này ... Mà thôi, chẳng cứ riêng gì thời buổi này. Thời nào cũng thế. Mấy ai lành lặn lại chịu vơ vào một anh thọt. Mà lại là một anh thọt đầu óc đầy toan tính vị kỷ. A! Hoá ra đấy đâu phải tình yêu, đâu phải thất tình. Ðó là cái thất bại trong cuộc chinh phục rẻ tiền của những kẻ sở hữu những công cụ rẻ tiền. Rẻ tiền lắm. Rẻ tiền như cái nhóng nhoáng vỏ bọc. Rẻ tiền như tiền.
Nghe vậy mấy anh chân chính có hả được chút nào không? Hả lắm! Này, nghe mà thấy hả hoá ra "đê'ch" phải mấy anh chân chính. Vẫn khoái gặm nhấm vị ngọt trước thất bại của những kẻ hảo ngọt. Vẫn cóc dám nhai ớt, nhai đớn đau rau ráu để mạnh lên. Và vẫn tự huyễn hoặc với bộ cánh của ông vua trần trụi.
Người tử tế là người sống tử tế trong mọi hoàn cảnh. Còn anh này, anh ngồi đó mà sa sả dạy đời, vứt ra giữa đời, anh có khóc rống lên như cá sấu, có chửi đổng chính quyền và có "tưới cột điện" khi mót quá? Còn anh kia, vứt ra giữa đời. Anh thà chết đói chứ không giành ăn với chó. Vậy đấy. Chó thì sống. Còn những gã gan cùng mình hiếm hoi như anh thì dần tự tay kết liễu. Ðó là tử tế hay tự tế?
Ðã bảo người tử tế là người sống tử tế trong mọi hoàn cảnh. Sống chứ có phải chết đâu! Chết vì thói sỹ thì cũng hay hớm ra phết. Cho người người đời đời ghi nhớ, "ngàn năm bia miệng vẫn còn trơ trơ" : "Anh này chết vì không giành ăn với chó! Ðáng nể! Ðáng kể! "
Láo! Này thằng kia! Ăn nói cho tử tế!
Sao cơ ạ? Tử tế ạ? Dạ vâng. Em lỡ lời. Em ngàn lần xin lỗi.
Ðấy! Ðôi lúc phải nhún thế. Không khéo nó đánh cho thì bỏ ... người phụ nữ sinh ra mình. Ừ. Chẳng biết vô tình hay hữu ý mà ông bà mình dùng hai từ "không khéo" khéo đến thế. Và các thế hệ sau bắt chước tài đến thế.
Nào là: Ðể thằng khờ này đi hỏi vợ, không khéo xấu mặt cả họ.
Nào là: Phải đeo kính ngụy trang, không khéo chồng em bắt gặp thì phiền.
Nào là: Chị phải lựa cách mà đưa, không khéo bạch thầy tự ái.
…
Mà cái tiếng Việt mình cũng "quái". Nói "không khéo lại vạ lây" cũng đúng mà "khéo lại vạ lây" cũng đúng. Nói "thôi thì chấp nó" không sai mà nói "thôi thì không chấp nó" cũng chẳng sai.
Cái này đòi hỏi phải tự hiểu. Hiểu cho khéo. Trong không có có trong có có không. Hoá ra trăm sự yên bình không hoàn toàn nhờ chữ "tử tế" mà là nhờ chữ "khéo". Nhưng mà cái anh muốn khéo cho lâu cho dài thì vẫn phải là anh tử tế. Phải không ạ?
Cũng như với những lời này, lắm anh tử tế nhưng dốt thì nghe tưng tức hoặc nổi sùng, anh khéo suông thì hèn, chẳng dám đọc, còn anh vừa khéo vừa tử tế thì sẽ đọc cái gì cần đọc và phải đọc.
"Cái sự viết văn nó cũng thường dần. Mấy nhà văn viết để mấy nhà văn đọc. Tấm tắc ca tụng với nhau. Chán thì sinh ra rỉa rói, chèn ép cho nói hoà nhập đời tầm thường. Phó thường dân thì cơm áo, giải trí sinh động rồi ngủ khì. Thì cũng đọc. Nhưng "đọc cái gì nó dễ ngủ một tí". Thời gian đâu mà động não. Thôi thì cũng kệ. Coi như bỏ đi một thế hệ. Chậc! Chậc! Chậc!"
Ðấy là bắt chước mà nói theo anh bi quan.
Còn anh lạc quan thì ...
Không! Ðừng tin những kẻ lạc quan chủ nghĩa. Nghe cho lòng rạo rực, phấn chấn thôi thì cũng nên nghe. Chứ tin và lạc quan theo thì "nó lừa đấy". Tin xong thì làm gì đây? Lắm anh lạc quan là do anh bi quan quá mà mắc chứng hoang tưởng đấy thôi.
Lại cần một sự dung hoà. Vợ chồng bất đồng thì có đứa con. Gà vịt chấm choé thì có dao thớt. Khổ quá sướng quá thì có chung cái bệnh rồ.
Vậy dung hoà giữa lạc quan và bi quan là bàng quan ư? Cũng lôgic ra phết. Vậy nên những nhà "lôgic học, hiện thực khách quan học tự phong" đang đinh ninh mà sống theo cái công thức pha tạp, lai căng ấy.
Cũng thử tiên tri cái sự đời trong vòng 10 năm tới. Chắc nó sẽ là một chuỗi: Bi bi bàng bàng lạc lạc.
Nó sẽ giản đơn hơn, gắn bó hơn. Ðơn giản là vì lúc đó người ta có quá lắm kẻ thù chung: Thiên tai, chiến tranh ...
Thực tế đã chứng minh, cứ phải có kẻ thù chung thì người ta mới gắn lại. Thế nhưng, để tin vào điều đó, nhân gian phải mất đến vô số năm. Mà công sức của văn học cũng không ít. Ðể rồi lắm kẻ vô ơn.
Muốn làm nhà văn chân chính ai chẳng muốn cải tạo đời. Nhưng mãi sợ mất đi cái gọi là nghệ thuật. Nên cuối cùng truyện viết về đời cũng chỉ là truyện. Ðâm ra lại thành giải trí đơn thuần. Chưa hơn được. Chưa chân chính được.
Này, thử ngẫm nhé:
nghệ thuật vị nghệ thuật
hay nghệ thuật vị nhân sinh?
muốn sống thế nào thì sống
đừng để ai chết vì mình
cứ lẽ công bằng mà sống
đâu cần tranh cãi, chiến chinh
vậy công bằng là gì nhỉ?
không ai chết đói trên đời!
lúc ấy hẵng vội đổ tội
cho hư hỏng với suy đồi
công bằng là gì đây nhỉ?
không ai cùng cực trên đời
lúc ấy ai còn vắt máu
dâng hoài những kẻ rỗi hơi
muốn công bằng ư? không khó
mỗi người cần có mọi người
để chở che và che chở
tim cần phải có con ngươi
Cũng may là rồi chúng ta cũng kịp nhận ra. Và nếu không có cái sự thay đổi ấy thì quả đất sẽ đi tong. Không thể khác. Cuối cùng thì con người cũng tự cứu được mình trong gang tấc. Thế nhưng còn phải cứu mãi, cứu mãi, chẳng mấy khi kịp ăn mừng thắng lợi.
Nhưng dù sao cái viễn cảnh ấy vẫn "hấp dẫn" hơn so với sự tàn tạ khủng khiếp mà sự tiếp diễn thờ ơ của hiện tại sẽ kéo theo.
Mà thôi. Nói mãi chán rồi. Ðang định viết cái truyện mà lại đâm ra như vầy.
Hoá ra mình cũng là một thằng chửi đổng cho sướng miệng.
07.02
Nhờ bạn thử làm một phép so sánh giữa đầu óc thực tế cách đây hai tháng với đầu óc thực tế của tôi lúc này. Có ít nhiều đổi khác và lạc quan hơn phải không? Nó khác không phải vì tôi thông minh lên hay bắt đầu ảo tưởng. Mà vì trong hai tháng ấy, tôi có thêm ít nhiều kinh nghiệm, tôi biết thêm phải làm gì, và biết phải làm thế nào. Ðó là vì tôi luôn nhận thức. Tôi thích đến lớp những ngày này. Vì mỗi ngày, qua những câu nói tình cờ mà tôi lại có thêm nhiều ý tưởng, khai thác được nhiều điều bị tắc trong óc để bổ sung cho cuốn sách. Ví dụ về phần "nhập gia tuỳ tục, nhẫn nhục chịu đục" chẳng hạn. Tôi lắp ngay vào và thấy nó cũng hoàn toàn ăn khớp. Ăn khớp ở một cấp độ cao hơn.
Ðể có một đầu óc thực tế lại cần một mức nhận thức cao.
Nghe thì khá là rối rắm: Ðể nhận thức được, phải cải tạo; để cải tạo, phải có đầu óc thực tế; để có đầu óc thực tế, cần nhận thức cao.
Nhưng thực chất đó là những điều rất giản đơn, như những vòng xoáy luân hồi, ăn khớp với nhau. Bởi vì, cuộc sống lí tưởng là một vòng xoáy trôn ốc hoàn hảo nhưng không ai đạt tới vì nó không có giới hạn. Có điều, chúng ta luôn phải xoay cho nó thật tròn, thật rộng theo đúng lẽ tự nhiên và đúng bản chất con người.
Khi tôi có khả năng nhận thức cao nghĩa là tôi cảm thấy mình đã bắt đầu chập chững trên những vòng tròn ấy. Những điều tôi viết tôi không hề chuẩn bị. Tất nhiên, có sửa chữa, lắp ráp đôi chút nhưng dường như chúng rất tự nhiên và dần bổ trợ cho nhau.
Tôi có cái may là tôi nhận ra: Nhận thức là một chuyện, tri thức, kiến thức lại là một chuyện khác, không có giới hạn của sự hoàn hảo. Vì vậy, tôi không bao giờ cho phép mình tự đại và dừng lại. Tôi chỉ dần tự tin hơn.
Cuốn sách này nếu tôi nhẩn nha viết sẽ khoa học và hoàn thiện hơn nhưng cũng chưa chắc hiệu quả bằng sự làm việc liên tục rồi sau đó mới chỉnh sửa. Và mong mỏi nó cần ra đời nhanh chóng là một động lực không nhỏ. Thực sự là tôi đang phải viết bằng mọi giá. Và nhiều khi không ngừng nghỉ được dù tôi biết trí nhớ, sự tỉnh táo đầu óc và sức khoẻ giảm sút rất nhiều. Sau khi cuốn sách này ra đời, tôi sẽ cho phép mình tĩnh dưỡng một thời gian để bù lại những quãng làm việc quá tải. Nghỉ ngơi để có những khoảng lặng, khoảng tĩnh tạm thời để lại tiếp tục ngộ ra. Mà có ngộ được nữa hay không hoặc ngu đi, tôi cũng không quan tâm. Tôi không tham. Tôi nghĩ tôi đã thành người tốt, thế là đủ. Ðủ để sống trong môi trường mà những người thực sự thấu hiểu, đồng cảm với cuốn sách này sẽ cùng tôi tạo ra. Mơ tưởng một chút thì tôi khoái làm một người quét rác, trồng hoa, trông trẻ hoặc sáng tạo gốm trong xã hội mới. Khi muốn thay đổi không khí thì lại làm một anh Ta ba lô cùng người thân đi du lịch khắp nơi. Và thế giới còn vô số cái mới lạ để khám phá.
Sự già đời như khựng lại ở đây
Tôi cảm thấy mình không già thêm nữa
Sẽ có thêm cảm xúc và có thêm kinh nghiệm
Nhưng trí não tôi già thế đủ rồi
Tôi biết tôi không thành kẻ lõi đời
Tôi đang già hơn họ nhưng khi họ già đi tôi vẫn trẻ
Tôi tự giam mình để khi thoát ra tường tận những điều mới mẻ
Nhìn sự vật đúng theo bản chất và tâm linh
Sống cho nhân gian xong tôi sẽ sống cho mình
Tôi sẽ hát hoặc trồng hoa trông con cháu
Tôi sẽ không để trẻ em thấy máu
Chúng đọc qua sách báo là đủ rồi
Có người bảo: "Chỉ có đau thì mới lớn khôn thôi"
Nhưng tình thương còn nhiệm màu hơn thế
Khi chúng ngã, tôi chỉ để chúng đau vài giây rồi bồng bế
Và thầm thì: Không được để ai đau
Khi chúng lớn hơn, tôi để chúng tự mình đứng dậy
Rồi mỉm cười và vui vẻ xoa đầu
Chúng vẫn sẽ nên người và dũng cảm cho nhau
Bài học vỡ lòng là lẽ đúng lẽ sai
Dạy chúng cách cười cách khóc trước khi học chữ
Và muôn đời phải nâng niu phụ nữ
Thế rồi thả cho chúng đi chơi
Sẽ không bao giờ để chúng bị bỏ rơi
Nhưng sẽ phạt để chúng thấy cô đơn và ăn năn khi phạm lỗi
Dạy chúng thứ tha nhiều và ít hờn ít dỗi
Cho chúng làm những việc của trẻ con
Và luyện rèn đúng sức của trẻ con
Sẽ không đứa trẻ nào lớn lên phải héo hon
Mục đích sống của tôi là thế
Tôi chưa chết khi mà tôi chưa thể
Tôi nghĩ, người đàn ông là người không có tuổi sống suông
11.09.02

Tôi biết sau khi cuốn sách này ra đời, áp lực tự nhiên và xã hội đặt lên tôi là rất lớn và có thể công việc sẽ rất bận rộn. Ðó là một sự thay đổi lớn lao. Tôi cũng không biết mình có chấp nhận nó một cách bình thản không. Cũng là một thử thách hay. Một lần tôi thử đánh liều với khả năng chịu đựng và xử lí vấn đề của mình. Ðể xem sức mạnh tinh thần của tôi đến độ nào. Và dù gì thì gì, chắc chắn nó sẽ dễ chịu hơn những chịu đựng trong nhiều năm qua. Tôi tin tôi đã làm chủ được mình và "cái gì đến sẽ đến" theo sự tự chủ của tôi nếu tôi được bao bọc bởi những người thân yêu. Lúc này, đúng là tôi chỉ sợ cuốn sách này mà không đến được tay mọi người thì... phí đi.
Vâng. Nhận thức không tách rời khỏi cải tạo. Phải vừa cải tạo vừa nhận thức. Và phải nghỉ ngơi xen kẽ. Và phải hoà đồng để yêu thương và được yêu thương. Và phải dũng cảm, tự tin, tự chủ.
Ðó là những tố chất bắt buộc cho những ai thực sự muốn thành người tốt và khao khát muốn tiến trên con đường của nhận thức. Như đi chân trần trên nước; rồi trên đất mịn; rồi trên cát; rồi trên sỏi đá; rồi trên gai góc, thuỷ tinh; rồi trên lửa, trên băng giá. Phải chuyển động nhanh dần đều để đôi chân rắn rỏi, chai dần. Sau đó, có thể chuyển động chậm dần. Và rồi, đôi chân như có mắt, nó sẽ tự biết phải đi đến đâu, phải đi như thế nào.
Nhưng nếu con người dừng lại và cho là đã đủ hoặc không dám đi tiếp thì sẽ chẳng biết mình đang ở đâu. Nghĩa là tự đánh mất cảm giác về không gian và thời gian. Nhưng tất nhiên, sau những khoảng hoang mang (đôi lúc là cần thiết) ấy, con người vẫn luôn đi tiếp.
Khi một người là người có tấm lòng nhân ái, có khát khao hiểu biết thì nhận thức đến rất tự nhiên. Nhận thức và sự tự cải tạo sẽ cho con người một thứ quả non như nguồn sữa, nguồn nước suối trong máu, trong tim: Lương Tâm. Khi con người luôn vận động, thứ quả ấy sẽ chín dần. Nó là những gì người ta dâng cho đời. Và cứ thế, những mầm sống mới lại nảy nở, đơm hoa, kết trái.
Xin bàn thêm một chút về nhận thức
Liệu có ai trong số những người đang đọc cuốn sách này cho rằng người đàn ông trong câu chuyện "Nàng Tô Thị hoá đá chờ chồng" ra đi là phải đạo, là hợp lẽ?
Tôi không nhận xét người đàn ông ấy hèn nhưng tôi thấy cái lề thói xã hội đã tạo nên người đàn ông ấy mông muội. Anh ta bị nó trói buộc vào vòng luân lí và không dám vùng lên. Vì cái nhận thức đã đóng đinh vào óc, anh ta coi việc dằn vặt và ra đi là lẽ tự nhiên mà quên phải đặt mình vào số phận những người còn lại.
Ðể rồi, chính người đàn ông ấy như biến mất khỏi đời, một người đàn bà đau khổ và đa mang quá đỗi, một đứa trẻ chưa kịp hiểu cuộc sống là gì đã phải sớm thành sỏi đá.
Ba con người ấy đều vô tội. Họ có cố tình cố ý đâu. Và họ làm tổn hại đến ai? Tại sao người ta bình thản hoặc đau đớn chấp nhận sự ra đi ấy? Tại sao không để họ tiếp tục sống như bao người bình thường? Và khuyên nhủ nhau nên cẩn trọng trong hôn phối. Hoá ra bốn chữ "anh em máu mủ" giết chết tận ba mạng người. Câu chuyện ấy lưu truyền cho hậu thế như một lời cảnh tỉnh xót xa cho sự tàn nhẫn vì ngu dốt chứ đâu chỉ đơn thuần là một tấm gương chung thủy của người đàn bà, đâu chỉ đơn điệu là một bài học "xương máu" về quan hệ cùng huyết thống. Cứ phải lấy xương máu của chính con người làm bài học thì con người mới cảnh tỉnh hay sao?
Và trong xã hội hiện nay, những người họ hàng thân thích chỉ dám nhận thức "một giọt máu đào hơn ao nước lã" chứ mấy ai đạt đến độ "anh em như thể chân tay" . Khi một người thân đáng kính, đáng mến mất đi, mấy ai "xót xa như rụng bàn tay" để mà ân hận vì tình cảm của mình đối với người đã khuất nhạt quá và quyết tâm sống cho sâu sắc, mặn mà hơn. Cứ xa cách mãi để rồi đây, biết ai là anh em, máu mủ nữa mà lại chẳng nhầm .
Người lớn thế, làm sao trẻ con sống được cho có tình có nghĩa. Người lớn vốn là tấm gương cho trẻ con soi và trẻ con là tấm gương phản ánh thái độ của người lớn. Vậy nên, trẻ con thế nào thì người lớn phải suy ra mình thế ấy. Xin đừng "Chậc, chậc, chậc. Hỏng, hỏng, hỏng" và đòi hỏi, và áp đặt sự tôn trọng theo luân lí "Kính lão đắc thọ". "Gừng càng già càng cay", nhưng tôi thấy nhiều người càng lớn, càng già càng "đụt", càng lụi đi. Muốn có "kính trên" thì cần "nhường dưới". Ðó là đạo lí.
Trẻ con luôn cần hồn nhiên và vui tươi. Người lớn phải cứu trẻ con chứ. Chẳng nhẽ phải để trẻ con cứu người lớn, hở Người?
Xin hãy thẳng thắn và dũng cảm nhìn vào nhận thức của mình. Tuy vậy, để nhận thức được khả năng nhận thức của mình là một điều hết sức khó. Nếu bạn có thời gian, xin thử đọc câu chuyện sau. Nó là câu chuyện viết từ năm ngoái hay năm kia gì đó mà mãi tới những dòng sau đây tôi mới chợt loé ra một cái tên:
Nhận thức
Mỗi lần tôi đến gần người đàn ông tâm thần đó và hỏi: "Ông đang làm gì đấy?", ông ta luôn lẩm bẩm một câu kỳ quặc: "Cô ta lại để sổng nữa rồi" . Và ông ta lắc đầu nhìn tôi buồn bã.
Thế đấy. Trong cái bệnh viện tâm thần này, mọi cái đều quái dị. Nhưng đối với các bệnh nhân, đó là một cuộc sống bình thường.
Họ làm đủ mọi chuyện.
Họ thường kể cho nhau những câu chuyện cười và bắt chước theo. Ví dụ như chuyện "Bệnh nhân bắt cóc bác sỹ" :
Bác sỹ hỏi: "Tại sao lại bắt cóc tôi ?" . Bệnh nhân trả lời: "Ông chữa bệnh cho chúng tôi nhiều rồi. Giờ đến lượt chúng tôi chữa lại cho ông."
Sau những câu chuyện ấy, không ít bác sỹ đã trở thành bệnh nhân.
Họ thường chơi trốn tìm. Có điều, chỉ có một kẻ đi trốn. Còn lại đi tìm như một cuộc đi săn. Và khi tìm thấy con mồi, những kẻ săn mồi được toàn quyền "xử lí".
Họ thường buộc đá vào chân và thi xem ai nhảy xuống hồ xa hơn.
Họ thường ...
Tóm lại, họ thường làm những điều bất bình thường.
Duy chỉ có người đàn ông đó luôn ngồi một mình và nói mãi một câu bất hủ: "Cô ta lại để sổng nữa rồi".
Không hiểu ông ta muốn ám chỉ điều gì. Với kinh nghiệm lâu năm ở đây của mình và đã tiếp xúc với nhiều bệnh nhân, tôi cho rằng, ông ta bị ám ảnh bởi câu nói đó.
Có lẽ, ông ta đã đến sở thú nào đó và một người phụ nữ nào đó đã để sổng một con vật khủng khiếp nào đó. Nó đã tấn công ông ta?
Nhưng tại sao ông ta nói "lại để xổng nữa"? Phải chăng điều gì đó đã xảy ra nhiều lần khiến ông ta bị căng thẳng quá mức?
Hay chỉ đơn giản là vợ ông ta thường để sổng đàn gà khiến chúng phá hoại vườn rau bao công chăm bẵm?
Những cái đó nghe có vẻ lọt tai nhưng nó không thể là nguyên nhân khiến người đàn ông này bị tâm thần. Rất phi lôgic.
Ông ta là một người đàn ông rất hiền lành, thậm chí, rất đáng thương. Vậy sao ông ta lại ở nơi này? Ông ta không hề nguy hiểm, không hề làm hại đến ai. Dù ông ta yếu ớt hay mất trí thì ông ta cũng nên đến nhà an dưỡng chứ sao lại phải sống trong một khu vực đầy rẫy cạm bẫy như thế này?
Rõ ràng, điều ông ta nói phải chứa một bí mật khủng khiếp nên ông ta mới bị giữ lại đây.
Ý nghĩ đó làm tôi bị thôi thúc phải tìm ra sự thật. Tôi muốn hỏi: "Ông là ai? Ông nói vậy có ý gì?". Nhưng điều này là hết sức khó khăn bởi mỗi khi ông ta kết thúc câu nói của mình, một điều mà tôi không thể hiểu nổi cứ xảy ra.
Vâng. Mỗi khi ông ta kết thúc câu nói bất hủ của mình, một cô y tá xinh đẹp tiến lại gần chúng tôi, cúi đầu bẽn lẽn nói với ông ta: "Xin lỗi bác sỹ". Và cô ta quay sang âu yếm nói với tôi: "Ngoan nào, ngoan nào". Rồi khoác tay dắt tôi đi.
Còn cái ông quái dị đó vẫn luôn lầu bầu: "Cô ta lại để sổng nữa rồi" .
Thêm một chút
Ðể những gì tôi viết đến được tay mọi người và không bị xuyên tạc, tôi cần sự hỗ trợ của chính phủ. Tôi đưa ra yêu cầu này hoàn toàn với tư cách một người dân. Tôi hiểu chính phủ của chúng ta gặp rất nhiều khó khăn trong việc bảo vệ, quản lí, xây dựng và phát triển đất nước Việt Nam ta hiện nay.
Những người lãnh đạo Ðảng và nhà nước không thương dân thì thương ai? Nhưng để có những cách yêu thương chân thực, những người lãnh đạo cũng cần tình yêu thương và niềm tin trong quần chúng như bất cứ con người bình dị nào.
Tôi nghĩ, một người lãnh đạo, một người thủ lĩnh chỉ có lòng tốt, tinh thần vị nghệ thuật thôi thì chưa đủ. Thậm chí, đã là lãnh đạo mà chỉ có hai nhân tố ấy sẽ gây nên những sự vụ tiêu cực mà không biết đấy là tiêu cực. Một người thủ lĩnh chân chính cần (nói chính xác hơn là phải) có trí tuệ, tinh thần dũng cảm, đức hy sinh và tấm lòng bao dung. Ðó chính là cơ sở niềm tin vững chắc nhất để người dân yêu quí, kính trọng.
Chúng ta vẫn đang có những người thủ lĩnh tụ hội được những tố chất ấy trong Ðảng và nhà nước và trong cuộc sống thường nhật. Vì vậy, tôi muốn được góp một cánh tay, một cầu nối, một viên gạch lát đường. Tôi hy vọng những gì tôi đóng góp có thể giảm bớt phần nào gánh nặng cho chính phủ. Và có thể hàn gắn cũng như củng cố niềm tin giữa quần chúng nhân dân với Ðảng, với nhà nước.
Ðây là cơ hội tốt nhất để chúng ta cùng thẳng thắn nhận khuyết điểm, tỏ lòng khoan dung và cùng sửa chữa. Ðể đoàn kết, gắn bó hơn. Gắn kết ba miền Trung-Nam-Bắc, gắn kết con người.
Cuốn sách này sẽ gần như vô ích và có thể có hại nếu nó không đến được với đông đảo mọi người và đi sâu vào lòng mọi người. Bởi vì, nếu nó chỉ phân tán rải rác, chỉ được tiếp nhận hời hợt, nó sẽ chỉ gây thêm mâu thuẫn nếu người ta nhận thức sai về nó. Và nó rất dễ bị xuyên tạc, phá hoại.
Cuộc đấu tranh tự hoàn thiện và giải phóng khỏi sự trì trệ về nhận thức này chỉ có thể thành công khi tất cả chúng ta đồng lòng tin vào một sự thật: Nó phải xảy ra, không thể khác, không thể chần chừ.
Và hoàn toàn không thể bột phát bởi nhiều người chúng ta là người tốt nhưng không đồng quan điểm. Và như đã trình bày, nhận thức chênh lệch sẽ gây mâu thuẫn. Chúng ta không thể phung phí thời gian "nồi da xáo thịt". Cái đó chỉ làm loạn thêm cuộc sống mà thôi. Ðó chính là mặt tiêu cực, là con dao hai lưỡi nếu chúng ta áp dụng sai nội dung cuốn sách này.
Nếu bạn không bao dung, bình đẳng với con người thì nghĩa là bạn hoàn hiểu sai lệch về linh hồn cuộc sống và linh hồn cuốn sách này.
Tôi hiểu có những nỗi đau, những hận thù hằn sâu hoắm mà chỉ ở trong chính hoàn cảnh ấy mới có thể thấm thía, đắng cay, tủi nhục cho đúng nghĩa. Nhưng tôi vẫn xin bạn hãy bao dung, tha thứ ở mức mà con người có thể bao dung, tha thứ được. Những kẻ ác, nhiều khi cần nghiêm trị rồi để họ sống trong cải tạo và cống hiến để chuộc lỗi.
Cách diệt trừ tận gốc cái ác chính là làm sống lại cái thiện. Nếu không, sẽ chỉ gây ân oán, hiểu lầm đời đời kiếp kiếp mà thôi.
Tôi có một khay đá làm từ nước mưa
Thả từng viên xuống phố mỗi khi nắng cáu
Cho tan đi những nỗi đau càu cạu
Dưới phố kia có những người tôi chẳng ưa
Với những toan tính những khát khao bệnh hoạn
Những xuẩn ngốc bạo tàn độc đoán
Những dửng dưng vô nghĩa với thời gian
Nhưng thù hận lúc này chỉ mang tội dã man
Tôi cứ thả đá cho mát tràn con phố
Có những nỗi buồn đau thống khổ
Khi dịu lòng người ta mới ngộ ra
Xin hãy lắng mình một chút, bỏ đi những cái cần cái cần bỏ để tự khẳng định mình có nghị lực và sức đấu tranh. Xin hãy tiếp tục làm những việc thường ngày mình đang làm và tiếp tục học tập, nghiên cứu với một tấm lòng bao dung, giàu vị tha chia sẻ hơn. Xin hãy dành thời gian để ngẫm lại đúng và sai.
Và thay vì dằn vặt, ân hận triền miên, hãy dành sức ấy để chuộc lỗi, để cống hiến.
Nghĩa là, trước khi chúng ta cứu cuộc sống, cần cứu linh hồn mình trước đã. Hãy bình tĩnh và giữ một tinh thần vì con người để khi tổ quốc gọi là đi. Ðồng lòng đi.

Tôi hiểu: Nhiều người đang phải lao đầu theo cuộc đời, dừng lại là bản thân, gia đình sẽ chết đói. Nhiều người cảm thấy không đủ sức cưỡng lại những gì sắp đặt họ. Nhiều người cảm thấy mình đã nhúng sâu vào chàm và không thể thoát ra, không thể quay lại. Vì thế, họ không dám yêu thương, không dám sống cho phải đạo. Hoặc họ ít dạy trẻ con đạo lí và lòng yêu thương.
Có thể là vì họ đã không có thời gian hoặc không dám chia sẻ. Nhưng chắc chắn có lúc, họ đã sợ con cái họ vì lòng yêu thương mà không chống chọi nổi sự suy đồi.
Nhưng bạn ạ, xã hội không hề suy đồi như bạn tưởng. Nó chỉ là vì nỗi sợ lẫn nhau sinh ra tự kỷ ám thị. Những gì bạn, tôi tiếp xúc chỉ là một mảnh nhỏ nhoi của cuộc đời.
Hạnh phúc trong đớn đau-đớn đau trong hạnh phúc, khi bạn cảm nhận được những điều đó trong từng cuộc sống, bạn hẵng cho là mình hiểu đời.
Xã hội chỉ đang thực sự bị đe doạ bởi những cuộc chiến tranh phi nghĩa liên miên và mầm mống nghi kị, đố kị lẫn nhau mà thôi.
Chúng ta đều sợ chính chúng ta. Tại sao không hợp sức lại?
Tôi muốn phân tích rõ hơn một chút về "lợi ích cộng đồng". Ðể điều này thân thuộc và dân dã hơn, tôi xin gọi đó là "mọi người cũng chia sẻ".
Tại sao cần chia sẻ. Cái đó chúng ta có thể tự trả lời. Tôi chỉ xin nêu lí do chính trong giai đoạn này:
Ðể một người có thể thoát khỏi tội lỗi, khỏi chàm mà không chết.
Chúng ta luôn muốn giảm thiểu tệ nạn xã hội. Và chia sẻ là cách thiết thực nhất.
Và đó cũng là bằng chứng để chứng minh trên đất Việt này còn ấm áp tình người. Lâu nay, nhiều người chúng ta ít chia sẻ, ngại chia sẻ chẳng qua là vì chúng ta sợ sự chia sẻ ấy không đến được tay người cần chia sẻ mà thôi. Giờ đây, chúng ta hoàn toàn có thể tin tưởng: Cái gì thực lòng muốn tới sẽ tới được nơi nó cần tới.
Tôi cũng xin nhắc lại: Những người phạm tội, những làm giàu nhờ sự bất chính, sự rối ren của xã hội trong giai đoạn vừa qua và giai đoạn này tất nhiên sẽ phải trả giá. Nhưng cái giá ấy là xứng đáng và kịp thời để dừng lại. Ðể rồi, đời con cháu của họ và chính cuộc đời của họ sẽ thanh thản, bình yên hơn. Những toan tính, đối phó, vụ lợi, lo sợ khiến người ta già và ngu đi nhanh lắm.
Và những ai giàu có một cách đường hoàng, tôi tin là họ luôn muốn chia sẻ. Có những người đã chia sẻ, đã cống hiến cả đời cho những kiếp khổ đau. Có người thì chưa. Những người ấy có lẽ ít được hưởng tình yêu thương và cảm xúc thật của con người. Họ chưa hiểu phải cho thì mới nhận được. Và họ thường ngộ nhận hoặc cố thay thế tình cảm con người bằng sự kiêu hãnh, những lời tán dương, nịnh hót. Họ ít nghĩ một món đồ trang sức, một phần nhỏ trong bộ sưu tập khoe giàu có thể cứu được vô số mạng người. Ðặt được đồng tiền vào nơi nói cần được đặt thì nó sẽ không còn đáng ghét.
Khi cuộc sống giản dị, chân thật hơn, những người làm ăn trên sự phung phí, sành điệu, khờ khạo của người giàu (hoặc muốn học làm sang) sẽ dần mất đi cần câu cơm. Nhưng có phải kẻ cướp sinh ra đã là kẻ cướp đâu. Có phải thầy giáo sinh ra đã là thầy giáo đâu. Bạn vẫn có nhiều thời gian để chuyển hướng.
Trong lúc, bạn chưa tìm ra nguồn sống mới, chúng tôi sẽ không để bạn chết đói. Nhưng chắc chắn không thể "nuôi báo cô". Ðiều đó chỉ khiến bạn thụ động và đánh mất dần sức sống của mình. "Cho cần câu đừng cho xâu cá". Chúng tôi muốn bạn sống chứ không phải tồn tại. Ðiều đó đòi hỏi sự nỗ lực và sức chịu đựng, hy sinh lớn lao của chính bạn. Muốn được chia sẻ, chúng ta cần cống hiến cái mình có. Chúng ta không quá phân biệt hy sinh ít hay hy sinh nhiều. Cái chính là chúng ta hy sinh hết mình.
Khi chia sẻ, thay vì nghe những tiếng "xin lỗi" giả tạo hoặc quá muộn màng, con người sẽ được sưởi ấm bằng tiếng "cảm ơn”.
Chúng ta cùng cứu đời vì lợi ích của chính chúng ta và những người xung quanh. Việc cứu đời không phân biệt bạn là ai. Tham gia cứu đời, đó chính là cơ hội để bạn được bình đẳng.
Dù bạn là người cao thượng hay ích kỷ, người giỏi hay người bị coi là dốt, người này hay người nọ, bệnh hoạn hay không bệnh hoạn. Dù bạn là người cố chấp hay không cố chấp, là người nhiệt tình nông nổi hay người sống theo lối tư bản mà đầu óc lại đậm tính hủ lậu phong kiến. Dù bạn thuộc băng Ðầu Trọc hay Khơme đỏ... Ðiều cốt yếu là bạn muốn được tham gia cứu đời mà không ẩn giấu mưu đồ gì, bạn tôn trọng qui luật tự nhiên và thèm được làm Người.
Xã hội sẽ bao dung. Những gì còn có thể tha thứ, con người sẽ tha thứ. Và bạn luôn có cơ hội làm lại từ đầu nếu bạn dám thề: Sẽ không nhuốm chàm thêm một lần nào nữa. Ðây chính là cơ hội tốt nhất để con người ra đầu thú và được khoan hồng.
Người lớn với nhau, trẻ con với nhau hay người lớn và trẻ con với nhau, hãy vượt qua lòng tự ái, sỹ diện hão hay ích kỷ của mình để một lần nói với nhau lời xin lỗi chân thành. Ðể bao dung, gần gũi với nhau mà sống.
Và sau những lời này, nếu bạn vẫn hoài nghi một cách vô lí thì thay vì hoài nghi, bạn hãy cố thử một lần làm ơn mang cuốn sách này đến với những nơi bạn có thể mang đến. Ðể tất cả mọi người có được nhận thức và tinh thần đúng đắn đối với cuộc sống. Rồi bạn hãy thử nhìn ra xung quanh, cuộc sống của bạn có tốt đẹp hơn không, chính bạn sẽ tự trả lời điều đó.
Trong khi và sau khi cứu cuộc sống của chính mình, của đất nước mình, chúng ta hoàn toàn có thể khiến thế giới tin và tham gia mạnh mẽ vào cuộc cách mạng cuộc sống.
Ðể rồi, nhiều người dân Châu Phi không phải sống cuộc sống sinh tồn của động vật. Nhiều người dân Châu Âu, Châu Á có một niềm tin thực tế để sống lành mạnh và thôi cuồng tín mù quáng. Và toàn bộ những người phụ nữ, những trẻ em trên thế giới này được giải phóng, được bình quyền.
Viễn cảnh về một "thế giới đại đồng" rõ ràng là khó khăn hơn việc cải tạo đất nước rất nhiều. Nó có thể là rất xa xôi. Nhưng với tư cách là người có đầu óc thực tế, tôi tin và tôi sẽ sống vì điều đó cùng các bạn.
Tôi đã từng nghĩ khi đạt được cái gì đó thì nên dừng lại. Nhưng tôi chẳng đạt đến một cái gì cả. Tôi cứ sống theo sức sống của mình. Nó vươn đi đâu thì tôi vươn theo thế.
Song song với điều đó, tôi vẫn luôn giữ nền tảng gia đình. Với tôi, đó là điều quan trọng nhất. Vậy thôi.
 
Chúng ta không hề thiếu phương tiện, chúng ta chỉ đang thiếu một lí tưởng chung. Ðó là đức tin thực tế và lớn lao chưa từng có: Niềm tin Nhân Loại.
Cơn mưa không gột được
Những sự sống cũ rồi
Không làm tươi lại nổi
Vệt buồn thẫm trên môi
Mải reo đùa trên mặt nước
Ngại qua sa mạc cỗi cằn
Bỗng đâu ngợp ngụa rác rưởi
Chìm trong nhoe nhoét ăn năn
Phá lá phá hoa phá hết
Phá cho chảy máu Ôxy
Tả tơi tấm thân tanh tưởi
Chết xong chưa sống được gì
Lén lút hút hồn ánh sáng
Mớm cho muôn lá vô hồn
Xác mưa nhầy trên sỏi đá
Lá nào chịu biết mà chôn
Những hạt mưa không lí tưởng
Chết trong đau đớn, tầm thường
Những gì để trời sắp đặt
Trời ơi, hãy để trời thương
...
Có những hạt mưa nho nhỏ
Rơi vào mắt kẻ mù loà
Thấm vào đôi môi nứt nẻ
Vút trong vắt một tiếng ca
Giọt giọt ngọt ngào cay đắng
Cứ rơi rơi mãi muôn đời
Ðừng ngấm vào tôi những hạt
Không còn sức để bay hơi
Con người sợ nhất là cô độc. Với niềm tin Nhân Loại, không ai còn cô độc nữa. Dù có thể vẫn chưa có ai bên bạn nhưng nếu bạn đang đọc cuốn sách này thì nghĩa là bạn không cô độc.
Không một người sáng suốt và có tâm huyết nào có thể tuyên bố cuốn sách này có tác động tiêu cực đến con người. Giờ đã qua cái thời thiêu sống Brunô vì dám tuyên bố trái đất quay quanh mặt trời, cái thời cho thuyết tương đối của Anhxtanh là điên rồ. Nhưng tôi e vẫn có thế lực nào đó vì sợ bị lật tẩy hay mất quyền lợi mà ngăn chặn hoặc làm chậm trễ sự ra đời của nó (Ví dụ: Không mang nó đến tay những vị lãnh đạo có tâm huyết).
Vì vậy, tôi xin phép được sao cuốn sách này ra vài trăm bản, vài nghìn bản và phân phát trước. Ðể coi như sự đã rồi, "tiền trảm hậu tấu" vậy. (Kẻ nào dựa vào câu này để xuyên tạc là kẻ ngu xuẩn). Không phải tôi không có lòng tin vào xã hội nhưng tôi không thể đem sự sống, vận mệnh của cả một cộng đồng ra để đặt cược.
Cuốn sách này phải đến được với con người, bằng mọi giá.
Sau đó, chính phủ chắc chắn sẽ có những chính sách thích hợp để phổ biến nó.
Tôi nghĩ, cuốn sách này hoàn toàn tôn trọng nhân loại, tôn trọng đất nước, tôn trọng nhân dân, tôn trọng chính quyền theo chính lời Bác Hồ dạy: "Lấy dân làm gốc". Nó không hề lạ xa với cuộc sống. Nó chỉ là sự đúc rút từ những lẽ sống của cha ông, của con người. Sẽ chẳng ai có thể mượn cớ này cớ khác để bắt bớ hay đàn áp nó.
Còn nếu cuốn sách này mang nội dung phản động và gây sự phẫn nộ trong quần chúng thì tôi xin một mình chịu mọi trách nhiệm trước pháp luật, trước nhân loại. Thậm chí, tử hình. Nếu tôi sai, tôi xin được tử hình. Tử hình trước toàn bộ công chúng để làm gương.
Vì nếu tôi sai, tôi không thể tiếp tục sống khi tôi nhận thức hoàn toàn sai lệch về bản chất cuộc sống này.
Nếu có ai đó tò mò hoặc quan tâm đến tình hình của tôi lúc này thì tôi xin tự miêu tả: Tôi vẫn bình thường.
Lời kết
Chúng ta đang ở trong thời kỳ quá độ lên xã hội xã hội chủ nghĩa. Nhưng tại sao lâu thế?
Chiến tranh, thiên tai, tập quán, địa hình, con người, xã hội, hoàn cảnh... Chúng ta thường lấy những lẽ ấy để biện minh.
Có điều, "quá độ" phải chăng là chúng ta đã để quá một mức độ cần thiết.
Trong triết học Mác-Lênin, khi đủ độ, cần thực hiện bước nhảy. Ðiều đó đã là chân lí và không cần bàn cãi. Rõ ràng, chúng ta phải nhìn thẳng mà nhảy.
Thời kỳ quá độ? Ðôi lúc tôi đùa với bạn bè rằng, đó là "thời kỳ cá độ". Nói cho vui nhưng ngẫm lại thấy buồn và sợ. Tất cả mọi thứ dường như bị đem ra cá cược. Tất cả đều chập chờn, chênh vênh, chông chênh. Có những người đủ sức sinh tồn trong môi trường ấy nhưng nhiều người sẽ khủng hoảng trầm trọng và dễ buông xuôi. Con người giờ đây sợ tất cả mọi thứ, thậm chí, sợ cả những điều hoang tưởng, nhỏ nhoi. Và vì phân vân, vì sợ, vì không biết phải làm gì, họ hèn và bế tắc.
Chúng ta xây dựng một xã hội công bằng, bình đẳng dân chủ, người sống vì người lúc này hoàn toàn không phải là một cuộc nhào nặn, gò ép vào một cái khuôn cứng nhắc nào cả. Ở đây, không ai áp đặt ai. Nó là một lẽ tự nhiên, một tất yếu khách quan để trở về với bản chất của loài người: Ðó là quan hệ tương hỗ cùng phát triển. Chính bởi có những kẻ đi ngược lại những điều đó nên xã hội "mới ra nông nỗi này".
Vì vậy, khi xã hội đang được cải tạo, không ai được phép biện minh cho sự tham lam, hèn nhát, ích kỷ, độc đoán, bảo thủ của mình rằng: "Ta phải xấu vì cái xã hội này nó thế". Hãy đối diện với chính bộ mặt thật của mình.
Hãy tự so sánh
giữa một bên là cuộc sống mới:
Chân thành, cởi mở, thận trọng, cân nhắc, bao dung, tự kiểm soát, thoải mái, nhẹ nhõm ...
và một bên là cuộc sống cũ:
Ðối phó, khép kín, đề phòng, toan tính, khắt khe, buông thả, khuôn phép giả tạo, đau đớn
Chúng tôi cũng đặt niềm tin rất lớn vào chị em phụ nữ và anh em nam giới.
Từ bé đến giờ, tôi không tiếp xúc nhiều với nhiều phụ nữ nhưng tôi cũng chứng kiến không ít thái độ và cách cư xử của họ. Ða phần những người phụ nữ tôi gặp đều rất cao thượng, vị tha và mạnh mẽ khi cần: Bà nội, bà ngoại, các bác gái, mẹ tôi, các chị, những người bạn thủa nhỏ và những người phụ nữ xung quanh .
Hồi nhỏ, tôi biết rất ít những người phụ nữ ích kỷ hoặc thô tục nếu không muốn nói là những con người như vậy không còn gợi chút gì trong kí ức, tiềm thức của tôi. Và trong chính "thời buổi này" , dù trong sách báo, phim ảnh đầy rẫy những loại đàn bà quái gở, ích kỷ, tôi vẫn luôn gặp rất nhiều người phụ nữ bao dung và nhân hậu trong cuộc sống thường nhật, đặc biệt là những người phụ nữ tỉnh lẻ và những người phụ nữ "giản dị trong thành thị". Gặp những người phụ nữ không tử tế, tôi chỉ cho đó là trường hợp cá biệt mà thôi. Tôi vẫn tin, ngay cả những người phụ nữ như vậy, trong một góc khuất nào đó của tâm hồn, họ cũng khao khát làm phụ nữ biết hy sinh nếu họ được tạo một cơ hội thay vì bị khinh bỉ, ám thị.
Tôi xin thuật lại những điều như vậy để chứng minh: Hiện nay, so với đàn ông, phụ nữ cao thượng hơn rất nhiều. Có điều, nhiều người phụ nữ vẫn quá tự ti về nhận thức, về thân phận của mình. Và vì thế, vẫn quá chiều chuộng đàn ông, chấp nhận mình là kẻ yếu, kẻ bị lệ thuộc.
Bởi vậy, những anh đàn ông ngu và hèn luôn muốn duy trì định kiến "phụ nữ phải phục tùng" để trục lợi. Ðể đến khi phụ nữ "tức nước vỡ bờ" hoặc bị biến chất do chính đàn ông thì họ lại tha hồ có chuyện để mai mỉa, khinh ghét đàn bà. Chuyện phiếm thì không sao. Ðằng này, lắm anh đàn ông thất bại thảm hại trong những cuộc chinh phục phù phiếm cứ đinh ninh đàn bà là nguy hiểm, là tàn ác, là ma quái, là làm khổ đàn ông. Và rồi, cho mình quyền đau đớn, nỉ non, trả hận. Những gã đú đởn thì hãnh diện tự phong đó là sự từng trải, là "kinh nghiệm xương máu" để truyền thụ cho đám choai choai.
Ai còn lạ gì những kiểu đầu óc "phủ định sạch trơn", "ăn cháo đá bát", không hơn không kém ấy. Nhưng lắm kẻ lớn đầu rồi vẫn cố tình ngu muội lao theo khiến nhiều người không thể không cảm thấy bực mình và bất bình: "Thời đại này, chẳng nhẽ lại có loại người ngu và đáng khinh đến thế?" .
Với đàn ông ngu và hèn, phụ nữ bắt buộc phải khôn, phải mạnh. Chị em phụ nữ ạ, nhân hậu và chịu đựng không có nghĩa là nhẹ dạ và "đặt đâu ngồi đấy" (Tôi biết nhiều chị em phụ nữ sắc sảo sẽ cười nụ "biết rồi khổ lắm nói mãi". Nhưng xin thông cảm một chút, vẫn còn rất nhiều chị em phụ nữ phải chịu áp lực hoặc tự đặt mình vào áp lực của những cái đạo vô lí như "đạo tam tòng" cứng ngắc không cải biến).
Sức mạnh của con người nằm ở lòng cao thượng, hiền dịu và sức chịu đựng. Rõ ràng, tố chất ấy của người phụ nữ vẫn còn. Còn nhiều anh đàn ông, cứng nhắc quá và được nuông chiều quá sinh nhu nhược, ích kỷ nên mất dần sức mạnh thực chất của đàn ông: Sức mạnh bảo vệ, che chở và bao dung.
Thực tình, tôi thấy nhàm và chán khi phải nói ra điều này: Ðàn ông không hơn nhau ở cái mẽ, tính hung hăng, khả năng uống rượu, đua xe và "các mối quan hệ thâm sâu". Hơn nhau ở chỗ anh đối xử với mọi người thế nào và anh làm được gì cho đời.
Ðàn ông phải hơn con khỉ ở chỗ không phải bạ cái gì cũng bắt chước rồi nhăn nhó, thở than, phá quấy.
Ðã là đàn ông, phải biết điều ấy chứ. Còn nếu nói "biết rồi nhưng do vô công rồi nghề, cuồng chân cuồng tay nên sinh thế" thì bây giờ có việc rồi nhé. Rèn luyện trí óc và thân thể đi để cải tạo, để tham gia cứu đời.
Ðã là thằng đàn ông trên đời, phải kiểm soát được mình. Chừng nào còn ngu dốt và hèn, chừng ấy còn lệ thuộc và còn có thể bị biến thành công cụ.

Và xin chị em phụ nữ cũng đòi hỏi ở người yêu mình một tinh thần trách nhiệm của một người đàn ông ít ra là trong giai đoạn này. Xin hãy tin rằng, trong xã hội bình đẳng, người phụ nữ sẽ được phát triển những "thiên chức làm vợ làm mẹ" của mình hết sức tự nhiên, nữ tính chẳng mất đi đâu cả. Hãy đưa cho đàn ông đọc những điều này. Nếu anh ta không dám chấp nhận hoặc gạt phắt đi thì đó không phải là người đàn ông có đủ lòng dũng cảm và trí tuệ tối thiểu để đem lại hạnh phúc cho phụ nữ nói chung và trẻ em nói riêng.
Chị em phụ nữ tốt sẽ không sợ ế vì đàn ông tốt và hiểu ý nghĩa thực sự của hạnh phúc là chia sẻ còn rất nhiều và sẽ nhiều dần lên theo năm tháng.
Chúng tôi, những người đàn ông đang trở về với chính chúng tôi. Trước khi có lí tưởng, chúng tôi chưa biết làm gì đành sống lông bông. Giờ đã có mục tiêu sống, chúng tôi sẽ tự hoàn thiện mình. Và cũng xin chị em phụ nữ lấy tiêu chuẩn chọn đàn ông là "trước tiên phải tốt và lành mạnh cái đã" để chúng tôi khỏi sợ ế vì làm người tốt và tử tế. Và có thêm động lực để phấn đấu.
Những chị em đang chung sống với những người đàn ông chưa tử tế nếu còn yêu thì xin dành cho họ một cơ hội cuối để làm lại. Nếu họ không thay đổi, xin hãy dũng cảm mà dứt bỏ để mình và trẻ con đỡ khổ. Và xin chính phủ, các bậc cha mẹ và toàn thể xã hội sát sao bảo vệ sự an toàn và quyền lợi của những người phụ nữ có hoàn cảnh như vậy.
Ðàn ông ạ, đây đâu phải lúc để định kiến, để đố kỵ, để bướng, để tự ái, để sĩ diện hão, để lo mất của, mất phần!
Dám vượt lên những cái đó mới thành thằng đàn ông cho ra đàn ông được.
Ai cũng muốn có một cá tính. Và cái cá tính đáng khâm phục và đáng được tôn trọng nhất là chiến thắng bản ngã.
Tôi không hề lấy những cái mình có ra làm tiêu chuẩn để kêu gọi. Mà thực tế, chính tôi-một kẻ hợt hời, nhờ phấn đấu theo những tiêu chuẩn ấy mà tôi được là tôi lúc này. Tuy vậy, để chiến thắng bản ngã, để biết đối nhân xử thế, để yêu thương con người, hy sinh vì con người và hiểu biết hơn nữa thì tôi còn phải sống, phải sống rất nhiều. Tôi vẫn đang thiếu rất rất nhiều kiến thức cơ bản. Và cách sống của tôi là của riêng tôi. Cách sống của bạn là của riêng bạn. Chúng ta chỉ bắt buộc phải có một điểm chung: Cái Tâm.
Và với dân tộc, với thế giới
Vâng. Lúc này, cả dân tộc như một đoàn tàu phải quyết định băng qua một cây cầu bị đặt mìn hẹn giờ. Nếu chần chừ, cầu sẽ nổ và có lẽ, chúng ta chẳng bao giờ đem được con người đến cái đích hạnh phúc. Cũng có thể chúng ta lại xây một cây cầu mới. Nhưng như thế có phải là lãng phí không? Và phải đợi thêm đến bao giờ? Người lái tàu có thể đợi nhưng hành khách đâu thể đợi.
Toàn thể nhân dân Việt Nam là hành khách trên chuyến tàu ấy. Ai nhát gan và bảo thủ còn phân vân, ở lại sẽ mất đi cơ hội và vận mệnh. Ai cản trở sự vận hành của con tàu (đặc biệt là khi nó đang ở giữa cây cầu) sẽ chính là kẻ phản quốc và là tội đồ của dân tộc.
Và tôi cũng xin phép được đại diện cho toàn thể nhân dân Việt Nam lặp lại một đề nghị muôn đời chính đáng với Ðảng và nhà nước:
Trước khi đưa ra một quyết sách, xin thăm dò sâu rộng để xem có hợp với lòng dân không đã.
Và chúng ta, những người dân, cũng cần nâng cao nhận thức để hiểu cái gì hợp hay không hợp với mình, với con người để đấu tranh một cách chân thực cho những gì chúng ta cần được hưởng và xứng đáng được hưởng.
Chúng tôi cũng mong có một sự ủng hộ chân thành và kịp thời của cộng đồng quốc tế. Chúng tôi phát triển để phát triển thế giới.
Tôi cũng mong cuốn sách này đến được nhiều nơi trên thế giới, được dịch theo tinh thần của nó và được đưa đến tay những ngài nguyên thủ. Ðể họ nhận thức rõ hơn về trách nhiệm và lòng bao dung, nhân đạo của một người nắm giữ sinh mạng của bao người khác. Và hy vọng sẽ sớm chấm dứt và ngăn ngừa những cuộc chiến phi nghĩa và băng hoại tính người.
Nếu bạn là người nước ngoài đang đọc cuốn sách này, tôi cảm ơn vì bạn đã theo dõi đến đây. Tôi biết bạn cũng có những nỗi niềm của riêng mình, đất nước bạn cũng có những nỗi khổ đau riêng. Hy vọng cuốn sách này giúp được bạn và đất nước bạn ít nhiều.
Thực tế, nó đã giúp tôi hiểu mình rõ hơn và thôi ngờ hoặc bản thân. Tôi biết: Tôi sống cho mình để sống cho đời và ngược lại.
Cảm ơn vì bạn đã muốn làm Người.
Vâng. Con người.
Có một loài sinh vật
Tự đặt tên cho mình
Một cái tên giản dị
Ðau đớn và quang vinh
Họ mơ lên đỉnh núi
Khi họ ở đồng bằng
Và khi lên tới núi
Họ mơ tới mặt trăng
Họ đã dẫm lên đá
Bằng đôi châm tím bầm
Bằng đôi tay tứa máu
Loang hồng mưa lâm thâm
Họ không thôi mơ ước
Bằng trái tim bập bùng
Và họ đi để đến
Với tấm lòng bao dung
Và họ luôn dừng lại
Cùng nâng kẻ ngã nhoài
Với tâm hồn mạnh mẽ
Cũng đã đầy vết chai
Họ hiến dâng tuổi trẻ
Họ dâng hiến tuổi già
Họ là tôi là bạn
Và họ là chúng ta.

22/10/2002

Nguyễn Thế Hoàng Linh

Theo http://www.gio-o.com/