Trịnh Công Sơn - Tưởng rằng đã quên

Trịnh Công Sơn - Tưởng rằng đã quên

Dĩ nhiên Tưởng Rằng Đã Quên là một trong những tình khúc xuất chúng của Trịnh Công Sơn. Bài hát nói về một câu chuyện tình có thật giữa cuộc đời có thật. Nhưng cái thật của tình khúc này là cái thật xao xuyến của những câu chuyện tình bao la, những chuyện tình như-tiên-như-tục giữa thế gian phàm tục muôn chiều.
Tưởng rằng đã quên
Cuộc tình sẽ yên
Phần hồn trong chuyện tình ấy của TCS dễ khiến người ta liên tưởng đến chuyện tình của Ngọc và chú tiểu Lan trong Hồn Bướm Mơ Tiên của Khái Hưng, hoặc như chuyện tình của vị sa môn Tất Đạt và nàng Kiều Lan trong Câu Chuyện Dòng Sông của Hermann Hesse (Phùng Khánh và Phùng Thăng dịch). Đó là những câu chuyện tình nhưng không dừng lại tại những câu chuyện tình dừng lại. Nó đã rung lên những rung cảm phức tạp hơn những rung cảm đơn thuần của tình yêu đôi lứa. Nó đã ngụp lặn sâu hơn những câu chuyện tình trôi nổi trên bề mặt. Nó trải rộng lòng người bao quát với cả những câu chuyện đời bao la. Nó, tự nó còn là những câu chuyện dày vò nội tâm triền miên không dứt.
Tưởng rằng đã quên
Cuộc tình sẽ yên
Tưởng rằng đã quên
Nhưng tim yếu mềm
Đó là giây phút khó khăn, tại một bước ngoặt then chốt giữa đường đời. Lý trí tưởng rằng mình có đủ mạnh mẽ để quên hình bóng cũ. Nhưng con tim không dễ dàng thụ động xuôi dòng. Lưỡng lự giữa đôi bờ. Dùng dằng tiến thoái lưỡng nan thật là...
Một ngày thấy em
Là đời bỗng đêm vây khốn
Em, tình yêu, là một giá trị có “giá trị” nhất trần gian, là một đề tài gây nhiều hệ lụy nhất trần gian, và cũng là một cám dỗ khó từ chối nhất đối với bất cứ một hành giả nào trên đường cầu đạo bồ đề. Vì Em mà tôi yêu đời, nhưng cũng vì Em mà tôi khổ lụy giữa đời. Vì Em mà đã thúc giục tôi quy y, rồi cũng vì em mà đã níu kéo tôi ở lại.
Thân đau muốn nằm
Vì từng bước em
Là từng mũi đinh cuồng điên
Khi hoàn tục, trở lại với đời, không phải đời chỉ có riêng em và tôi thuần khiết tình yêu, mà đời còn hiện diện biết bao trần ai liên lụy, khiến tôi và em không thể đơn độc tình yêu vô hệ lụy giữa đời thế tục. Tôi và em một lần nữa thúc giục nhau lên đường tìm kiếm một chân trời khác, phi thế tục. Và bắt đầu tập quên chuyện cũ, giải trừ những tri kiến cũ. Nhưng, nội dung của chuyện cũ ấy - quá khứ - chính là những yếu tố tạo thành cái tôi hôm nay, thiết lập lộ trình cho bước chân tôi đi hôm nay, thì làm sao mà quên hẳn cho được! Tôi vẫn chưa thể vội quên.
Tưởng rằng đã quên
Cuộc tình sẽ yên
Tưởng rằng đã quên
Thân đau muốn nằm
Vì từng bước em
Là từng mũi đinh cuồng điên

Thật. Tưởng rằng đã quên chuyện tình, tưởng rằng đã quên chuyện đời, tưởng rằng đã quên chuyện thế tục. Tưởng rằng đã thoát khỏi những cám dỗ của si mê, tưởng rằng đã xa lánh khỏi mọi sân hận, tưởng rằng đã rũ bỏ được những gánh nặng thân xác. Tưởng rằng đã thanh thản tâm hồn, đã vững mạnh tinh thần. Tưởng rằng đã..., nhưng thật ra vẫn còn...
Tưởng rằng đã quên
Nhưng tim yếu mềm
Một ngày thấy em
Là đời bỗng đêm vây khốn...
...Tưởng rằng đã quên
Thân đau muốn nằm
Vì từng bước em
Là từng mũi đinh cuồng điên
Tiếng “em” trong nhạc Trịnh Công Sơn không khư khư là đại danh từ chỉ người phụ nữ. Nó mở cửa rộng hơn cho đời tham dự. Khi một người phụ nữ hát bài hát này, tiếng “em” sẽ biến thành tiếng “anh”. Khi một người nào đó hát bài hát này với ý nghĩa “thân phận con người”, tiếng “em” ấy sẽ hàm ý là chính tôi đây, hoặc tiếng “em” ấy sẽ là “cuộc đời này”, là con đường mà tôi đang đi.
Tôi đang hát về tôi, về tình yêu của tôi dành cho con đường tôi đang đi, về tình yêu của tôi dành cho lẽ sống của đời tôi, dành cho âm nhạc của dòng đời tôi, dành cho cuộc đời hành đạo của em và tôi. Tôi yêu tôi lắm, tôi yêu cuộc đời lắm, tôi yêu chuyện tình của tôi lắm. Tôi thủy chung, vẫn ghi nhớ, vẫn giữ gìn ý nguyện trung thành với tình yêu này, lẽ sống này, con đường giữa đời này, giữa phố phường trần gian này, nơi có dáng em qua, nơi có tình yêu đến, với những đôi mắt thủy tinh vẫn nguyên vẹn hồn nhiên yêu đời.
Tưởng rằng đã quên
Em qua phố rộng
Một lời trối trăn
Còn tìm thấy trong đôi mắt

Tôi rất yêu em, tôi rất yêu người, tôi rất yêu đời, nhưng đời lắm khi không dịu dàng như tôi cứ tưởng. Cuộc đời cứ khắc nghiệt, chuyện tình giữa nhân gian cứ gió giông, buộc tình em phải do dự, buộc tình anh phải dùng dằng, và trong nhiều trường hợp, lòng đã đành chịu tổn thương câm nín. Rất nhiều khi những vết thương trở nên trầm trọng và dồn dập, vượt quá sức chịu đựng của một tấm thân phận người. Khiến tôi đau đớn. Khiến em chùng chân. Hổn hển bước đi, thỉnh thoảng dừng lại nghỉ chân bên đường, bất giác hai mắt như thức như ngủ, mơ hồ nhìn về quá khứ và nhìn vào hiện tại:
Còn gì đâu những đóa hoa hồng
Vì trái tim tội lỗi lưu vong
Còn gì đâu những má xưa nồng
Dù xác thân còn phút ăn năn
Em xưa kia vốn là một đóa hồng. Em xưa kia vốn là một má nồng. Nhưng gío bụi trần gian “tưởng rằng đã quên” ấy đã khiến đóa hồng em phai nhạt, cuộc tình “tưởng rằng đã yên” ấy đã khiến má nồng em phôi pha. Đó là những phôi pha được biết trước. Đã bao lần trái tim tôi cố lưu vong để mong giải thoát, đã bao lần xác thân tôi đã tự biết ăn năn sám hối để mong được cứu chuộc. Nhưng sự thể hoang tàn đổ nát kia đã lỡ xảy ra từ lâu rồi trong trần gian mà tôi đã lận đận lênh đênh. Cho nên, dù lưu vong,  hoa hồng tôi mà đã từng tươi thắm, nay cũng đã phai nhạt trong chiều. Dù sám hối, má nồng tôi mà đã từng thơm tho, nay cũng đã phôi pha trong gió. 
Còn lại đây những sớm mai buồn
Vì phố xưa cỏ lá mong manh
Còn lại đây những bến hoang tàn
Vì xác thân đã quá lênh đênh
Nhìn lại cuộc đời vắng bóng em, em của những ngày là một đóa hồng, em của những ngày là một má nồng. Phố xưa lồng lộng vì có màu sắc em bước qua lồng lộng, nay chỉ còn mong manh cỏ lá bơ vơ. Bờ bến xưa rộn ràng vì có em ca hát rộn ràng, nay chỉ còn là bến vắng hoang tàn. 
Còn lại đây những bến hoang tàn
Vì xác thân đã quá lênh đênh

Chợt nghe nỗi buồn hồi tưởng dâng lên, cảm giác xa vắng thấm thía tột cùng, ý thức cô đơn lan tỏa giá buốt tận xương tủy. Tôi hít thở mạnh để khỏi rùng mình, đứng thẳng dậy, nhìn va vắng vào một tia sáng đang nhẹ nhàng lướt qua tầm mắt, và tôi hát vang lên giữa đời:
Tưởng rằng đã quên
Cuộc tình sẽ yên
Tưởng rằng đã quên
Tay em vẫn còn
Dựng đời bão lên
Làm từng vết thương hồn nhiên
Rất bất ngờ. Sau bao nhiêu lần hoài nghi, hôm nay tôi chợt nhận ra rằng, có những chướng ngại thật ra không phải là chướng ngại, có những mũi đinh thật ra không phải là mũi đinh, có những yếu mềm thật ra không phải là yếu mềm, có những vết thương thật ra không phải là vết thương.
Tôi hát đi hát lại bài hát này của cuộc đời. Tưởng rằng đã quên. Tay em vẫn còn. Dựng đời bão lên. Làm từng vết thương hồn nhiên. Tay em vẫn còn dựng đời bão lên, sức hấp dẫn của cuộc đời vẫn sống động trong lòng tôi. Em cho tôi vết thương này rồi lại vết thương kia tuần tự. Nhưng bấy giờ, nhờ trong tim đang sở hữu một la bàn tình yêu mới, tôi biết nhìn những gì do Em “dựng đời bão lên” như là những vết thương đẹp hồn nhiên, ngây thơ, tự nhiên, dễ mến, chứ không gay gắt hằn học như những vết thương từ mũi đinh cuồng điên bữa trước. Và, hỡi những mũi đinh cuồng điên, các em cũng là những đóa hồng của vườn hoa cuộc đời có muôn loài hoa cỏ buồn vui đó mà, phải không em, phải không anh, phải không cuộc đời!
Tưởng rằng đã quên
Tay em vẫn còn
Dựng đời bão lên
Làm từng vết thương hồn nhiên
Hôm qua, tôi giằng co giữa nhập thế và xuất thế, tôi dằng vặt như một con người đang đắm chìm giữa bể khổ sân si, tôi tư lư về khả năng thoát ly khỏi những khổ ách phàm trần. 
Hôm nay, tôi bất chợt thức giấc. Nhìn ra bên ngoài, một ngày mới đã bắt đầu, ánh bình minh đã chan hòa trên những ngọn lá mới trong vườn. Tôi uống mỗi phút giây trôi qua. Tôi vừa ôn lại cuộc đời cũ, vừa thanh thản lắng nghe cuộc đời mới, vừa ngạc nhiên không còn biết phân biệt cũ mới cuộc đời. Tôi lắng nghe và thưởng ngoạn từng khắc giờ quí giá trôi qua của cuộc đời vô giá và duy nhất này. Cứ quên và cứ nhớ, và không vướng bận rằng đã nhớ hay đã quên. Tôi chăm chú học. Học “thấy mà chẳng thấy”, học “vui buồn mà chẳng vui buồn”, học an nhiên tự tại giữa muôn năm bốn mùa thay lá cuộc đời. Học, học để cảm biết sự êm đềm của bão táp. Học biết tưởng rằng đã quên. Học nghe tay em vẫn còn dựng đời bão lên. Học thấy tất cả vui buồn đang đan kết tựu thành những vết thương hồn nhiên êm dịu giữa cuộc đời vô ngại viên dung.

Nguyễn Quang Thanh