Lưu
Trọng Lư với tình yêu và mộng đẹp
Vào lúc 8g30 sáng nay 17.6, tại TP.HCM, đã diễn ra trang trọng và đầm ấm
lễ tưởng niệm 100 năm ngày sinh của nhà thơ Lưu Trọng Lư (1912-2011), với chủ đề
“Con nai vàng ngơ ngác”. Nhiều thế hệ văn nghệ sĩ đã đến tham dự và phát biểu cảm
tưởng, trong đó có những bậc lão thành cùng thời và thân thiết với nhà thơ Lưu
Trọng Lư như nhạc sĩ Phạm Duy, nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý, nhà viết kịch Hoàng Hữu Đản,…
Nhà văn Lưu Trọng Văn, con trai nhà thơ Lưu Trọng Lư, điều khiển chương trình.
Nhân dịp này, trang NVTPHCM xin trân trọng giới
thiệu bài viết của Giáo sư Hà Minh Đức về nhà thơ Lưu Trọng Lư, để giúp bạn đọc
hiểu rõ hơn về một nhân vật văn hoá Việt Nam đương đại, đặc biệt là đóng góp
mang tính tiên phong của tác giả Tiếng thu trong phong trào Thơ mới.
NHÀ THƠ LƯU TRỌNG LƯ
với tình yêu và mộng đẹp
|
|
Lưu Trọng Lư là kiện tướng trong phong trào
thơ mới. Người ta gọi ông là nghệ sĩ đa tài. Ông làm thơ, viết văn, viết kịch.
Còn nữa, phải nói ông là người có phong cách nghệ thuật đa dạng, một người đa
tình, đa duyên nợ với đời và văn nghiệp.
Tôi nhớ lần gặp Lưu Trọng Lư năm ông 78 tuổi,
khi vừa cho xuất bản tập hồi ký Nửa đêm sực tỉnh. Trong câu chuyện khi nói về
Thơ mới, Lưu Trọng Lư như khởi sắc và nói to: Phong trào Thơ mới mở đầu là
tôi chứ không phải Phan Khôi. Thực ra phải xét cái mới của tình cảm và điệu
thức thơ. Lúc này cũng nhiều người viết thơ theo dạng từ khúc. Tôi làm Thơ mới
từ năm 1931. Tôi và Nguyễn Thị Manh Manh là hai người chủ chốt. Bà ở Paris về
và tham gia vào cuộc tranh luận bảo vệ cho thơ mới. Tôi đăng một số thơ ở Phụ
nữ tân văn. Khi ra Hà Nội gặp Nguyễn Tường Tam, Tam mời tôi đến tòa báo ở đường
d’Ordéans (số 1 Lý Nam Đế ngày nay). Tam bảo: Mấy bài thơ của ông đăng trên
Phụ nữ tân văn tôi thích, đấy mới là thơ, là thơ mới.
Nhà phê bình Hoài Thanh tâm sự: Hồi năm
1937, vì vô ý dự vào một cuộc bàn cãi về văn chương, tôi đã bị một ông tiến
sĩ nói thẳng vào mặt: Khoa học xin nhường các người, nhưng thơ văn các người
phải để cho chúng tôi, chính ông nghè ấy đã có lần lên án chém Lưu Trọng Lư.
Cũng may, ông nghè chúng ta không làm tể tướng nên họ Lưu vẫn làm thơ mới như
thường.
…Tự lực văn đoàn dần làm chủ văn đàn. Lưu
Trọng Lư đánh giá đúng mức những đóng góp của văn đoàn. Lưu Trọng Lư cũng viết
văn xuôi với những trang văn đẹp, nhiều cảm xúc. Tuy nhiên, ông cũng rất
khiêm tốn: Tôi thích một số tiểu thuyết của Tự lực văn đoàn như Đôi bạn, Đời
mưa gió, Nửa chừng xuân hơn là những cuốn tiểu thuyết của tôi. Tâm trạng của
tôi có lúc rất chán nản trong tiểu thuyết, thơ lại cứu tôi.
Quả là Lưu Trọng Lư nổi bật lên ở thời kỳ đầu
và chỉ một tập Tiếng thu, Lưu Trọng Lư đã ghi lại dấu ấn không phai mờ trong
phong trào Thơ mới. Bài thơ Tiếng thu là những tiếng thơ của sự lắng nghe Em
không nghe mùa thu và trong âm thanh là tiếng thầm, là những rạo rực hình ảnh
kẻ chinh phu/ Trong lòng người cô phụ? Vẫn là câu hỏi từ sự lắng nghe để mở
ra những hình ảnh đẹp đến nao lòng của mùa thu qua bước nhỏ của con nai vàng
trên lá vàng khô.
Thơ tình của Lưu Trọng Lư có nhiều dư vị của đời thi nhân. Niềm vui, nỗi buồn, niềm mong ước và sự thất vọng đều như chất chứa từ bên trong và trôi chảy theo dòng thời gian, theo năm tháng, bốn mùa. Một mùa đông bên nhau đã đi qua Qua rồi mùa ân ái - Đàn sếu đã sang sông. Mùa xuân về lại cảm nhận Rồi ngày lại ngày. Sắc màu phai. Lá cành rụng. Ba gian trống. Xuân đi. Chàng cũng đi. Cũng vì thế mà thơ Lưu Trọng Lư đượm buồn, buồn vì sự trôi chảy, vì sự tiếc nuối. Gặp nhà thơ ngoài đời cũng như trong thơ, luôn thể hiện sự nuối tiếc: 
Mưa chi mưa mãi
Buồn hết nửa đời xuân Mộng vàng không kịp hái.
Và cuối đời khi mái tóc đã điểm bạc, ông cầu
viện đến em thời gian và mong được sự thông cảm. Tuổi càng cao Lưu Trọng Lư
càng thấy cái đẹp của đời, lại càng tiếc nuối như đi ngược với dòng thời
gian. Trong văn chương và đặc biệt là thi ca, Lưu Trọng Lư có nhiều duyên nợ
với người con gái.
Ông từng tâm sự: Trong những tác phẩm của
tôi, tôi chỉ có một sự cộng tác rất tầm thường, rất dung dị, rất lương thiện...
ấy là sự cộng tác của những người đàn bà. Đôi mắt họ vẫn trong trẻo hiền lành
như một bến thu. Tiếng nói của họ vẫn là nhạc điệu của những nhạc điệu. Những
con vật xinh xinh ấy biết tỉa lông mày, đánh móng tay nhưng cũng biết nuôi tằm
quay tơ và dệt những tấm áo cho thể chất và cho linh hồn của nhân loại. Trong
tập Tiếng thu nổi lên vẫn là hình ảnh và tiếng lòng của người con gái đang
yêu thương, chờ đợi, nhớ mong.
Ngoài hình ảnh người mẹ kính yêu là những cô gái đang ở tuổi yêu đương dệt mộng tình trong đời và trong thơ. Lưu Trọng Lư hay nhắc đến những người con gái trong mộng, trong khung cửi, bên guồng sợi xe, cô em nhí nhảnh bên giậu mồng tơi, rồi cô gái giang hồ... Và sau cách mạng cũng vẫn là hình ảnh những người con gái trong cuộc đời mới, gánh vác việc chung không kém sức trai như cô gái ở hậu phương bên Ngò cải đơm hoa, O tiếp tế, rồi Người con gái sông Gianh, Em thời gian. Họ rất khác nhau nhưng có một điểm chung là giàu nữ tính và tình cảm yêu thích cái đẹp.
... Tôi còn nhớ sau khi đất nước thống nhất,
Bắc Nam sum họp, Lưu Trọng Lư đón nhà thơ Hoàng Trọng Miên, bạn thơ cũ đến
thăm. Ông nói với chị Lê Minh mời tôi đến chơi và nghe ông đọc thơ vừa sáng
tác. Tôi nhớ buổi gặp chỉ có ba người và khoảng một tiếng sau có thêm nhà sử
học Lê Văn Lan. Lưu Trọng Lư nói: Tôi muốn viết về người phụ nữ Việt Nam
trong chiến tranh như kiểu khúc ngâm chinh phụ. Người phụ nữ không chỉ buồn
và thụ động như cô chinh phụ xưa mà năng động, hiện đại nhưng vẫn nặng tâm tư
đợi chờ trong xa cách.
Trăng xoan - cái tên đó được ông tâm đắc. Tôi nhớ ông say sưa đọc thơ còn mọi người vừa nghe vừa uống rượu và nhấm nháp món thịt gà xé trộn với dưa chuột và hành tây, tác phẩm của chị Lê Minh. Anh Lư say mê nói, thỉnh thoảng lại ngâm và quên cả chuyện ăn. Cầm đũa lệch, nâng bát lên lại hạ xuống, với anh, thơ là linh hồn của cuộc gặp gỡ. Thỉnh thoảng anh lại hỏi từng người: Ý anh Lan thế nào, ý anh Đức thế nào?. 
Thơ Lưu Trọng Lư như ru trong mộng và mộng
chính là một phẩm chất của thơ, nhất là thơ xưa. Lê Tràng Kiều nhận xét: Thi
sĩ bao giờ cũng như sống trong một thế giới mông lung huyền ảo... Thi sĩ là một
luồng khói lam ẻo lả giữa cảnh chiều thu. Nhà thơ Hoàng Trung Thông cũng viết:
Những bài thơ của anh không sầu thì mộng, không mộng thì say và đã say thì
Giang hồ cõi ấy trọn đời phiêu linh. Trần Thanh Mại cũng gọi Lưu Trọng Lư là
thi sĩ giang hồ. Sự phiêu bạt trong những cảnh đời xa lạ trong thiên nhiên đẹp
đã tạo cho thơ của Lưu Trọng Lư chất phiêu lãng và thơ mộng. Nói như tác giả
Mộng và đời là hai sợi chỉ ngang dọc trên khung cửi. Đời đẻ ra mộng và mộng dệt
nên đời.
Cách mạng Tháng Tám đã tạo nên những đổi
thay cơ bản. Lưu Trọng Lư đã từ mộng ảo trở về với cuộc đời thực rất đẹp, hào
hùng. Cuộc đời mới, mùa thu lớn của cách mạng đã lôi cuốn ông, nhất là thời kỳ
ở chiến khu Thừa Thiên vào năm 1948. Lưu Trọng Lư tâm sự: Tôi đã bắt đầu làm
nhiều thơ. Thơ tôi phần lớn là những bài thiết thực và kịp thời nhưng rất thật,
rất sống. O tiếp tế chẳng hạn. Khi viết Ngò cải đơm hoa, Lưu Trọng Lư đã nói
về tâm trạng đẹp của người con gái hậu phương chăm lo sản xuất và chờ đợi người
thân chiến đấu trở về chờ chi anh về đây giữa đoàn quân chiến thắng.
Trong những năm kháng chiến chống Pháp, Lưu
Trọng Lư có những đổi thay cơ bản, lăn vào công việc say sưa, năng nổ. Thật
khó nhận ra một Lưu Trọng Lư mơ mộng thuở nào. Lưu Trọng Lư cũng tự nhận điều
đó: Nhìn lại những năm kháng chiến Nguyễn Tuân thường gọi đùa tôi là thằng
hùng hục và tôi gọi trêu Nguyễn Tuân là thằng ngất ngưởng. Có lẽ Nguyễn Tuân
gọi tôi như vậy cũng đúng. Khi đã giác ngộ mình đi vào cuộc chiến đấu không
chỉ bằng tấm lòng mà còn bằng những hành động cụ thể, bằng bất cứ công việc
gì miễn được góp phần vào thắng lợi của dân tộc...
HÀ MINH ĐỨC
Theo http://nhavantphcm.com.vn/  |
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét