Mưa qua thi ca Việt Nam

Mưa qua thi ca Việt Nam

“Đường về đêm nay vắng tanh
Dạt dào hạt mưa rớt nhanh
Lạnh lùng mưa xuyên áo tơi
Mưa chẳng yêu kiếp sống mong manh
Lầy lội qua muôn lối quanh
Gập ghềnh đường đi tối tăm
Nghe trẻ thơ thức giấc bùi ngùi…”
Trên đây là những lời ca thật ủ dột âm u, những màu sắc buồn bã của đêm mưa ướt át lạnh lùng trong bản nhạc “Kiếp nghèo” của nhạc sĩ Lam Phương. Vâng, nhạc sĩ Lam Phương đã đem “Mưa” vào âm nhạc Việt Nam.

KIẾP NGHÈO - Như Quỳnh

Những giọt mưa thánh thót rơi trong đêm khuya thanh vắng đã được nhạc sĩ tạo thành một giai điệu tuyệt vời nghe thật lâm ly não nùng.

Còn các nhà thơ thì sao? Họ có đem những giọt mưa ấy vào thi ca hay không? Nói đến mưa trong dòng thơ Việt, ta thấy nhiều nhà thơ đã sáng tác rất nhiều tác phẩm bất hủ khi nói về mưa bay trong đời.
Nói đến trời mưa là nói đến cảnh vật u buồn, ủ dột. Đường sá lầy lội ướt át triền miên. Mùa mưa là mùa của buồn bã âm u, mùa của hoang vắng lạnh ùng. Nhiều lúc nhìn mưa rơi ta thấy lòng buồn vời vợi. Buồn vì cảnh vật sao mà tiêu điều xơ xác, buồn vì đêm khuya nghe những giọt mưa thánh thót như nức nở bên thềm.
Ta hãy nghe bà Huyện Thanh Quan tả cảnh mưa rơi chiều thu qua những dòng thơ thật xơ xác tiêu điều:
“Thánh thót tàu tiêu mấy hạt mưa
Khen ai khéo vẽ cảnh tiêu sơ
Xanh om cổ thụ tròn xoe tán
Trắng xóa tràng giang phẳng lặng tờ”.
Thật vậy, cứ mỗi lần mưa rơi bao giờ ta cũng thấy cảnh vật thật tiêu sơ hiu quạnh. Cây cối như rũ rượi bơ phờ đứng dầm trong mưa qua những tháng ngày rét mướt. Nhất là cảnh bến đò ngày mưa ở miền quê hoang vắng mà thi sĩ Anh Thơ đã dệt nên những dòng thơ tứ tuyệt sau đây, làm cho ta thấy cảnh vật sao mà ủ rũ tiêu điều:
“Tre rũ rượi ven bờ chen ướt át
Chuối bơ phờ đầu bến đứng dầm mưa
Và dầm mưa dòng sông trôi rào rạt
Mặc con thuyền cắm lại đậu trơ trơ”.
(Bức Tranh Quê)
Cũng thế nhưng thi sĩ Trần Tế Xương lại tả cảnh trời mưa giữa đêm xuân, nhưng không phải với cây cối ủ rũ bơ phờ mà “Hết đối đèn khuya lại ngắm hoa”:
“Thánh thót mưa xuân ướt mái nhà
Gió đông gọi khách nhớ người xa
Bể trần lai láng, chiều lên xuống
Hết đối đèn khuya lại ngắm hoa”.
Tuy nhiên cho dù “Hết đối đèn khuya lại ngắm hoa”, nhưng một khi trời đã mưa thì không sao tránh khỏi sự buồn  bã được. Từ cổ chí kim, từ đông sang tây, chưa bao giờ ta nghe nói đến cảnh trời mưa nào mà vui cả.
Đã nói đến mưa là nói đến buồn thảm, tiêu điều. Nhất là đối với những người đang yêu mà lại xa nhau, thì trời mưa là sự ngăn cách, chia ly. Chính trời mưa đã làm cho những người đang yêu nhau cảm thấy buồn vời vợi vì phải xa cách nhau, để rồi nhìn mây trời bay về nơi vô định mà lòng nhung nhớ triền miên. Nhất là lúc đêm khuya thanh vắng nghe tiếng mưa rơi thánh thót ngoài hiên, rồi nằm thao thức nhớ người yêu. Lắm lúc chàng ngồi đếm từng ngày để xem trời mưa kéo dài bao lâu rồi mà không chịu tạnh để chàng gặp lại người yêu cho bỏ những đêm dài trằn trọc vì nhung nhớ. Nhà thơ Nguyễn Bính đã diễn tả những ý nghĩa trên qua những dòng thơ lục bát sau đây thật nhẹ nhàng:
“Tầm tầm giời cứ đổ mưa
Hết hôm nay nữa là vừa bốn hôm
Cô đơn buồn lại thêm buồn
Tạnh mưa bươm bướm biết còn sang chơi”.
Nhưng đau đớn thay! Biết bao đêm không ngủ vì tưởng nhớ người yêu rồi “Mùa thương tay đợi mắt chờ” đến héo mòn cả con tim. Nhưng khi trời quang mây tạnh, chàng vẫn không thấy nàng sang chơi nữa, nên chàng đã nức nở lệ sầu giữa dòng đời hiu quạnh vì vẫn còn đơn thương độc mã, một bóng một hình:
“Hôm nay mưa đã tạnh rồi
Tơ không hong nữa, bướm lười không sang
Bên hiên vẫn vắng bóng nàng
Rưng rưng… tôi gục xuống bàn rưng rưng
Nhớ con bướm trắng lạ lùng
Nhớ tơ vàng nữa, nhưng không nhớ nàng”.
(Nguyễn Bính)
Vì không gặp được nàng nên chàng lại nhớ, nhớ mãi nhớ hoài, nhớ thương rồi thương nhớ. Trời càng mưa chàng càng nhớ nhiều. Nhất là lúc trời mưa lại bay về trên xứ Huế, khiến cho cảnh vật sao mà buồn da diết:
“Trời mưa xứ Huế sao buồn quá
Cứ kéo dài ra đến mấy ngày
Nhớ ai, ai nhớ mà thương nhớ…”                         
(Nguyễn Bính)
Không phải chỉ có nhà thơ Nguyễn Bính mới nhớ người yêu khi trời mưa mà bất cứ ai khi có người yêu cũng đều nhớ nhung chất ngất, nhất là khi người yêu đó đã là đấng phu quân của mình rồi. Ta hãy nghe nhà thơ Vi Anh bày tỏ nỗi niềm nhung nhớ của mình đối với chồng qua bài “Mưa tím hoàng hôn” với những dòng thơ ngũ ngôn thật dễ thương và nhẹ nhàng:
“Mưa chiều bên sông vắng
Nhớ anh buồn bâng khuâng
Ngón tay em thầm lặng
Đưa tình vào mênh mông
Sợi tóc dài thương nhớ
Bềnh bồng trôi trong mưa
Cơn mưa chiều vội vã
Ướt đẫm chiều hoang liêu
Mưa hoàng hôn tím ngắt
Tím tà áo mây bay
Tím khung trời ước hẹn
Tím lòng em nhớ anh”.
(Vi Anh)
Tuy  nhiên, có nhiều người bất chấp cả trời mưa vẫn cố gắng tìm cách gặp người yêu vì đã lỡ hẹn hò từ trước. Chàng đi đến quán nhỏ bên đường nơi hè xưa phố cũ, quyết chí ngồi đợi chờ rồi quay mặt ra công trường nhìn mưa rơi lá đổ mà lòng buồn vời vợi, vì vẫn chưa thấy bóng dáng người yêu xuất hiện ở công trường:
“Mùa thu đêm mưa
Phố cũ hè xưa
Công trường lá đổ
Ngóng em kiên khổ phút giờ”.
(Cung Trầm Tưởng)
Đã thế, nhiều người lại thích đi trong mưa để tiễn người yêu về nhà sau giờ tan học. Hình ảnh chàng dắt tay người yêu đang còn tuổi học trò đi dưới mưa khi lá vàng rơi phủ ngập cả đại lộ hôn hoàng là hình ảnh đẹp tuyệt vời của những mối tình lãng mạn nhất trong thi ca Việt Nam. Sau khi tiễn đưa nàng về nhà, chàng bắt đầu nhớ nhung buồn bã để rồi phố xá cũng buồn theo dưới cơn mưa tầm tã ở phố đông:
“Đã một lần hình như xa xưa
Ta đưa em về dưới phố trời mưa
Cơn mưa tầm cuối giờ tan học
Rồi nhớ thương nhau mấy chẳng vừa
Đã một lần trời mưa phố đông
Ta nghe như ướt cả trong lòng
Đưa em con phố buồn như nước
Một kẻ đi rồi ta nhớ trông”.
(Song Nhị)
Ngược lại, có nhiều người hẹn mà lại không đến, để người yêu mỏi mắt chờ trông. Chiều thứ bảy trời mưa bay bay, nàng ngồi một mình trong phòng vắng, tay đợi mắt chờ mà lòng buồn vời vợi. Nàng ước mơ được chàng đến thăm rồi trao cho nàng những nụ hôn say đắm. Nhưng chàng vẫn không đến, chàng đã lỗi hẹn. Đúng là “hẹn mà không đến, sao đày đọa nhau. Ôi, chiều thứ bảy âu sầu!”:
“Chiều nay thứ bảy trời mưa
Sao anh không đến hẹn hò với em
Trời mưa ướt cả môi mềm
Sao anh không đến hôn em nghẹn ngào?
Cho em tìm ánh trăng sao
Đọng trong đáy mắt anh ngào ngạt hương”
“Trời mưa một bóng em gầy
Hẹn mà không đến, sao đày đọa nhau?
Ôi! Chiều thứ bảy âu sầu!!!”
(Hoàng Ngọc Thúy)
Nhưng nếu chàng không có người yêu thì mỗi lúc mưa bay về trong đời, chàng cũng cảm thấy lòng buồn man mác và “nghe trời nằng nặng, ta nghe buồn buồn”, để rồi nằm nghe mưa “rơi rơi… dìu dịu rơi rơi…, trăm muôn giọt nhẹ nối lời vu vơ”. Nhà thơ Huy Cận với bài “Buồn đêm mưa” đã cho ta thấy rõ điều đó qua mấy dòng thơ lục bát đầy tiếng mưa rơi:
“Đêm mưa làm nhớ không gian
Lòng run thêm lạnh nỗi hàn bao la
Tai nương nước giọt mái nhà
Nghe trời nằng nặng, nghe ta buồn buồn
Nghe đi rời rạc trong hồn
Những chân xa vắng dặm mòn lẻ loi…
Rơi rơi… dìu dịu rơi rơi…
Trăm muôn giọt nhẹ nối lời vu vơ…
Tương tư hướng lạc, phương mờ…
Trở nghiêng gối mộng, hững hờ nằm nghe
Gió về lòng rộng không che
Hơi may hiu hắt bốn bề tâm tư…”
Và điều chắc chắn khi thấy mưa rơi, ai ai cũng cảm thấy lòng buồn da diết, nhất là lúc “mưa mịt mờ ngọn cây, mưa xô rừng núi ngã”. Ta hãy nghe nhà thơ Huệ Thu nói về nỗi buồn xa vắng khi thấy trời mưa mãi mưa hoài:
“Ô hay trời lạ quá
Mưa hoài mấy bữa nay
Mưa buồn không thể tả
Mưa chảy dài ngọn lá
Mưa mịt mờ ngọn cây
Mưa xô rừng núi ngã
Mưa gió đùa tóc bay”.
(Huệ Thu)
Nói chung, bất cứ người nào khi thấy cảnh mưa rơi, dù là gió mưa bão bùng hay mưa bụi bay bay giữa phố phường cũng cảm thấy buồn man mác.
Có thể buồn vì quang cảnh tiêu điều xơ xác, ướt át lạnh lùng. Buồn vì nhung nhớ người yêu đôi bờ ngăn cách. Buồn vì đang giang hồ phiêu bạt ở đất khách quê người nên nhớ quê nhà, khi thấy cảnh trời chiều mưa rơi tầm tã vì tình hoài hương luôn luôn tiềm tàng mãi trong lòng người lữ khách.
Nhiều nhà thơ khi thấy mưa rơi rả rích lòng mình bỗng nhiên buồn diệu vợi. Mặc dầu ngoài trời mưa rơi như thác đổ, nhưng trong lòng vẫn khô cằn không có một giọt nước như bị hạn hán nhiều năm, bởi tâm hồn buồn bã triền miên vì những nỗi uẩn khúc u sầu cứ hiện về trong tâm khảm. Những nỗi uẩn khúc u sầu đó là tình hoài hương, là những ước mơ được trở về quê mẹ. Nhưng vì nghịch cảnh của cuộc đời nên những mơ ước đó vẫn chưa thực hiện được, đành phải tạm thời tha phương cầu thực thêm một thời gian nữa. Và ngày về cũng “chỉ độ đào bông”. Qua bài mưa rơi chốn cũ sau đây, nhà thơ Duy Lam đã cho ta thấy những u uẩn đó vẫn tiềm tàng mãi trong lòng để rồi “ngồi buồn đếm cả mênh mông của đời”:
“Trời mưa rả rích trời mưa
Lòng ta nức nở gió đùa hắt hiu
Mưa giăng mắc đón buổi chiều
Lòng ta hạn hán bao nhiêu năm ròng
Xếp chồng u uẩn trong lòng
Ngồi buồn đếm cả mênh mông của đời
Tha phương cầu thực mọi nơi
Trở về chốn cũ tơi bời gió mưa”.
(Duy Lam)
Nhắc đến quê hương tất cả mọi người ở đất khách ai cũng cảm thấy lòng buồn da diết.
Buồn vì xa quê nhà biền biệt không biết được ngày về thăm quê cũ, buồn vì nhớ lũy tre xanh bao bọc quanh làng, buồn vì nhớ những cánh đồng lúa bát ngát như những sóng lụa trôi trên lúa ở khắp miền thôn dã.
Đã thế nhìn mưa rơi, lòng người thường quặn thắt vì nhung nhớ quê nhà nghìn trùng xa cách. Ta hãy nghe nhà thơ Cung Diễm tả cái buồn khi mưa bay về trên phố vắng chiều đông:
“Trời buồn trời đổ mưa bay
Ta buồn không rượu để say thêm buồn
Giăng giăng từng sợi mưa tuôn
Lê thê như kéo nỗi buồn vô biên
Mưa gieo từng hạt ưu phiền
Dòng tâm tư chảy vào niềm thương đau
Giọt mưa không giọt ưu sầu
Buồn chi trời cũng rơi châu sụt sùi
Lạc loài một bóng chim côi
Bâng khuâng đôi cánh giữa trời tha hương
Bên kia bờ Thái Bình Dương
Tre xanh lúa ngát quê hương một trời
Mưa buồn chi lắm mưa ơi!
Trời mưa  không giọt mưa rơi trong lòng”.
(Cung Diễm)
Xem thế, ta thấy rằng nỗi buồn man mác của các nhà thơ thường là bất tận. Vì những nỗi buồn này vô bờ bến kéo dài triền miên, khi chúng bắt nguồn từ cái nhìn về phía mưa rơi rả rích.
Nhiều người, cuộc sống đã gặp những đau buồn chua xót vì phải sống bên cạnh người chồng chưa bao giờ tỏ tình yêu thương vì những ái ân lạt lẽo, lại thấy cảnh mưa rơi bay về giữa cuộc đời ảm đạm, cô tịch nên cảm thấy tâm hồn quá đau khổ như con chim đang bị nhốt trong lồng.
Ta hãy nghe nhà thơ T.T KH nức nở sầu thương như con chim đang quằn quại:
“Ngoài trời mưa gió xôn xao
Ai đem khóa chết chim vào lồng nghiêm
Ai đem lễ giáo giam em
Sống hờ trọn kiếp trong duyên trái đời”.
Tóm lại qua thi ca Việt Nam, ta thấy hầu hết các nhà thơ đã ngụp lặn trong mưa gió bão bùng để sáng tác nên những dòng thơ phủ ngập cả mưa rơi, gió thổi, để lại cho đời những tác phẩm về mưa thật bất hủ, tuyệt vời.

15/10/2015

Dương Viết Điền

Theo https://minhduchoaitrinh.wordpress.com/