Hỡi cô cắt cỏ

Hỡi cô cắt cỏ

Lục bát có vẻ không là thể thơ sở trường của một nhà thơ tự do phóng khoáng không chấp nhận mọi luật lệ khuôn phép như Đỗ Nam Cao. Suốt gần 40 năm làm thơ, Cao chỉ có trên dưới 10 bài thơ lục bát. Hóa ra, Cao hiểu làm lục bát hay quá khó, làm lục bát có bản sắc riêng càng khó hơn nhiều. Đây là thể thơ mơ ước của Đỗ Nam Cao, chỉ khi thấy đầy đủ nội lực anh mới dám làm lục bát. 5 bài thơ ngắn và nhất là trường ca “Hỡi cô cắt cỏ” tôi giới thiệu dưới đây cho thấy Đỗ Nam Cao đã tạo nên một thứ lục bát rất hay của riêng mình, để không phải xấu hổ với ca dao dân ca, với Nguyễn Du, Nguyễn Bính, Nguyễn Duy…
NHÀ THƠ NGUYỄN THẾ KHOA giới thiệu
HÀ NỘI MÙA ĐÔNG
Người im xe điếu tay cầm
Nuốt vào khói nước trầm trầm trông mưa
Tường rêu góc phố ai chờ
Cành bàng khô những gió mùa lượn quanh
Hồ Gươm ghế đá vắng tanh
Chiều Cổ Ngư nắng tắt nhanh trên đường
Sông Hồng
Ô ngô lên thắm bãi bồi
Người ơi nhớ nhé mai rồi bẻ ngô
Để thơm hè phố xửa xưa
Lửa than hồng quạt vào mưa lạ lùng
Nhà ai quấn chiếc chăn bông
Dấu trong chăn ấm lòng không nghĩ nhiều
Mênh mông góc phố buổi chiều
Tôi đi qua gió
Thổi nhiều hơn lên
Ở LÀNG ĐẠI PHÙNG
Xa quê lâu thiệt là lâu
Tôi về ngủ dưới dàn trầu mẹ tôi
Đêm trăng trắng tựa cục vôi
Mắt cay cay miệng à ơi mơ màng
Trong mơ rớt lá trầu vàng
Rớt mo cau rớt cô nàng xửa xưa
Em tươi tắn nụ cười mưa
Hoa xoan ướt mà em chưa lấy chồng
Ngon ơ cái khúc cải ngồng
Ngậm trong miệng mãi chịu không nuốt vào
Áo xanh áo đỏ cào cào
Bay trong hương lúa giã chào làng quê
Nhà cao phố rộng tôi về
Thương con săn sắt ngủ mê giếng chùa
Đêm 4.8.2002
NGÕ NHÀ EM
Tặng Ng. H
Ngõ nhà em có còn không
Còn cây bòng mấy quả bòng đòng dưa
Ngõ nhà em có còn mưa
Bìm bìm leo bìm bìm xưa có còn
Ngõ nhà em bé cỏn con
Còn sâu hun hút còn thon thót chờ
Ngõ nhà em đó bây giờ
Tôi đi qua ngõ ngõ hờ hững tôi
Ngõ nhà em gió chao ôi
Còn con đom đóm chưa thôi lập loè
Làng Đại Phùng, 2.2007
CÓ KHÔNG
Có không trong cõi vĩnh hằng
Có cô cắt cỏ có trăng lưỡi liềm
Có không trong cõi thần tiên
Rượu ngon lại uống bạn hiền lại chơi
Chỉ còn sờ sợ chút thôi
Có thơ không để tôi rơi xuống trần
11.2011
HỠI CÔ CẮT CỎ
Bờ đê vắng nghé vắng trâu
Không quai nón tuột không câu hẹn hò
Đầm sen không gió hững hờ
Đường thôn không ngõ thập thò bóng trăng
Chiếc liềm ai nỡ đem quăng
Vào trong dĩ vãng xa xăm mịt mờ
Đền thiêng hóa thánh lậy thờ
Hỡi cô cắt cỏ bây giờ ở đâu
Quạnh hiu bến mộng thả câu
Giật lên được chỉ phép màu mà thôi
Chợt vầng mây sáng rực trời
Hiển linh thánh Tản cả cười cùng cô
Mưa rào rạch nước cá rô
Tôi bơi ngược đến kiệt khô sức mình
Sống là trống thúc thình thình
Chết vác vai những cột đình gốc đa
Xiêu xiêu quán chợ bà mưa
Mưa mưa cha đã cầy bừa ruộng xong
Áo tơi rũ xuống mặt đồng
Mẹ đi cấy mạ mãi còng cả lưng
Mũi trâu vẹo vọ dây thừng
Năm đôi ba vụ nửa mừng nửa lo
Mờ xa lã sã cánh cò
Bóng cô cắt cỏ lò dò trong mưa
Tôi ngồi ngẫm dưới sao thưa
Lập lòe đom đóm hiểu chưa thấu làng
Nắng đá ong
Chim cu mượt
Mươn mướt giếng làng
Ganh gánh nước trong
Chân trần nhân nhấn ngó sen
Tóc tha thả lưng nhây nhẩy
Khuất sau ngõ thơm hoa bưởi
Bướm vàng còn con nhấp nhới
Con còn phấp phới ruổi chơi
Thì em xỉnh xinh
Em xinh em đứng một mình được a
Tim tím hoa cà
Biêng biếc tầm xuân
Muốn tình gửi má bồ quân
Gửi môi quả nhót gửi chân cửa chùa
Hỡi em Tấm của ngày xưa
Hỡi cô thôn nữ nắng mưa tảo tần
Tứ thời cái áo tứ thân
Hỡi cô cắt cỏ của thần Tản Viên
Còn riêng cái yếm hoa hiên
Thì quên đi nhé bạc tiền quên đi
Sợi rơm thơm tổ chim ri
Ổ rơm vàng nói lên gì hỡi cô
Tôi đi mò ốc móc cua
Móc mò gẫy cả lưng chưa thấy nàng
Em về chết chú kiến càng
Động tình kiến đã vội vàng bỏ đi
Để bà mãi mãi son môi
Để ông mãi ống bình vôi củ hành
Thôi sao được
Anh đánh cược
Chiếc lược sừng trâu
Một xâu lá bưởi
Một chuỗi hạt cườm
Lườm lườm nguýt nguýt lườm lườm
Ừ lươn ừ lẹo
Một tẻo tèo teo
Thật thà anh sẵn đem theo
Một keo đánh vật
Nếu anh thua thật
Anh mất yếm đào
Yếm xanh yếm trắng yếm nào
Một đàn cào cào
Một ao củ ấu
Một đấu tám xoan
Một rằng ngoan hai rằng ngoan
Đòng đong cân cấn khoan khoan mại cờ
Một con cò bợ bơ vơ
Một con nghé ngọ cọ bờ vai em
Tiếng chầy thình thịch đêm đêm
Tiếng kêu con vạc kêu mềm bờ ao
Lặng thinh tiếng phải lòng nhau
Ngoài sân ngan ngát hương cau tiếng gà
Tiếng rên nặng nhọc của bà
Đuôi trâu quật muỗi sau nhà nửa đêm
Chõng tre ngủ gió hây thềm
Tóc hương bồ kết ướt nhèm bờ vai
Chợt nghe như tiếng thở dài
Cối khuya ngừng giã gạo ai trắng rồi
Hỡi cô cắt cỏ của tôi
Lấm lem xin cứ nhích ngồi lại đây
Tay nâng bím tóc nặng dầy
Gió cây vối thổi khô đầy đặn trăng
Thì chàng với thiếp
Khiêm khiếp mắt nàng
Bổ đôi quả cau một nhát
Chẻ sợi lạt mỏng tang
Quạt đan gió cuồn cuộn sang
Mát suốt cả làng
Mát ơi võng lọng theo chàng về dinh
Dinh tùng dinh
Dinh tùng dinh
Dinh dính nhựa mít
Dinh dính vôi
Buồn vui dinh dính
Gió đi qua đình
Em đi qua đình
Thì mình em cũng quả tình nem Phùng
Để anh lúng túng
Để bông hoa súng
Để nhện giăng tơ
Để con sin sít chui nhủi
Để con bổ củi bổ hoảng
Để choáng thằng Bờm
Chui vào đống rơm
Ăn cơm nắm
Ngắm sao
Mơ đến ngày nảo ngày nao
Mưa rào tháng chạp
Ngồi ngáp chờ sung
Rụng trúng thành hoàng
Long sàng tre chõng của chàng
Cánh sen nở võng ru nàng bống tiên
Thì thôi về bãi Tự Nhiên
Để em tắm để thánh hiền lòi ra
Con vua cũng thể đàn bà
Dẫu chàng đánh dậm vưỡn là đàn ông
Ôi Tiên Dung hỡi Tiên Dung
Giọt phù sa mẹ sông Hồng đẻ đau
Đất trời đã gả trầu cau
Thiếp chàng duyên nợ từ đâu hỡi thần
Hoa thơm ong chích bướm vần
Nên chồng nên vợ còn ngần ngại sao
Sông dài bãi rộng trời cao
Màn anh đã mắc em vào động tiên
Cực xinh cái núm đồng tiền
Hỡi cô cắt cỏ chiếc liềm của ai
Cười lên trăng đã hoa nhài
Yếm em nõn thế lược cài vào đâu
Hội xuân trống động mái đình
Chân đu đã nhún đã tình lả lơi
Vút lên chóng cả mặt trời
Cho bay đi hết chuyện đời đảo điên
Bay đi cái túi không tiền
Vuông khăn dải yếm chiếc liềm bay đi
Thoảng nghe trong gió xuân thì
Bầy chim chích khúc khích gì với nhau
Hội giã La hãy mau mau*
Mau chân kẻo chậm
Mau tay
Tay ải tay ai
Tay nắm cổ tay
Tay lần giải yếm
Cởi ra hội hè
Nhè nhẹ thôi
Nhẹ
Ngực e ấp ngực
Rất mực thần tiên
Đuốc đèn chợt sáng bừng lên
Trai hoan hỉ gái ngả nghiêng
Rõ hiền
Bây giờ má lúm đồng tiền
Là duyên lợi nhuận
Thuần phong
Mỹ tục
Đùng đục nhờ nhờ
Tôi đi đặt vó bỏ lờ
Nặng tay kéo những nghi ngờ hết thôi
Hỡi cô cắt cỏ trên trời
Làm cho chú cuội tuột rơi xuống làng
Nên tôi luôn tự dối lòng
Nên tôi luôn nói dối nàng của tôi
Đeo con cóc kiện ông trời
Đeo con kiến kiện củ khoai làm gì
Tò vò ngồi khóc tỉ ti
Còn trai méo miệng ỉ i mình tài
Liềm cùn tôi đã đem mài
Áo xưa đổi vạt cô hài lòng chưa
Cỏ ùn xanh ngẩn cơn mưa
Héo hon chân mạ hạn trưa cháy lòng
Nếu mà chỉ giận chỉ hờn
Thả cho cái nón tôi còn buộc quai
Chiều lơ lửng lửng lơ kìa
Bãi sông ngàn mía đang lìa bờ trôi
Níu vào đê níu vào thôi
Rối tinh lên cái yếm sồi của em
Mướt mườn mượt cỏ ôi mềm
Ngả lưng xuống cỏ cực niềm hoan ca
Ròn tan vỡ vội tiếng gà
Bao nhiêu con dế khóc òa cả lên
Ơi giời ơi trăng lưỡi liềm
Ơ em đang cắt cỏ miền thiên thai
Cô kia cắt cỏ cùng ai
Hỡi cô đang cắt cỏ ngoài bờ đê
Áo nâu non em sẽ về
Em về làm dâu
Làm dâu nuôi tằm
Đôi mắt lá dăm
Rượu tăm
Uống đêm trăng rằm
Ướt đằm lòng tôi
Xa rồi xa mãi người ơi
Hỡi cô cắt cỏ của tôi xa rồi
Còn không
Em lấy chồng chưa
Trời mưa ướt lá trầu vàng
Ướt em em chịu ướt chàng em thương
Mười thương thương lấy một thôi
Thương cau bổ nửa thương vôi quết trầu
Trầu cau đám cưới đỏ môi
Vui hơn tết lễ kết đôi Châu Trần
Nàng Bân nhớ rét nàng Bân
Áo em may muộn còn cần đến nay
Còn tôi còn mớ trầu cay
Còn ba đồng tiếc lắm thay nên liều
Trèo lên ngọn gió cánh diều
Trăng mồng tư trẩy liềm yêu tặng nàng
À ơi ơi hỡi à
Thằng cuội ngồi gốc cây đa
Để trâu ăn lúa gọi cha ời ời
Sao không gọi mẹ cuội ơi
Sao không gọi cái yếm sồi xửa xưa
Mẹ còn ăn bát riêu cua
Thì thừa sữa lạ nuôi vua mọi thời
* Hội giã La (Hoài Đức – Hà Tây) có chuyện kể rằng: Ở làng La, đêm giã đám đèn đuốc đang sáng bỗng tự nhiên vụt tắt. Lúc này trai gái đi hội được tự do “nắm cổ tay lần giải yếm”.
12/10/2023
Đỗ Nam Cao 
Theo https://vanvn.vn/