Hỡi cô cắt cỏ

Lục bát có vẻ không là thể thơ sở trường của một nhà thơ tự do phóng khoáng không chấp nhận mọi luật lệ khuôn phép như Đỗ Nam Cao. Suốt gần 40 năm làm thơ, Cao chỉ có trên dưới 10 bài thơ lục bát. Hóa ra, Cao hiểu làm lục bát hay quá khó, làm lục bát có bản sắc riêng càng khó hơn nhiều. Đây là thể thơ mơ ước của Đỗ Nam Cao, chỉ khi thấy đầy đủ nội lực anh mới dám làm lục bát. 5 bài thơ ngắn và nhất là trường ca “Hỡi cô cắt cỏ” tôi giới thiệu dưới đây cho thấy Đỗ Nam Cao đã tạo nên một thứ lục bát rất hay của riêng mình, để không phải xấu hổ với ca dao dân ca, với Nguyễn Du, Nguyễn Bính, Nguyễn Duy…

NHÀ THƠ NGUYỄN THẾ KHOA giới thiệu

HÀ NỘI MÙA ĐÔNG

Người im xe điếu tay cầm

Nuốt vào khói nước trầm trầm trông mưa

Tường rêu góc phố ai chờ

Cành bàng khô những gió mùa lượn quanh

Hồ Gươm ghế đá vắng tanh

Chiều Cổ Ngư nắng tắt nhanh trên đường

Sông Hồng

Ô ngô lên thắm bãi bồi

Người ơi nhớ nhé mai rồi bẻ ngô

Để thơm hè phố xửa xưa

Lửa than hồng quạt vào mưa lạ lùng

Nhà ai quấn chiếc chăn bông

Dấu trong chăn ấm lòng không nghĩ nhiều

Mênh mông góc phố buổi chiều

Tôi đi qua gió

Thổi nhiều hơn lên

 

Ở LÀNG ĐẠI PHÙNG

 

Xa quê lâu thiệt là lâu

Tôi về ngủ dưới dàn trầu mẹ tôi

Đêm trăng trắng tựa cục vôi

Mắt cay cay miệng à ơi mơ màng

Trong mơ rớt lá trầu vàng

Rớt mo cau rớt cô nàng xửa xưa

Em tươi tắn nụ cười mưa

Hoa xoan ướt mà em chưa lấy chồng

Ngon ơ cái khúc cải ngồng

Ngậm trong miệng mãi chịu không nuốt vào

Áo xanh áo đỏ cào cào

Bay trong hương lúa giã chào làng quê

Nhà cao phố rộng tôi về

Thương con săn sắt ngủ mê giếng chùa

 

Đêm 4.8.2002

 

NGÕ NHÀ EM

Tặng Ng. H

 

Ngõ nhà em có còn không

Còn cây bòng mấy quả bòng đòng dưa

Ngõ nhà em có còn mưa

Bìm bìm leo bìm bìm xưa có còn

Ngõ nhà em bé cỏn con

Còn sâu hun hút còn thon thót chờ

Ngõ nhà em đó bây giờ

Tôi đi qua ngõ ngõ hờ hững tôi

Ngõ nhà em gió chao ôi

Còn con đom đóm chưa thôi lập loè

 

Làng Đại Phùng, Tháng 02.2007

 

CÓ KHÔNG

 

Có không trong cõi vĩnh hằng

Có cô cắt cỏ có trăng lưỡi liềm

Có không trong cõi thần tiên

Rượu ngon lại uống bạn hiền lại chơi

Chỉ còn sờ sợ chút thôi

Có thơ không để tôi rơi xuống trần

 

11.2011

Tranh của họa sĩ Lê Trần Thanh Thủy

HỠI CÔ CẮT CỎ

 

Bờ đê vắng nghé vắng trâu

Không quai nón tuột không câu hẹn hò

Đầm sen không gió hững hờ

Đường thôn không ngõ thập thò bóng trăng

Chiếc liềm ai nỡ đem quăng

Vào trong dĩ vãng xa xăm mịt mờ

Đền thiêng hóa thánh lậy thờ

Hỡi cô cắt cỏ bây giờ ở đâu

Quạnh hiu bến mộng thả câu

Giật lên được chỉ phép màu mà thôi

Chợt vầng mây sáng rực trời

Hiển linh thánh Tản cả cười cùng cô

Mưa rào rạch nước cá rô

Tôi bơi ngược đến kiệt khô sức mình

Sống là trống thúc thình thình

Chết vác vai những cột đình gốc đa

 

Xiêu xiêu quán chợ bà mưa

Mưa mưa cha đã cầy bừa ruộng xong

Áo tơi rũ xuống mặt đồng

Mẹ đi cấy mạ mãi còng cả lưng

Mũi trâu vẹo vọ dây thừng

Năm đôi ba vụ nửa mừng nửa lo

Mờ xa lã sã cánh cò

Bóng cô cắt cỏ lò dò trong mưa

Tôi ngồi ngẫm dưới sao thưa

Lập lòe đom đóm hiểu chưa thấu làng

 

Nắng đá ong

Chim cu mượt

Mươn mướt giếng làng

Ganh gánh nước trong

Chân trần nhân nhấn ngó sen

Tóc tha thả lưng nhây nhẩy

Khuất sau ngõ thơm hoa bưởi

Bướm vàng còn con nhấp nhới

Con còn phấp phới ruổi chơi

Thì em xỉnh xinh

Em xinh em đứng một mình được a

Tim tím hoa cà

Biêng biếc tầm xuân

Muốn tình gửi má bồ quân

Gửi môi quả nhót gửi chân cửa chùa

Hỡi em Tấm của ngày xưa

Hỡi cô thôn nữ nắng mưa tảo tần

Tứ thời cái áo tứ thân

Hỡi cô cắt cỏ của thần Tản Viên

Còn riêng cái yếm hoa hiên

Thì quên đi nhé bạc tiền quên đi

Sợi rơm thơm tổ chim ri

Ổ rơm vàng nói lên gì hỡi cô

 

Tôi đi mò ốc móc cua

Móc mò gẫy cả lưng chưa thấy nàng

Em về chết chú kiến càng

Động tình kiến đã vội vàng bỏ đi

Để bà mãi mãi son môi

Để ông mãi ống bình vôi củ hành

 

Thôi sao được

Anh đánh cược

Chiếc lược sừng trâu

Một xâu lá bưởi

Một chuỗi hạt cườm

Lườm lườm nguýt nguýt lườm lườm

Ừ lươn ừ lẹo

Một tẻo tèo teo

Thật thà anh sẵn đem theo

Một keo đánh vật

Nếu anh thua thật

Anh mất yếm đào

Yếm xanh yếm trắng yếm nào

Một đàn cào cào

Một ao củ ấu

Một đấu tám xoan

Một rằng ngoan hai rằng ngoan

Đòng đong cân cấn khoan khoan mại cờ

Một con cò bợ bơ vơ

Một con nghé ngọ cọ bờ vai em

Tiếng chầy thình thịch đêm đêm

Tiếng kêu con vạc kêu mềm bờ ao

Lặng thinh tiếng phải lòng nhau

Ngoài sân ngan ngát hương cau tiếng gà

Tiếng rên nặng nhọc của bà

Đuôi trâu quật muỗi sau nhà nửa đêm

Chõng tre ngủ gió hây thềm

Tóc hương bồ kết ướt nhèm bờ vai

Chợt nghe như tiếng thở dài

Cối khuya ngừng giã gạo ai trắng rồi

Hỡi cô cắt cỏ của tôi

Lấm lem xin cứ nhích ngồi lại đây

Tay nâng bím tóc nặng dầy

Gió cây vối thổi khô đầy đặn trăng

Thì chàng với thiếp

Khiêm khiếp mắt nàng

Bổ đôi quả cau một nhát

Chẻ sợi lạt mỏng tang

Quạt đan gió cuồn cuộn sang

Mát suốt cả làng

Mát ơi võng lọng theo chàng về dinh

 

Dinh tùng dinh

Dinh tùng dinh

Dinh dính nhựa mít

Dinh dính vôi

Buồn vui dinh dính

Gió đi qua đình

Em đi qua đình

Thì mình em cũng quả tình nem Phùng

Để anh lúng túng

Để bông hoa súng

Để nhện giăng tơ

Để con sin sít chui nhủi

Để con bổ củi bổ hoảng

Để choáng thằng Bờm

Chui vào đống rơm

Ăn cơm nắm

Ngắm sao

Mơ đến ngày nảo ngày nao

Mưa rào tháng chạp

Ngồi ngáp chờ sung

Rụng trúng thành hoàng

Long sàng tre chõng của chàng

Cánh sen nở võng ru nàng bống tiên

Tranh của họa sĩ Lê Trần Thanh Thủy

Thì thôi về bãi Tự Nhiên

Để em tắm để thánh hiền lòi ra

Con vua cũng thể đàn bà

Dẫu chàng đánh dậm vưỡn là đàn ông

Ôi Tiên Dung hỡi Tiên Dung

Giọt phù sa mẹ sông Hồng đẻ đau

Đất trời đã gả trầu cau

Thiếp chàng duyên nợ từ đâu hỡi thần

Hoa thơm ong chích bướm vần

Nên chồng nên vợ còn ngần ngại sao

Sông dài bãi rộng trời cao

Màn anh đã mắc em vào động tiên

Cực xinh cái núm đồng tiền

Hỡi cô cắt cỏ chiếc liềm của ai

Cười lên trăng đã hoa nhài

Yếm em nõn thế lược cài vào đâu

 

Hội xuân trống động mái đình

Chân đu đã nhún đã tình lả lơi

Vút lên chóng cả mặt trời

Cho bay đi hết chuyện đời đảo điên

Bay đi cái túi không tiền

Vuông khăn dải yếm chiếc liềm bay đi

Thoảng nghe trong gió xuân thì

Bầy chim chích khúc khích gì với nhau

 

Hội giã La hãy mau mau*

Mau chân kẻo chậm

Mau tay

Tay ải tay ai

Tay nắm cổ tay

Tay lần giải yếm

Cởi ra hội hè

Nhè nhẹ thôi

Nhẹ

Ngực e ấp ngực

Rất mực thần tiên

 

Đuốc đèn chợt sáng bừng lên

Trai hoan hỉ gái ngả nghiêng

Rõ hiền

Bây giờ má lúm đồng tiền

Là duyên lợi nhuận

Thuần phong

Mỹ tục

Đùng đục nhờ nhờ

Tôi đi đặt vó bỏ lờ

Nặng tay kéo những nghi ngờ hết thôi

 

Hỡi cô cắt cỏ trên trời

Làm cho chú cuội tuột rơi xuống làng

Nên tôi luôn tự dối lòng

Nên tôi luôn nói dối nàng của tôi

Đeo con cóc kiện ông trời

Đeo con kiến kiện củ khoai làm gì

Tò vò ngồi khóc tỉ ti

Còn trai méo miệng ỉ i mình tài

Liềm cùn tôi đã đem mài

Áo xưa đổi vạt cô hài lòng chưa

Cỏ ùn xanh ngẩn cơn mưa

Héo hon chân mạ hạn trưa cháy lòng

Nếu mà chỉ giận chỉ hờn

Thả cho cái nón tôi còn buộc quai

 

Chiều lơ lửng lửng lơ kìa

Bãi sông ngàn mía đang lìa bờ trôi

Níu vào đê níu vào thôi

Rối tinh lên cái yếm sồi của em

Mướt mườn mượt cỏ ôi mềm

Ngả lưng xuống cỏ cực niềm hoan ca

Ròn tan vỡ vội tiếng gà

Bao nhiêu con dế khóc òa cả lên

Ơi giời ơi trăng lưỡi liềm

Ơ em đang cắt cỏ miền thiên thai

Cô kia cắt cỏ cùng ai

Hỡi cô đang cắt cỏ ngoài bờ đê

Áo nâu non em sẽ về

Em về làm dâu

Làm dâu nuôi tằm

Đôi mắt lá dăm

Rượu tăm

Uống đêm trăng rằm

Ướt đằm lòng tôi

 

Xa rồi xa mãi người ơi

Hỡi cô cắt cỏ của tôi xa rồi

Còn không

Em lấy chồng chưa

Trời mưa ướt lá trầu vàng

Ướt em em chịu ướt chàng em thương

Mười thương thương lấy một thôi

Thương cau bổ nửa thương vôi quết trầu

Trầu cau đám cưới đỏ môi

Vui hơn tết lễ kết đôi Châu Trần

Nàng Bân nhớ rét nàng Bân

Áo em may muộn còn cần đến nay

Còn tôi còn mớ trầu cay

Còn ba đồng tiếc lắm thay nên liều

Trèo lên ngọn gió cánh diều

Trăng mồng tư trẩy liềm yêu tặng nàng

 

À ơi ơi hỡi à

Thằng cuội ngồi gốc cây đa

Để trâu ăn lúa gọi cha ời ời

Sao không gọi mẹ cuội ơi

Sao không gọi cái yếm sồi xửa xưa

Mẹ còn ăn bát riêu cua

Thì thừa sữa lạ nuôi vua mọi thời

 

Hà Nội – Hà Đông, La Khê 9.2004

ĐỖ NAM CAO

_______________________

* Hội giã La (Hoài Đức – Hà Tây) có chuyện kể rằng: Ở làng La, đêm giã đám đèn đuốc đang sáng bỗng tự nhiên vụt tắt. Lúc này trai gái đi hội được tự do “nắm cổ tay lần giải yếm”.

12/10/2023

Đỗ Nam Cao 

Theo https://vanvn.vn/