Những cánh bướm

Những cánh bướm

Mùa xuân năm 2008, Nguyễn cùng với gia đình và cháu gái Nguyệt Quỳnh đi chơi ở vườn hoa Arboretum, cạnh hồ White Rock Lake ở Dallas. Đây là dịp vui mỗi năm mới có một lần. Vườn Arboretum có tới mấy trăm ngàn bông tulip và thủy tiên vàng nở rộ. Người đi chơi như trẩy hội, có ban nhạc kèn trống vang lừng. Cùng với tiếng nhạc bay lên, những cánh bướm màu vàng cũng lượn vòng trên những vạt hoa. Nguyễn trông thấy, vội nắm tay bé Nguyệt Quỳnh đuổi theo từ bờ cỏ này sang bờ cỏ khác. Ôi vui quá là vui. Đoạn phim ngắn ấy, do mẹ của bé quay, lâu lâu lại được chiếu lên cho cả nhà xem. Thỉnh thoảng trong những buổi sum họp gia đình bố mẹ bé lại nhắc tới. Riêng Nguyễn, tự nhủ với mình: “Hãy luôn luôn để cho những cánh bướm nhắc nhở chúng ta về ấu thời và những ngày tươi đẹp trong đời”.

Giờ đây, trời lại vào xuân, và Nguyễn lại nhớ tới những cánh bướm. Mùa đông vừa qua, nhân xem tờ phụ trương của báo “Dallas Morning News”, Nguyễn tình cờ đọc thấy cái tựa đề hấp dẫn “Vine keeps butterflies happy in winter”. Quái lạ nhỉ, mùa đông lạnh thế mà bướm cũng hạnh phúc nhởn nhơ được nhỉ, mà sở dĩ được thế là nhờ những cái hoa trên thân cây nho. Bài báo viết: “Mùa đông và bướm thường không đi song đôi với nhau trong trí nhiều người. Tuy nhiên, nhờ đem trồng những cây nhiều hoa trong cảnh quan chúng ta nên làm thay đổi được thói quen của loài bướm, khiến chúng có thể bay suốt bốn mùa trên những vùng đất của miền Bắc Texas này.”

Ở trên, chúng ta có nói đến loại hoa của cây leo như cây nho. Hoa này có tên passionflower (hoa đam mê), gồm có loài passionflower của bản địa, có tên maypop và yellow passionflower, và loài lấy giống từ Brazil có tên blue crown passionflower. Chính loại blue crown passionflower này đã rù quyến những cánh bướm màu sặc sỡ của vùng vịnh có tên là Gulf fritillary về trong mùa đông nhờ những vùng lá xanh tươi và hoa nhiều nhụy. Mặc dù bạn phải chờ tới mùa hè mới thấy loài cây blue crown passionflower mọc đầy, nhưng giữa mùa đông tại vùng Bắc Texas này thỉnh thoảng bạn cũng thấy một dải mầu xanh điểm hoa vàng nhạt quyến rũ bướm về.

Người Mỹ yêu hoa và chim chóc. Chẳng những thế, họ còn yêu bướm. Và có thể nói xứ đồng cỏ Texas là thiên đường của loài bướm. Mùa đông, như đã thấy trên, người ta trồng cây blue crown passionflower trong vườn để giữ bướm. Mùa xuân, dân Texas có cây cỏ sữa xứ Mễ (Mexican milkweed) để dụ loài bướm chúa monarch bay về. Năm nay, đàn bướm chúa trú đông từ Mễ Tây Cơ lại làm chuyến lãng du qua miền đất này. Trên phụ trang Guide Daily của tờ Dallas Morning News ngày 12 tháng 3 vừa qua đăng hình một con bướm chúa tuyệt đẹp. Nó đậu trên những chùm hoa trúc đào đỏ rực, nổi bật trên những vùng lá xanh. Đôi cánh của bướm chúa màu hổ hoàng (ocre jaune) thật rực rỡ, chung quanh viền đen. Ở hai đầu cánh là những đốm vàng đỏ. Nguyễn xem kỹ và đếm từng chấm một. Ôi, sao những đốm màu này đều nhau thế, ở hai bên đầu cánh. Có họa sĩ nào vẽ được một cánh bướm như thế không. Vườn hoa Arboretum tới đây sẽ đầy bướm chúa. Bé Nguyệt Quỳnh lại có những giây phút tưng bừng chạy theo những cánh bướm màu sặc sỡ. Nguyễn mong rằng tất cả các bé trên thế gian này đều được vui như vậy. Và sẽ không có bé nào bị đói, bị lạnh hay đi lang thang cù bơ cù bất.

Trở về với những cánh bướm trong đời. Hồi làm phát thanh ở Đà Lạt, có lúc Nguyễn và Châu Trị thuê phòng ở cuối đường Hoàng Diệu, gần những vạt cỏ đồng. Đêm, trời mưa, bướm từ bên ngoài bay qua cửa sổ vào phòng tìm hơi ấm của ánh đèn. Trời, đẹp ơi là đẹp. Những cánh bướm bằng bàn tay đậu trên tường, tạo thành một bức họa trang trí chưa nơi nào có. Đặc biệt, Nguyễn còn nhớ một cánh bướm màu nhung tím, điểm những chấm vàng và đỏ chói lọi. Nó là hình ảnh của ai thế nhỉ? Sophia Loren trong Orchidée Noire chăng. Hay Juliette Greco khi đứng hát ở Café Tabou đầy khói thuốc và nhạc Jazz trong khu Saint Germain. Hoặc giả đó là người về từ viễn phố? Không biết là ai nữa nhưng cánh bướm màu nhung tím thời trẻ ấy đã mang lại cho Nguyễn biết bao cảm xúc. Những năm đi tù ở Hoàng Liên Sơn ngoài Bắc, Nguyễn lại gặp những cánh bướm như thế nhưng nó bay vào cõi oan khốc với đá xanh và đất tù pha màu máu. Hồi ở trại Z30C Hàm Tân, Nguyễn và các bạn trong những buổi chiều mùa xuân đứng cuốc đất ven rừng lại thấy từng đàn, từng đàn bướm đủ màu từ rừng xa bay về.

Chúng như trôi dưới nắng chiều. Có con còn chậm bước, bay tới đậu trên đầu cán cuốc khiến Nguyễn nhớ tới bài thơ Haiku của một nhà thơ Nhật Bản (hình như là Basho?). Con bướm trong bài thơ đậu trên đầu gậy và theo thiền sư vào cõi không màu an nhiên tĩnh tại. Tới đây, có nên nhắc tới cánh bướm của Trang Chu không nhỉ? Thật sự, Nguyễn không biết làm người vui hay làm bướm vui. Nhưng nhìn bướm bay thì vui thiệt. Và Nguyễn chợt nhớ tới một chi tiết lý thú trong Trăm Trăm Năm Cô Đơn (One hundred Years of Solitude) của Gariel Garcia Marquez: Một nhân vật nữ trong truyện hiện thân của nhan sắc nùng diễm khiến ai nhìn cũng mê (hiểu theo nghĩa đen) đến nỗi khi nàng tắm (chắc là vây màn tắm ngoài trời) bướm từng đàn đủ màu sặc sỡ bay về đậu quanh nàng, tạo thành một bức tranh tuyệt tác.

Tới đây, Nguyễn nhớ lại một truyện ngắn và một giấc mơ. Một đêm, người chồng trong truyện (hình như là Bóng Người Trong Sương Mù của Nhất Linh) đang lái tàu qua vùng đồi núi bỗng nhìn thấy một bóng người áo trắng bay lượn trước tàu. Hoảng hốt, người lái tàu cho tàu từ từ ngừng bánh thì thấy trên tấm kiếng một cánh bướm màu trắng nằm chết. Tiếp theo, tin tức cho biết cây cầu trước mặt đoàn tàu đã bị gãy xuống sông. Cũng trong đêm đó, bà vợ của người lái tàu hấp hối và qua đời trong ngôi nhà của hai người. Đó là chuyện về cánh bướm hóa thân từ linh hồn của người chết. Sau đây là giấc mơ của Nguyễn, có lẽ là giấc mơ an bình qua bao nhiêu lớp sóng đời vùi dập.

Nguyễn mơ thấy mình đi chơi ở một công viên có cơ man là bướm bay về. Vui thật là vui, Nguyễn chìm giữa biển đầy những cánh bướm, nhìn sang bên, thấy bóng một nữ lang áo trắng đang lau những cây cọ dính đầy sơn màu và rũ cười. Là ai vậy nhỉ?...

Xin được dùng giấc mơ về những cánh bướm để kết thúc bài tạp văn hoang tưởng này.

2008
Nguyễn Xuân Thiệp 

Nguồn: Trích Tản Mạn Bên Tách Cà Phê, 

Nguyễn Xuân Thiệp, NXB Trẻ, 2012

Theo http://www.bienkhoi.com/