Cõi thơ bên đời Trịnh Công Sơn

Cõi thơ bên đời Trịnh Công Sơn

Biết đâu nguồn cội cuộc đời

Có khi nhạc Trịnh Công Sơn rả rích những nỗi buồn miên man, những nỗi buồn dội về từ cõi mù sương trăm năm. Có khi nhạc Trịnh Công Sơn ríu rít những niềm vui rộn ràng, những niềm vui vọt trào từ suối nguồn xuân sắc.
Dù là khúc ca buồn, không bao giờ có khúc ca nào nằm khô cứng trong lạnh lẽo tối tăm. Dù là khúc nhạc vui, không bao giờ có khúc nhạc nào yên ngủ trong u mê tự mãn. Dù vui, dù buồn, tất cả đều sống động, đều có khuynh hướng nghiêng về phía ánh sáng mặt trời. Một hôm, dưới bầu trời đầy trăng sao nhộn nhịp, niềm vui kia tuôn trào, Trịnh Công Sơn hân nhiên ôm đàn múa hát tung tăng:
Em đi qua chuyến đò, thấy con trăng đang nằm ngủ
Con sông là quán trọ, mà trăng tên lãng du
Em đi qua chuyến đò, ối a con trăng còn trẻ
Con sông đâu có ngờ ngày kia trăng sẽ già
(Trịnh Công Sơn, Biết Đâu Nguồn Cội)
Dòng sông ví như thế gian. Đời người ví như bóng trăng in dưới nước. Dòng nước không đứng yên. Bóng trăng không cố định. Tất cả đều thay đổi, tất cả đều tạm thời, tất cả đều chuyển động. Khi cảm biết đời người bất định giữa trần gian bất định, thì sẽ dễ rộng lòng với nhau, sẽ chẳng câu nệ hằn học giữa con người với nhau, sẽ thanh thản vui chơi giữa đời như con trẻ hồn nhiên.
Con sông thanh thản trôi chảy như đời sông trôi chảy, con trăng hồn nhiên lang thang như đời trăng lãng du. Con sông không biết mình có bao nhiêu suối khe góp mặt, con sông cũng không ngờ rằng con trăng non rồi ngày kia sẽ thành chú cuội già.
Em đi qua chuyến đò, ối a trăng nay đã già
Trăng muôn đời thiếu nợ mà sông không nhớ ra
Em đi qua chuyến đò, lắng nghe con sông nằm kể
Trăng ơi trăng rất tệ, mày đi nhớ chóng về
Em hồn nhiên đi qua chuyến đò trần gian, mắt em ngơ ngác nhìn ngó bốn bề, cảnh nào cũng đẹp, tình nào cũng hứa hẹn, lòng em tràn ngập hân hoan. Em háo hức lắng nghe con sông cuộc đời kể chuyện cuộc đời. Con sông hồn nhiên nằm kể trong khi con trăng hồn nhiên lắng nghe- chuyện về cây đa, chuyện về Chú Cuội, Chị Hằng, chuyện hôm qua và chuyện của ngàn năm trước.

Dòng sông rất quảng đại, chẳng hề phân biệt sớm khuya, luôn luôn mở rộng lòng đón đợi tất cả những mùa trăng. Chú cuội vô tư rong chơi, và quay về với dòng sông đúng hẹn cho kịp hội hè trăng nguyệt. Con sông rất vui mà con trăng cũng rất vui. Vui lắm. Khúc sông nào cũng thi vị, đoạn đời nào cũng nên thơ. Đêm trăng nào cũng long lanh, ánh mắt nào cũng dịu dàng.
Em đi qua chuyến đò, ối a vui như ngày hội
Tôi xin làm quán đợi, buồn chân em ghé chơi
Em đi qua chốn này, ối a sao em đành vội
Tôi xin làm đá cuội, mà lăn theo gót hài
Tôi học bài học về lòng quảng đại từ dòng sông quảng đại. Con sông làm quán trọ cho con trăng ghé về ở trọ. Còn tôi thì làm quán đợi cho em ghé lại nghỉ chân. Con sông mắng yêu con trăng rất tệ, nhắc nhở con trăng "mày đi nhớ chóng về". Còn tôi, tôi vụng trách "sao em đành vội", và khi em dời gót ra đi, thì tôi cũng "đành vội" làm đá cuội lăn theo gót hài. Nhìn thấy em yêu đời thanh thản tự nhiên quá, tôi chợt thấy lòng tôi cũng háo hức yêu đời thanh thản như em.
Em đi qua chốn này, ối a sao em đành vội
Tôi xin làm đá cuội, mà lăn theo gót hài
Tôi vui chơi giữa đời, ối a biết đâu nguồn cội
Cây trưa thu bóng lại mà tôi thu bóng tôi
Chẳng biết cuộc đời từ đâu mà đến, và rồi cuộc đời sẽ đi tới đâu từ đây. Con sông không hề bận tâm thắc mắc từ đâu mà đến, con trăng cũng chẳng hề quan ngại sẽ đi tới đâu từ đây. Từ đâu mà đến, và rồi sẽ đi tới đâu từ đây, ồ, tôi xưa kia cứ lận đận mãi với những câu hỏi không có câu trả lời thỏa đáng đại loại như vậy. Cho tới hôm nay, từ lúc thanh thản làm quán đợi cho em ghé chơi, từ khi hồn nhiên làm đá cuội lăn theo gót hài em bước, một cách tự nhiên, câu trả lời bị bưng bít xưa kia bỗng nhiên mở ra những lời đáp thênh thang: khiêm tốn xem mình chỉ là viên đá cuội trong muôn ngàn viên đá cuội tầm thường, khiêm tốn thu hẹp hình bóng mình lại như bóng trưa thu hẹp, khiêm tốn làm một hạt mưa nhún nhường tan hòa giữa muôn ngàn hạt mưa đơn sơ trong bầu trời mưa gió cuộc đời.
Tôi vui chơi giữa đời, ối a biết đâu nguồn cội
Cây trưa thu bóng lại mà tôi thu bóng tôi
Tôi vui chơi giữa đời, ối a biết đâu nguồn cội
Tôi thu tôi bé lại, làm mưa tan giữa trời
Con sông và con trăng, em và tôi, là những thành phần gắn liền tự nhiên của bức tranh trời đất muôn màu. Con sông là quán trọ cho con trăng nằm ngủ. Con trăng lãng du giữa trời rồi con trăng trở về quán trọ giữa đời. Em buồn chân ghé vào tôi quán đợi, hay tôi đá cuội lăn theo gót hài em vui ca, tất cả cùng chan hòa trong một bài ca du dương vô tận.

Tôi vui chơi giữa đời, ối a biết đâu nguồn cội
Tôi thu tôi bé lại, làm mưa tan giữa trời
Thế giới là đây, tất cả đều xảy ra trên mặt đất này, tại chính chốn này, cuộc đời này. Hạnh phúc hay đau khổ cũng xảy ra tại đây, do chính mình sống và cảm nghiệm giữa đời. Trong chính thế giới này, tại cuộc đời này, nếu tâm người thanh tịnh thì nghĩa là người đang nhẹ nhàng bước đi trên mảnh đất của thiên đường. Nếu người sống trong mê muội mù quáng thì nghĩa là người đang rối bời giữa vòng vây địa ngục. Mỗi ngày mình làm cho tâm hồn mình trong sạch thêm một chút, thì điều đó có nghĩa là mỗi ngày mình đang gỡ bỏ khỏi tâm hồn mình thêm được một lớp bụi địa ngục, và đang tiếp cận với bầu không khí trong sạch của thiên đàng - cõi tịnh độ vậy. "Phàm phu bất liễu tự tánh, bất thức thân trung tịnh độ, cầu đông cầu tây. Ngộ nhân độ xứ nhất".
Tôi vui chơi giữa đời, ối a biết đâu nguồn cội
Cây trưa thu bóng lại mà tôi thu bóng tôi
Tôi vui chơi giữa đời, ối a biết đâu nguồn cội
Tôi thu tôi bé lại, làm mưa tan giữa trời
Cả thế giới là một cuộc hội hè không lồ. Khắp nơi nơi, từng khoảnh khắc, đều xa gần hiện diện ít nhiều bóng dáng của hội hè. Dường như hễ cứ hân nhiên dang tay ra đón nhận, lập tức có cảm giác thu nhận được làn không khí mát mẻ của dòng sông hội hè rộng lượng ban cho.
Em đi qua chuyến đò ối a vui như ngày hội
Tôi xin làm quán đợi, buồn chân em ghé chơi
Từ lúc tôi học được bài học quảng đại từ con sông thênh thang, từ khi tôi nhìn thấy dòng sông rộng lượng làm quán trọ cho con trăng nằm ngủ, từ lúc tôi biết thanh thản làm quán đợi cho em ghé chơi, từ khi tôi biết hồn nhiên làm đá cuội lăn theo gót hài em bước, từ ngày đó, một cách tự nhiên, những nỗi buồn trong lòng tôi bỗng trở thành vô lý, và những niềm vui trong lòng tôi bỗng nhiên xô ùa nhau chạy nhảy vui vẻ giữa đời.
Em đi qua chốn này, ối a sao em đành vội
Tôi xin làm đá cuội mà lăn theo gót hài
Tôi thẹn thùng ngoảnh đầu nhìn lại trần gian hôm qua. Hóa ra cuộc đời đâu có gì ảm đạm đâu, có gì chán nản đâu. Cuộc đời quá đẹp. Vậy mà tại sao hôm qua mình nỡ nặng lời trách móc cuộc đời cay đắng như vậy không biết! Giờ mình mới thấy rõ thêm giá trị của đời sống mà mình đang có trong tay. Đây, tại trần gian này đây, chính là cuộc đời duy nhất có thật mà mỗi người có được, nó thật sự đáng giá để nâng niu nhau, để dìu dắt nhau, để cùng nhau ca hát chan hòa.

Nhớ lại những ngày qua, sở dĩ mình buồn là vì mình quên sống vui, quên sống với từng giây phút thường tại này đây. Lạ thật, sao mình cứ theo đuổi những ảo ảnh, cứ bị lệ thuộc kỳ quặc vào cái của quá khứ, là cái mà mình đã sống trong quá khứ rồi, hoặc lệ thuộc vào cái của tương lai, là cái mà đáng lẽ tương lai mình mới sống.
Cái đã qua muôn đời là cái đã qua, là cái không bao giờ còn nữa. Khi tự mình trói buộc mình với cái đã qua, đến nỗi bỏ quên cái hiện tại, thì cũng có nghĩa là mình hiện đang quên sống, hoặc sống với cái không có thât, sống mê muội với ảo ảnh. Cái sẽ tới mãi mãi là cái chưa tới, là cái không có thật trong lúc này. Khi tự mình trói buộc mình với cái sẽ tới, đến nỗi quên cái hiện tại, thì cũng có nghĩa là mình đang quên sống, hoặc chỉ sống với cái không có thât, sống mê muội với ảo ảnh.
Kinh Kim Cương: “Nhược hữu nhân ngôn, Như Lai nhược lai, nhược khứ, nhược tọa, nhược ngọa, thị nhân bất giải ngã sở thuyết nghĩa. Hà dĩ cố? Như Lai giả, vô sở tòng lai diệc vô sở khứ. Cố danh Như Lai".
If someone says: "NhuLai had come, had gone, had sit, had lied", that man did not understand what I described. Why is that? NhuLai, he who comes from nowhere and goes to nowhere. That's NhuLai. (1)
Tôi vui chơi giữa đời, ối a biết đâu nguồn cội
Cây trưa thu bóng lại mà tôi thu bóng tôi
Tôi vui chơi giữa đời, ối a biết đâu nguồn cội
Tôi thu tôi bé lại, làm mưa tan giữa trời
Chẳng biết cuộc đời từ đâu mà đến, và rồi cuộc đời sẽ đi tới đâu từ đây. Con sông không hề bận tâm thắc mắc từ đâu mà đến, con trăng cũng chẳng hề quan ngại sẽ đi tới đâu từ đây. Từ đâu mà đến, và rồi sẽ đi tới đâu từ đây, ồ, tôi xưa kia cứ lận đận mãi với những câu hỏi không có câu trả lời thỏa đáng đại loại như vậy. Cho tới hôm nay, từ lúc thanh thản làm quán đợi cho em ghé chơi, từ khi hồn nhiên làm đá cuội lăn theo gót hài em bước, một cách tự nhiên, câu trả lời bị bưng bít xưa kia bỗng nhiên mở ra những lời đáp thênh thang: khiêm tốn xem mình chỉ là viên đá cuội trong muôn ngàn viên đá cuội tầm thường, khiêm tốn thu hẹp hình bóng mình lại như bóng trưa thu hẹp, khiêm tốn làm một hạt mưa nhún nhường tan hòa giữa muôn ngàn hạt mưa đơn sơ trong bầu trời mưa gió cuộc đời.
(1) Câu này chép lại từ một cuốn sách của Bùi Giáng. Rất tiếc không thấy ghi rõ xuất xứ. Nên không chắc lời tiếng Anh này là của chính Bùi Giáng dịch hay là ông đã trích dẫn từ một bản dịch của ai khác.

Nguyễn Quang Thanh

Theo http://www.nguyenquangthanh.com/