Mười năm tắm gội - Trịnh Công Sơn

Mười năm tắm gội -Trịnh Công Sơn

                       

Ở nhà mấy hôm đi loanh quanh, chụp hình mấy con đường lá vàng

gần nhà mới thấy cũng cảnh vật này mà trước đây mình bận rộn quá

nên không cảm nhận được cái đẹp đẽ cuả nó.

( Trich môt đoạn thư cuả anh Ch. ) (1)

Thân gửi anh Ch.

Anh Ch. ơi ! Tôi xin chia sẻ với anh về những cảm nhận và những gì anh vưà bắt chụp được.

Tôi biết lòng anh đang thanh thản lắm. Chính sự thanh thản ấy đã đưa anh đến sự " tỉnh thức " để nhận biết được sự hiện hữu cuả những cảnh vật quanh mình. Sự sống tỉnh thức là một yếu tố thật quan trọng trong đời sống chúng ta. Thiếu "tỉnh thức", ta sẽ có cuộc sống không tỉnh thức (nói theo kiểu hoà tiền), và đôi khi sự thiếu tỉnh thức một cách thái quá, ta sẽ mất đi hẳn sự hiện diện cuả mình trên trái đất này.

Đọc thư anh, tôi chợt nhớ tới một hoàn cảnh tương tự được thể hiện trong bản nhạc “Chiếc lá thu phai” cuả nhạc sĩ Trinh Công Sơn và đã làm tôi suy nghĩ. Trịnh Công Sơn viết:

"Mười năm tắm gội, giật mình, ôi chiếc lá thu phai".

Chữ "mười năm" ở đây chỉ để diễn tả cái gì đã lâu lắm rồi, đã xa lắm rồi như Mười năm Tình Cũ, Mười Năm Yêu Em (tên những bản nhạc) hay trong thơ cuả cụ Tản Đà :

Giấc mộng mười năm đã tỉnh rồi,

Tỉnh rồi lại muốn mộng mà thôi.

Khi tắm gội, là lúc ta dễ thấy được toàn diện thân và ý cuả ta vì cảm giác dễ chịu và sự không che đậy lúc đó mang đến. Và chính những khi ta tắm gội ta thường bắt gập đươc những điều kì diệu ẩn tàng trong ta. Ấy thế mà tới mười năm tắm gội, mãi cho tới một lúc, TCS mới chợt "tỉnh thức" để nhận diện ra mình và thấy mình như "chiếc lá thu phai". Cái hay cuả ý này là sự ẩn dụ cuả sự già nua qua hình ảnh chiếc lá muà thu. Lá muà thu là một biểu tượng cuả sự tàn uá, thế mà ngay cả lá muà thu ấy cũng đã phai màu để đi đến chỗ tàn khô. TCS cũng còn chợt tỉnh thức để thấy :

Chiều hôm thức dậy, ngồi ôm tóc dài,

Chợp chờn lau trắng trong tay.

Anh Ch. thấy không, không phải chỉ riêng anh mới bất chợt cảm nhận được những sự vật hiện hữu ở quanh mình mà đã từ lâu anh tưởng là không có.

Chung quanh ta toàn là phép lạ, toàn là những điều kì diệu đẹp đẽ, dù chỉ là những gì thật bé nhỏ tầm thường. Ta quên nó đi, hoặc không nhận ra nó, thật uổng biết bao.

Có những lúc ta cảm thấy như ta đang " vong ân " với chúng và vong ân với cả chính ta. Có một lần tôi nghe một vị Thiền sư nói, có bao giờ ta nắm lấy bàn tay cuả chính ta mà cám ơn nó không, mặc dù nó đã phục vụ ta suốt một đời. Sự an nguy cuả nó chính là sự an nguy cuả ta, vậy mà đôi khi ta vô tình không nhận ra sự hiện hữu cuả nó.

Khi nhắc đến nhạc sĩ TCS sau này là người ta thường nghĩ ngay đến những bản tình ca đôi lưá và thân phận con người cuả ông. Và cũng lý do đó, nhân tiện đây, trong giới hạn bức thư này, tôi xin chia sẻ với anh một vài ý nghĩ cuả riêng mình qua sự cảm nhận về vài bản nhạc cuả TCS. Tôi nói cuả riêng tôi là vì có thể nhạc sĩ TCS đã không nghĩ như tôi và cũng có thể còn không đồng ý với tôi nưã.

Anh hãy cùng tôi lắng nghe một đoạn trong bài  "Rồi Như Đá Ngây Ngô " :

Đôi khi nắng qua mái hiên làm tôi nhớ

Đôi khi bỗng nghe bước chân về đâu đó cuả em

Ngày nào vưà đến đã xa muôn trùng

Ngày nào vưà đi lạnh lùng bước chân

Đôi khi thấy trong gió bay lời em nói

Đôi khi thấy trên lá khô ngày em đã xa xôi

Đôi khi nắng lên phố xưa làm tôi nhớ

Đôi khi có mưa giưã khuya hồn tôi bỗng vu vơ

Đôi khi thấy trên lá khô một dòng suối

Đôi khi nhớ trong mắt em một bóng tối nhỏ nhoi

Từng ngày tình đến thiết tha ân cần

Từng ngày tình đi một vùng vắng im

Đôi khi thấy trên cánh chim từng đêm tối

Đôi khi nhớ trong tóc em mùi cây trái thơm tho. . .

Chắc bản nhạc này không xa lạ gì với anh.

Khi  nghe bản nhạc này anh đã nghĩ và đã cảm nhận nó ra sao ?.

Với tôi, tôi có cái nhìn hơi mang màu sắc “ thiền “ trong đạo Phật về hai câu hát sau :

-Đôi khi thấy trên lá khô một dòng suối

và trong câu

-Đôi khi nhớ trong tóc em mùi cây trái thơm tho

Anh cùng tôi phân tích câu đầu nhé .

ĐÔI KHI THẤY TRÊN LÁ KHÔ MỘT DÒNG SUỐi.

Tôi tự hỏi tại sao trên lá khô lại có một dòng suối nhỉ ?.

Và anh có thấy dòng suối đang chảy trên lá khô không ?.

Nếu không, chúng ta hãy cùng nhau đi tìm con suối ấy nhé.

Cứ dưạ theo cách nhìn cuả một vị Thiền sư  thì nếu chúng ta "quán chiếu"  vào chiếc lá vàng một cách tỉnh thức (danh từ nhà Phật, quán chiếu nghiã là nhìn sâu vào sự việc mà ta đang quan sát), ta sẽ thấy trước khi chiếc lá trở thành lá vàng, hay lá khô, chiếc lá đó phải là chiếc lá xanh.

Khi chiếc lá còn xanh thì nó ở trên cây và nó là một phần tử cuả cây. Lá và cây tuy hai mà là một. Nay ta gọi chung là "cây".

Cây thuộc về vũ trụ vì cây nằm trong vũ trụ và lớn lên trong vũ trụ.

Cây được hình thành và trở nên hiện hữu dưới dạng “ cây “ nhờ sự kết hợp bởi những phần tử, bởi những yếu tố “ không phải là cây “ như đất, nắng, mưa , gió, chim chóc…có khi có cả bàn tay con người trong đó nưã. Nghiã là trong cây chưá đựng toàn bộ những gì có trong vũ tru, không thiếu một thứ gì. Thiếu những phần tử ấy, cây không thể có mặt. Do đó, nói một cách khác đi, cây nằm trong vũ trụ và vũ trụ cũng nằm ở trong cây.

Nào ta cùng quán chiếu thêm nhé. Như dẫn chứng  ở trên, ta thấy trong cây chưá đựng toàn bộ vũ trụ, hẳn trong đó phải có mặt cuả nước.Nước nuôi cây lớn lên.

Thế nước từ đâu mà tới ?.

Nước đến từ những dòng sông, từ biển, từ ao hồ và từ SUỐi bốc hơi lên thành mây và thành mưa. Và nước mưa trở lại đất để đến với cây.

Nhờ có " quán chiếu "  ta thấy rõ là trong cây có hình ảnh cuả Suối. Cây có hình ảnh suối thì lá cũng vậy, dù là lá tươi hay lá khô đều có hình ảnh cuả Suối cả.

Đến đây anh đã thấy dòng suối trên những lá khô cuả TCS ấy chưa ?

Trên lá khô, không phải chúng ta chỉ nhìn thấy có dòng suối mà ta còn thấy cả biển, cả núi non, cả gió, cả trăng, cả những con chim ca hót trên đó nưã. ..

Như ta đã nói ở trên, cây nằm trong vũ trụ và vũ trụ cũng nằm trong cây, nghiã là cây và vũ trụ không thể tách rời nhau ra được.

Phải chăng chúng ta đang đi vào triết lý Nhất Nguyên cuả triết học Đông Phương hay triết lý Bất Nhị cuả kinh Bát Nhã trong đạo Phật hay đang nói đến chữ ĐẠO (Being) trong Lão Giáo vậy ?.

Và cũng cùng phương pháp như trên, ta " quán chiếu " câu thứ hai

"Đôi khi nhớ trong tóc em, mùi cây trái thơm tho" cũng không có gì là bí ẩn và sâu sa cả.

Cũng như  vị Thiền sư ấy nói thêm về từ ngữ  " Trái Tim Mặt Trời " , Chúng ta không phải chỉ tồn tại bởi nhịp đập cuả trái tim trong cơ thể ta mà thôi, mà còn phụ thuộc vào nhịp đập cuả trái tim mặt trời, Ta cứ tưởng tưởng nếu trái tim mặt trời ngưng đập, mặt trời ra đi, chúng ta sẽ ra sao ? Nói thêm ra, trái tim ta cũng đang nằm ở Mặt Trời. Từ đó ta suy ra ta không bé nhỏ như ta tưởng và chiếc lá khô kia cũng to lớn vô cùng.

Nếu anh cứ tiếp tục nghe hết bản nhạc này, thì rải rác suốt bài hát, ta quán chiếu được nhiều thứ lắm. Và cũng qua bài hát này ta có thể thay đổi được cách nhìn về cuộc đời.  Cái nhìn cuả chúng ta về nó sẽ đơn giản hơn, chính xác hơn, thoát hơn, nhiều yêu thương hơn và như thế chúng ta sẽ bớt đau khổ hơn.

Trái nghịch với  đồng nhất là sự phân biệt. Cũng từ sự phân biệt ấy chúng  ta phải luôn luôn đi tìm một đối tượng để suy nghĩ để luận bàn, hay đánh giá, phê phán . Chính cái phân biệt đó, theo cách nhìn nào đó, ta thấy như nó đang đi ngược lại định luật tự nhiên và hồn nhiên cuả Trời Đất và nó làm cho đời sống trở nên phức tạp hơn lên. Mỗi vấn đề được ta đặt ra, dù là cái gì đi chăng nưã, nó đều là những sợi dây xích cuả nhà tù, xích ta trong ngục tù cuả những quy luật mà ta cứ tưởng là mới mẻ hay được sáng tạo ra một cách kỳ diệu. Hãy để mọi việc trôi chảy theo cái định luật hồn nhiên và vô tư  cuả đời sống. Và có lẽ đấy cũng là một phần tư tưởng giải phóng con người cuả nhà hiền triết  Krishnamurti đó chăng ?.

Sự giải phóng con người bởi cái nhận thức “ vạn vật đồng nhất thể “ ấy thật là quan trọng. Tôi nói không ngoa đâu,  trong những đau khổ, tuyệt vọng đến tận cùng cuả  Trinh Công Sơn, cái đau đến như

"Con diều bay mà linh hồn lạnh lẽo

Con diều rơi cho vực thẳm buồn theo "

Chính lúc đó Trinh Công Sơn cũng đã phải bấu víu vào điều  “ Em là tôi và tôi cũng là em " để tự cứu  lấy mình.

Nếu có nhiều thời gian, chúng ta sẽ cùng nhau tiến vào thế giới cuả " KHÔNG " , ta sẽ thấy đời sống ta giầu có lắm và bất sinh bất tử.

Cũng như cây, chúng ta ở trong vũ trụ và vũ trụ ở trong ta, mà vũ trụ không mất thì ta ắt phải là bất tử.

Và có lẽ chính sự nhận thức được sự bất sinh bất tử này, TCS đã thể hiện sự sinh tử một cách thật sâu sa trong bài hát " Ngẫu Nhiên " cuả anh .

Không có đâu em này, không có cái chết đầu tiên

Và có đâu bao giờ, đâu có cái chết sau cùng.

Tự mình biết riêng mình Và ta biết riêng ta

Quả thật như thế, có vị Thiền Sư nói cuộc đời ta là vô tận, bất sinh bất tử. Vị ấy nói tiếp, nếu ta "quán chiếu"  ngược dòng thời gian, trước khi ta lọt lòng me ( tức ngày sinh ), thì ta đã ở trong bụng mẹ chín tháng mười ngày. Ta đi ngược lại thêm, trước khi ta ở bụng mẹ, ta đã ở trong cha, trước cha, ta ở trong ông bà, trước ông bà ta đã ở trong tổ tiên, và cứ như thế, ta đi ngược lại mãi, ta sẽ biết là ta đã  “ có “ từ lâu lắm rồi, và có thể chúng ta đã hiện diện dưới nhiều hình thức khác nhau cũng nên, nhưng ít ra là ta biết ta đã hiện hữu từ lâu. Sự “Sinh ra“  là phải đến từ không để thành có , mà đã có rồi thì chữ sinh ra không thể được đặt ra nưã. Khi đã không có sinh thì ắt ta không thể có tử.

Chinh sự nhận biết về cái bất sinh bất tử ấy nên Trinh công Sơn đã thấy được tiền kiếp “ cuả em “  trong bản " Rừng Khuya Đã Khép " :

Ta thấy em trong tiền kiếp với cọng buồn cỏ khô

Ta thấy em đang ngồi khóc khi rừng chiều đổ mưa

Ta thấy em trong tiền kiếp với mặt trời lẻ loi

Ta thấy em đang ngồi hát khi rừng chiều đổ mưa.

Và bên cạnh đó, Trinh công Sơn đã thấy được mình, dưới một dạng thức nào đó: Hạt bụi,

Hạt bụi nào hoá kiếp thân tôi

Để một mai vươn hình hài lớn dậy

Ôi ! cát bụi tuyệt vời

Mặt Trời soi một kiếp rong chơi

Hạt bụi nào hoá kiếp thân tôi

Để một mai tôi về làm cát bụi.

Vâng, chúng ta có khi chỉ là những hát bụi rong chơi hay cũng chỉ là vừng trăng chỉ biết lang thang trong vũ trụ. Chúng  bị chi phối bởi định  luật vô thường lạnh lùng nhưng sinh động, thể hiện khắp nơi nơi như là quy luật sinh tồn cuả vũ tru.

Ta hãy nghe Trinh Công Sơn bầy tỏ sự suy nghĩ ấy cuả mình qua bài " Biết Đâu Nguồn Cội " :

Em đi qua chuyến đò, ối a con trăng còn trẻ

Con sông đâu có ngờ ngày kia trăng sẽ già.

Và cũng chính thấy mình chỉ là một kiếp rong chơi, mà rong chơi mãi cũng thấy nhàm chán, đến mỏi quá đôi chân này và muốn tìm đến chiếc ghế nghỉ ngơi, Trịnh Công Sơn chỉ còn thấy

Thấy đời mình chỉ là những chuyến xe

Còn đây âm thanh não nề

Ngày đi đêm tối trăm tiếng mơ hồ

Hay :

Đời mình chỉ là những quán không

(Nghe Những Tàn Phai )

Để rồi :

Ôi phù du từng tuổi xuân đã già, một ngày kia đến bờ

Đời người như đã qua…

Thôi về đi đường trần đâu có gì

Tóc xanh mấy muà

Có nhiều khi từ vườn khuya bước về

Bàn chân ai rất nhẹ tưạ hồn những năm xưa.

(Phôi Pha)

Và để kết thúc bài viết về những lờI tâm sự ngắn ngủi này, tôi xin gởi đến anh một câu hát cuả nhạc sĩ Trịnh Công Sơn đã giãi bầy, gửi gấm ước vọng cuả ông ta đến mọi người:…

Đường tương lai xin nhắc từ đầu

Mời anh em trên khắp điạ cầu hãy gần nhau

Và riêng tôi xin có một ngày

Ngồi thong dong trao đến mọi loài CHÚT TìNH TÔi.

( Như Tiếng Thở Dài )

Gửi đến mọi loài chút tình , ấy chính là chút tình thương yêu mà mọi người mọi loài gửi đến cho nhau trong cuộc đời này.

Tóm lại những cảm nhận chợt tỉnh thức cuả anh, cuả TCS hay cuả chính tôi hay cuả bất cứ ai, nó thường chợt đến rồi lại chợt đi. Đến rồi đi là lẽ thông thường trong cuộc sống, nó là lẽ vô thường vô cùng sinh động cuả tạo hoá. Ta hãy tận hưởng những hạnh phúc, dù trong khoảnh khắc, mà những cảm giác dễ chịu ấy mang đến cho ta, cũng như anh đang hưởng hạnh phúc khi nhận biết ra những cái đẹp cuả những con đường lá vàng gần nhà trong những bức ảnh anh chụp và đã gửi cho tôi.

Theo kysucongnghe.net/