Bài thơ "Đây thôn Vĩ Dạ" của Hàn Mặc Tử

Bài thơ "Đây thôn Vĩ Dạ" của Hàn Mặc Tử ĐÂY THÔN VĨ DẠ Hàn Mặc Tử Sao anh không về chơi thôn Vĩ? Nhìn nắng hàng cau nắng mới lên, Vườn ai mướt quá xanh như ngọc Lá trúc che ngang mặt chữ điền Gió theo lối gió, mây đường mây Dòng nước buồn thiu, hoa bắp lay... Thuyền ai đậu bến sông trăng đó, Có chở trăng về kịp tối nay? Mơ khách đường xa, khách đường xa, Áo em trắng quá nhìn không ra... Ở đây sương khói mờ nhân ảnh Ai biết tình ai có đậm đà? Bài thơ mở đầu bằng một câu hỏi tu từ như một lời trách móc, đồng thời cũng là lời mời gọi tha thiết, một lời nhắn nhủ nhẹ nhàng của nhân vật trữ tình với lời nhớ nhung da diết: “Sao anh không về chơi thôn Vĩ” Sao đã lâu lắm rồi anh không trở về thăm thôn Vĩ ? hay nói đúng hơn là anh không về thăm em, thăm lại người xưa. Đây là lời của nhân vật trữ tình đồng thời cũng là lời của tác giả, ông ước mơ một lần được về lại thăm thôn Vĩ để: “Nhìn nắng hàng cau nắng mới lên” Cảnh vật của thôn vĩ thật nên thơ và tươi mát. Thôn Vĩ - nơi có những hàng cau thẳng tắp còn đọng lại những giọt sương đêm đang vươn mình đón “nắng mới lên”. Nắng chiếu lên hàng cao vào buổi sáng kết hợp với sương đêm làm cho khu vườn ánh lên màu “xanh như ngọc”. Rất xa là hình ảnh “nắng hàng cau nắng mới lên”, còn rất gần lại là “vườn ai mướt quá xanh như ngọc”. “Mướt quá” gợi cảm giác tươi non tràn đầy sức sống. Cảnh vật vừa xa lại vừa gần, vừa thực lại vừa ảo, vừa mơ hồ lại vừa rõ ràng, tạo nên sự huyền ảo, lấp lánh của “vườn ai”. Trong không gian ấy ta bắt gặp một khuôn “mặt chữ điền” của cô gái thấp thoáng sau những “lá trúc che ngang”. Tính cách thôn nữ hiện lên sự duyên dáng nhưng hàm chứa một chút tinh nghịch mà vẫn dịu dàng. “Lá trúc che ngang mặt chữ điền” Mặt chữ điền thường là kiểu khuôn mặt của đàn ông nên ta hiểu ở đây mặt cô gái không phải là mặt chữ điền mà nó được tạo nên bởi những lá trúc, điều đó đã tạo nên một khuôn mặt dịu dàng mà lại thật đáng yêu. Hàn Mặc Tử hẳn đã mang trong lòng một tình yêu Huế tha thiết nên ông đã vẽ nên một bức tranh thôn vĩ bằng ngôn từ hết sức nên thơ và đậm đà bản sắc dân tộc. Vừa vui vẻ, hạnh phúc đến say mê như lạc vào cõi tiên khi ký ức trở về với thôn vĩ là thế, bỗng chốc lại buồn bã, suy tư: “Gió theo lối gió, mây đường mây” Câu thơ chia thành hai vế: “gió theo lối gió/ mây đường mây”. Gió và mây là đôi bạn tâm giao trong vũ trụ vậy mà lại quay lưng lại với nhau, hình thức diễn đạt thật tinh tế, chân thực, nó chứa đựng một nội dung tinh tế. Gió cuộn mình trong gió, mây cuộn mình trong mây, mây và gió như những kẻ xa lạ, quay lưng lại với nhau mang hai nỗi buồn bã, cô đơn. Điều này là một sự thật nghịch lí thế nhưng trong văn chương lại chấp nhận cái phi lí ấy. Bầu trời buồn bã là thế, mặt đất cũng chẳng vui gì hơn: “Dòng nước buồn thiu hoa bắp lay” Ở đây, tác giả dùng thủ pháp nhân hóa “dòng nước buồn thiu” như cõi lòng người đang mỏi mệt, nỗi lòng quạnh hiu. Mặt nước buồn, lòng sông buồn nên bờ bãi cũng u sầu. “Hoa bắp lay” gợi tả sự khô héo, tàn úa, hoa bắp khẽ lay trước gió. Sự tương phản của hình ảnh, tâm trạng và tứ thơ của hai khổ thơ và lời mời mọc kia còn vương lại chút say của lòng người, chẳng khác gì: “Anh đi đường anh, tôi đường tôi Tình nghĩa đôi ta chỉ thế thôi” Mỗi người mỗi nẻo, quay lưng lại với nhau không bận tâm, quyến luyến, cảnh vật mang một nổi buồn da diết đến thế! Thế nhưng khi đêm xuống trăng lên, tâm trạng của nhân vật trữ tình cũng thay đổi: “Thuyền ai đậu bến sông trăng đó Có chở trăng về kịp tối nay” Trăng gắn liền với thơ của Hàn Mặc Tử, ông có rất nhiều bài thơ viết về trăng: “Ai mua trăng tôi bán trăng cho Chẳng bán tình duyên ước hẹn hò” (Trăng ngọc trăng vàng) Hay:  “Trăng nằm sóng soải trên cành cành liễu Đợi gió đông về để lả lơi” (Bẽn lẽn - Gái quê) Với Hàn Mặc Tử có trăng là có sông trăng, có đời là có bến để đợi chờ, có sông là có thuyền về trú ẩn. Đây cũng chính là nét đặc sắc của bài thơ. Một bức tranh thật trữ tình, lãng mạn. Thuyền và sông trăng thật đẹp và hài hòa biết bao. Câu hỏi tu từ vang lên như một nỗi lòng khắc khoải, đợi chờ, ngóng trông được gặp gương mặt sáng như trăng của người thôn vĩ trong lòng thi nhân. Như thế mới biết nỗi lòng của nhà thơ dành cho người con gái xứ Huế tha thiết đến nhường nào. Nhà thơ sợ mình sẽ lỡ hẹn cùng trăng, cùng người con gái Huế hay đúng hơn là sợ cô gái bị lỡ làng vì thuyền kia sẽ không kịp về bến hay sẽ không bao giờ về bến xưa để bến nơi đây thấp thỏm chờ mong, em nơi đây vẫn đợi vẫn chờ. Khi con người ta không còn tha thiết với thực tại thì lại tìm đến với hư ảo, vô cùng: “Mơ khách đường xa, khách đường xa” Câu thơ có lối ngắt nhịp rất lạ 1/3/3: Mơ/ khách đường xa/ khách đường xa. Điệp ngữ “khách đường xa” là khách thể, mà chủ thể ngồi đây đang mong ngóng đến nao lòng: và đấy là “mơ”. “Mơ” là những gì chưa xảy ra trong hiện thực, mơ về một người đang chập chờn lúc ẩn lúc hiện, vì vậy, mà cái nhìn qua đôi mắt của nhà thơ tất cả đều trở nên hư ảo: “Áo em trắng quá nhìn không ra” Xứ Huế mộng mơ, lắm sương khói. Sương khói đã trắng mà còn thêm màu áo em “trắng quá”. Màu trắng quá là màu không bình thường, đó là màu của hư vô, màu của riêng Hàn Mặc Tử. Hình ảnh của người thiếu nữ như tan loãng trong cái màu trắng và màu sương khói huyền ảo ấy khiến nhà thơ “nhìn không ra” và biến tất cả thành “mờ nhân ảnh” tất cả như trôi vào hư vô: “Ở đây sương khói mờ nhân ảnh” Cũng chính vì thế mà nhà thơ cảm thấy băn khoăn, chơi vơi, hụt hẫng. Tác giả tự hỏi “ở đây” là ở đâu? Huế hay Quy Nhơn hay là trong giấc mơ của Hàn Mặc Tử. vì cả Huế và Quy Nhơn đều có sương giăng vào những ngày cuối thu và đầu xuân, tác giả không xác định được không gian vì khói sương của đất trời đã làm mờ đi tất cả chỉ còn một lòng thiết tha hướng tới tình người. Bài thơ được mở đầu và kết thúc cũng bằng một câu hỏi tu từ: “Ai biết tình ai có đậm đà” Câu hỏi là sự băn khoăn, day dứt của nhà thơ. Hàn Mặc Tử như tự hỏi: cảnh vật và con người ở đây lung linh quá, mờ ảo quá như sương như khói. Câu hỏi tu từ có hai từ ai: “ai biết”, “ai có” vừa bộc lộ tình yêu thương vừa khao khát được yêu thương nhưng lại chứa đầy vô vọng. vì không biết “ai có tình ai có đậm đà” không nên anh chưa “về thăm thôn vĩ”. Toàn bài thơ là một vòng khép kín, mở đầu bằng một câu hỏi để đưa tác giả quay về với thôn vĩ trong tâm tưởng và câu hỏi kết thúc bài thơ lại kết thúc hành trình đó. Những câu hỏi được đưa ra tăng dần theo cấp bậc: “sao anh không về chơi thôn Vĩ?”, “vườn ai mướt quá xanh như ngọc?”, “thuyền ai đậu bến sông trăng đó?”, “ai biết tình ai có đậm đà?”, những câu hỏi xoáy sâu vào nội tâm của tác giả đang nhớ tới người mình yêu thương. Nếu so sánh trong hệ thống bài thơ ta bắt gặp từ “ai” lặp đi lặp lại bốn lần. “Ai” - là một người nào đó không xác định là nhà thơ hay là cô gái? Đây có phải là nỗi lòng của tác giả đã ẩn chứa một tình yêu sâu kín trong tâm hồn và muốn bộc bạch tâm trạng của mình cho người đọc hiểu và cảm thông - một cái tôi trữ tình hết sức lãng mạn và thắm thiết.  Theo http://www.ttgdtxlaocai.net/