Nguyên Sa, "Cuộc hành trình
tên là lục bát"
tên là lục bát"
Gần nửa thế kỷ trước, Nguyên Sa đã làm thơ, bài "Di chúc", như một bày
tỏ cuối đời, dù lúc ấy ông còn rất trẻ và chưa có dấu hiệu nào sẽ ra đi trên
chuyến tàu miên viễn mà ai cũng phải đi, phải đến sân ga, phải chờ phải đợi:"Tôi đến đây không ai mời
cũng mong rằng: đi đừng ai giữ
có nhớ, có thương
có tạc nên tượng hình bằng đá trắng đồng đen
cũng đừng bày giữa những sân trường đại học
đừng bày giữa những công trường.
Xin nhớ để giùm ở một góc công viên
Để những đêm khuya
(Rất khuya)
Tôi nhìn mặt trăng soi gương
Và ngắm những người yêu nhau tình tự..."
Và, trước năm ông ra đi, năm 1998, cũng có một bài thơ, mà sau này được khắc lên bia mộ, cũng ở một nơi khiêm nhường, nhưng rất đặc thù Nguyên Sa:
"Nằm chơi ở góc rừng này
chưa thiên thu cũng đã đầy cỏ hoang
xin em một sợi tóc vàng
làm hoa khởi sự cho ngàn kiếp sau
biết đâu thảo mộc bớt đau?
Biết đâu có bản kinh cầu dâng lên?"
Theo tôi hiểu, điều mà ông lúc nào cũng mong muốn là một người ca tụng tình yêu. Trong thơ Nguyên Sa, có những bài mà phần đông người đọc đã cho là những "hạt ngọc bắt được của trời" sự lãng mạn đã tạo thành một không gian thời gian đầy nét trẻ trung đầy nét đam mê ở bất cứ thời điểm nào. Bây giờ, đọc những bài thơ ông viết về Paris, về Sài Gòn, về những cổng trường áo trắng, về cái thời tiết man mác bềnh bồng của những người yêu nhau, dù đã ở tuổi sáu mươi, mà vẫn còn rung động.
Nguyên Sa viết hồi ký mà những trang, những dòng là những bài thơ nối tiếp nhau, những vần thơ của một người vẫn tiềm tàng trong ý thức một tình yêu, yêu mình, yêu người yêu và yêu cả cuộc đời. Hồi ký ấy, ông gọi là "Cuộc hành trình tên là lục bát"...
Thời gian đi qua thật nhanh. Lật bật, thế mà đã đến cái giỗ thứ tám của nhà thơ Nguyên Sa. Nhiều người đã có cảm giác rằng thân xác người thơ đã đi vào hư vô, đã khuất núi nhưng ngôn ngữ vần điệu thì vẫn còn sống mãi ở hiện tại trong lòng những người yêu văn chương chữ nghĩa. Nên đã có phát biểu rằng ở những vóc dáng nghệ thuật lớn như Nguyên Sa, tác phẩm không có tuổi thọ. Mỗi ngày, mỗi năm, thi ca đối thoại cùng với miên viễn, bất tử. Những trang sách vẫn còn mãi, như tấm gương soi phản chiếu một hành trình văn học nhiều đặc sắc...
Giở những trang hồi ký, được in sau ngày thi sĩ từ trần, đọc lại để tưởng tượng ra một thời kỳ khá đặc biệt của văn học Việt Nam. Thời thế ấy, con người ấy, đã sống, đã làm việc, đã buồn, đã vui, với rất nhiều tâm tư chia sẻ của một thời đại đầy biến cố. Qua những trang sách, những ngày tháng sôi động mở ra kèm theo những chi tiết lý thú. Ở đó, chất chứa những nỗi niềm. Ở đó, là những giấc mơ. Và, quen thuộc hơn hết, vẫn là nhân dáng đời thường, với những hệ lụy của nó. Hiện thực được nhìn ngắm và diễn tả dưới đôi mắt thi sĩ. Lãng mạn.
Thi ca, làm biểu hiện rõ nét hơn trong bày tỏ bằng ngôn ngữ vần điệu.
Hồi ký Nguyên Sa, trong bố cục bốn phần, biểu hiện một phần nào những góc cạnh của khuôn mặt ấy. Ông viết không theo một trình tự thời gian nào, mà mở rộng ra những không gian từ trong nước đến khi ra hải ngoại hay lúc du học ở Pháp đến khi về nước tham gia trường văn trận bút. Trong những trang hồi ký, ông ghi chép lại những biến cố trong cuộc sống của ông mà qua đó, thấy được những biến cố của đất nước. Những nỗi niềm của một người mà cố tổng thống Ngô Đình Diệm đã nhận xét với bác sĩ Trần Kim Tuyến là "quá lãng mạn" phảng phất trong từng giấc mơ và có lẽ là những mẫu số chung của người trí thức trong cùng một thế hệ. Thời thế, với những cơn trốt dông bão không ngờ trước được, đã cuốn lôi tất cả vào những tình huống và cảnh ngộ thật nhiều bất ngờ.
Khi trả lời một câu hỏi về thơ, thi sĩ của "áo lụa Hà Đông" đã nói:
"Tôi thích được giới thiệu bằng cách đọc lên một bài thơ Nguyên Sa. Đó là cách thế giới thiệu được cả Nguyên Sa ý thức và vô thức, cho thấy bản ngã của người làm thơ tương đối đầy đủ nhất, cả bản ngã đã có, bản ngã đang có, và bản ngã muốn có. Những bài thơ khác biệt mang lại những bản ngã khác biệt trong thời gian.
Đọc lại những trang hồi ký Nguyên Sa, tôi dường như thấy lại những đoạn đường gập ghềnh của văn học Việt Nam. Nền văn học ấy từ những nỗ lực xây dựng, những tận tình khai phá sáng tạo. Để có những thành quả mà một chế độ chuyên chế dùng đủ mọi cách để triệt tiêu nhưng không làm nổi. Cũng như, từ những tàn phá gẫy đổ, những mâu thuẫn ý thức hệ chi phối văn chương tạo nên những tha hóa những xuyên tạc ngộ nhận. Nhưng vượt lên tất cả, vẫn là tâm tư của những người muốn làm đẹp quê hương, bảo tồn những giá trị cao quý của dân tộc. Viết những dòng ghi chép lại cuộc sống, trong chủ quan có những cảm xúc kèm theo. Những dòng chữ, ở trong một cảm nhận nào đó, có tác dụng của những luồng điện truyền đi, gây những cơn "shock" mạnh trong tâm não. Phong thái diễn tả, có sự sinh động của dòng máu chảy, có dồn dập của nhịp trái tim. Từ ngôn ngữ, đời sống hiện ra, rõ nét nhưng bàng bạc chất ngất tâm sự. Đọc, để thấy lại một đoạn đời. Đọc, để soi trong tấm gương nhân sinh vóc dáng của nhiều người, có phận đời riêng nhưng chia sẻ chung với nhau những đa mang cam chịu của cùng một thời đại.
Viết về nguyên ủy của một bài thơ, tác giả có sự chân thành của một người nhìn lại và xét đoán chính công việc của mình:
Viết hồi ký, phải chăng là ghi chép lại những kinh nghiệm của chính đời mình cho những người ở thế hệ sau hiểu được tâm tư cảm nghĩ của thời đại mà mình đang sống? Với Nguyên Sa, hình như còn mục đích khác. Không hiểu chủ quan tôi có đúng không khi nghĩ rằng tác giả "Áo Lụa Hà Đông" còn muốn đối thoại với những cái thiên thu trường cửu. Đời sống sẽ ngắn ngủi lắm với lượng thời gian dần hao hụt theo tháng năm nhưng ở cõi bất tử những chữ nghĩa vẫn còn mãi. Tôi đã từng nghe những nghệ sĩ nổi danh chỉ mong ước có một bản nhạc, một bài thơ,... của mình còn tồn tại qua sự sàng lọc của lãng quên.
Với hồi ký Nguyên Sa, với "Cuộc hành trình tên là lục bát", có phải là điểm khởi đầu cho một miên viễn thiên thu?.
Nguyễn Mạnh Trinh
Theo http://cuantunguy.com/
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét