Thomas
Edison và
những phát minh vĩ đại
Thomas Edison là nhà khoa học, nhà sáng chế và một thương nhân
đã phát minh ra rất nhiều thiết bị có ảnh hưởng tới cuộc sống của chúng ta.
Trong cuộc đời minh, nhà phát minh vĩ đại này đã có 1093 bằng sáng chế mang tên
ông tại Hoa Kỳ cũng như các bằng sáng chế tại Pháp, Anh, Đức.
Thomas Edison (1847 - 1931) nhà phát minh số một của Hoa Kỳ và
thế giới
Thời thơ ấu
Vào khoảng tháng 12 năm 1837, Đại Úy William L. Mackenzie và
các đồng chí trong đó có ông Samuel Edison, đã tổ chức một cuộc
cách mạng, định đánh chiếm thành phố Toronto thuộc Canada nhưng mưu sự không
thành. Để tránh sự lùng bắt, ông Samuel Edison phải trốn sang Michigan, Hoa Kỳ,
rồi lưu lại Detroit vì thời bấy giờ, chính phủ Canada dự định lưu đầy các phạm
nhân chính trị sang Tasmania, châu Úc.
Sau khi mang được gia đình gồm vợ và hai con sang Hoa Kỳ vào
đầu năm 1839, ông Samuel Edison dời nhà tới Milan, thuộc tiểu bang Ohio. Milan
là một thị trấn nhỏ bên giòng sông Huron, cách hồ Erie vài dặm đường. Tại
Milan, công việc buôn bán khá sầm uất. Từ nơi đây người dân chở đi nào ngũ cốc,
rau trái, nào củi gỗ và các nông sản khác. Ông Samuel Edison dựng nên tại nơi
đây một xưởng cưa và công việc làm ăn khá phát đạt. Chính tại nơi cư ngụ mới
này, gia đình Edison đã có thêm một đứa trẻ vào ngày 11/2/1847. Ông Samuel đặt
tên cho đứa bé là Thomas Alva Edison để ghi nhớ Đại Úy Alva
Bradley đã có công giúp đỡ gia đình Samuel sang Hoa Kỳ.
Alva hay Al, tên gọi tắt, là một đứa trẻ có cái đầu to khác
thường khiến cho bác sĩ bảo cậu sẽ bị đau óc nhưng điều tiên đoán này đã trở
thành sai lầm và thực ra, chính bộ óc của Al sau này đã làm tiến triển ngành Kỹ
Thuật của Nhân Loại.
Vào năm 1850, đường xe lửa được đặt tại nhiều nơi trên đất Hoa
Kỳ. Tại Milan, các bô lão từ chối không cho phép đường sắt đi qua làng mình vì
e ngại công việc làm trên sông bị tê liệt. Vì thế đường xe lửa chỉ được thiết
lập tại phía bắc tiểu bang Ohio và cũng do vậy, thị trấn Milan trở nên kém sầm
uất. Ông Samuel đành phải đóng xưởng cưa và dọn nhà qua Port Huron, thuộc tiểu
bang Michigan vào năm 1854. Tại Port Huron, ông Samuel buôn bán ngũ cốc, củi gỗ
và cũng trồng rau và trái cây. Năm lên 8 tuổi, Al từng giúp cha, chất rau trái
lên một chiếc xe ngựa và đi bán hàng từng nhà trong thị xã.
Al cũng được cha mẹ cho đi học tại một ngôi trường độc nhất.
Trường chỉ có một lớp với khoảng 40 học sinh, lớn có, nhỏ có, học một ông giáo
theo các trình độ khác nhau. Trong phòng học những chỗ ngồi gần ông thầy chỉ để
dành cho các trẻ em ngu đần. Tại lớp học, Al đặt rất nhiều câu hỏi hắc búa mà
lại không chịu trả lời các câu hỏi của thầy. Al thường đội sổ, khiến cho các
bạn cậu chế riễu cậu là đần độn.
Một hôm, nhân có viên thành tra vào thăm lớp học, thầy giáo đã
chỉ vào Al và nói: "trò này điên khùng, không đáng ngồi học lâu
hơn". Al rất căm hận về hai chữ "điên khùng" và đem
câu chuyện này kể lại với mẹ. Bà Nancy khi nghe kể xong, liền nổi giận, bà dẫn
ngay Al đến trường và bảo ông giáo: "Ông bảo con tôi điên khùng
hả? Tôi nói thật cho ông rõ, trí óc của nó còn hơn ông đấy. Tôi sẽ giữ nó tại
nhà và dạy lấy, vì tôi đã là giáo viên, để ông thấy rằng sau này nó sẽ ra
sao!".
Từ đó, Alva không đến trường nữa mà học với mẹ tại nhà trong
suốt 6 năm trường. Nhờ mẹ, Al học dần các môn Lịch Sử của Hy Lạp, La Mã và Sử
Thế Giới. Al cũng được làm quen với Thánh Kinh, với các tác phẩm của
Shakespeare và của các văn sĩ, thi sĩ, sử gia danh tiếng khác. Nhưng đặc biệt
nhất, Al ưa thích Khoa Học. Cậu có thể kể lại rành mạch các phát
minh, các thí nghiệm và tiểu sử của các đại bác học như Newton, Galileo... Chỉ trong vòng 6 năm, bà Nancy đã truyền lại cho con tất cả kiến thức của mình,
từ môn Địa Dư với những tên núi sông, tới môn Toán Học chính xác. Bà Nancy
không những dạy con về học vấn mà còn huấn luyện Al về hạnh kiểm. Al được mẹ
nhắc nhở các đức tính thật thà, ngay thẳng, tự tin và cần cù, cộng với lòng ái
quốc và tình yêu nhân loại.
Al học hành tiến bộ rất nhanh chóng khiến cho cha rất hài
lòng. Ông Samuel thường cho con các món tiền nhỏ đủ mua dần từng cuốn sách hữu
ích, nhờ thế Al đã say sưa với các tác phẩm như Ivanho của Scott, Robinson
Crusoe của Defoe và Oliver Twist của Dickens. Nhưng tác giả mà Al ưa thích nhất
là Victor Hugo và cậu thường kể lại cho các bạn nghe các câu
chuyên đã đọc qua.
Năm 10 tuổi, Al được cha cho cuốn sách toát yếu về Khoa Học
của soạn giả Parker (School Compendium of Natural and Experimental Philosophy
by Richard Green Paker). Trong cuốn sách toát yếu này, Paker đã giảng giải về
máy hơi nước, máy điện báo, cột thu lôi, pin Volta... Cuốn sách đã trả lời Al
rất nhiều điều mà từ trước, Al vẫn thường thắc mắc. Cuốn sách này đã dẫn đường
cho Al tới phạm vi rộng lớn của Khoa Học và khiến cho cậu yêu thích môn Hóa
Học.
Thời kỳ thực tập
Năm 12 tuổi, Al nói với cha mẹ: “Thưa cha mẹ, con hiện
nay cần nhiều tiền, cha mẹ cho phép con đi xin việc làm”. Hai ông bà
Edison đã ngăn cản con vì lo sợ Al sẽ gặp phải các rủi ro, hơn nữa công việc
kiếm ăn sẽ làm trở ngại sự học nhưng Al đã quyết định rồi, cậu nằng nặc đòi cha
mẹ cho phép thử tự lập và hứa rằng sẽ hết sức thận trọng.
Thời bấy giờ, công ty xe lửa Grand Trunk thiết lập một ga nhỏ
tại Port Huron. Al xin được phép bán báo, tạp chí, sách vở, trái cây và
bánh kẹo trên xe lửa chạy quãng đường Port Huron và Detroit dài 101
cây số. Từ đó cậu bé 12 tuổi này mỗi tháng thức dậy lúc 6 giờ để đáp chuyến xe
lửa 7 giờ và tới Detroit lúc 10 giờ. Thông thường tới Detroit, Al vội vã đến
thư viện và nghiền ngẫm trong nhiều giờ các cuốn sách mà cậu không thể tìm thấy
tại nơi mình cư ngụ. Al tập dần cách đọc nhanh và cậu quyết định bắt đầu đọc
các sách của các tác giả từ vần A cho tới hết 16,000 cuốn của thư viện. Tới 6
giờ chiều, Al lại ra xe và trở về Port Huron lúc 9 giờ 30 tối. Ít khi Al đi ngủ
trước 11 giờ đêm vì cậu còn phải làm các thí nghiệm hóa học trong
hơn một giờ đồng hồ.
Trong thời gian bán báo và kẹo bánh trên xe lửa, Al làm quen
được nhiều người gồm các chuyên viên điện báo, các công nhân và nhân viên nhà
ga. Cậu được các người này giúp đỡ trong nhiều trường hợp khó khăn.
Vào năm 1861, cuộc Nội Chiến Nam Bắc Mỹ bùng nổ. Các trận đánh
càng ác liệt thì số báo lại càng bán chạy. Al bèn nghĩ tới việc bán báo tại tất
cả các nhà ga phụ. Vào ngày 01 tháng 4 năm 1862, tờ báo Free Press loan tin
trận đánh quyết định tại Shiloh trong tiểu bang Tennessee. Al liền chạy vội tới
tòa báo Free Press là tờ báo lớn nhất tại Detroit và hỏi mua 1,000 tờ trả tiền
sau, rồi Al và hai người bạn vác báo lên tàu. Tại các ga đầu, số báo bán được
còn ít ỏi nhưng càng đi xa hơn, số người hỏi mua báo càng gia tăng khiến cho Al
nghĩ cả đến việc tăng giá báo từ 5 xu tới 10 xu, rồi sau cùng bán tới 25 xu một
tờ. Nội trong ngày hôm đó, Al đã bán hết 1,000 tờ báo trước khi tới Port Huron
và thu được hơn 100 đô la, một số tiền lớn nhất mà cậu kiếm được từ trước tới
nay.
Ông chủ báo nhỏ tuổi và điện tín viên
Một sáng kiến khác lại nảy ra trong đầu óc của cậu bé đầy nghị
lực này: Al định ra báo. Cậu liền mua một máy in quay tay và cậu
thiết lập thêm trong toa hành lý "một cơ sở báo chí" nữa.
Al đã cho ra đời tờ tuần báo khổ nhỏ có tên là "The Weekly
Herald" (Diễn Đàn Hàng Tuần). Viên chủ nhiệm nhỏ tuổi này nhận
thấy không thể cạnh tranh với các báo chí tại Detroit về các tin tức chiến sự
nên quyết định chỉ phổ biến mọi tin xảy ra trong vùng dọc theo hai bên con
đường sắt. Cậu thu lượm tin tức nhờ các chuyên viên điện báo địa phương. Al vừa
là chủ nhiệm, quản lý, vừa là ký giả, thợ in và người bán báo. Từ đó tuần báo
The Weekly Herald 2 trang, được in mỗi mặt 3 cột. Ngoài các tin tức địa phương,
Al còn cho phổ biến các tin về hiếu hỷ, các tai nạn, hỏa hoạn...
Báo của Al bán được khá chạy. Ngay ở số đầu tiên đã tiêu thụ
được chừng 400 tờ trong một tháng. Al còn nhận cả việc quảng cáo trên báo
nữa. Tuần báo The Weekly Herald đã có lần được bán cho nhà
phát minh người Anh là ông Stephenson khi viên kỹ sư này một hôm đi trên chuyến
xe lửa qua miền Port Huron. Ông Stephenson đã ngợi khen các ý tưởng của Al và
ông quả quyết rằng báo của cậu cũng giá trị như các báo của những người lớn gấp
đôi tuổi. 
Muốn làm gia tăng số độc giả, Al cho thêm vào tuần báo một đề
mục chuyện: nói chuyện ngồi lê mách lẻo và ký dưới tên hiệu Paul Pry (Paul,
người tọc mạch). Al đã dùng báo chí của mình để chỉ trích một vài người trong
vùng và cậu đã cẩn thận ghi tên của họ bằng mẫu tự đầu tiên. Nhưng quãng đường
101 cây số rất ngắn ngủi, không thể giúp Al tránh khỏi sự săn đuổi của những
nạn nhân bị chế nhạo. Rồi vào một ngày đẹp trời, khi Al đang đi bộ trên bờ sông
Saint Clair, bỗng có một người vạm vỡ tiến lại gần Al, túm cổ viên chủ nhiệm
nhỏ tuổi, ném xuống sông. Al ngoi lên bờ, quần áo ướt như chuột. Bực mình vì bị
một số độc giả luôn rình rập quấy rầy, Al quyết định ngưng việc làm báo.
Vào một buổi sáng tháng 8 năm 1862, Al đứng nói chuyện với
ông Mackenzie, nhân viên nhà ga kiêm chuyên viên điện báo. Ông
Mackenzie có một đứa con trai 2 tuổi rưỡi, tên là Jimmy, thường hay
lân la chơi tại sân ga. Khi đang trò chuyện, bỗng Al trông thấy Jimmy đang đi
dọc theo đường sắt trong khi đó, một toa xe goòng đang phóng đến. Nhận thấy sự
nguy hiểm trước mắt, Al liền lao mình tới chỗ đứa bé, ôm lấy nó mà lăn ra phía
ngoài. Để đền đáp ơn cứu tử đứa con của mình, ông Mackenzie nhận dạy Al nghề
điện báo và hứa sẽ xin việc cho cậu khi nào Al thành thạo.
Từ đó Al bắt đầu bỏ ra mỗi ngày 18 giờ để học về điện báo
và chữ Morse. Chỉ trong vài tuần lễ, Al đã theo kịp tất
cả các tín hiệu do ông Mackenzie đánh đi. Sau 3 tháng học hỏi, không những Al
tiến bộ đến nỗi ông Mackenzie phải gọi Al là chuyên viên điện báo hạng nhất, và
Al còn chế tạo được một máy điện tín có đầy đủ tính cách toàn
hảo cũng như cho phép người sử dụng máy gửi điện tín đi thật nhanh chóng.
Trong thời kỳ Nội Chiến Nam Bắc Mỹ, hàng trăm điện tín viên bị
gọi nhập ngũ vào các đội truyền tin. Kết quả của sự kiện này là các công ty
thương mại cũng như hỏa xa thiếu chuyên viên. Vì thế xin một chân làm việc về
điện tín là một điều dễ dàng và một người mới học nghề cũng có thể kiếm được
việc. Vào khoảng năm 1864, Al nhận thấy có đủ khả năng nhận một chân điện tín
viên nên từ bỏ nghề bán báo và tới Stradford, Canada, xin làm việc vào tháng 5.
Al trở thành điện tín viên tại ga Stratford này và lĩnh lương
mỗi tháng 25 đô la.
Từ năm 1864 tới năm 1868, Al đã làm việc tại nhiều nơi như New
Orleans, Indianapolis, Louisville, Memphis và Cincinnati... Chàng thanh niên
này cũng bắt đầu bỏ cách gọi tắt là Al mà dùng tới tên chính là Thomas hay
cách gọi thân mật là Tom.
Thomas Edison bây giờ là một chàng thanh niên khỏe mạnh, nhiều
thiện cảm và vui tính. Sự cởi mở, lòng chân thật đã khiến Tom có nhiều bạn
nhưng cách làm việc đặc biệt của Tom đã khiến cho các bạn bè cho chàng là người
kỳ quặc. Tom ăn mặc giản dị, quần áo cũ kỹ và dính mực, đôi giày của chàng mòn
đế cũng không khiến chàng nghĩ đến việc thay đôi mới. Vào mùa lạnh, Tom cố chịu
rét hơn là bỏ tiền mua một áo choàng bằng nỉ vì chàng đã dồn tiền vào việc mua
sắm các sách vở khoa học và dụng cụ thí nghiệm.
Vào đêm hôm 14/4/1865, cuộc Nội Chiến Nam Bắc Mỹ chấm dứt, làm
cho hàng trăm điện tín viên mất việc. Tom Edison trở về Louisville rồi tới cuối
năm 1868, từ biệt cha mẹ đi Boston để nhận chân chuyên viên điện tín. Năm 21
tuổi, Tom thực hiện được phát minh đầu tiên, đó là một máy đầu phiếu.
Tom gửi sáng kiến này tới Phòng Văn Bằng Sáng Chế rồi đưa trình lên Quốc Hội,
nhưng vào thời đó không nghị sĩ nào ưa thích thứ máy móc tân kỳ đó. Mặc dù thất
bại, Tom lại bắt đầu làm nhiều việc khác. Chàng đã chế ra được một máy
điện báo cùng một lúc gửi đi hai điện tín trên một đường dây.
Thời kỳ thành công
Vào một buổi sáng tháng 6 năm 1869, con tàu khởi hành từ
Boston tiến dần vào hải cảng New York. Edison, chàng thanh niên 22 tuổi, đứng
trên boong tàu, mơ màng nhìn vào thành phố xa lạ, không người quen biết, trong
túi không có một đồng nào bởi vì chàng đang mang nợ 800 đô la. Edison rời
Boston với hai bàn tay trắng vì chàng đã để lại tất cả các dụng cụ thí nghiệm
cùng sách vở cho chủ nợ, hứa sẽ trở lại lấy khi có đủ tiền thanh toán. Nhưng có
nhiều thứ mà không ai có thể lấy bớt được ở chàng, đó là lòng cam đảm, ý chí
theo đuổi mục đích, học vấn và kinh nghiệm kỹ thuật cùng với các đức tính khác
mà chàng đã thu lượm được vào thời niên thiếu.
Ngày đầu tiên tại New York, Tom đi tới tất cả các cơ sở điện
báo để tìm kiếm người quen và đã vay mượn được một đô la. Sống với đồng tiền
nhỏ mọn này cho tới ngày thứ ba, Tom khi đi qua Công Ty Hối Đoái Gold Indicator
thì thấy hàng trăm người đang chen chúc chờ đợi. Tom tiến lại gần thì được biết
rằng chiếc máy ghi giá vàng bị trục trặc và vì thế thị trường vàng hoàn toàn bị
trở ngại. Khi đó viên giám đốc của công ty, Bác Sĩ Laws, đang la ầm lên: "Tôi
trả lương cho hàng tá người mà chẳng ai làm được việc gì! Ôi, tôi chỉ cần một
người thợ có tài là đủ!". Nghe thấy vậy, Tom tiến lại gần ông Laws và
nói: "Thưa ông, tôi không phải là thợ của ông nhưng tôi tự xét có
thể sửa chữa được chiếc máy". Trong vòng hai giờ, chiếc máy do Tom sửa
chữa lại chạy đều như trước. Ngày hôm sau, sau khi khảo sát khả năng, Bác Sĩ
Laws đã thuê Tom làm quản đốc kỹ thuật với lương tháng 300 đô
la.
Mặc dù lương bổng cao, Tom Edison luôn chán nản trước hoàn
cảnh làm công cần cù vì trong đầu óc của chàng đang chứa đựng hàng tá sáng kiến
sôi động. Trong khoảng thời gian làm việc tại công ty hối đoái, Edison được
gặp Franklin L. Pope và hai người bàn với nhau hợp tác trong
một công cuộc kinh doanh. Ngày 01/ 10/1869, Edison và Pope lập ra xưởng
điện cơ và điện báo rồi ít lâu sau, lại có J. N. Ashley của tờ báo
Telegraph cộng tác. Để sống gần người bạn cộng sự, Edison dọn nhà tới thị xã
Elizabeth, thuộc tiểu bang New Jersey. Vì muốn tiết kiệm thời giờ dùng cho các
công việc cần thiết, Edison tự luyện tập các giấc ngủ thật ngắn, mỗi
ngày ngủ 3 hay 4 lần. Ngoài 5 giờ để ngủ, thời gian được chàng dùng
cho các cải tiến kỹ thuật và công việc chuyên môn.
Vào thời bấy giờ, điện tín được ghi bằng các chấm và gạch in
trên những băng giấy dài, rồi người ta lại phải chép tay ra các bản điện tín
trước khi gửi cho người nhận. Nếu có cách nào in bằng chữ lên các phiếu điện
tín, người ta sẽ tiết kiệm được rất nhiều thời gian vô giá. Điều này làm Edison
suy nghĩ. Vì Edison nổi tiếng về giỏi Kỹ Thuật, Tướng Marshall Lefferts, giám
đốc công ty Gold and Stock Telegraph liền nhờ Edison biến đổi loại máy thường
ra máy điện tín in chữ. Sau vài tháng tìm tòi, Edison đã thành công
và lấy bằng phát minh vào năm 1869. Máy móc mới này của Edison
vừa giản dị hơn, vừa chính xác hơn loại cũ nên đã khiến ông Lefferts đề nghị
mua lại bằng sáng chế.
Công việc làm ăn của Edison tăng lên một cách rất nhanh chóng
khiến chàng và các hội viên khác đồng ý đổi cơ xưởng cũ thành Công Ty
Điện Báo Tự Động (The Automatic Telegraph Co.). Lúc đầu chàng chỉ mướn
18 người thợ rồi số thợ tăng lên dần tới 50 và sau này tới 250 người. Nhiều
người làm việc với Edison đã trở nên các kỹ sư tài ba và đã cộng tác với chàng
cho tới chết. Edison chia thợ ra từng toán, làm từng phiên cả sáng lẫn đêm. Mặc
dù mới 23 tuổi, Edison được nhiều người tặng cho biệt hiệu "lão
già" vì chàng điều khiển nhóm chuyên viên của mình một cách chín chắn,
đôi khi hơi tàn ác nhưng ngược lại, chàng trả lương các nhân viên rất hậu, căn
cứ vào tài khéo và thời gian làm việc vì chàng muốn họ đóng góp với tất cả
lương tâm nghề nghiệp.
Vóc người mập mạp, Thomas Edison có đôi mắt sắc sảo dưới hàng
mi rậm rạp và chiếc trán rộng. Với dáng đi nặng nề, chàng đi đi, lại lại trong
xưởng, quần áo vừa bẩn lấm, vừa tả tơi, mang vào mình hình ảnh một tên vô nghề
nghiệp hơn là một viên đốc công, một vị giám đốc và cũng là một kỹ nghệ gia đầy
tương lai hứa hẹn. Thực vậy, người ta phải ngạc nhiên về cơ xưởng của Edison,
không những do các hoạt động mà còn vì giờ giấc. Edison đã treo trong xưởng tất
cả 6 chiếc đồng hồ, chỉ các giờ giấc khác nhau và nhân viên của chàng thường
theo chàng làm đến hết việc chứ không phải hết giờ. Trong khoảng thời gian từ
năm 1870 tới 1876, bắt đầu với tuổi 23, Thomas Edison đã cầu chứng 122 phát
minh và như thế, mỗi tháng trung bình chàng có hơn một sáng kiến được thực hiện.
Vào thời kỳ của phát minh thứ 46, Thomas Edison được nghe
người ta kể lại rằng Christopher Sholes tại Milwakee đang thí nghiệm về một thứ
máy móc gọi là “máy đánh chữ”. Vì biết rằng thứ máy mới này sẽ góp
phần to lớn trong việc chế tạo máy điện báo tự động, Edison liền mời Sholes
mang mẫu máy tới Newark và chàng đã đề nghị nhiều sửa đổi hợp lý. Công Ty The
Automatic Telegraph là nơi đầu tiên chế tạo máy đánh chữ rồi
dùng nó trong văn phòng và chiếc máy đánh chữ đó đã mở đường cho các máy
Remington mà sau này được dùng trên khắp thế giới. Nếu Morse phát minh ra máy
điện báo thì Edison lại góp vào đó rất nhiều cải tiến quan trọng khiến cho
chính Morse cũng khó nhận ra được phát minh của mình. Không những Edison hoàn
thành máy điện báo kép cho phép gửi đồng thời 2 điện tín trên cùng một đường
dây mà còn phát minh ra một phương pháp gửi đồng thời 4 hay 5 điện tín. Edison
còn cứu vãn Công Ty Western Union khỏi bị phá sản bằng một hệ thống
truyền tin mới.
Vào một buổi chiều năm 1870, Edison ngồi một mình trong văn
phòng. Các thợ thuyền đã ra về trong khi nhà phát minh còn nán lại vì chàng
muốn ghi chép cho xong các nhận xét về một thứ máy đang hoàn thành. Edison định
ra về thì một trận mưa lớn đổ xuống. Lúc ra cửa, chàng gặp hai thiếu nữ đứng
trú mưa tại lối đi. Edison liền tự giới thiệu: “Tôi là Thomas Edison,
chủ nhân tiệm này. Xin mời các cô vào văn phòng chờ hết mưa. Tôi sẽ đi thắp đèn
lên”. Một thiếu nữ trả lời chàng: “Chúng tôi không dám phiền
ông, ông Edison ạ. Tôi là Mary Stilwell, còn đây là em Alice của tôi”. Edison
cúi chào hai thiếu nữ và nói chuyện xuông với hai chị em Stilwell cho qua thời
giờ. Nhưng ánh mắt trong sáng, khuôn mặt xin xắn và cử chỉ thanh lịch của Mary
đã làm tâm hồn Edison xao xuyến.
Từ đây, Edison không thể quên hình ảnh của Mary. Chàng hỏi dò
bạn bè thì được biết Mary là một giáo viên tại Newark. Edison liền nhờ bạn đưa
lại thăm gia đình Stilwell và sau buổi viếng thăm, chàng thấy rằng mình đã tìm
được người vợ mong ước. Sau đó, Edison thường cùng Mary đi coi hát, dự các buổi
hòa tấu nhạc hay đi cắm trại ngoài trời. Sau một năm trường chờ đợi sự ưng
thuận của gia đình Stilwell, Edison đã cử hành hôn lễ với Mary vào ngày
lễ Giáng Sinh năm 1871.
Cuối năm 1871, Edison đã có ba tiệm khác nhau tại Newark. Ba
cơ xưởng ở rải rác trong một thành phố lớn đã làm mất nhiều thời giờ và năng
lực quý báu của nhà phát minh. Vì vậy Edison quyết định tìm kiếm nơi xây cất
một cơ xưởng lớn hơn cách Newark 40 cây số. Menlo Park là một ga nhỏ trong tiểu
bang New Jersey nhưng khá yên tĩnh, thích hợp cho nhà phát minh làm việc. Ngày
3/01/1876, công cuộc xây cất bắt đầu. Edison đã phác họa từng chi tiết cho đồ
án phòng thí nghiệm và cơ xưởng.
Cũng trong năm này, công ty Western Union lại nhờ Edison cải
tiến máy điện thoại của Alexander Graham Bell vừa mới cầu
chứng cách đó ít lâu. Thời bấy giờ, điện thoại của Bell là một bộ máy còn rắc
rối, ống nói và loa nghe được làm chung, và người ta để loa lên miệng để nói
rồi đặt vào tai nghe. Tầm hoạt động của máy bị giới hạn và dù nói từ phòng nọ
sang phòng kia, những tiếng sè sè của máy sinh ra do bộ ma nhê tô đã làm cho
việc đối thoại rất khó khăn. Sau hai năm tìm tòi, Edison đã phát minh ra bộ vi
âm (microphone), hoàn thành một máy truyền (transmetteur) dùng thỏi than và đã
thành công rực rỡ trong việc truyền tiếng nói qua 225 cây số đường dây. Edison
làm cho cường độ tiếng nói qua máy điện thoại lớn gấp bội và âm thanh trở nên
rõ ràng. Hãng Western Union đã mua lại bằng sáng chế chiếc máy truyền với giá
100,000 đô la. Thành công của Edison trong việc cải tiến máy điện thoại đã
khiến người đời phải nói rằng “Bell đã phát minh ra máy điện thoại nhưng
chính nhờ Edison mà máy điện thoại trở thành hữu dụng”.
Phát minh ra Máy Hát
Lúc bấy giờ Edison đã có phòng thí nghiệm tại Menlo Park, một
nơi có đủ phương tiện cho nhà phát minh tìm tòi, nghiên cứu. Edison có một cách
làm việc rất đặc biệt. Khi một ý tưởng nảy ra trong trí óc, ông liền thử ngay
bằng ngàn cách khác nhau với sự cộng tác của những người giúp việc. Vào thời
đó, mặc dù nhà phát minh có hàng trăm bằng sáng chế nhưng danh tiếng của Edison
chỉ thực sự được đại chúng biết tới sau ngày ông cho ra đời chiếc máy hát.
Thực ra sự phát minh này do khả năng nhận
xét và suy luận của ông hơn là do công lao tìm kiếm. Vào
một chiều mùa hè năm 1877, trong khi Edison đang loay hoay với chiếc máy dịch
điện tín tự động, chiếc máy này gồm một mũi kim thép rạch các rãnh trên một đĩa
giấy, đột nhiên khi cho đĩa quay nhanh hơn Edison đã nghe thấy tiếng cọ sát
tăng lên và giảm đi tùy theo sự gồ ghề của chiếc đĩa. Sự kiện này đã ám ảnh nhà
phát minh. Ông liền làm lại thí nghiệm nhưng lần này, thêm vào chiếc kim bộ
phận chứa một màng mỏng. Edison nhận thấy cơ phận này đã làm tăng âm độ lên một
cách đáng kể.
Các công trình khảo cứu về máy điện thoại đã khiến Edison nhận
thức rằng một màng kim loại mỏng đã rung động khi nói vào một máy phát. Như thế
có thể ghi lại sự rung động này trên một chất gì đó để rồi làm cho màng kim
loại rung động trở lại mà phát ra các âm thanh như tiếng nói. Nửa đêm hôm đó,
Edison ngồi lại văn phòng và vẽ trên giấy một bức họa về thứ máy móc sẽ thực
hiện. Ngày 24/12/1877, Edison cầu chứng cho chiếc máy hát và bằng phát
minh được chính phủ Hoa Kỳ cấp cho ông vào ngày 19/ 02/1878. 
Một bộ máy ghi được tiếng nói và lại phát ra tiếng nói làm cho
đại chúng phải bàn tán. Để làm cho mọi người tin chắc rằng máy hát nói được là
một sự thật, Edison quyết định trình bày chiếc máy kỳ lạ trước Hàn Lâm Viện
Khoa Học Hoa Kỳ. Sáng ngày 8/4/1878, nhà phát minh Edison đã xử dụng chiếc máy
hát trước ông Joseph Henry, Chủ Tịch Viện Smithsonian, rồi vào buổi chiều, ông
biểu diễn máy trước Hàn Lâm Viện Khoa Học. Ngay buổi tối hôm đó, Edison lại
nhận được giấy mời trình bày máy hát trước Tổng Thống Rutherford B. Hayes. Nhà
phát minh đã làm cho các nhân vật Tòa Bạch Cung cũng như dân chúng tin tưởng.
Cả thế giới sôi nổi về phát minh này. Danh tiếng Thomas Edison được nhắc nhở
tại khắp nơi. Báo chí đã nói nhiều về nhà phát minh 31 tuổi. Môt tờ báo gọi
Edison là “Thầy Phù Thủy vùng Menlo Park” và danh hiệu này đã
được phổ thông hóa.
Chiếc máy hát là một phát minh mà Edison rất ưa chuộng. Ông đã
cải tiến máy dần dần trong nhiều năm trường để về sau này, máy được thay đổi
khối trụ và tay quay bằng một đĩa tròn chuyển động do một bộ phận đồng hồ. Sự
sản xuất máy hát càng ngày càng gia tăng, vào năm 1910 tiền bán máy và đĩa hát
đã lên tới 7 triệu đô la. Vào năm 31 tuổi, Thomas Edison có 157 bằng phát minh
và đang chờ đợi 78 bằng sáng chế khác từ Washington gửi về. Mặc dù vậy, ông vẫn
không ngừng làm việc, mỗi ngày từ 18 tới 20 giờ.
Phát minh ra Đèn Điện
Tháng 3 năm 1878 là đầu thời kỳ Edison bắt tay vào việc nghiên
cứu đèn điện. Vào thời bấy giờ người ta chỉ biết tới nguyên tắc của đèn
hồ quang là loại đèn được phát minh vào khoảng năm 1809. Khi đốt đèn
hồ quang, người ta phải luôn luôn thay thỏi than, ngoài ra đèn còn phát ra
tiếng cháy sè sè và cho một sức nóng quá cao, kèm theo một mùi khó chịu, không
thích hợp với việc sử dụng trong nhà.
Vào năm 1831, Michael Faraday tìm ra nguyên tắc của máy
ma-nhê-tô là bộ máy sinh ra các tia lửa đốt loại khí bên trong động cơ dầu lửa.
Tới năm 1860, một loại đèn điện sơ sài ra đời tuy chưa thực dụng nhưng đã khiến
cho người ta nghĩ tới khả năng của điện lực trong việc làm phát sáng. Thomas
Edison cũng cho rằng điện lực có thể cung cấp một thứ ánh sáng dịu hơn, rẻ tiền
hơn và an toàn hơn ánh sáng của đèn hồ quang của William Wallace. Edison đã tìm
đọc tất cả các sách báo liên quan tới điện học. Ông muốn thấu triệt sâu rộng lý
thuyết về điện lực để có thể mang kiến thức của mình vào các áp dụng thực tế.
Ngày nay trong số 2,500 cuốn sổ tay 300 trang được Viện Edison cất giữ, người
ta còn thấy hơn 200 cuốn ghi chép về điện học. Chính những điều ghi chép này đã
là căn bản của các khám phá vĩ đại của thiên tài Edison trong phạm vi Khoa Học
và Kỹ Thuật.
Thời bấy giờ, báo chí nói nhiều đến công cuộc nghiên cứu của
Edison về đèn điện làm cho các công ty đèn thắp bằng khí đốt lo ngại trong khi
đó Edison khuyên các hội viên của Công Ty Đèn Điện Edison (the Edison Electric
Light Co.) bỏ thêm 50,000 đô la để ông theo đuổi công trình nghiên cứu. Hồi đó
trong phòng thí nghiệm tại Menlo Park có vào khoảng 50 người làm việc không
ngừng. Bình điện, dụng cụ, hóa chất và máy móc chất cao trong các phòng nghiên
cứu. Đồng thời với việc nghiên cứu đèn điện, Edison còn phải cải tiến rất nhiều
máy móc khác cũng như tìm ra các kỹ thuật cần thiết vì vào thời bấy giờ, kỹ
nghệ điện lực còn trong giai đoạn phôi thai. Cũng nhờ nghiên cứu đèn điện,
Edison đã sáng chế ra cầu chì, cái ngắt điện, đynamô, các lối mắc
dây...
Căn cứ từ đèn hồ quang của Wallace, Edison thấy rằng có thể có
ánh sáng từ một vật cháy sáng bằng cách đốt nóng. Edison đã dùng nhiều vòng dây
kim loại rất mảnh rồi cho dòng điện có cường độ lớn đi qua để những vòng dây đó
nóng đỏ lên, nhưng chỉ sau chốc lát, các vòng đó đều cháy thành than. Vào tháng
4 năm 1879, Edison nảy ra một sáng kiến. Ông tự hỏi cái gì sẽ xẩy ra nếu sợi
dây kim loại được đặt trong một bóng thủy tinh không chứa không khí? Edison
liền cho gọi Ludwig Boehm, một người thợ thổi thủy tinh tại Philadelphia tới
Menlo Park và phụ trách việc thổi bóng đèn. Việc rút không khí trong bóng đèn
cũng đòi hỏi một máy bơm mạnh mà vào thời đó chỉ có tại trường đại học
Princeton. Cuối cùng Edison cũng mang được chiếc máy bơm đó về Menlo Park.
Edison thử cho một sợi kim loại rất mảnh vào trong bóng thủy
tinh rồi rút không khí ra hết, khi nối dòng điện, ông có được thứ ánh sáng
trắng hơn, thời gian cháy cũng lâu hơn nhưng chưa đủ. Ngày 12/04/1879, để bảo
vệ phát minh của mình, Edison xin bằng sáng chế về bóng đèn cháy trong chân
không mặc dù ông biết rằng loại đèn này chưa hoàn hảo vì ông chưa tìm ra được
một thứ gì dùng làm tóc trong bóng đèn. Edison đã dùng sợi Platine nhưng thứ
này quá đắt tiền lại làm tốn nhiều điện lực hơn là cho ánh sáng hữu ích. Edison
đã thử với nhiều thứ kim loại hiếm, chẳng hạn như Rhodium, Ruthenium, Titane,
Zirconium và Baryum nhưng tất cả những chất đó chưa cho kết quả khả quan.
Vào 3 giờ sáng ngày Chủ Nhật, 19/ 10/ 1879, trong khi Edison
và Batchelor, người cộng sự, đang cặm cụi thí nghiệm thì nhà phát minh chợt
nghĩ tại sao không dùng một sợi than rất mảnh. Edison nghĩ ngay tới
thứ thường dùng nhất trong nhà là sợi chỉ may. Ông liền bảo Batchelor đốt cháy
sợi chỉ để lấy các sợi than rồi cho vào bóng đèn. Khi nối dòng điện, đèn cháy
sáng, phát ra một thứ ánh sáng không đổi và chói chan. Edison và các cộng sự
viên thở ra nhẹ nhõm. Nhưng mọi người đều không rõ đèn cháy sáng như vậy được
bao lâu? 2 giờ trôi qua, rồi 3, 4... rồi 12 giờ... đèn vẫn sáng. Edison
đành nhờ các cộng sự viên thay thế để đi ngủ. Chiếc đèn điện đầu tiên của
Thomas Edison đã cháy liền trong hơn 40 giờ đồng hồ khiến cho mọi người hân
hoan, tin tưởng vào kết quả. Lúc đó, Edison mới tăng điện thế lên khiến cho sợi
dây cháy sáng gấp bội rồi đứt hẳn.
Rất hãnh diện về phát minh của mình, Edison viết thư mời viên
chủ nhiệm tờ báo New York Herald gửi đặc phái viên tới Menlo Park. Ký giả
Marshall Fox đã tới phòng thí nghiệm của Edison và cùng nhà phát minh làm việc
trong hai tuần lễ. Sáng Chủ Nhật 21/12/1879, tờ báo Herald tường thuật về sự
phát minh ra chiếc đèn điện nhưng bài tường trình này đã làm đại chúng nghi ngờ
và có người còn cho rằng “một thứ ánh sáng như vậy trái với định luật
thiên nhiên”. Có nhà báo lại khôi hài câu chuyện và bảo “đèn
điện của Edison đã được ông dùng bóng bay thả lên trời thành những ngôi sao lấp
lánh ban chiều”.
Edison rất buồn cười về những lời phủ nhận sự thật. Ông quyết
định trình bày trước đại chúng chiếc đèn điện để phá tan mọi mối hoài nghi. Ông
cho treo hàng trăm bóng đèn điện quanh phòng thí nghiệm, quanh nhà ở và dọc
theo các con đường tại Menlo Park. Ngày 31/12/1879, một chuyến xe lửa đặc biệt
đã xuôi ngược New York - Menlo Park, mang theo hơn 3,000 người hiếu kỳ gồm cả các
nhà khoa học, các giáo sư, các nhân viên chính quyền cũng như các nhà kinh tài
tới quan sát tận mắt chiếc đèn điện. Đêm hôm đó cả vùng Menlo Park tràn ngập
trong ánh sáng chan hòa của một thứ đèn mới.
Công Ty Đèn Điện Edison
Thành công của chiếc đèn điện làm cho công ty dầu lửa xuống
dốc trong khi đó, Edison vẫn cho rằng đèn điện chỉ đắc dụng khi nào ông tìm ra
được một thứ sợi tóc rẻ và bền hơn. Ông cho thử hơn 6,000 thứ sợi thảo mộc,
cuối cùng đã chọn một thứ tre Nhật Bản và loại sợi này đã được
dùng trong suốt 10 năm trường trước khi bị chất Tungstène thay
thế.
Edison lại tính tới việc dùng điện lực thắp sáng một khu vực
rộng lớn hơn. Ông quyết định dùng một quận trong thành phố New York rộng 2.500
mét vuông làm nơi thí nghiệm. Ông tìm ra nhiều phương pháp cách điện và chính
ông trông coi việc đặt đường dây. Vào năm 1881, số chuyên viên về điện lực rất
hiếm. Edison liền mở ra một trường dạy nghề và đặt những cộng sự viên cũ của
mình vào các chân giảng viên. Chính ông cũng viết ra một cuốn sách kỹ thuật về
điện học. Nhờ cách làm việc có phương pháp như vậy, sang năm sau Edison đã có
hơn 1.500 người chuyên đào đường, đặt đường dây và bắt dây điện vào tư gia. Một
nhu cầu mới cần thiết nữa lại được đặt ra là việc thiết lập một nhà máy
phát điện mạnh. Việc này đòi hỏi nhiều triệu đô la. Một công ty vì thế được
thành lập với tên là Công Ty Đèn Điện Edison tại New York (the Edison Electric
Lighting Company of New York).
Edison lập ra một xưởng chế tạo các thành phần của máy phát
điện, một xưởng chuyên làm bóng đèn điện và một cơ xưởng đặc biệt chuyên sản
xuất các đồng hồ điện, các đui đèn, ngắt điện cùng các phụ tùng cần thiết cho
ngành kỹ nghệ mới này.
Từ trước, công ty dầu lửa độc quyền phụ trách việc đốt đèn các
con đường và cung cấp dầu hỏa cho dân chúng. Edison muốn thay thế những phương
tiện thắp sáng cũ đó bằng một cách khác, vừa tiện lợi hơn, vừa rẻ tiền hơn. Ông
biết rằng ông đã tham dự một cuộc mạo hiểm rất khó khăn, nếu thất bại, ông sẽ
mất hết danh tiếng, tiền bạc và tín nhiệm của dân chúng cũng như của bạn bè.
Nhưng Edison vẫn không sờn lòng. Ông tuyên bố rằng tiền phí tổn về điện lực sẽ
rẻ hơn tiền dầu lửa và ông chỉ nhận tiền của thân chủ khi nào họ thấy thỏa mãn
về cách cung ứng điện lực. Cuộc thí nghiệm đại quy mô này đã khiến Edison phải
từ chối đi dự các bữa tiệc, các buổi diễn thuyết... Người ta thường thấy nhiều
đêm ông Edison, với chiếc khăn quàng quấn quanh cổ, bước xuống những đường rãnh
đặt dây điện hoặc trông coi việc thiết lập nhà máy điện trên đường Pearl.
Tới ngày 4 tháng 9 năm 1882, tất cả các công tác thiết kế đã
hoàn thành và sẵn sàng chờ đợi sự thí nghiệm. Tại nhà máy phát điện đường
Pearl, người thợ đổ than vào lò, các động cơ bắt đầu chuyển vận, Edison hạ
chiếc cần xuống và trong khoảng khắc, dòng điện đi qua 24 cây số đường dây
khiến cho hàng trăm bóng đèn Edison cháy sáng trong các công sở, cơ xưởng và
các tư gia. Ông Thomas Edison đã thắng cuộc và lấy lại được niềm tin của toàn
thể dân chúng.
Mặc dù là một nhà kỹ thuật có tài, Edison rất ghét sự trục
lợi, đầu cơ. Khi đã đạt được các công trình nghiên cứu rồi, Edison lấy làm thỏa
mãn về sự thành công mà coi thường các lời lãi do phát minh của mình mang tới.
Edison đã bán xưởng chế tạo bóng đèn cho một công ty điện và công ty này về sau
trở nên rất phát đạt và nổi danh trên thế giới: Công Ty General
Electric.
Hai năm sau ngày thành công về đèn điện, bà Mary mắc bệnh
thương hàn và qua đời, để lại cho chồng ba đứa con và lòng thương nhớ. Quá buồn
phiền, Edison gửi các con về ông bà ngoại tại New York còn mình thì tìm quên
trong phòng thí nghiệm. Edison nhận thấy cần phải có một cơ xưởng rộng lớn hơn
cơ xưởng Menlo Park. Ông đã chọn thành phố West Orange, thuộc tiểu bang New
Jersey. Công việc xây cất được bắt đầu. Cũng trong thời gian này, Edison cho
thiết lập thêm một phòng thí nghiệm để làm việc trong mùa đông, vì thế một cơ
xướng mới được lắp ráp tại Fort Myers, một nơi gần bờ biển trong tiểu bang
Florida.
Trong khoảng thời gian từ năm 1881 tới năm 1887, Thomas Edison
nghiên cứu nhiều thứ và phát minh ra các máy móc thuộc nhiều loại. Ông đã tìm
ra cách gửi điện tín từ một ga tới một xe lửa đang chạy. Ông đã thử cách cất
giữ trái cây trong chân không, phác họa ra máy bay trực thăng, máy gặt bông gòn,
máy may điện, thang máy điện, xe lửa điện, xe gạt tuyết và ông khảo cứu cả về
vô tuyến điện. Ngày nay “hiện tượng Edison” còn được áp dụng
vào các bóng đèn máy vô tuyến truyền thanh.
Công việc quá bận rộn đã khiến Edison quên bớt nỗi buồn phiền
về người vợ đã khuất. Ông bắt đầu cảm thấy cần phải ra khỏi tháp ngà. Người ta
thường thấy ông đi dự các buổi trình diễn âm nhạc hay có mặt tại các bữa yến
tiệc. Vào một buổi chiều năm 1885, trong một bữa ăn do một người bạn tổ chức,
Edison đã gặp một thiếu nữ rất đẹp và duyên dáng, hôm đó đang ngồi tại đàn
dương cầm. Nàng tên là Mina Miller, là con gái của ông Lewis
Miller, một kỹ nghệ gia và cũng là người phát minh ra chiếc máy gặt lúa. Hai
người trở nên đôi bạn thân.
Lần gặp gỡ cô Mina đã làm cho Edison hết cô đơn. Edison
đã dạy cho Mina tín hiệu Morse vì ông kém về thính giác. Trong một buổi đi coi
hát, Edison đã dùng tín hiệu Morse để hỏi cảm tình của Mina đối với ông. Cô
Mina cũng đáp lại bằng thứ tín hiệu đó. Hai người cưới nhau vào năm 1886, khi
đó chàng 39, nàng 21 tuổi, nhưng sự chênh lệch về tuổi tác không là hàng rào
ngăn cách hai người. Edison thường ăn mặc lôi thôi như một đứa trẻ và Mina đã
săn sóc chồng từng chút một. Mina thường dấu chiếc áo ngoài của chồng nên khi
muốn ra đường, Edison phải gọi tới nàng, đó là lúc nàng kiểm soát cách ăn mặc,
bắt chồng phải cạo râu, chải tóc.
Mina còn săn sóc Edison cả về sự ăn uống. Chính nàng tự tay
mang thức ăn tới phòng thí nghiệm cho chồng và luôn luôn khuyến khích chồng
bằng những lời nói êm dịu. Nếu Mary Stitwell, người vợ thứ nhất của Edison, là
người đã góp phần quan trọng vào các thành công đầu tiên thì Mina Miller lại là
người bạn trung thành và cộng sự viên đắc lực của Edison. Nàng luôn luôn theo
chồng trong các chuyến du lịch hay tham dự những buổi yến tiệc, nàng nhắc lại
cho Edison những gì ông không nghe rõ. Trong các buổi tiếp tân tại nhà, các bạn
của Edison đã tặng Mina danh hiệu “Bà chủ nhà duyên dáng nhất Mỹ Quốc”. Mina
còn làm cho gia đình Edison gồm 4 trai, 2 gái, trong đó có 3 người con của Mary,
tất cả đều cảm thấy hạnh phúc.
Phát minh ra Máy Chiếu phim
Vào một buổi chiều năm 1887, Thomas Armat tới thăm Edison và
đưa cho nhà phát minh xem một máy chiếu hình, khi đó chưa hoàn hảo. Armat biết
rằng chỉ có Edison mới có đủ tài cải biến máy móc đó ra một thứ có ích lợi thực
tế. Khi nhìn thấy chiếc máy kinematoscope (do chữ Hy Lạp kinema là chuyển
động), Edison nhận ra ngay giá trị của nó. Ông đã bỏ ra 4 năm công sức vào việc
cải tiến máy chiếu bóng và chế tạo máy quay phim và như vậy, đã mở đầu cho một ngành
kỹ nghệ rộng lớn trên thế giới, chuyên cung cấp món giải trí bình dân nhất.
Edison đã bỏ ra 100.000 đô la để lập phim trường tại Bronx
Park. Ông đã thuê võ sĩ vô địch quyền Anh hạng năng tên là James J. Corbett tới
Orange biểu diễn, để quay thành phim. Edison đã sản xuất được nhiều cuốn phim
và còn cho phối hợp chiếc máy hát vào việc chiếu phim nói.
Khi kỹ nghệ chiếu bóng bắt đầu phát triển, Edison lại quay
sang các lĩnh vực mới. Ông làm nhiều thí nghiệm về quang tuyến X, thời đó vừa
được Roentgen tìm ra. Công trình nghiên cứu của ông khiến ông chế tạo được máy
huỳnh quang (fluoroscope) và đèn huỳnh quang (lampe fluorescente). Edison còn
lấy bằng phát minh cho bình ắc quy, loại đèn điện an toàn dùng trong hầm mỏ,
cải tiến máy tính, tìm ra hợp chất sắt nickel... Ngoài ra còn rất nhiều phát
minh nhỏ mọn khác mà ngày nay đối với chúng ta coi là tầm thường nhưng ở vào
thời kỳ đó chưa có ai nghĩ tới cả.
Vào tuổi 60, Thomas Edison vẫn còn làm việc hăng hái như xưa.
Ông đã “giải trí bằng cách thay đổi công việc làm”. Người ta
hỏi ông về nghệ thuật của “Thành Công” và được ông trả lời: “Đó là khả
năng kiên nhẫn”. Ông đã định nghĩa: “Thiên tài gồm 2 phần trăm cảm
hứng và 98 phần trăm cực nhọc”. Edison cho rằng cách làm việc miệt mài
bằng trí óc chính là bí quyết của sức khỏe và sự sống lâu, và ông còn nói
thêm “Tôi chỉ cần tới thân xác để nuôi dưỡng bộ óc”.
Năm Thomas Edison 67 tuổi, một trận hỏa hoạn đã đốt sạch 7 dãy
nhà không bảo hiểm tại West Orange, thiệt hại lên tới 5 triệu đô la. Edison đã
mỉm cười với số phận. Ông liền bắt tay vào việc thiết lập lại cơ xưởng cũ.
Vào năm 1915, chính quyền Hoa Kỳ dự định tổ chức một cuộc
triển lãm tại San Francisco, lấy tên là Cuộc Triển Lãm Panama Thái Bình Dương
(Panama Pacific Exposition) để kỷ niệm ngày hoàn thành Kênh Đào Panama. Ban tổ
chức Cuộc Triển Lãm có nhã ý dành ngày 21/10 làm “Ngày Edison”. Vào
sáng ngày 21/10/1915 đó, ngày sinh nhật thứ 36 của chiếc đèn điện, Thomas
Edison cùng Luther Burbank và Henry Ford tới thăm Phòng Triển Lãm. 50.000 người
đã đứng hai bên đường để đón chào ba nhân vật đã mở mang con đường dẫn tới Văn
Minh. Tại Phòng Đại Hội, Edison đã nhận lãnh huy chương đặc biệt trước hàng
ngàn dân chúng hâm mộ và huy chương này được trao tặng về các công trình tốt
đẹp mà ông đã thực hiện cho Nhân Loại.
Ngày 28/6/1914, Trận Thế Chiến Thứ Nhất bùng nổ và lan dần tới
Mỹ Quốc khiến cho quốc gia này cũng bị liên hệ. Các nhà Khoa Học và Phát Minh
đều theo tiếng gọi của Tổ Quốc. Mặc dù gần 70 tuổi, Thomas Edison cũng tình
nguyện gia nhập Hải Quân và nhận làm Chủ Tịch Ủy Ban Cố Vấn Kỹ Thuật với lòng
mong ước mang lại Vinh Quang cho Hoa Kỳ. Trong thời gian này, ông Edison đã
phát minh ra máy dò tàu ngầm và thủy lôi, đèn soi sáng dưới nước và phương pháp
ngụy trang tầu chiến... Hơn 40 phát minh có tính cách chiến thuật của ông đã
mang lại cho ông Quân Công Bội Tinh (the Distinguished Service Medal), một
trong những huy chương cao quý nhất của Quân Lực Hoa Kỳ.
Danh vọng cuối cùng
Từ năm 12 tuổi tới lúc già, Thomas Edison đã làm việc miệt mài
mà không biết mỏi. Ông đã tự học từ năm lên 7 tuổi, khi bà Nancy kéo con về
nhà. Ông Edison là một người đọc sách không biết mệt và thường hay thực hiện 6
dự án cùng một lượt. Lúc 70 tuổi, ông còn coi mình như một người đang độ sung
sức.
Năm 1918 khi Thế Chiến Thứ Nhất kết thúc, ông Edison trở về
phòng thí nghiệm và bắt tay vào việc nghiên cứu một chất cần thiết cho cả thời
chiến lẫn thời bình: chất cao su. Tới năm 75 tuổi, ông Edison mới chịu giảm bớt
thời giờ làm việc xuống 16 giờ một ngày. Ông thực hiện thứ đĩa hát quay lâu
(disque de longue durée) vào năm 80 tuổi.
Ngày 21/10/1929, ông Thomas Edison được mời làm khách danh dự
trong một bữa tiệc tổ chức tại Detroit. Tối hôm đó Tổng Thống Hoa Kỳ Herbert
Hoover đã đứng lên ca tụng nhà Đại Phát Minh. Edison đã đáp từ bằng mấy câu cảm
ơn ngắn. Bỗng bà Mina thấy mặt ông tái xanh đi rồi ông ngã người xuống ghế. Bác
sĩ riêng của Tổng Thống điều trị cho ông nhưng sức mạnh không thể trở lại với
ông. Edison yếu dần từ đó.
Sáng ngày Chủ Nhật, 18/10/1931, Thomas Edison từ
trần và 3 ngày sau, đúng ngày sinh nhật thứ 52 của chiếc đèn điện đầu tiên, đám
tang nhà Đại Phát Minh được cử hành rất trọng thể tại thành phố West Orange,
New Jersey. Buổi tối hôm đó, tất cả đèn điện trên toàn thể lãnh thổ Hoa Kỳ đều
tắt trong một phút để tưởng nhớ một Vĩ Nhân, một “Người Bạn của Nhân Loại”
mà 52 năm về trước, đã cho Nhân Loại một thứ đèn quý giá.
Vào 2 năm trước, 1929, nhân ngày kỷ niệm chiếc đèn điện được
50 tuổi, ông Henry Ford cho thiết lập tại Greenfield Park, thuộc tiểu bang
Michigan, một ngôi làng lịch sử nhắc nhở lại cuộc đời và công trình của Thomas
Edison. Phòng thí nghiệm tại Menlo Park cũng được dựng lại với tất cả chi tiết
cũ cùng các máy móc xưa. Henry Ford cũng cho tìm kiếm và mua lại được 2 tờ báo
The Weekly Herald, tờ báo mà hơn 70 năm về trước, Thomas Edison đã in trên xe
lửa. Không những chỉ có Henry Ford là người kính trọng Thomas Edison mà hầu hết
các người cộng sự của nhà Đại Phát Minh đều kính mến ông cho tới khi ông qua
đời.
Trong suốt cuộc đời tận tụy, Thomas Edison đã lĩnh tất cả
1.097 bằng phát minh. Thomas Edison là gương sáng của người tự học. Ngoài nền
giáo dục do mẹ ban cho, Edison tìm học tại các thư viện công cộng. Tính ra ông
đã đọc hơn 10.000 cuốn sách nhờ cách “ăn bớt thời giờ làm việc để ngốn hết 3
cuốn sách mỗi ngày”. Trí nhớ và óc thông minh siêu việt của ông đã
giúp ông thấu hiểu và lưu trữ được tất cả kiến thức thu thập cho tới khi chết.
Ngoài học vấn về Khoa Học và Sử Học, Thomas Edison còn là một học giả chuyên
khảo cứu nền Văn Minh Hy Lạp và La Mã.
Lòng tận tụy đối với Nhân Loại của Thomas Alva Edison đã được
ông thực hiện đúng như câu nói mà ông thường nhắc nhở: “Tổ Quốc của tôi
là Thế Giới và Tôn Giáo của tôi là làm Việc Thiện”.
Tóm tắt cuộc đời Thomas Edision
Thomas Alva Edison (11 tháng 2 năm 1847 - 18 tháng 10 năm 1931) là
một nhà phát minh và thương nhân đã
phát triển rất nhiều thiết bị có ảnh hưởng lớn tới cuộc sống trong thế kỷ 20. Ông
được một nhà báo đặt danh hiệu "Thầy phù thủy ở Menlo Park", ông là
một trong những nhà phát minh đầu tiên ứng dụng các nguyên tắc sản xuất hàng loạt vào
quy trình sáng tạo, và vì thế có thể coi là đã sáng tạo ra phòng nghiên cứu
công nghiệp đầu tiên. Một số phát minh được gán cho ông tuy ông không hoàn toàn
là người đầu tiên có ý tưởng đó, nhưng sau khi bằng sáng chế đầu tiên được thay
đổi nó trở thành của ông (nổi tiếng nhất là bóng đèn), trên thực tế là công
việc của rất nhiều người bên trong công ty của ông. Tuy nhiên, Edison được coi
là một trong những nhà phát minh giàu ý tưởng nhất trong lịch sử, ông giữ
1.093 bằng sáng chế tại Hoa Kỳ dưới
tên ông, cũng như các bằng sáng chế ở Anh Quốc, Pháp,
và Đức (tổng cộng 1.500 bằng phát minh trên toàn thế giới)
Gia đình
Tổ tiên Edison (Gia đình Edison ở Hà Lan) đã
nhập cư tới New Jersey năm 1730.
John Edison vẫn trung thành với Anh Quốc khi các thuộc địa tuyên bố độc lập,
dẫn tới việc ông bị bắt giữ. Sau khi suýt bị treo cổ, ông và gia đình bỏ đi
tới Nova Scotia, Canada,
định cư trên vùng đất mà chính phủ thuộc địa dành cho những người trung thành
với nước Anh.
Ra đời và những năm thơ ấu
Thomas Edison sinh tại Milan, Ohio, con
của Samuel Ogden Edison, Jr và Nancy Matthews Elliott (1810-1871). Thomas là
đứa con thứ bảy trong gia đình. Thuở nhỏ, Edison nổi tiếng là một cậu bé hiếu
kỳ. Edison đi học muộn vì ông vốn ốm yếu. Đầu óc ông luôn lơ mơ và giáo viên
của ông là Reverend Engle gọi ông là "rối trí". Trong khi bạn bè đồng
lứa còn ham chơi thì Edison đã không những luôn băn khoăn tìm hiểu mọi vật
quanh mình mà còn muốn hiểu thấu đáo các vật đó. Vì những trò nghịch ngợm của
mình mà Edison đã bị đuổi học ngay khi đi học được ba tháng. Mẹ ông từng là một
giáo viên ở Canada và bà rất vui mừng đảm nhận việc dạy con. Bà khuyến khích và
dạy ông đọc và làm thực nghiệm. Sau này ông nhớ lại, "Mẹ tôi đã tạo ra
tôi. Bà rất tin tưởng và chắc chắn về tôi và tôi cảm thấy rằng tôi có một điều
gì đó để sống, một ai đó để tôi không thể làm cho thất vọng".
Cuộc sống của Edison ở Port Huron vừa cay đắng vừa ngọt ngào.
Ông bán kẹo và bán báo trên các chuyến tàu hỏa từ Port Huron đến Detroit.
Hơi điếc từ thời thanh
niên, ông đã trở thành một điện tín viên
sau khi ông cứu Jimmie Mackenzie khỏi lao vào tàu hỏa. Cha của Jimmie là nhân
viên nhà ga J.U. Mackenzie ở Mount Clemens, Michigan, rất
vui mừng bảo trợ cho Edison và dạy ông trở thành điện tín viên. Chứng nặng tai
giúp Edison tránh khỏi mọi tiếng ồn ào và cũng không phải nghe nhân viên điện
báo bên cạnh. Một trong những cố vấn của ông những năm đầu tiên này là một điện
tín viên già và là một nhà phát minh tên là Franklin Leonard Pope, ông
đã cho phép chàng trai trẻ sống và làm việc trong tầng hầm ở nhà ông tại
nhà Elizabeth, New Jersey.
Một số trong những phát minh đầu tiên của ông liên quan tới
điện tín gồm cả máy đếm phiếu.
Edison đã xin cấp bằng phát minh đầu tiên, máy đếm phiếu điện tử, ngày 28 tháng 10, 1868.
Các cuộc hôn nhân và cuộc sống sau đó
Năm 1871, ở tuổi 24, Edison trở thành chủ một xí nghiệp được
nhiều người biết tiếng. Cuộc sống dần ổn định và nhu cầu có một mái ấm gia đình
chợt đến trong đầu. Ông chú ý đến cô thư ký Mary Stilwell dịu dàng, thanh mảnh
làm việc trong công ty, một hôm, ông đến gặp nàng và nói: "Thưa
cô, tôi không muốn phí thì giờ nói những câu vô ích. Tôi xin hỏi cô một câu rất
ngắn gọn và rõ ràng: Cô có muốn làm vợ tôi không?". Cô gái sửng sốt,
không tin ở tai mình - "Ý cô thế nào? Cô nhận lời tôi nhé? Tôi xin
cô hãy suy nghĩ trong năm phút" - Edison nhắc lại lời cầu
hôn cấp tốc của mình. "Năm phút cơ à? thế thì lâu
quá! Vâng em nhận lời" - đỏ mặt lí nhí, Mary đáp. Ngày 25 tháng 12, 1871, ông
cưới Mary, và họ có ba người con, Marion Estelle Edison, Thomas Alva Edison,
Jr., và William Leslie Edison. Mary vợ ông qua đời năm 1884.
Ngày 24 tháng 2 1886, ở
tuổi ba chín, ông lấy Mina Miller một cô gái mười chín tuổi. Họ có thêm ba
người con nữa: Madeleine Edison, Charles Edison (người tiếp quản công ty sau
khi cha qua đời, và sau này trở thành Bộ trưởng Hải quân, được bầu làm Thống đốc bang New Jersey), và
Theodore Edison.
Thomas Edison mất ở New Jersey ở tuổi 84. Sáng Chủ Nhật ngày
18/10/1931, Thomas Edison lìa trần chỉ 3 ngày trước lễ kỷ niệm sinh nhật lần
thứ 52 của chiếc bóng điện đầu tiên. Những từ cuối cùng của ông nói với vợ là:
"Ở ngoài kia đẹp quá".
Nước Mỹ tưởng nhớ ông bằng cách tắt toàn bộ đèn điện trên toàn
lãnh thổ Hoa Kỳ trong một phút để tưởng nhớ người vĩ nhân, "người bạn của
nhân loại" đã mang đến cho con người một thứ ánh sáng quý giá, một
"mặt trời thứ hai".
Nhà phát minh
Không học ở trường, Edison tự học ở sách theo cách riêng của
mình. Dần dần, với sự suy nghĩ, tìm tòi, thực hiện không chú trọng lý thuyết
suông, từng bước Edison đã chinh phục những gì mà người thời bấy giờ cho
là không tưởng. Phát minh đầu tiên của ông là một chiếc máy điện báo tải
hai có khả năng cùng một lúc phát đi hai tin. Ít lâu sau, ông cải tiến
thành máy tải ba, tải tư rồi đa tải.
Tải tư được bán cho Western Union với giá 10.000 USD.
Một thời gian sau, chán nản với công việc của một điện báo
viên, Edison đến New York, trung tâm tài chính bậc
nhất lúc bấy giờ, với hy vọng sẽ kiếm thêm chi phí cho các cuộc thí nghiệm của
mình. Tại đây, ông đã hợp tác với vài người bạn thành lập một công ty nhỏ
chuyên về điện và điện báo.
Phát minh thứ hai của ông là cải tiến chiếc máy điện báo đa tải thành Hệ
thống điện báo nhận các tin tức hối đoái ngân hàng. Chiếc máy đầu tiên đã
đem về cho ông một số tiền lớn. Toàn bộ số tiến kiếm được lúc này, ông trút hết
vào các thí nghiệm của mình về sau.
Phát minh đầu tiên mang lại nổi tiếng cho Edison là máy quay đĩa năm
1877. Công chúng không thể ngờ được về phát minh này và coi nó là điều ma
thuật. Edison bắt đầu được gọi là "Thầy phù thủy ở Menlo Park, New
Jersey", nơi ông sống. Chiếc máy quay đĩa đầu tiên của ông ghi lại âm
thanh trên các trụ bọc thiếc cho chất lượng âm thanh thấp và nó phá hủy luôn
đường rãnh ghi âm khi nghe lại nên chỉ có thể nghe được một lần. Trong thập kỷ 1880, một model được thiết
kế lại sử dụng các trụ bìa giấy các tông tráng sáp ong được chế tạo bởi Alexander Graham Bell,
Chichester Bell, và Charles Tainter. Đây là một lý do khiến Thomas Edison tiếp
tục làm việc để tạo ra chiếc "Máy hát hoàn thiện" của riêng ông.
Ông cũng từng phát minh ra máy Kiểm phiếu điện tử và đã xin
cấp bằng sáng chế, nhưng đã bị từ chối.
Thomas Edison và máy quay đĩa Menlo Park
Sự cách tân lớn nhất của Edison chính là phòng thí nghiệm ở
Menlo Park, nó được xây dựng ở New Jersey. Đây là viện nghiên cứu đầu tiên được
thành lập với mục đích chuyên biệt nhằm tạo ra các cải tiến và cách tân liên
tục trong công nghệ. Chính tại đây, đa số các phát minh được đưa vào thực tiễn
của ông đã ra đời, mặc dù việc căn bản của ông là quản lý và điều hành công
việc của các nhân viên.
Ông góp công trong việc thực nghiệm điện thoại, máy quay đĩa, tàu điện, máy phân tích quặng, đèn điện, và
một số cải tiến phát minh khác. Tuy nhiên, ban đầu ông làm việc về đèn điện và
chịu trách nhiệm thử nghiệm và ghi lại về thiết bị đó. Năm 1880 ông được chỉ
định làm kỹ sư trưởng của Xưởng đèn Edison. Trong năm đầu tiên này, xưởng dưới
sự quản lý của Francis Upton, đã sản xuất ra 50.000 bóng đèn. Theo
Edison, Hammer là "một
người tiên phong trong lĩnh vực đèn chiếu sáng".
Đa số các bằng sáng chế của Edison là những bằng sáng chế hữu
ích, chỉ khoảng hơn mười chiếc là bằng sáng chế thiết kế. Nhiều phát minh của
ông không hoàn toàn là ý tưởng ban đầu của ông, nhưng những cải tiến giúp nó có
thể được sản xuất hàng loạt là của ông. Ví dụ, trái với điều mọi người vẫn
nghĩ, Edison không phát minh ra bóng đèn điện.
Nhiều thiết kế đã được phát triển bởi các nhà phát minh từ trước đó gồm cả bằng
sáng chế mà ông mua lại từ Henry Woodward và Mathew Evans,
Moses G. Farmer,[2] Joseph Swan, James Bowman Lindsay, William Sawyer, Humphry Davy,
và Heinrich Göbel.
Năm 1878,
Edison xin cấp phép cho thuật ngữ sợi dây tóc cho
yếu tố dây phát sáng mang dòng điện, mặc dù nhà phát minh người Anh Joseph Swan đã
sử dụng thuật ngữ đó từ trước. Edison đã lấy các đặc tính từ các thiết kế trước
đó và trao nhiệm vụ cho các công nhân của ông tạo ra những bóng đèn có tuổi thọ
cao hơn. Năm 1879, ông đã sản xuất ra một ý niệm mới: một chiếc đèn có sức chịu
đựng cao trong một môi trường chân không lớn, nó sẽ cháy sáng hàng trăm giờ.
Trong khi những nhà phát minh trước đó đã sản xuất ra đèn điện trong các điều
kiện phòng thí nghiệm, Edison đã tập trung
vào việc áp dụng thương mại hóa và đã có thể bán ý tưởng của mình tới các gia
đình và các cửa hàng bằng cách sản xuất hàng loạt các bóng đèn có tuổi thọ cao
và tạo ra một hệ thống phát và cung cấp điện.
Phòng thí nghiệm Menlo Park có thể được xây dựng nhờ tiền bán
bộ máy thu phát cùng lúc bốn tín hiệu mà Edison sáng chế ra năm 1874. Chiếc máy
điện báo thu phát bốn tín hiệu cùng lúc có thể gửi bốn tín hiệu điện báo cùng
lúc trên cùng một dây dẫn. Khi Edison liên hệ bán máy cho Western Union, ông
đã bị sốc khi Western Union đưa ra một cái giá không thể ngờ nổi; quyền sáng
chế được bán với giá $10.000. Chiếc máy điện báo này là thành công tài chính
lớn đầu tiên của ông.
Lĩnh vực điện khí
Năm 1879 Edison thành lập ra Thomson-Houston đến năm 1890 ông
thành lập công ty Edison General Electric. Hai năm sau Edison General Electric
và Thomson-Houston hợp nhất hình thành công ty Edison General Electric and
Thomson-Houston, tiền thân của tập đoàn điện khí khổng lồ GE ngày nay. Về sau
có tới hơn 10 công ty mang tên ông
Bắt đầu vận hành nhà máy điện đầu tiên
Năm 1880 Edison đăng ký bằng sáng chế về phân phối điện, sự
kiện đó đóng vai trò chính trong việc tích lũy để phát minh ra đèn điện. Tháng
12 năm 1880, Edison thành lập Công ty Chiếu sáng mang tên ông đặt tại số 257,
đường Pearl thành phố New York và đến năm 1882 đã thành công khi đưa trạm phát
điện đầu tiên đi vào hoạt động.
Trạm phát điện đầu tiên "Jumbo số 1" là một máy phát
điện chạy bằng hơi nước trực tiếp nặng 27 tấn, riêng phần lõi (armature) nặng
đến 6 tấn và được sử dụng để làm mát không khí. Trạm phát điện này có thể làm
sáng 700 ngọn đèn gồm 16 nến. Trong vòng 14 tháng, nhà máy điện đầu tiên của
Edison đã phục vụ cho 508 thuê bao và hỗ trợ 12.732 bóng đèn.
Thành công thực sự của Edison, giống như người bạn của ông
Henry Ford, trong khả năng của mình để tối đa hóa lợi nhuận thông qua việc
thành lập hệ thống sản xuất hàng loạt và các quyền sở hữu trí tuệ. George
Westinghouse và Edison đã trở thành đối thủ vì Edison xúc tiến việc sử dụng
dòng điện một chiều (Direct current - DC) cho phân phối điện trong hệ thống
luân phiên thay vì một hệ thống đơn giản hơn là dòng điện xoay chiều
(Alternating current - AC) được phát minh bởi Nikola Tesla và xúc tiến bởi
Westinghouse. Không giống như dòng điện một chiều DC, dòng điện xoay chiều AC
có thể được tăng cường điện áp rất cao với các ated máy biến áp, được gửi qua
những đường dây điện mảnh hơn và rẻ hơn, và hạ điện áp tại điểm đến để phân
phối cho người sử dụng.
Năm 1887, có 121 trạm phát điện Edison ở Hoa Kỳ cung cấp điện
dòng điện một chiều cho khách hàng. Khi những hạn chế của dòng điện một chiều
đã được thảo luận trước công chúng, Edison đã phát động một chiến dịch tuyên
truyền để thuyết phục mọi người rằng dòng điện xoay chiều là quá nguy hiểm để
sử dụng. Vấn đề với dòng điện một chiều là các nhà máy điện này chỉ cung cấp
cho khách hàng trong vòng khoảng một dặm rưỡi (khoảng 2,4 km) từ các trạm
phát điện, do đó nó chỉ thích hợp cho các trung tâm thương mại. Khi George
Westinghouse đề nghị sử dụng điện áp cao dòng điện xoay chiều thay thế, vì nó
có thể mang điện hàng trăm dặm và mất mát điện ít, Edison đã tiến hành một
"cuộc chiến tranh dòng điện" để ngăn chặn dòng điện xoay chiều được
thông qua.
Cuộc chiến chống lại dòng điện xoay chiều đã khiến ông tham
gia vào việc phát triển và xúc tiến ghế điện (sử dụng AC) như một nỗ lực để
miêu tả dòng điện xoay chiều có khả năng gây tử vong lớn hơn so với DC. Edison
đã thực hiện một chiến dịch ngắn gọn nhưng mạnh mẽ để cấm việc sử dụng dòng
điện xoay chiều hoặc hạn chế điện áp nhằm những mục đích an toàn. Trong một
phần của chiến dịch này, nhân viên của Edison cho giật điện công khai một số
động vật để chứng minh sự nguy hiểm của AC. Dòng điện xoay chiều nguy hiểm hơn
ở những tần số gần 60 Hz có khả năng đáng kể gây nguy hiểm đến tính mạng
hơn dòng điện một chiều. Một trong những thí nghiệm đáng chú ý của ông vào năm
1903, những công nhân của Edison cho giật điện con voi tên Topsy tại
Luna Park, gần đảo Coney, sau
khi nó giết vài người và chủ của nó muốn giết nó. Công ty của ông đã quay phim
lại những cuộc tử hình bằng giật điện.
Dòng điện xoay chiều thay thế hầu hết dòng điện một chiều
trong các trạm phân phối điện, nhanh chóng mở rộng phạm vi và cải tiến hiệu quả
của các trạm phân phối điện. Mặc dù dòng điện một chiều không còn được ưa
chuộng sử dụng, nó vẫn tồn tại đến ngày nay trong những hệ thống dẫn truyền
dòng điện một chiều điện áp cao (HVDC). Dòng điện một chiều điện áp thấp vẫn còn
tiếp tục được sử dụng cho những khu vực đông dân cư trong nhiều năm nhưng cuối
cùng bị thay thế bởi hệ thống dòng điện xoay chiều điện áp thấp.
Nhà cửa
Vào Thập niên 1880,
Thomas Edison mua đất đai ở Fort Myers, Florida, và
xây Seminole Lodge làm
nơi nghỉ đông. Henry Ford, ông trùm ô tô, sau
này đã sống ở nhà nghỉ đông của ông, The Mangoes phía
đối diện. Edison thậm chí cũng đóng góp về kỹ thuật cho ngành ô tô. Họ là bạn
bè tới tận khi Edison mất trong trạng thái bình yên, thọ 84 tuổi. Edison and
Ford Winter Estates hiện đang mở cửa cho công chúng.
6/12/2016Nguồn: http://khoahoc.tv/ vàhttps://vi.wikipedia.org/wiki/Theo https://hahoangkiem.com/
Thomas Edison và máy quay đĩa
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét