Thứ Năm, 19 tháng 8, 2021

Bùi Giáng thi sĩ kỳ dị 1

Bùi Giáng thi sĩ kỳ dị 1 

Kỳ 1: Người viết sách với tốc độ kinh hồn
28.2.2005
Bùi Giáng là một con người gây kinh ngạc cho bất kỳ ai quan tâm đến ông. Làm thơ, dịch tiểu thuyết của các tác gia danh tiếng trên thế giới, viết sách nghiên cứu triết học đông tây kim cổ với những kiến thức vô cùng uyên bác… nhưng Bùi Giáng đồng thời lại còn chạy nhảy la hét ngoài đường trong bộ dạng của những con người mà ta quen gọi là điên.
Cuộc đời Bùi Giáng vì vậy luôn được bao phủ bởi vô số những giai thoại ly kỳ, những thông tin hư hư thực thực. Trước nay, có khá nhiều bài viết về ông nhưng đều rất tản mạn, hầu hết chỉ là những bài lẻ tẻ đăng báo hoặc bài của nhiều người viết trong các tuyển tập hoặc đặc san kỷ niệm Bùi Giáng. Dựa trên những tài liệu có được và những tác phẩm của ông, chúng tôi cố gắng cung cấp cho bạn đọc những thông tin tương đối có hệ thống về diện mạo của con người tài năng thuộc hạng siêu phàm nhưng rất kỳ dị này.
Từ năm 1962 trở đi, Bùi Giáng liên tục cho ra đời nhiều đầu sách. Mỗi năm đều đều vài ba cuốn. Càng về sau càng nhiều hơn. Nói về số lượng, thì ông là một tác giả có tác phẩm in ra đứng vào hàng kỷ lục ở miền Nam trước giải phóng. Sách của ông có thể chất thành chồng cao cả mét, thơ thì phải kể bằng đơn vị ngàn bài. Tuy nhiên, ông hoàn toàn không phải một học giả cần mẫn, suốt ngày giam mình trong thư viện, miệt mài bên trang sách mà thậm chí còn ngược lại. Nhiều người từng gần gũi ông ngạc nhiên nói rằng họ chỉ thấy Bùi Giáng suốt ngày lang thang rong chơi nhàn nhã, bia rượu uống tràn, thế nhưng khi nhà xuất bản cần, chưa đến một ngày ông đã mang đến cả năm bảy trăm trang sách. Vậy ông viết sách vào lúc nào?
Một nhà văn gần gũi với Bùi Giáng trước năm 1975 kể lại chuyện viết sách của ông như sau: "Tôi chỉ kể tới Bùi Giáng, bởi suốt thời kỳ đó, có thể nói, thầy Thanh Tuệ (Giám đốc Nhà xuất bản An Tiêm lúc đó) vì một tấm lòng liên tài đặc biệt, chỉ mê thích thơ văn Bùi Giáng, đã dành trọn phương tiện cho ưu tiên xuất bản tác phẩm của Bùi Giáng trước mọi tác giả khác. Và giai đoạn có thể đặt tên là giai đoạn Bùi Giáng này, An Tiêm đã in đêm in ngày, in mệt nghỉ, vì những năm tháng đó chính là những năm tháng đánh dấu cho thời kỳ sáng tác kỳ diệu sung mãn nhất của Bùi Giáng, cõi văn cõi thơ Bùi Giáng bấy giờ ào ạt vỡ bờ, bát ngát trường giang, mênh mông châu thổ, Bùi Giáng bấy giờ mỗi tuần viết cả ngàn trang khiến chúng tôi bàng hoàng khiếp đảm".
Nhà văn này kể tiếp: "Vậy mà mỗi lần gặp thi sĩ hồi đó, cảm tưởng bao giờ cũng giữ được là đã gặp một Bùi Giáng rất nhàn rỗi, rất rong chơi. Bước chân vào nhà thầy Thanh Tuệ, chúng tôi đã thấy Bùi Giáng ngồi đó trước, tươi cười, ung dung trong cái phong thái của một con người nhàn nhã nhất thế giới, chẳng có một dấu vết nhỏ nào của một người viết đang gió táp mưa rơi với ngàn ngàn trang sách". Ai cũng lấy làm ngạc nhiên và cố gắng tìm hiểu nhưng không thể nào hiểu nổi. Chưa bao giờ những người gần gũi Bùi Giáng bắt gặp ông đang ngồi viết sách. Vắn tắt là Bùi Giáng chẳng làm gì hết, chẳng ai một lần nhìn thấy Bùi Giáng đang làm gì hết. Thầy Thanh Tuệ cũng chỉ lắc đầu cười: "Tôi cũng lấy làm kỳ. Ảnh lang thang suốt ngày, chẳng thấy lúc nào ngồi viết hết. La cà hết nơi này đến nơi khác, uống rượu say ngất rồi về lầu lăn ra sàn ngủ, nhiều ngày bỏ cả bữa ăn. Đêm cũng không thức, chỗ nằm tối thẳm. Nhưng ảnh viết tôi in không kịp, nói ảnh tạm ngừng thì ảnh ngừng. Còn nói ảnh đem bản thảo tới thì nói buổi sáng buổi chiều ảnh đã tới ném bịch xuống cả năm, bảy trăm trang. Cứ thế đem sắp chữ thôi, đâu có thì giờ đọc. Điều kỳ lạ là thể loại trước tác nào ảnh cũng có ngay sách, dễ dàng và nhanh vô tả. Từ thơ đến văn. Từ một cuốn tiểu luận về Camus đến một cuốn tiểu luận về Nguyễn Du. Từ dịch thuật tiểu thuyết tới phê bình triết học. Tất cả như đùa như chơi vậy".
Có người ngạc nhiên quá, tìm cách rủ Bùi Giáng tới quán uống rượu để tìm hiểu. Nhưng chỉ tốn rượu đãi Bùi Giáng chứ chẳng khai thác được chút thông tin nào. Vặn hỏi mãi ông cũng không giải thích điều gì. Bùi Giáng chỉ cười cười, đốt điếu thuốc, cầm lấy ly rượu và nói "vui thôi mà" trước sự ngơ ngẩn của người hỏi chuyện. Trước sau ông không hề giải thích bất cứ thắc mắc nào. Nhà văn kể trên nói tiếp: "Chừng như ông không có gì giải thích, sự thành hình một tác phẩm nơi Bùi Giáng cuối cùng vẫn là một bí ẩn hoàn toàn trong cái vùn vụt, cái bất tuyệt thao thao, cái chớp mắt đã là của nó. Ừ, vui, ba chữ "vui thôi mà" là câu trả lời mơ hồ nghịch ngợm duy nhất của Bùi Giáng trước mọi sự tìm hiểu".
Trần Đình Thu
Kỳ 2: Bài thơ lạ lùng của anh chăn bò
01.03.2005
Bùi Giáng sinh ngày 17/12/1926 tại làng Thanh Châu thuộc xã Vĩnh Trinh, huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam. Thân sinh của Bùi Giáng là ông Bùi Thuyên, thuộc đời thứ 16 của dòng họ Bùi ở Quảng Nam. Do người vợ chánh qua đời sớm nên ông lấy người vợ kế là bà Huỳnh Thị Kiền.
Bùi Giáng là con thứ 2 của ông Bùi Thuyên với bà Huỳnh Thị Kiền nhưng là con thứ 5 nếu tính tất cả các anh em. Khi vào Sài Gòn, ông được gọi theo cách gọi miền Nam là Sáu Giáng. Và Bùi Giáng cũng tỏ ra thích thú với tên gọi này. Thỉnh thoảng ông cũng tự xưng cái tên thứ đó trong những câu thơ của mình. Sau này trong một bài thơ khá hài hước, Bùi Giáng viết: "- Ủa, phải anh Sáu Giáng đó không?/- Và cô có phải cô Bông năm nào?/- Anh còn nhớ rõ, ôi chao/ Vợ chồng tôi cũng lúc nào nhớ anh/ Anh điên mà dzui dzẻ thập thành/ Còn chúng tôi tỉnh mà đành buồn thiu".
Mặc dù là người gặp may mắn trên đường học vấn nhưng Bùi Giáng luôn luôn phá ngang. Bùi Giáng từng viết rằng ông không có ý định học để lấy bằng cấp. Ông Bùi Văn Vịnh, một người em ruột cùng cha cùng mẹ khác của Bùi Giáng cho biết, sau khi học xong bậc tiểu học ở Trường Bảo An tại huyện Điện Bàn tỉnh Quảng Nam, Bùi Giáng được gia đình cho ra Huế tiếp tục học ở Trường Trung học Thuận Hóa. Năm 1945, khi đang học lớp Đệ Tứ thì thời thế thay đổi. Đại chiến thế giới thứ hai nổ ra, Nhật hất cẳng Pháp, rồi Cách mạng Tháng Tám thành công. Nhưng sau đó ông cũng kịp đậu bằng Thành Chung. Rồi Bùi Giáng lên đường đi theo kháng chiến. Năm 1950, khi có kỳ thi tú tài đặc biệt do Liên khu V tổ chức, Bùi Giáng dự thi và đậu Tú tài 2 văn chương, rồi lên đường ra Liên khu IV, tới Hà Tĩnh, để tiếp tục vào học đại học. Từ Quảng Nam thuộc Liên khu V ra tới Hà Tĩnh thuộc Liên khu IV phải đi bộ theo đường mòn trên núi hơn một tháng rưỡi trời. Nhưng khi ra đến nơi, không hiểu sao ngay trong ngày khai giảng, Bùi Giáng đã quyết định bỏ học để quay ngược trở về Quảng Nam.
Bỏ học trở về nhà, ông theo chân đàn bò rong ruổi khắp các vùng đồi núi. Sau này ông có sáng tác bài thơ Nỗi lòng Tô Vũ in trong tập Mưa nguồn để kỷ niệm cho khoảng thời gian này. Một số tài liệu cho rằng Bùi Giáng đã có nhiều năm chăn dê nhưng thực ra ông chỉ trải qua 2 năm chăn bò, từ 1950 đến 1952 trên vùng rừng núi Trung Phước. Có lẽ đây là quãng đời lãng mạn nhất của ông. Và ông đã gọi quãng thời gian này là 15 năm chăn dê, như Tô Vũ ngày xưa. Nhớ lại những tháng ngày này, ông viết: "Tôi bỏ học, chẳng biết chi sách vở. Chạy về quê làm thằng chăn bò. Bao nhiêu thơ làm ra, tôi âm thầm tặng hết cho chuồn chuồn châu chấu!".
Bài thơ Nỗi lòng Tô Vũ dài đến 60 câu, được nhiều người thích đọc. Bài thơ với những lời thơ hết sức thiết tha, đằm thắm, ông dành cho những nàng thơ đặc biệt của ông là những con bò, đọc lên nghe rất thú vị. Trong bài thơ, ông xưng anh với những con bò mà ông đã biến chúng thành dê cho giống chuyện Tô Vũ ngày xưa và gọi chúng là em: "Chiều hôm nay bên chó vàng chễm chện/Anh lặng nghe em bé hé bên sườn đồi". Ông tặng các nàng thơ của ông những chiếc vòng bằng mây mà ông tự đan đủ màu sắc như người ta tặng kỷ vật cho người mình yêu: "Này em Đen chiếc vòng vàng tươi lắm/ Này em Vàng chiếc trắng há mờ đâu/ Này em Trắng chiếc hồng càng lóng lánh/ Này đây em Hoa Cà hỡi! Chiếc nâu". Mỗi nàng dê một chiếc vòng, ông tự tay đeo vào cổ các nàng và thủ thỉ: "Ngẩng đầu lên! Dê ơi anh thong thả/ Đeo vòng vào em nghển cổ cong xinh/ Ngẩng đầu lên! Đây lòng anh vàng đá/ Gửi gắm vào vòng mây nhuộm tơ duyên". Tặng xong kỷ vật cho các nàng dê rồi ông mới thề thốt: "Và giờ đây một lời thề đã thốt/ Nghìn thu sau đồi núi chứng cho ta/ Cao lời ca bê hê em cùng thốt/ Hòa cùng lời anh nghẹn nỗi thiết tha".
Lấy dê, thực chất là bò, làm nàng thơ quả là một chuyện xưa nay chưa có ai làm. Nhưng đáng kinh ngạc hơn nữa là ông so sánh chuyện đeo vòng mây cho dê với việc trao vòng cầu hôn cho vị hôn thê của mình: "Ngẩng đầu lên nhìn anh mờ mắt lệ/ Từ lần đầu vòng ngọc tuổi hai mươi/ Trao người em trăm năm lời ước thệ/ Đây lần đầu cảm động nhất mà thôi". Trong lần xuất bản đầu tiên của tập Mưa nguồn, Bùi Giáng còn ghi chú rõ ý khổ thơ này là, ngày xưa khi ông cưới vợ, thì cái giây phút đeo chiếc vòng đính hôn kỳ diệu ấy không làm ông xúc động bằng bây giờ đeo vòng mây cho dê! Thật là một cảm xúc khác người. Sau này chúng ta sẽ thấy, thứ cảm xúc này không phải do ông cố nặn ra cho thành bài thơ lạ mà đó là những gì diễn ra thực tế trong tâm trí ông.
Nỗi lòng Tô Vũ là một bài thơ độc đáo bởi đối tượng cảm xúc của tác giả không phải là cảnh đẹp, là người thơ mà là những con dê. Bài thơ không giống ai đó có những đoạn thơ đẹp lạ lùng: "Em nhớ hay không hồn hoa dại cỏ/Những ngậm ngùi đầu núi canh khuya/Vàng cao gót nai đầu buông hãi sợ/Gió cây rung trút lá mộng tan lìa"...
Trần Đình Thu
Kỳ 3: Chuyện ly kỳ của ông thầy giáo cuồng si nàng Kiều
02.3.2005
Hai năm chăn bò có lẽ cũng quá đủ để nhà thi sĩ thả hồn mình rong ruổi theo những dặm đường du mục. Những ấn tượng sâu đậm trong thời kỳ này đã được Bùi Giáng tái hiện trong một số bài thơ mà ông sáng tác sau này.
Ngoài bài thơ độc đáo Nỗi lòng Tô Vũ, còn có bài Anh lùa bò vào đồi sim trái chín. Tuy không hay bằng Nỗi lòng Tô Vũ nhưng bài thơ này cũng thể hiện một tình yêu thiên nhiên đắm say và mãnh liệt của Bùi Giáng: "Anh nằm xuống để nhìn lên cho thỏa/Anh thấy lòng mở rộng đón trời xanh/Chìm ngây ngất vào trong đôi mắt lả/Anh lim dim cho chết lịm hồn mình", "Cây lá bốn bên song song từng lứa/Sánh đôi nhau như ứa lệ ngàn ngàn/Hạnh phúc trời với đất mang mang/Với bò giữa rừng hoang đương gặm cỏ/Với người ngó ngất ngây đương nằm đó/Không biết trời đất có ngó mình không". Quả thật là một tâm hồn quá khoáng đạt.
Tháng 5 năm 1952, Bùi Giáng bỏ lại sau lưng những đàn bò cùng "hồn hoa dại cỏ" trên những đồi sim trái chín để ra Huế thi lấy bằng tú tài tương đương. Bằng tú tài trước đây do Liên khu V thuộc Chính phủ Kháng chiến cấp, đổi lại để vào Sài Gòn là khu vực đang thuộc vùng địch tạm chiếm ghi danh theo học Đại học Văn khoa. Nhưng một lần nữa ông cũng quyết định bỏ học khi đọc danh sách các giáo sư giảng dạy ở Đại học Văn khoa vì thấy không "tâm phục khẩu phục". Theo tác giả Thụy Khuê thì đây là lần cuối cùng ông bận tâm với chuyện học hành. Sau sự cố này, Bùi Giáng không bao giờ đi học nữa.
Sau khi kết thúc chuyện học hành, Bùi Giáng chuyên tâm vào việc nghiên cứu, viết sách và sáng tác thơ văn. Từ năm 1957, ông lần lượt cho ra đời một loạt sách giới thiệu về văn học Việt Nam như Truyện Kiều, Lục Vân Tiên, Chinh phụ ngâm... Sau đó ông bắt tay vào dịch tác phẩm văn học, giới thiệu tác gia danh tiếng của nước ngoài. Ngoài việc nghiên cứu và viết sách, Bùi Giáng còn đi dạy ở một số trường trung học. Và vì thế mới có những câu chuyện ly kỳ về việc giảng Kiều của Bùi Giáng.
Câu chuyện sau đây do một tác giả thuật lại trong một đặc san về Bùi Giáng, không nói rõ là mình chứng kiến hay giai thoại. Chuyện kể rằng, một lần nọ Bùi Giáng giảng Kiều cho các em học sinh, đến đoạn Từ Hải bị chết đứng giữa trận tiền, ông cảm thấy uất ức quá. Ông không chịu nổi việc một người anh hùng như Từ Hải mà phải bỏ thân nơi chiến trường vì bị mắc lừa. Từ bức xúc thái quá dẫn đến kích động thần kinh nên Bùi Giáng la hét dữ dội. Càng căm tức Hồ Tôn Hiến bao nhiêu thì ông càng la hét bấy nhiêu. Rồi ông khóc tức tưởi, đập bàn đá ghế, gục đầu thổn thức trên bàn giáo viên. Hết hét lại khóc, hết khóc lại hét.
Học sinh lúc đầu còn ngạc nhiên thích thú nhìn ông thầy mình thể hiện cảm xúc, nhưng sau thấy ông làm quá thì đâm ra sợ hãi. Bởi trước mặt chúng đang là một ông thầy đạo mạo bỗng nhiên trở thành một con người không còn biết gì đến chung quanh, chỉ la hét than khóc như cha chết mẹ chết. Quả thật Bùi Giáng đã biến tiết dạy của mình thành đám ma của Từ Hải, khiến từ học sinh cho đến ban giám hiệu phải một phen hết hồn. Sau sự cố "đám ma Từ Hải" đó, nhà trường đành phải mời thầy nghỉ dạy vì không dám để thầy làm các em học sinh phải thêm một phen hoảng hồn bạt vía nữa.
Cung Tích Biền cũng kể một câu chuyện tương tự nhưng kỳ dị hơn nữa. Theo Cung Tích Biền thì đây chỉ là một giai thoại, tuy nhiên căn cứ vào những gì xảy ra với Bùi Giáng trước nay thì chúng ta có thể tin được đó là câu chuyện có thật. Câu chuyện xảy ra vào khoảng đầu thập niên sáu mươi. Bùi Giáng đi dạy môn Việt văn cho một trường trung học ở một vùng tỉnh lỵ nọ. Hiển nhiên dạy Việt văn thì phải đến lúc ông đụng đến Truyện Kiều và Nguyễn Du. Và chuyện gì đến phải đến. Trong một giờ Việt văn, khi giảng đến đoạn nàng Kiều phải bán mình chuộc cha để hồng trần lưu lạc, Bùi Giáng đã bật khóc òa, khóc tức tưởi, khóc nức nở ngay giữa lớp học. Có lẽ nước mắt cũng không làm ông nguôi bớt nỗi cảm thương người con gái tài hoa bạc mệnh Thúy Kiều. Vì thế ông vừa khóc vừa nhảy phóc qua cửa sổ lớp học, chạy bộ ra bến xe rồi đón xe đò về Sài Gòn tức thì. Học trò nam nữ trong lớp thì cứ ngồi chờ mãi, tưởng thầy đi rửa mặt cho sạch nước mắt để dạy tiếp hoặc đi đâu đó một lát rồi sẽ trở lại, bởi vì trên bàn thầy vẫn còn sách vở, bao thuốc lá. Nhưng hết tiết học cũng không thấy thầy trở lại. Ngày hôm sau cũng không thấy thầy trở lại. Cả tuần sau thầy cũng không quay lại. Bởi vì thầy đã quyết định bỏ lớp bỏ trường, bỏ luôn cả vùng đất tỉnh lỵ ấy đến nhiều năm sau. Hỏi thầy nguyên nhân vì sao thì thầy ngậm ngùi nói "mần răng mà trở lại nơi em Kiều đã một lần hy sinh cho cái trò chơi nhân gian kỳ ảo chỗ liên tồn" ấy.
Trần Đình Thu
Kỳ 4: Cuộc đấu tranh bảo vệ nàng Kiều và tình yêu loài vật
03.03.05
Đến Sài Gòn được ít lâu, Bùi Giáng bắt tay vào việc viết sách. Nhưng những cuốn sách đầu tiên Bùi Giáng viết ra, vì chưa có "thương hiệu" nên dĩ nhiên chưa có nhà xuất bản nào chịu bỏ tiền ra in, do vậy ông phải tự lo.
Nhưng với một người vừa chân ướt chân ráo đi lập nghiệp như ông, làm sao có tiền để in sách. Vì vậy, ông phải xoay xở bằng nhiều cách. Một số người cho rằng Bùi Giáng đã nhờ người bà con đang làm ăn phát đạt lúc đó là bác sĩ Bùi Kiến Tín cho mượn tiền để in sách. Nhưng những người thân cận với Bùi Giáng cho biết ông đã về quê bán tất cả ruộng vườn được thừa hưởng ở Quảng Nam để lấy tiền in sách. Theo chúng tôi, chi tiết này là chính xác, vì nó đúng với bản chất con người Bùi Giáng.
Khởi đầu, Bùi Giáng tập trung vào việc nghiên cứu Truyện Kiều. Đây là tác phẩm đã gây ấn tượng mạnh mẽ với ông trong thời kỳ còn học trung học. Năm Bùi Giáng mười sáu tuổi, đọc những cuốn sách của Nguyễn Bách Khoa, ông đã cảm thấy bức xúc vì những lời Nguyễn Bách Khoa đả phá Truyện Kiều quá nặng nề.
Lúc đó, không khí tranh luận về Truyện Kiều khá sôi nổi. Bùi Giáng đã hăng hái bước vào cuộc. Cuốn Một vài nhận xét về Truyện Kiều và Truyện Phan Trần do Tân Việt xuất bản vào năm 1957 có những bài viết rất hay về Truyện Kiều. Cùng với một vài tác giả khác, ông chống lại những quan điểm cho rằng Truyện Kiều là một tác phẩm phản đạo đức, không mang tính nhân bản. Ông bênh vực quyết liệt cho nàng Kiều. Lúc này, tác giả Nguyễn Sĩ Tế vừa tái bản tập sách Luận đề về Nguyễn Du, trong đó phê phán nhân vật Kiều nhu nhược, lẩn thẩn, ham mê vật chất... Bùi Giáng bèn "ra tay nghĩa hiệp" bênh vực giai nhân. Ông đối thoại thẳng thắn với Nguyễn Sĩ Tế, cho rằng Nguyễn Sĩ Tế hẹp hòi trong cách nghĩ: "Sao ở mọi chốn khác ông Tế tỏ ra chu đáo là thế, mà riêng đây, ông nỡ cứ hẹp hòi. Mười năm trước ông Nguyễn Bách Khoa từng lớn tiếng: hoàn cảnh xã hội chi phối con người. Nhưng khi đem cái nguyên tắc ấy áp dụng trong việc phê phán nhân vật, bao lần ông đã không chịu xét cái cảnh ngộ nào đã trực tiếp chi phối tâm trạng con người nào"..., rằng: "Ông tàn nhẫn quá. Mà chúng tôi tự lượng sức mình không đủ để bênh vực cho giai nhân. Chúng tôi đành quay mặt đi, không dám thấy, và chỉ xin phép yếu ớt khẽ kêu lên một tiếng xuýt xoa một đôi bận mà thôi - những bận nào mũi dao của ông tỏ ra tàn bạo quá". Với một giọng văn lúc thiết tha trầm lắng, lúc sôi nổi mạnh mẽ, Bùi Giáng góp phần làm cho người đọc cảm thương nàng Kiều hơn.
Những cuốn sách đầu tiên của Bùi Giáng có lẽ bán chạy nên các nhà xuất bản bắt đầu chú ý đến ông. Những cuốn sau, Bùi Giáng không cần phải bỏ tiền ra in nữa mà ông giao bản thảo cho các nhà xuất bản in để lấy tiền. Từ lúc đó trở đi, Bùi Giáng kiếm được kha khá nhờ những khoản nhuận bút. Vừa dạy học vừa viết sách, nếu khéo thu xếp như Nguyễn Hiến Lê, hẳn ông đã tạo dựng được cơ ngơi.
Thế nhưng Bùi Giáng hầu như không giữ lại cho riêng mình được cái gì. Một phần lớn khoản tiền nhuận bút ông đem tiêu pha rất lung tung, trong đó dành khá nhiều cho việc mua chó và khỉ về nuôi. Những người thần tượng hóa Bùi Giáng tỏ ra rất đắc ý với những việc làm khác người đó của ông.
Vào những năm về sau, khoảng gần cuối thập niên sáu mươi, ông in được nhiều sách, tiền nhuận bút cũng nhiều, ông càng tiêu tiền một cách kỳ cục hơn. Nhiều người kể có lúc thấy đàn chó của ông lên đến mấy chục con. Phạm Mạnh Hiên cho biết: "Hồi đó, sách của Bùi Giáng thường in ở nhà xuất bản An Tiêm, mỗi lần thầy Thanh Tuệ đưa tiền nhuận bút, tôi phải đi với anh Bùi Giáng. Lại lên đường ngao du nhờ cái bộ vó thư sinh hiền lành của tôi mà nhiều lần mấy cái khách sạn ở Chợ Lớn đã để cho chúng tôi cùng vào trú ngụ, bởi bên cạnh tôi có cái ông trung niên kỳ dị, ăn mặc cổ quái chẳng giống ai, lại dẫn theo cả đàn chó hay vài ba chú khỉ nhỏ"... "Ngày đó hễ có tiền là anh Giáng ra ngay khu chợ Bến Chương Dương mua cả bầy chó, cả bầy khỉ". Cái thú đi giang hồ đã làm cho Bùi Giáng "nướng" hết những khoản nhuận bút vừa nhận. Có lần say ngất ngưởng, sáng tỉnh dậy, thấy mình đang nằm ở vỉa hè.
Một người quen khác của Bùi Giáng kể: "Hơn 25 năm trước, tôi thấy ông nuôi một đàn chó nhỏ, đi đâu cũng dẫn theo làm chúng sủa vang các hẻm đường, có lúc ông cho hết vào bao bố và vác trên vai làm chúng cũng muốn ngất ngư, ngộp thở, kêu hục hục trong bao. Có lần ông để quên đàn chó ở nhà bà Bé Ký cả tuần lễ làm bà Bé Ký phải nuôi ăn và chăm sóc rất mệt, hở tay ra là chúng sủa vang nhà không ai chịu nổi". Khoảng năm 1974, một người em ruột của Bùi Giáng mua được ngôi nhà ở Thị Nghè và mời ông về ở. Ông đến, dắt theo cả đàn vừa chó vừa khỉ khiến hàng xóm hết sức kinh ngạc.
Trần Đình Thu
Kỳ 5: Văn chương Bùi Giáng trong những cuốn sách đầu tiên
04.03.05
Nhiều độc giả từng biết đến một thứ văn dị thường của Bùi Giáng. Dị thường nhưng hồn nhiên trong trẻo, có lẽ đó là đặc điểm trong văn chương ông. Nhưng đã có thời văn chương ông chỉ hồn nhiên trong trẻo thôi, không có chút dị thường nào.
Hãy đọc một số tác phẩm đầu tiên của Bùi Giáng thì biết, trước hết là những cuốn ông viết ra trong thời kỳ mới đến Sài Gòn. Chúng được đặt tựa một cách khiêm nhường, chẳng hạn Một vài nhận xét về..., xuất bản trong khoảng thời gian từ 1957 đến 1959. Những cuốn sách này được viết ra nhằm phục vụ cho học sinh trung học. Trong sách có kèm theo những đề bài tập làm văn cho học sinh luyện tập, nội dung liên quan đến các tác phẩm cổ điển của văn học Việt Nam như Truyện Kiều, Lục Vân Tiên, Chinh phụ ngâm... Trên thực tế, đây là những cuốn sách thuộc thể loại giới thiệu tác giả tác phẩm, người lớn cũng có thể đọc và tìm thấy nhiều điều thú vị. Ở đây không có những ngôn ngữ kỳ dị mà ta thường gặp đầy rẫy trong những tác phẩm sau này của ông.
Hãy đọc một đoạn văn Bùi Giáng mở đầu phần bài viết về Lục Vân Tiên: "Lục Vân Tiên. Không một cuốn truyện nào đã làm xúc động tuổi nhỏ của chúng ta nhiều bằng tác phẩm của cụ Đồ Chiểu. Ngày tôi còn nhỏ, tôi được người vú già kể cho nghe. Kể đi kể lại mãi, và tôi cứ đòi kể lại cho nghe hoài. Dường như mỗi lần nghe lại, lại thấy mới mãi ra. Từ đó hình ảnh nhân vật Lục Vân Tiên cứ ám ảnh tôi luôn"... "Thế rồi ngày nay tôi lại nói chuyện Lục Vân Tiên với bà con nghe. Tất nhiên là nói sẽ dở lắm. Vì tôi không làm sao có được cái giọng của người vú già là một lẽ. Cái giọng trịnh trọng, chậm rãi, cảm động, lạ lùng, sau khi đằng hắng đủ ba lần, rồi mới bắt đầu: Trước đèn xem chuyện Tây Minh. Bao giờ cũng vậy, trước khi lựa lời kể lại, bà chậm rãi cao giọng ngâm mấy lời thơ đầu của cụ Đồ Chiểu. Và từ đó, cái câu Ai ơi lẳng lặng mà nghe mãi mãi trong tâm tư tôi sẽ còn vang một âm vang huyền hoặc".
Đọc những đoạn văn đó ta có thể mường tượng ra ông là một người lịch thiệp, tóc tai, áo quần tươm tất, quá khác biệt với những gì mà ta thường hiểu về một thứ ngôn ngữ Bùi Giáng cà riềng cà tỏi được viết ra bởi một tác giả râu ria xồm xoàm, áo quần kỳ dị. Văn chương của ông lúc bấy giờ đẹp lung linh, không hề có những ngôn từ "lai rai theo điệu du côn" như ông tự nhận sau này.
Chưa hết, hãy đọc tiếp một đoạn văn trong cuốn sách viết về Chinh phụ ngâm: "Rồi những buổi sáng, những buổi chiều, có sương, có khói, có cánh nhạn ở cuối ngàn, có mây hồng vây ải lạnh, người sẽ trở gót ra lại bên đầu cầu, nhìn lại làn nước trong như lọc, kể lể những gì với nước suối, tỉ tê những gì Ngàn dâu xanh ngày kia che khuất bóng chàng, ngày nào sẽ trả lại cho ta bóng chàng về giữa những hàng cờ bay phấp phới?".
Không chỉ bóng bẩy và hoa mỹ, ngòi bút Bùi Giáng lúc này còn thể hiện sự sắc sảo, tinh tế lạ thường khi phân tích tác phẩm. Hãy đọc thêm một đoạn này nữa trong cuốn sách viết về Truyện Kiều: "Kiều đã sống một cuộc sống giống chúng ta. Nàng đã đau khổ. Như mọi chúng ta thôi. Nhiều hơn một số, và ít hơn một số. Nàng tỏ ra có thiện chí ít nhiều, và nhiều lần tội lỗi. Đời nàng tầm thường là hình ảnh kiếp người tầm thường. Nhưng khi kể lại đời nàng cho ta nghe, Nguyễn Du đã có một giọng điệu nhặt, khoan, trầm, bổng thế nào, và đã làm sáng ngời bài học luân lý. Chúng ta cảm động. Khi lặng nghe Nguyễn Du chậm rãi giọng lời, chúng ta thấy bên kia câu chuyện tầm thường, giữa cuộc sống tối tăm, một kiếp người đương vùng vẫy. Trong tâm khảm ta, từ nay hình ảnh ấy sẽ in sâu, rõ nét, đậm màu"... "Giá trị luân lý của Đoạn trường tân thanh không do những hành động vụn vặt của Kiều, mà do lời thuật chuyện của thi nhân, lời đây không phải là lời văn, mà là giọng nói của một tấm lòng. Lời nói mang nặng biết mấy tâm tư tâm linh của người dân Việt hội tụ lại ở đây, một lần duy nhất, trong sáng hơn ca dao, thâm thúy hơn tôn giáo, diễm tuyệt hơn văn chương, vì cái giọng não nùng của một kiếp sống dở dang trong lòng đau thương của thế kỷ".
Tuy nhiên, những áng văn tài hoa ngời sáng đó đã lùi dần để nhường chỗ cho một loại văn chương khác hẳn - một thứ văn chương vừa tài hoa vừa kỳ dị, tài hoa hơn và ngày càng kỳ dị hơn.
Màu thanh thiên mở
Một phút nữa thôi
 Và màu sẽ mất
 Suối sẽ xa đồi
 Như mây xa đất
Một trang cũ kỹ
 Mới lại một lần
 Linh hồn giản dị
 Bờ cõi thanh tân
Em sẽ đi đâu
 Với đời đi mất
 Tờ giấy phai màu
 Hồng kia có thật
Máu ở vành môi
 Về tim mấy bận
 Suối bỏ rơi đồi
 Ai làm sao giận
Với một vòng tay
 Với vòng tay nữa
 Ôm tháng giữa ngày
 Đồng khô chết lúa
Với vòng tay của
 Mười ngón tay măng
 Xin mở một lần
 Màu thanh thiên của…
Trần Đình Thu
Kỳ 6: Nỗi ám ảnh Nguyễn Du và Heidegger
05.03.05
Tiếp theo những cuốn sách giới thiệu các tác giả cổ điển Việt Nam, Bùi Giáng chuyển qua viết khá nhiều cuốn sách về con người, tác phẩm và tư tưởng của các nhà văn, nhà triết học phương Tây.
Tiếp theo những cuốn sách giới thiệu các tác giả cổ điển Việt Nam, Bùi Giáng chuyển qua viết khá nhiều cuốn sách về con người, tác phẩm và tư tưởng của các nhà văn, nhà triết học phương Tây.
Đầu tiên là cuốn Tư tưởng hiện đại in năm 1960, đề cập đến Gabriel Marcel, Karl Jaspers, Albert Camus, Simone Weil, Paul Claudel, Saint Exupéry, Jean Paul Sartre, André Malraux. Cuốn sách này thể hiện một kiến thức uyên bác của tác giả, tuy Truyện Kiều thứ thiệt, thơ giả Kiều do tác giả sáng tác, thơ Tản Đà, thơ của nhiều nhà thơ khác được đưa vào đây không ít.
Năm 1963, bộ sách 2 tập dày ngót ngàn trang Martin Heidegger và tư tưởng hiện đại ra đời. Đây là một cuốn sách vừa uyên thâm vừa kỳ lạ. Hãy đọc một đoạn văn ở phần Lời tựa: "Đã là con người quay chong chóng trên quả địa cầu tròn, có một ai không cảm thấy mình là lá cỏ lá rêu mù sương lá lách, lau cồn lìa kim dứt cải…Vậy phải biết nhắm hai con mắt lại để làm một cái giây leo như Tố-Như leo khắp mình mẩy Hoa Thi Đường Thi không chừa một chỗ".
Người đọc có cảm giác như ông nhảy phóc vào trong tư tưởng của triết gia này và… quậy. Xin hãy đọc đoạn văn sau đây nằm trong chương Martin Heidegger và vấn đề hữu thể: "Người yêu ta xấu với người / Yêu nhau thì lại bằng mười phụ nhau / Nỗi niềm tưởng tới mà đau / Hàng rào giun dế gặm sâu cẳng gà / Con ơi học lấy nghề cha / Một đêm ăn trộm bằng ba năm làm. Tại sao một đêm ăn trộm bằng ba năm làm? Bằng ba năm hay bằng hai? Bằng hai hay bằng bốn? Một đêm mà bằng bốn năm kia ư? / Nhiều quá? – Mấy thì vừa? – Hai năm? Ít quá? – Vừa bằng là ấy ấy ấy chính lààà BAAA. Và ta xin trở lại với nguyên ý của nguyên tình nguyên mộng lụy CA DAO LÀ MUÔN NĂM NGÀN ĐỜI VẠN ĐẠI NƯỚC VIỆT LÀ SƯƠNG TUYẾT KIỀU ĐẠM IN PHA: Con ơi! Nhớ lấy lời cha. Một đêm ăn trộm bằng ba năm làm. – Vâng. Con nhớ lời cha. Tại sao nhớ? – Vì con có nghe. – Tại sao nghe? – Vì con có thấy. – Thấy gì? – Thấy rõ ràng lù lù trước mặt là… - Là gì? Là: Một đêm ăn trộm bằng ba năm làm. – Ai ăn trộm? – Sartre ăn trộm áo quần của Heidegger – Áo quần đẹp mới hay không? Đẹp mới vô ngần. Nhưng… Nhưng sao? Nhưng than ôi! Tại sao lại xảy ra cái chuyện này là cái nỗi nông kỳ bí… - Kỳ bí như thế nào? Cái nỗi nông nông nỗi gì? – Thưa rằng áo quần của Heidegger vốn của Heidegger thì vốn của Heidegger mặc áo Heidegger coi ra rỡ ràng thật đẹp là Heidegger rỡ ràng quắc thước là hùng dũng Heidegger rạng vẻ cân đai Heidegger râu hùm mày ngài Heidegger hàm én đồ sộ cả cười hàm én Heidegger có nhìn đêm tế ngộ trông mặt là Heidegger trông mặt cả cười với Kiều và Thúy và Tố và Như và Nguyễn Du là ấy chính Heidegger đúng điệu thiên tài vùng vẫy trong bấy nhiêu niên đáng lẽ từ thiên thu làm nên kinh thiên động địa nếu gặp người từ lâu tri kỷ là đúng điệu tri kỷ của Heidegger…". Đoạn văn kiểu như vậy dài ngót cả mấy chục trang sách. Đọc nó người ta thấy như bước vào một mê hồn trận.
Trong hai tập sách dày hơn một ngàn trang này có rất nhiều đoạn văn như thế. Không ai có thể biên tập được những cuốn sách này. Bùi Giáng cũng biết điều đó nên trong phần mở đầu một chương của cuốn Tư tưởng hiện đại, Bùi Giáng viết: "Bài này trước kia chúng tôi đăng ở tạp chí MAI, ký tên chung với ông Hoàng Minh Tuynh. Ông Tuynh đã có nhã ý muốn bày tỏ niềm thông cảm đối với tôi là một kẻ xưa nay vốn chịu nhiều những hững hờ của độc giả. Bùi Giáng, đó là một danh từ có âm hưởng lăng nhăng, không gây được tin tưởng. Ông Tuynh đã chịu khó bỏ giúp tôi những đoạn nào tôi viết quá trớn theo điệu du côn của Sartre và loại hẳn những tiếng bê bối lai rai là những tiếng tôi quen dùng". Bùi Giáng đã cám ơn người biên tập cho ông trong phần mở đầu đó. Có lẽ đây là người duy nhất biên tập văn Bùi Giáng, và nhờ đó cuốn sách này trở nên gọn gàng, ta có thể hiểu được một số nội dung mà Bùi Giáng đưa ra. Nhưng bởi vì ông Tuynh là đồng tác giả. Còn nếu biên tập viên thì không thể làm được như ông Tuynh.
Có một số người Bùi Giáng nhắc lại mãi trong những trang viết của mình như là một nỗi ám ảnh. Hình bóng họ đã ăn sâu vào tiềm thức ông do những ấn tượng mạnh mẽ lúc ban đầu. Khi bệnh tình bộc phát, những hình bóng đó sẽ xuất hiện trở lại trong văn thơ ông theo những cách khác nhau. Trên lĩnh vực tri thức, đại thi hào Nguyễn Du và triết gia người Đức Martin Heidegger được ông lặp lại nhiều nhất.
Khi bước vào con đường nghiên cứu, Bùi Giáng quan tâm đến Nguyễn Du đầu tiên cùng với một số tác giả cổ điển khác. Chúng ta nhớ lại, cuốn Một vài nhận xét về Truyện Kiều và Truyện Phan Trần được ông viết vào năm 1957 thật sáng trong mạch lạc. Kể từ đó, thiên tài Nguyễn Du bắt dầu "nhập hồn" Bùi Giáng. Ước tính có đến cả ngàn lần Bùi Giáng nhắc tên Nguyễn Du. Trong thơ, trong văn, trong giới thiệu tư tưởng và triết học, thậm chí cả trong những bản dịch tiểu thuyết nước ngoài… đâu đâu ta cũng bắt gặp hình bóng Nguyễn Du. Bùi Giáng còn sáng tác nhiều bài thơ về Nguyễn Du. Một số bài thơ khác không liên quan, thì ông lại đề tặng Nguyễn
Tuy nhiên, không phải như thế là Bùi Giáng sẽ dành những câu chữ hay ho nhất để viết về "cố nhân" của mình. Ngược lại, phần lớn những bài thơ viết về Nguyễn Du đều rất cà rỡn. Ta hãy đọc vài đoạn thơ Bùi Giáng viết về Nguyễn Du. Đây là một đoạn trong bài Nhớ ông: "Nhớ hoài ông Nguyễn ông Du / Ông Như ông Tố Điếu Đồ biển Nam / Hồng Sơn Liệp Hộ hội đàm / Hồng Sơn sơn nguyệt minh quang một mình". Hoặc một đoạn khác trong bài Tố Như nhớ quê: "Tôi nay lão nhược hơn ông / Tôi ngoài bảy chục thong dong một mười / Ông chưa tới tuổi sáu mươi / Lìa đời lúc mới tuổi ngoài năm lăm".
Đó là trong thơ. Vì thơ thì không phải lúc nào cũng đưa được một người nào đó vào mãi nên sự xuất hiện của Nguyễn Du cũng có giới hạn. Nhưng trong văn xuôi thì Bùi Giáng liên tục đưa Nguyễn Du vào. Đi sâu vào các trang sách của Bùi Giáng, ta thấy Nguyễn Du xuất hiện dày đặc. Khen thơ Hồ Dzếnh, Bùi Giáng viết: "Cũng may cho ông Nguyễn Du sinh ra ở thế kỷ trước. Nếu sinh ra đồng thời với Hồ Dzếnh, ắt ông Nguyễn Du không còn chịu viết Đoạn Trường Tân Thanh làm gì". Viết về một câu chuyện không đâu vào đâu, Bùi Giáng cũng lại nói về Nguyễn Du: "Lại cũng như ông Nguyễn Du ham có hơn ba trăm năm sau có kẻ khóc mình. Có một mẫu thân Phùng Khánh cho con bú trong hiện tại đã đủ rồi, hà tất phải dỗ con nín khóc ba trăm năm sau". Viết về Albert Camus, Bùi Giáng cũng không quên Nguyễn Du: "Rồi những điều Nguyễn Du nói với ma, thì quỷ lại tưởng là nói với quỷ. Những điều Nguyễn Du nói với quỷ, thì thần thánh lại tưởng là nói với thánh thần. Những ngộ giải chạy tràn lan. Quỷ không hài lòng về Nguyễn Du, thần thánh bực bội vì Nguyễn Du". Trong những cuốn sách như Mùa thu trong thi ca, Thi ca tư tưởng, Đường đi trong rừng… cứ một đôi trang là ta bắt gặp hình ảnh Nguyễn Du hiện lên qua cái lăng kính hài hước của Bùi Giáng: "Nguyễn Du không kinh hoàng nhảy lui. Cũng không bị tẩu hỏa nhập ma, vùng vẫy rú lên một tiếng như Zarathustra also sprach. Ông điềm nhiên làm Nam Hải Điếu Đồ. Kẻ câu ấy câu cái gì tại Nam Hải?"… "Và đó cũng là duyên do kỳ dị thiên biến vạn hóa đã khiến Nguyễn Du mở một trận Ẩn Tàng kỳ bí cổ kim bằng cách: cả hư không đặt để nên lời, cả nỗi đêm khép mở nỗi ngày riêng chung của song trùng tịch hạp thượng thừa huyền môn tâm pháp – Nguyễn Du đều đem gán vào môi miệng Bạc Bà Tú Bà"…
Bùi Giáng còn có cái thú làm thơ giả Kiều để ký tên chung Bùi Giáng – Nguyễn Du hoặc Bùi Giáng – Tố Như. Đó là những đoạn lục bát chen vào giữa những đoạn văn xuôi, có tí chút "chất Kiều". Trong cuốn Martin Heidegger và tư tưởng hiện đại có nhiều đoạn giả Kiều rất dài. Những câu giả Kiều ấy có khi sai cả vần sáu tám.
Cùng với Nguyễn Du là Heidegger. Ông này cũng xuất hiện rất nhiều trong các trang viết của Bùi Giáng, không kém gì Nguyễn Du. Không rõ triết gia người Đức này "nhập hồn" Bùi Giáng lúc nào mà đến năm 1963, khi Bùi Giáng viết bộ sách hai tập Martin Hedegger và tư tưởng hiện đại thì đã thấy ông bị "tẩu hỏa nhập ma" bởi triết gia này rồi. Bùi Giáng đã viết đến năm sáu cuốn sách liên quan đến Heidegger. Nhưng như thế vẫn chưa thỏa mãn, ông lại đưa triết gia này vào trong rất nhiều cuốn sách khác. Tuy nhiên khác với Nguyễn Du, Bùi Giáng ít dám "sờ cằm vuốt râu" Heidegger, dù đôi lúc cũng cà rỡn kiểu như: "Ông Cụ Già Nua Nước Đức Heidegger", "Heidegger Đức Quốc Nua Già". Người ta có cảm giác Heidegger được ông kính nể như một người thầy còn Nguyễn Du thì ông mến yêu như một người ông vậy…
Trần Đình Thu
Kỳ 7: Vị trí hai người đẹp Kim Cương và Marilyn Monroe trong lòng Bùi Giáng
06.03.05
Bùi Giáng yêu cũng thật lạ lùng. Trong lòng ông có rất nhiều người đẹp, nữ nghệ sĩ Kim Cương và diễn viên điện ảnh Mỹ Marilyn Monroe chiếm một vị trí đặc biệt. Đối với hai người này, Bùi Giáng mạnh dạn nói năng mà không hề e ngại điều gì. Bởi trong tâm thức ông, họ là hiện thân của cái đẹp nhân gian.
Hiện có rất nhiều giai thoại về chuyện Bùi Giáng mê Kim Cương, nhưng có lẽ ta cũng không cần tìm hiểu rằng chúng thật giả bao nhiêu phần trăm, bởi điều đó không mấy quan trọng. Vì như trường hợp Marilyn Monroe, một người ở tận bên kia đại dương mà vẫn nhập vào hồn ông được, huống gì là Kim Cương tài sắc ở ngay tại Việt Nam.
Kim Cương là đối tượng số một của Bùi Giáng. Hình bóng của người đẹp này dường như thường trú trong vô thức của ông chứ không phải thỉnh thoảng mới hiện ra như một số người khác. Bùi Giáng đã dùng mọi cách biểu đạt kỳ quái nhất để nói về Kim Cương. Bài thơ sau đây hẳn sẽ làm cho một số độc giả nữ cảm thấy "kỳ kỳ" nhưng đồng thời nó cũng cho thấy sự ám ảnh kinh khủng của người đẹp Kim Cương đối với ông. Đó là bài Cô Kim Cương ơi, in trong tập Sa mạc phát tiết, nguyên văn như sau: "Nếu ngày sau tôi chết đi, mà cô không thể giỏ cho một giọt nước mắt/Thì cô có thể giỏ cho một giọt nước tiểu cũng được/(Nhớ giỏ ngay trên nấm mồ)/Ở dưới suối vàng tôi sẽ ngậm cười mà đón nhận/(Ngậm cười chín suối hãy còn thơm lây)". Thật là một bài thơ không thể nào tưởng tượng nổi.
Nhưng không chỉ có vậy. Trong cuốn sách Con đường ngã ba, Bùi Giáng còn bị ám ảnh dữ dội hơn nhiều. Suốt mấy trang liền, ông nhắc đi nhắc lại "lời đề nghị" ở trên: "Cô Kim Cương hãy đi tiểu trên nấm mồ tại hạ. Thiên tài buổi Hoàng Hôn thốt một lời như thế. Nhưng Vũ Lâm Xuân của Thệ Đa Lâm vẫn không thể trùng sinh trên đống xương tơi tả của mình..."... "Cô Kim Cương hãy đi tiểu trên nấm mồ tại hạ. Đó quyết nhiên là lời rốt ráo tối hậu. Không cách gì nói khác. Nấm mồ tại hạ. Không thể đổi tiếng đó ra làm một tiếng nào khác. Hãy đi tiểu. Có thể nào đổi tiếng đi tiểu ra làm một tiếng khác..."... "Cô Kim Cương hãy đi tiểu trên nấm mồ tại hạ vẫn vĩnh viễn là ngôn ngữ tuyệt trù bất tận thi nhiên. Vì chỉ nói như vậy thì ngàn vạn năm sau riêng hình ảnh cô Kim Cương sẽ vĩnh viễn đi về Trong Tháng Ba Lễ Hội để giải oan cho Tượng Vương hồi xứ Hoa Nghiêm Kinh..."... "Cô Kim Cương hãy đi tiểu trên nấm mồ tại hạ là sự vụ cần yếu ban sơ cho cuộc tối sơ đi về hủy thân giữa trần thổ. Cô Kim Cương vén xiêm đi tiểu xong rồi, thì từ nấm mồ của trần thổ hủy thân đó sẽ nảy nở ra cuộc đầu thai nơi núi đá...". Cứ một ý như vậy mà Bùi Giáng nói dông nói dài mãi. Nhưng sau đó, cách khoảng mấy trang, Bùi Giáng lại đổi ý, không muốn giữ lời đề nghị trên nữa: "Hỡi mẫu thân Kim Cương! Mẫu thân hãy dừng cuộc đi tiểu trong một thời gian để suy ngẫm trở lại xem có thể tạo ra một vũ trụ khác để đi tiểu".
Chúng ta không cần quan tâm đến ý nghĩa của từng câu chữ. Nhưng chúng mang cái ý nghĩa tổng quát, đó là sự ứng xử của vô thức đối với từng khái niệm. Ở đây là sự ứng xử với cái đẹp khác giới tính của thi sĩ trong trạng thái tâm thần không bình thường.
Theo sau Kim Cương, Marilyn Monroe cũng được Bùi Giáng mê cuồng. Ông đã sáng tác một số bài thơ về người đẹp này. Ta hãy đọc bài Trời khóc Marilyn để xem Bùi Giáng viết về người đẹp này như thế nào: "Trời xanh úp mặt nghe tin/Thôi rồi! Em Má Ri Lyn đi rồi/Từ đây ta bỏ ngai trời/Thu thời gian đập tơi bời càn khôn/Giữa hư vô nếu em còn/Nhớ ta em gửi cái hồn cho ta/Úp môi ôm mặt khóc òa/Cồn lê lên miệng là ba bốn lần".
Đó là bài thơ ông in trong tập Hoa lá cồn, xuất bản năm 1963. Sau đó trong phần Mưa nguồn hòa âm, ông lại viết một bài thơ với cái tựa cũ là Trời khóc Marilyn. Bài thơ có mấy chục câu bắt đầu từ chữ luống, một loạt câu khác bắt đầu từ chữ một. Bài thơ này có một số câu chữ đi vượt quá giới hạn "đố tục giảng thanh", không thể trích dẫn vào đây được. Nhưng nó cho thấy rõ cái cách mà Bùi Giáng trình bày về cái đẹp trần tục theo cảm hứng của ông.
Có lẽ nói mãi cũng không hết được chuyện Bùi Giáng làm thơ về những người đẹp. Cho nên ta hãy đọc mấy câu thơ mà ông "phân loại đánh giá người đẹp" trong bài Quốc sắc Việt Nam sau đây: "Nam Phương Hoàng hậu đẹp một cách thong dong/Kim Cương Nương tử đẹp một cách thoải mái/Hà Thanh Công chúa đẹp một cách cởi mở/Trí Hải Ni cô đẹp một cách không lời". Bài thơ này còn dài nhưng chỉ trích dẫn chừng này câu cũng đủ cho thấy "vị giám khảo cuộc thi Người đẹp Việt Nam" này có con mắt tinh đời lắm.
Trần Đình Thu
Kỳ 8: Những người phụ nữ đẹp thoát trần
07.03.05
Không chỉ có Kim Cương và Marilyn Monroe, Bùi Giáng còn say đắm nhiều phụ nữ khác. Mỗi người một vẻ, họ hiện ra trong nhiều màu sắc kỳ bí khác nhau. Đó không phải là những nàng thơ theo nghĩa thông thường mà là hiện thân của cái đẹp.
Một cách vô thức, Bùi Giáng phân biệt họ theo những tiêu chí khác nhau. Những người đầu tiên có thể kể đến là Hoàng hậu Nam Phương và ni cô Trí Hải. Khác với nghệ sĩ Kim Cương và cô đào rực lửa người Mỹ Monroe Marilyn là hiện thân của cái đẹp nhân gian trần tục, hai người này thuộc về thế giới của cái đẹp thoát trần.
Một ngày nọ, Bùi Giáng nhận được một phong bì gửi đến, trên có dán con tem in hình Nam Phương Hoàng hậu. Sự kiện nhỏ nhoi ấy lập tức gây xúc động lớn với ông. Từ lúc đó, Hoàng hậu Nam Phương trở thành một hình bóng ám ảnh ông. Bà bắt đầu xuất hiện trong các trang viết của thi sĩ. Trong cuốn Mùa thu trong thi ca Bùi Giáng viết: "Suốt bao năm dài tại hạ làm thơ, chung quy chỉ vì cái màu xuân xanh bất tuyệt ban sơ của Dương Hoàng Hậu. Màu xuân ấy đã một lần tái sinh cách đây ba mươi năm trong hình hài máu me Nam Phương Hoàng hậu. Tại hạ yêu Dương Quý Phi bao nhiêu thì cũng yêu Nam Phương Hoàng Hậu bấy nhiêu".
Mặc dù Bùi Giáng luôn tôn kính Nam Phương, nhưng ông cũng hài hước, cà rỡn, lan man trên hình ảnh của bà cũng bởi tính của ông như vậy. Tuy nhiên, Bùi Giáng cố gắng giữ "chuẩn mực", không bao giờ đi quá đà. Một đôi khi ngẫu hứng quá thì ông cũng chỉ viết như thế này: "Chiêm bao anh thấy Hoàng hậu Nam Phương dắt tay Marilyn Kim Cương nương tử tới gõ cửa xin vào thăm viếng anh thì anh bảo rằng anh đang bận viết lá thư cho em nên không thể nào đón tiếp Hoàng hậu được thì cảm phiền Hoàng hậu hãy lui gót chờ qua ngày mai anh sẽ ân cần chiếu cố".
Bùi Giáng cũng có sáng tác một đôi bài thơ về Nam Phương. Trong bài Chiêm bao Nam Phương Hoàng hậu, dù là một bài thơ thuộc vào thể "điên loạn", nhưng ông vẫn đủ "tỉnh táo" để ngòi bút không chệch qua chỗ thiếu đứng đắn: "Kê bô tí xí đêm đà/Ki ba ri xí i à xán da/Xã dan xoàng xĩnh giang hà/Ồ mô pha cố cồ ri xa ì/Tử tì mỉm tí tì ti/Miệng vàng hợp nhất nhu mì nhị biên/Ra sông ngồi ngó diện tiền/Ngần sương sái diện uy quyền nữ vương".
Bên cạnh Hoàng hậu Nam Phương, ni cô Trí Hải xuất hiện trong các trang sách Bùi Giáng một cách khá dày. Bà là một người có trình độ uyên thâm, tác giả của một số đầu sách. Có lúc Bùi Giáng gọi bà là Trí Hải ni cô, có lúc gọi là mẫu thân Phùng Khánh. Bùi Giáng làm rất nhiều bài thơ về bà. Có thể kể tên một số bài như Mẹ Phùng Khánh, Kính tặng Phùng mẫu thân, Mẹ Phùng Thăng Khánh, Phùng Khánh Mẫu Thân...
Rất nhiều người thắc mắc vì sao Bùi Giáng gọi người này là mẹ, là mẫu thân. Bùi Giáng cũng từng "giải thích" chuyện đó trong Thi ca tư tưởng như sau: "Phùng Khánh vốn là bà mẹ Việt Nam. Tôi lại là con dân Việt Nam. Vậy thì tất nhiên Phùng Khánh là mẹ của tôi vậy. Nếu tôi không nhận Phùng Khánh là mẹ, thì chẳng ra tôi là người Lào? Hoặc là người Cao Miên? Hoặc con dân Âu Mỹ ư ? Huống nữa là: Phùng Khánh là bà mẹ loài người. Vậy Phùng Khánh là mẹ của tôi. Nếu tôi không phải là con của Phùng Khánh, thì chẳng ra tôi chẳng phải con người? Chẳng ra tôi là con vật?".
Có lẽ Bùi Giáng đã tìm thấy nơi người nữ tu này điều gì đó gần gũi với hình bóng người mẹ xa xưa của ông, hoặc là tấm lòng nhân ái của bà làm ông cảm động, hoặc là trí tuệ mẫn tiệp của bà khiến ông nể phục... Vì một trong những lý do nào đó mà ta không thể đoan chắc được, thi sĩ bật ra tiếng gọi mẹ trong vô thức một cách da diết. Những bài thơ của ông vì thế đọc lên thấy vừa tức cười vừa tội nghiệp: "Mẹ còn nhớ nữa con chăng/Mẫu thân Phùng Khánh con hằng chẳng quên/Tuy đôi phen chết nếp nền/Cung vang lừng bậc điệu đền bù xoang/Mẹ về ngõ vắng vườn hoang/Thừa thiên sông lạnh kéo sang khu rừng"..."Mẹ nhìn con nữa còn chăng/Mẹ đi đứng gót mẹ hằng hằng qua/Lúc vui buồn mẹ nhớ nhà/Quận châu xứ sở con đà lãng quên/Phùng thăng mẹ chớ xui nên/Từng cơn điên dại khôn đền cho con"... "Nghe tin con chết giữa đường/Mẫu thân Phùng Khánh càng thương con nhiều/Con bèn tái điệp giấn liều/Chết thêm một trận hoang liêu song trùng/Mẹ càng bất tuyệt nhớ nhung/Ngày đêm mẹ khóc vô cùng vì con"... "Con thương Phùng Khánh vô ngần/Phùng thăng thân mẫu cũng gần như nhiên/Nguyệt rừng lộng lẫy man nhiên/Trăng ngàn thơ dại ngậm nghiêng nghiêng vành"...
Những câu thơ này, dù không được bình thường, nhưng nó lại gieo vào lòng người đọc một nỗi niềm man mác. Phải chăng trong tiếng gọi mẹ thiêng liêng ấy là một sự cô độc tận sâu thẳm hồn người ? Nhưng Bùi Giáng là như vậy. Trong suy tư, trong cảm xúc, trong cuộc đời... ông lúc nào cũng hồn nhiên như con trẻ.
Trần Đình Thu
Kỳ 9: Một năng lực phi thường của kẻ suốt ngày rong chơi
08.03.05
Con người rong chơi suốt ngày này đã để lại cho đời một khối lượng tác phẩm đáng kinh ngạc. Tổng số sách Bùi Giáng viết hoặc dịch đã được in lên tới trên dưới 70 cuốn. Làm sao ông có thể tạo ra một khối lượng tác phẩm đồ sộ như vậy trong khi không ai thấy ông làm việc cả? Do Bùi Giáng viết với tốc độ quá nhanh chăng? Quả là như vậy thật. Câu chuyện do một nhà văn gần gũi với Bùi Giáng trước năm 1975 kể sau đây quả là kỳ lạ.
Nhà văn này cho biết, khi một tạp chí văn học thực hiện số chuyên đề về Bùi Giáng vào năm 1973, ông được phân công giới thiệu những bài thơ mới nhất mà Bùi Giáng sáng tác. Những bài vở khác của số tạp chí đó đã được những người khác thực hiện xong, chỉ còn chờ đợi những bài thơ của Bùi Giáng thôi. Nhưng Bùi Giáng sống rày đây mai đó, không có một địa chỉ nào cố định, biết ông ở nơi đâu mà tìm. Thật là nan giải. Đang loay hoay chưa biết kiếm tìm ở đâu thì thi sĩ bất ngờ ghé vào tòa soạn. Trước mắt mọi người là một bộ da bọc xương trong quần áo rộng thùng thình, một mái tóc dài đạo sĩ rối như tổ quạ, một cái túi vải cộng với một cây gậy. Nhà văn mỉm cười kéo Bùi Giáng ra trước tòa soạn chụp chung một tấm hình làm kỷ niệm rồi mới hỏi xin ông những bài thơ mới nhất. Bùi Giáng gật đầu đồng ý liền.
Tưởng rằng Bùi Giáng sẽ lấy những bài thơ đã chép sẵn ở túi vải ra hoặc nếu không có sẵn thì ông nói để chờ ông về nhà lấy đem tới liền hoặc là ông sẽ khất hôm sau đem thơ đến. Nhưng tất cả mọi dự đoán đều không đúng. Bùi Giáng chỉ hỏi mượn tòa soạn một cây bút, xin một xấp giấy và một... chai bia. Xong rồi ông bắt đầu ngồi xuống bàn. Và ông viết. Không phải là ông ngồi nhớ để chép lại những bài thơ làm từ hôm qua hôm kia hoặc tuần trước, mà là ông ngồi để sáng tác thơ ngay tại chỗ.
Bấy giờ mọi người mới kinh ngạc nhìn nét bút, trong tay ông "thoăn thoắt, vùn vụt, nhanh không thể tả", và những câu thơ lần lượt hiện ra trên giấy mà theo lời nhà văn trên là "như thơ không thể từ đầu, từ tim chảy xuống, xa quá, lâu quá, mà ngay từ ngọn bút, từ đầu ngón tay thôi". Chai bia còn sủi bọt thì Bùi Giáng còn ngồi viết không ngừng. Thơ cũng tuôn ra không ngừng trên những trang giấy. Nét chữ cũng nắn nót chỉn chu chứ không phải gạch đi xóa lại. Sau khi chứng kiến "gã phù thủy" Bùi Giáng sáng tác thơ ngay tại chỗ, nhiều người trong tòa soạn bấy giờ mới hiểu được một phần bí ẩn của con người ông. Một người khác chứng kiến chuyện này tâm sự: "Lần đó, tôi đã thấy, đã hiểu tại sao Bùi Giáng cứ cánh bướm rong chơi, cứ phiêu bồng lãng du mà vẫn có ngay nghìn câu một buổi. Đúng là ngủ ra thơ, thở ra thơ, uống la-de, hút thuốc lá ra thơ".
Sau khi sáng tác đủ đơn đặt hàng của tòa soạn, Bùi Giáng uống cạn chai bia, cười và lặp lại ba tiếng cửa miệng "vui thôi mà", rồi đứng lên đi thẳng. Bùi Giáng ra khỏi tòa soạn mà mọi người vẫn còn ngồi ngẩn ra đó, ai nấy đều chưa hết bàng hoàng kinh ngạc.
Quá trình tư duy và lao động sáng tạo trong con người Bùi Giáng như thế nào? Ông đã hình thành những tứ thơ ra sao? Vì sao ông có thể tuôn ra được những câu thơ mà không cần suy nghĩ? Đó là những câu hỏi mà rất nhiều người tò mò muốn biết nhưng có lẽ không ai tìm hiểu được. Ông Huỳnh Ngọc Chiến, một người quen biết với Bùi Giáng kể, một lần nọ có mấy người bạn Quảng Nam cùng ngồi uống cà phê với Bùi Giáng, một người rất ái mộ Bùi Giáng tò mò hỏi ông thường làm thơ như thế nào, thì Bùi Giáng cười và nói: "Qua làm thơ cũng giống như em là kỹ sư mà làm toán lớp ba rứa thôi". Theo ông Huỳnh Ngọc Chiến thì lúc đó Bùi Giáng trả lời rất thành thật, chẳng có một chút biểu hiện cao ngạo nào cả. Vì thế có thể tin lời Bùi Giáng rằng với ông, làm thơ là một công việc dễ dàng, đơn giản như ta làm toán cộng toán trừ, đặt bút vào là làm chứ không cần phải suy nghĩ.
Chính nhờ khả năng viết nhanh đó mà Bùi Giáng đã cho ra đời một khối lượng tác phẩm đồ sộ như trên. Giai đoạn ra sách nhiều nhất của Bùi Giáng là khoảng từ năm 1964 đến năm 1970. Riêng năm 1969 Bùi Giáng cho ra đời đến mười cuốn sách. Cũng trong những năm này có những người đứng ra thành lập nhà xuất bản với mục đích chủ yếu để in tác phẩm của Bùi Giáng.
Trần Đình Thu
Kỳ 10: Bùi Giáng có phải là một người điên không?
09.03.05
Từ trước đến nay có rất nhiều người đặt câu hỏi: Bùi Giáng có phải là một người bị mắc bệnh điên hay không? Cũng đã có rất nhiều bài viết về Bùi Giáng đề cập đến vấn đề này, trong đó một số tác giả khẳng định Bùi Giáng là người điên trong khi một số khác lại nói ngược lại.
Trong một bài viết, tác giả Trần Đới khẳng định: "Một sự thực là Bùi Giáng chưa bao giờ điên. Cũng như anh chẳng bao giờ giả điên. Càng chưa bao giờ Bùi Giáng bất mãn trước bất cứ thời thế nào. Bởi lẽ dễ hiểu là Bùi Giáng chẳng sống theo thời thế, mà chỉ biết sống từ cõi văn nghệ lúy túy càn khôn của anh. Thời kỳ của Bùi Giáng bộc phát ra bên ngoài mà chúng ta gọi là điên, ấy là thời kỳ tỉnh lại và hưng phấn cùng độ của người nghệ sĩ. Tất cả lẽ chân thiện mỹ của nghệ thuật thi ca từ nhiều đời nhiều kiếp đều dồn về lúc đó... Bây giờ người thi sĩ này chỉ còn một cách duy nhất để sáng tác nguồn cảm hứng kia là sống".
Một người khác, ông Nhất Thanh, thì viết như thế này: "Ồ, chẳng có ngôn từ nào thích hợp với Bùi Giáng cả. Ông chỉ là một ông già bình thường nhất, dễ thương nhất. Nếu có điên chăng, có lẽ là tất cả chúng ta".
Bùi Giáng hiển nhiên cũng biết việc nhiều người tranh cãi nhau rằng ông có điên hay là không điên. Ông đã tự viết về mình như sau: "Nó điên? Vâng nhưng điên một cách vui vẻ. Bạ đâu gọi đó là mẫu thân bát ngát của con. Người ta bảo rằng nó không điên. Có kẻ bảo rằng nó giả vờ điên. Muốn biết nó điên hay không điên, hay giả vờ điên, thì trước hết phải đáp vào câu hỏi: Sao gọi là điên? Nhưng mà? Nhưng mà đó là một câu hỏi chưa hề có một lời giải đáp dưới gầm trời và suốt xưa nay vậy".
Đọc đoạn đó của ông người ta thấy hơi bối rối. Vậy thì Bùi Giáng là người như thế nào? Ông là một người điên hay là một người bình thường? Nhưng có một sự thật không thể chối cãi: Bùi Giáng đã từng là bệnh nhân của bệnh viện tâm thần hẳn hoi. Năm 1969 là năm ông in được nhiều tác phẩm nhất nhưng cũng là năm mà ông vấp phải cú sốc lớn thứ hai trong đời. Bùi Giáng bị hỏa hoạn thiêu cháy hết toàn bộ sách vở quý hiếm, một số tranh và đặc biệt nhiều bản thảo hoàn chỉnh mà ông rất tâm đắc. Con người hồn nhiên của Bùi Giáng có lẽ không bị sốc vì chuyện này, nhưng sau đó người thân của ông phải đưa ông vào Bệnh viện Tâm thần Biên Hòa để chữa trị. Cung Tích Biền kể: "Khoảng đầu thập niên 70 có lẽ người ta đưa ông vào nhà thương điên Biên Hòa chữa cái bệnh đứng ngã ba nhìn ra ngã bảy. Từ nhà thương điên trở ra, bữa gặp nhau thấy ông rất tỉnh. Bèn hỏi một câu thường tình: "Nhà thương Biên Hòa trị cái tẩu hỏa hay nhỉ!". Ông trả lời tỉnh queo: "Chữa trị quái gì đâu. Chẳng là ở ngoài mình thấy mình điên số một, khi vô nhà thương điên mới hiểu ra mình là đồ bỏ, điên nhí, điên tiểu thủ công nghiệp; trong nhà thương điên nhiều cha điên thượng thừa, điên vĩ đại hơn mình nhiều. Do vậy mà mình tự động thôi điên".
Nghe Bùi Giáng nói như thế, hẳn người ta cảm thấy ngờ ngợ rằng những việc làm không giống ai của ông là do ông muốn thế chứ chẳng phải do bệnh tật gì gây ra. Nhà văn Đào Hiếu viết: "Cũng có thể hiểu Bùi Giáng như thế này: Ông coi đời là hữu hạn, là phi lý, là chốn lưu đày, là cõi phù du là cái mớ bòng bong vớ vẩn...".
Chung quanh vấn đề Bùi Giáng, có hai điều cần nêu ra sau đây. Một là, không phải chỉ có mình Bùi Giáng vừa có những biểu hiện tâm thần vừa làm thơ viết văn. Có rất nhiều bệnh nhân của các bệnh viện tâm thần là nhà văn, nhà thơ, họa sĩ... Họ có thể vẽ tranh, sáng tác văn thơ ngay trong thời gian điều trị bệnh. Có điều họ không có sẵn cái gốc tài năng xuất chúng như Bùi Giáng nên không trở thành hiện tượng đặc biệt mà thôi.
Hai là, những hành vi khác người của Bùi Giáng đã được các nhà chuyên môn xác định có nguyên nhân bệnh lý hẳn hoi chứ không phải là vấn đề tư tưởng hay nhân sinh quan gì cả. Có điều, vì ta thấy cái điên của ông cũng hơi khác người nên cảm thấy ngờ ngợ. Nhưng dần dần ta sẽ được rõ hơn khi xem xét đến các vấn đề khác. Cần biết rằng, không riêng gì Bùi Giáng mà nhiều bệnh nhân tâm thần khác, tiếp xúc với họ đôi khi ta cũng dễ nhầm lẫn vì thấy họ có vẻ thật thật giả giả, nửa điên nửa tỉnh. Cho nên chúng ta không thể kết luận được về tình trạng của họ mà phải là các nhà chuyên môn.
Không ai biết Bùi Giáng, đọc Bùi Giáng mà không yêu mến ông. Đó là sự thật. Gọi ông là người tỉnh cũng được, điên cũng được, dù là tỉnh hay điên ông cũng đã để lại cho đời những vần thơ mênh mang trác tuyệt. Ông mở ra một thế giới thi ca cao vời, ảo diệu. Nói như một người từng gần gũi với ông: "Nhiều người bảo ông chỉ là một thằng điên. Tôi chỉ muốn nghĩ thầm cho tôi là nếu có được thêm ít người điên như Bùi Giáng, thơ ca ta còn được lạ lùng được kỳ ảo biết bao nhiêu". Quả đúng như vậy !
Trần Đình Thu
Kỳ 11: Ngày tháng ngao du
10.03.05
Năm 1970, Bùi Giáng được các bác sĩ ở Bệnh viện Tâm thần Biên Hòa cho xuất viện. Ngay trong năm đó, ông đã in hai cuốn sách là Biển Đông xe cát và Mùa thu trong thi ca. Qua năm 1971 ông in Ngày tháng ngao du. Lúc này ông cũng đã bắt đầu ngao du thực sự trên khắp những nẻo đường Sài thành chứ không chỉ ngao du trong các trang sách.
Phạm Xuân Đài một người gần gũi với Bùi Giáng kể: "Bây giờ anh ít làm thơ lắm, còn các cơn điên thì viếng anh gần như định kỳ. Những lúc ấy anh đi nhiều nơi, nhưng thường xuất hiện vùng chợ Trương Minh Giảng, chỗ Đại học Vạn Hạnh là nơi ngày xưa anh từng trú ngụ, đứng giữa đường vung tay điều khiển xe cộ, cử chỉ rất linh động, đặc biệt đôi mắt sáng quắc bừng bừng. Anh đang thể hiện một năng lực nào đấy đang đầy ắp trong người anh. Có khi anh múa may trong một lớp áo lòe loẹt, động tác mạnh mẽ chính xác gần như múa võ, miệng hò hét như đang nạt nộ với một đối tượng vô hình đang hiện diện ngay trước mặt mình. Đêm khuya một hai giờ sáng người ta nghe thấy một người đi vừa tranh luận với chính mình, lời lẽ khó hiểu, thì ai nấy đều biết đó là Bùi Giáng".
Năm 1972 ông in khá nhiều sách: Đường đi trong rừng, Lời cố quận, Lễ hội tháng ba, Con đường ngã ba - Bước đi của tư tưởng. Năm 1973 in Bài ca quần đảo, Hoàng tử Bé. Năm 1974 in Mùi hương xuân sắc.
Khi không làm gì, ông lại ngao du nhiều hơn. Một người quen biết khác với Bùi Giáng, ông Nguyễn Văn Thức kể lại như sau: "Có một lần gặp một người bạn, người bạn đó đã nói với tôi: Bùi Giáng dạo này điên lắm. Tôi bán tín bán nghi tự hỏi không biết có thật không". Nhưng một hôm, Nguyễn Văn Thức đã tận mắt chứng kiến những gì xảy ra trước mắt mình, mới tin lời người bạn nói lúc trước: "Một ông lão ăn mặc thời thượng đang nhảy múa trên đường Duy Tân, nay là đường Phạm Ngọc Thạch. Quần áo lếch thếch, dơ dáy, màu sắc lung tung. Tay cầm một ống sáo, đầu đội khăn có cắm lông gà lua tua. Râu ria xồm xoàm. Ống sáo trên đầu bịt một chiếc bong bóng đỏ, mỗi lần thổi bung lên tóp xuống, không phát ra một thứ âm thanh nào. Đang từ ở một mé đường ông lại chạy tông ra giữa đường nhảy múa. Chiếc bong bóng cứ liên tiếp phùng ra tóp vào. Lũ trẻ chạy theo bu quanh hò reo thích chí. Cứ thế ông diễu hành dọc theo đường Duy Tân lên đường Hiền Vương, nay là đường Võ Thị Sáu. Đám trẻ cứ bu theo ông chọc ghẹo. Ông rượt đuổi chúng chửi rủa thậm tệ và miệng lẩm nhẩm những gì không ai hiểu nổi. Đứng ngoài nhìn ông diễu hành, tôi thấy cám cảnh nên đã trờ xe đến gần gọi ông, nhưng ông không hề nghe vẫn tiếp tục nhảy múa. Vài đứa trẻ nhìn tôi lấy làm lạ. Tôi tiếp tục gọi ông. Lần này ông quay lại nhìn và nhận ra tôi rồi nhờ tôi chở đến nhà Đinh Cường. Khi ngồi ở sau xe tôi, Bùi Giáng trở nên hiền khô. Tôi thấy hai đòn bánh treo tòn teng ở cổ kỳ kỳ. Bùi Giáng hiểu và cho tôi hay là mẹ Trịnh Công Sơn vừa mới cho".
Và đây là một cảnh tượng khác xảy ra trên đường phố Sài Thành mà "diễn viên chính" không ai khác hơn ngoài thi sĩ của chúng ta: "Bùi Giáng nhảy múa trước Bệnh viện Nhân Dân Gia Định đường Nơ Trang Long quận Bình Thạnh. Ông cầm một cây đu đủ khô queo dài cỡ hơn hai mét. Lúc nào cũng vung cây đu đủ lên nhảy múa, quần áo vẫn lôi thôi, chằng vá đơn kép, màu sắc linh tinh. Đám trẻ con, người lớn bu vào. Giữa đám đông ấy tôi đến gần Bùi Giáng, vỗ vai ông: Nhảy múa gì mãi vậy, ông? Nghe hỏi, ông quay phắt lại phía tôi, nhếch cặp mắt trắng dã, dữ tợn với dáng vẻ thủ thế. Tôi mỉm cười cầu hòa. Khi nhận ra tôi - vẫn một tên trung niên ông đã từng gặp: À, mày, mày cho tao về xóm gà đi. Vào nhà tao chơi. Không cần gì phản ứng của tôi, ông nhảy phóc lên yên sau xe đạp. Lúc này xe gắn máy của tôi đã mất nên chở ông rất khó khăn, vả lại trên tay ông đang cầm một cây đu đủ dài hơn hai mét. Bùi Giáng và tôi đang là trò cười cho đám đông. Tôi nói là bận không thể chở được. Ông nói như phán: Cứ đi đi, chở cây này về dùm tao. Bùi Giáng cứ gác gốc cây đu đủ lên tay lái xe đạp, ngọn thì ông đặt lên vai. Ông lại phán: Đi mày ! Giây phút này tôi bỗng trở nên một gã hề, rất hề. Giá ông đọc vài câu thơ Pháp lên giọng rồi xuống giọng thì tuyệt. Nhất định là một sân khấu ngoài trời. Hình ảnh này tôi đã gặp nhiều lần ở quán cà phê Huy Tưởng. Tôi cố sức đạp đi mà không nổi, vì lỉnh kỉnh quá. Vài người trong đám đông đề nghị, đi xích lô thôi. Tôi đồng ý ngay. Bùi Giáng thì lưỡng lự. Nhưng trời xui đất khiến ông cũng nhảy xuống. Tôi đưa ông ít tiền để ông đi xe, nhưng ông chỉ lấy một nửa trước sự ngạc nhiên của tôi và nhiều người..."
Nói về chuyện ngao du của Bùi Giáng, Phạm Xuân Đài kinh ngạc: "Cái ông già gầy gò ngoài sáu mươi ấy lấy đâu ra sức lực để trải qua các cơn điên dữ dội của mình? Đấy là một điều bí ẩn. Đi lang thang hàng chục cây số bất kể nắng mưa, múa may la hét suốt mấy ngày liền, kẻ lực sĩ chưa chắc đã làm được".
Trần Đình Thu
 
Thơ Bùi Giáng (1)
Nhân đang theo dõi thiên tư liệu về nhà thơ Bùi Giáng, nhiều bạn đọc đã gởi thư về TNO mong muốn được đọc lại các sáng tác của  nghệ sỹ lừng lẫy này. Chúng tôi lần lượt giới thiệu đến bạn đọc các sáng tác của ông, trước hết là các bài thơ.
 
Ai đi tu
Trời sầu đất muộn thế ru
 Ban đầu em đã đi tu vội vàng
 Chân trời oán hận tràn lan
 Lỗi từ phương trượng u hàn niềm hoa
 Bây giờ ngó lại người ta
 Gẫm rằng thiên hạ ai là đi tu.
(Trích trong tập ''Mùa thu trong thi ca'', Nhà xuất bản Sống Mới.)
 
Ăn mặc nâu sồng
Thấy nàng ăn mặc nâu sồng
 Bỗng mơ tưởng tới ruộng đồng hoang liêu
 Lầu xanh dứt nhịp phù kiều
 Tà xiêm bạo động tư triều dậy cơn
 Nâu sồng ăn mặc sớm hôm
 Đêm nằm ngó nguyệt sáng dòm song the.
 
Anh thương em như thương một bà trời
 Em thương anh như thương hại một ông trời bơ vơ
 Kể ra từ bấy tới giờ
 Tình yêu phảng phất như tờ giấy rung
 
Anh lùa bò vào đồi sim trái chín
Anh lùa bò vào đồi sim trái chín
 Cho bò ăn cỏ giữa rừng sim
 Anh nhìn lên trời xanh đỏ chín
 Anh ngó bốn bề cây lá gió rung rinh
Anh nằm xuống để nhìn lên cho thỏa
 Anh thấy lòng mở rộng đón trời xanh
 Chim ngây ngất vào trong đôi mắt lả
 Anh lim dim cho chết lịm hồn mình
Anh quên mất bò đương gặm cỏ
 Anh chỉ nghe tiếng cọ rì rào
 Có hay không? bò đương gặm đó?
 Hay là đây tiếng gió thì thào?
 Hay là đây tiếng suối lao xao
 Giữa dòng cỏ xuôi ghềnh chảy xuống?
Mùi thoang thoảng lách lau sương đượm
 Mùi gây gây gấy gấy của hương rừng
 Mùi lên men phủ ngập mông lung
 Không biết nữa mà cần chi biết nữa
Cây lá bốn bên song song từng lứa
 Sánh đôi nhau như ứa lệ ngàn ngàn
 Hạnh phúc trời với đất mang mang
 Với bò giữa rừng hoang đương gặm cỏ
 Với người ngó ngất ngây đương nằm đó
 Không biết trời đất có ngó mình không
 (Vĩnh Trinh - Thạch Bàn 1950)
 
Áo xanh
Lên mù sương, xuống mù sương
 Bước xa bờ cỏ xa đường thương yêu
 Tuổi thơ em có buồn nhiều
 Thì xin cứ để bóng chiều đi qua
 Biển dâu sực tỉnh giang hà
 Còn sơ nguyên mộng sau tà áo xanh
Bao giờ
Bằng bút chì đen
 Tôi chép bài thơ
 Trên tường vôi trắng
Bằng bút chì trắng
 Tôi chép bài thơ
 Trên lá lục hồng
Bằng cục than hồng
 Tôi đốt bài thơ
 Từng phút từng giờ
Tôi cười tôi khóc bâng quơ
 Người nghe người khóc có ngờ chi không
 
Bé con ơi
Rong rêu ngày tháng rong chơi
 Tìm xuân tinh thể chốn nơi nào là
 Sưu tầm túy vũ cuồng ca
 Hồn nhiên như thể như là hài nhi?
 Chiêm bao tóc thuận tơ tùy
 Tồn sinh nặng nhọc nhu mỳ ở đâu
 Ngữ ngôn khép kín mặc dầu
 Hùng tâm tim máu óc đầu mở ra
 Dịu dàng cuối lá đầu hoa
 Mười về châu lệ chín sa dòng dòng
 Miêu Cương mạc ngoại hoài mong
 Hồng hoang chín bệ tấm lòng đầu thai
 Mùa xuân hiện giữa ngàn mai
 Nguyên hình Nữ Chúa trên ngày phù du
 
Bờ lúa
Em chết trên bờ lúa
 Để lại trên đường mòn
 Một dấu chân bước của
 Một bàn chân bé con
 Anh qua miền cao nguyên
 Nhìn mây trời bữa nọ
 Đêm cuồng mưa khóc điên
 Trăng cuồng mưa trốn gió
 Mười năm sau xuống ruộng
 Đếm lại lúa bờ liền
 Máu trong mình mòn ruỗng
 Xương trong mình rã riêng
 Anh đi về đô hội
 Ngó phố thị mơ màng
 Anh vùi thân trong tội lỗi
 Chợt đêm nào gió bờ nọ bay sang
 
Bờ trần gian
Đường cong có cỏ mọc ven bờ
 Đứng trong vườn lá chuối tơ
 Chó sủa sớm chiều đi qua ngõ
 Gà con mất mẹ chạy bâng quơ
Cá ở ngoài khe có ít nhiều
 Cồn lau cỏ lách có hoang liêu
 Em về có hỏi răng ri rứa
 Nhắm mắt đưa chân có bận liều
 
Cây cỏ dậy thì
Em đi cây cỏ dậy thì
 Ngày xuân vô lượng cùng đi lên đường
 Trùng lại giây phút phố phường
 Niềm vui quá khứ phi thường hồi sinh
 
Chào em
Chào em? có lẽ chẳng nên
 Nói gì nữa cả? giữa đêm tối mò!
 Chào em tính mệnh so đo?
 Chào em tính thể tò mò tuyết vân?
 Ấy xa xuôi? ấy gũi gần?
 Từ từ tự hỏi, tần ngần em sẽ thấy ra
 Đi về trong cõi người ta
 Người là người lạ ta là quá quen?
 Anh từ thể dục dưỡng điên
 Thành thân thơ mộng thiên nhiên một giờ
 
Chiều
Em ngó buổi chiều buồn có phải
 Buồn cũng như buồn những buổi chiều xưa
 Tròng con mắt đã mỏi mòn có phải
 Sắc của trời hương của đất lưa thưa
 Những nhịp bước bên đường còn dội mãi
 Vang về đâu không vọng lại hồi âm
 Của réo rắt riêng một lần mãi mãi
 Gió phương trời ù mộng giữa hoa tâm
 Em hỏi mãi tuy biết lời đáp lại
 Chẳng bao giờ thoả đáng giữa đời câm
 Em ngó mãi những chiều về trở lại
 Mang những gì về trong cõi trăm năm
 
Bùi Giáng
 
 
Thơ Bùi Giáng (2)
 
Chuyện chiêm bao (1)
Mông mông trời nước tán thành
 Mưa thu cây cối cúi nhìn hoàng hoa
 Hoàng hoa Khuê Nữ đậm đà
 Sơ khai đậu khấu mặn mà tái sinh
Đi qua tuổi trẻ một mình
 Giữa mùa hoa cúc thình lình rét run
 Lá cồn khe khẽ nỗi buồn
 Trần gian tưởng niệm cỗi nguồn tương lai
 Ngồi bên bến, tựa gốc cây
 Ngó chuồn chuồn lượn đầu ngày đầu hôm
 Sầu Riêng, Măng Cụt hội đàm
 Lái Thiêu hương mật chảy tràn môi nhau
 Nhe răng thánh thót càu nhàu:
 Anh đừng bóc lột mận đào hớ hênh
 Cằn nhằn từ dưới tới trên
 Từ sau tới trước ghi tên tuổi vàng
 Tuổi vàng tên ngọc ngửa ngang
 Trầm phù hạnh phúc chứa chan lệ ngà
 Yêu đào từ mọc cành thoa
 Ngần sương Thúy Đạm vừa sa dấu bèo
 
Chuyện chiêm bao (2)
Đêm đêm anh ngủ màn trời
 Nằm trên chiếu đất dịch dời tủy xương
 Tủy xương dời dịch tuyết sương
 Trùng quan thu tóm về vườn giá băng
 Mồ hôi sa mạc hằng hằng
 Đổ ra thánh thót cản ngăn bốn mùa
 Nắng mưa dù thiệt dù thua
 Thiệt thua thù thắng thượng thừa thành thân
 Bấy nay kẻ Việt người Tần
 Bấy nay dưới nguyệt đếm gần đếm xa
 Đếm lui đếm tới đời ta
 Đếm từ mạt thế đổi ra thịnh triều
 Bất ngờ dừng sững đến điều
 Hồng hoang thái thậm hoang liêu dại khờ
 Đầy vai địa lý chép tờ
 Thơ về quá muộn tóc tơ điêu tàn
 Trời màn đất chiếu hỗn mang
 Sầu đi hỗn độn quá quan điệu chào
 
Chuyện chiêm bao (3)
Bất khả tâm giao bất khả nghì
 Hỡi ôi thần phách thất uy nghi
 Màn trời chiếu đất đêm ngày ngủ
 Đường đất thôn làng năm tháng đi
 Cố gắng trăm năm tìm kiếm mãi
 Mỏi mòn nghìn mối thể thân ly
 Đoạn trường từ đó thành số dzách
 Ngao ngán bất ngờ ngọt một cây
 
Chuyện chiêm bao (4)
Bấy nay dưới nguyệt tưởng gần xa
 Tượng thể chan hòa quỷ ghẹo ma
 Thao thức bây chầy thơ dội mãi
 Tuyệt vời từ đó mộng tuôn ra
 Thịnh triều cơ sở tầm vô mịch
 Chiến trận trường kỳ cứu thất tra
 Những tưởng tầm sưu sương sái diện
 Nào ngờ khai thác tuyết khuynh hoa
 Ôi thôi mộng mỵ thần ly thánh
 Bào háo vô năng tái lập tòa
 
Chuyện chiêm bao (5)
Tôi nằm khóc lóc bấy nhiêu bao
 Bao bấy mà ra chẳng giọt nào
 Lệ thắm u tồn sương tuế nguyệt
 Xuân hồng trường tại tuyết ly tao
 Mãn khai trực diện lan như huệ
 Trào trướng quai nhai vũ tợ mao
 Bước một mình đi riêng một bước
 Bóng người ở cuối cõi tiêu tao
 
Chuyện chiêm bao (6)
Chút đau đớn đứng chút đìu hiu
 Tùy thuận phồn hoa bước giấn liều
 Mộng ảo liên tồn vô mịch xứ
 Phù du liêu lạc khởi năng kiêu
 Tầm sưu túy điệu buồn khôn tả
 Trừ Khước Vu Sơn uổng quá nhiều
 Em tưởng ở đời chẳng thấy thú
 Tiền đường phó thác lạc linh phiêu
 
Chuyện chiêm bao (7)
Sương xuân về với nguyệt nguyên tiêu
 Trúc thạch u trầm tỏa hắt hiu
 Thảng sử thần ly kiêm phách lạc
 Cầm bằng sự đổ dữ tâm xiêu
 Chịu chơi gường gạo đỡ buồn chút
 Gay cấn trầm phù trướng tịnh liêu
 Số dzách đoạn trường là nhứt thể
 Một cây phức tạp ấy muôn điều
 Đười ươi giũ áo tình phong nhã
 Khỉ đột trút quần tưởng Việt siêu
 Thôi nhé từ đây tới đâu đó
 Thanh lâu phồn thịnh ngọc tiên tiêu
 
Chuyện chiêm bao (8)
Nhứt chi nhứt nhật há Bồng Doanh
 Thiên cổ phù trầm khởi phục sinh
 Ngọc định xuy lai tồn lưu khúc
 Kim đồng hóa tác tục phàm thanh
 Phiêu bồng tâm sự phồn hoa tán
 Lưu thủy phong sương thịnh tuyết thành
 Mộng tưởng thiên niên tầm để sự
 Hoa tàn thánh tức bất kham thinh
 Nhứt thời thanh quyết giang đông mãn
 Kỷ xứ phục hoài yến dự oanh
 
Chuyện chiêm bao (9)
Đêm nằm thao thức tới bình minh
 Nửa khóc nửa cười quỷ hóa tinh
 Ú ớ liên tồn vi diệu ngữ
 Ầm ừ tục tiếp quái quỷ thanh
 U căn ẩn đế vô tâm xứ
 Đảo phụng điên hoàng hữu xưng danh
 Tồn lý lao đao tiền diện khuếch
 Mãn sàng nhiệt huyết khả kham thinh
 
Chuyện chiêm bao (10)
Chết đi sống lại là như thế
 Bước lỡ đi lầm há chẳng nhe
 Vạn kiếp khôn nguôi sầu lữ thứ
 Nghìn thu khó hiểu chuyện tình quê
 Em nghèo em khổ trăm năm lụy
 Bữa đói bữa no vạn thuở què
 Tê cóng tứ chi tim phổi cháy
 Đổi thân thay thể ối ê chề
 
Chuyện chiêm bao (11)
Lá cây ngọn cỏ thật bơ vơ
 Mỗi lúc gió về mới sởn sơ
 Cúi rạp mình tung lên một lúc
 Ngửa ngang lá dí xuống lô xô
 Nhánh cành quấn quýt tình thắm thiết
 Giông gió giập đè nghĩa tục thô
 Tiếp tới cơn mưa tuôn xối xả
 Phỉ tình hoan lạc lặng như ru
 
Chuyện chiêm bao (12)
Tình yêu như mộng thương như tiếc
 Xúc cảm tợ tơ tóc tợ sầu
 Ân nghĩa thâm trường ngày theo tháng
 Buồn đau sâu thẳm nguyệt mờ sao
 Đêm ngày tưởng niệm tâm như vượn
 Nhảy múa hú vang sắc loạn màu
 Viết mãi một bài thơ chẳng dứt
 Dằng dai gọt dũa đẽo từng câu
 
Chuyện chiêm bao (13)
Rừng đêm lá rụng liên miên
 Bên bờ suối ngọc nàng tiên một mình
 Nàng về từ cuối chân mây
 Giữa đêm nàng tắm suối này suối kia
 Nàng có mặc áo mặc quần
 - Đây là rất mực giữa rừng
 Chẳng ma nào thấy, nàng ngần ngại chi
 Cởi phăng quần áo ra đi
 Suối rừng mát mẻ chờ nàng tắm cho
 Chẳng ma nào ngó thấy đâu!
 Ngại ngùng ngượng nghịu? Vì còn có tôi?
 Nhưng tôi đâu phải là ma?
 
Chuyện chiêm bao (14)
Bàn chân em bước du dương
 Vì em đi lúc gió đương bay về
 Đường quanh quẹo lối ven khe
 Xuống lên lớp lớp sơn khê dịu dàng
 Xuống rừng em bước vào thôn
 Viếng thăm thôn nữ thành thân láng giềng
 Thôn làng từ thuở đầu tiên
 Ước mơ thấy một nàng tiên về làng
 Tôi từ khởi bước lang thang
 Gặp bao tiên nữ muôn vàn tái lai
 Tái sinh rất mực đầu thai
 Hỏi tôi có biết một ai ấy là?
 Ấy ai rất mực rườm rà
 Ấy người ấy ngợm ấy là đười ươi?
 Quanh năm rất mực biếng lười
 Chờ tôi về tới là vui tưng bừng?
 Bảo tôi lập tức theo chân
 Dắt tôi đi khắp đường quanh xóm làng
 Đường quanh ngõ quẹo âm vang
 Chiêm bao mộng tưởng đá vàng đầu tiên
 Gặp người thôn nữ Duy Xuyên
 (Thôn nương Đại Lộc xe duyên Xuân Đài)
 Nàng vội hỏi: - "ấy là ai?
 Ồ anh Sáu Giáng! ấy ai nàng là?"
 
Chuyện chiêm bao (15)
Cát lầm ngọc trắng thiên thu
 Gió băng trời bụi thổi mù bay theo
 Bay từ phố thị giắc gieo
 Tới thôn ổ những quanh queo con đường
 Gặp người thôn nữ bờ mương
 Suối khe nàng tắm du dương một mình
 Lên bờ ngồi khóc lặng thinh
 Không than thở những mối tình dở dang
 Gió bay gió thổi dịu dàng
 Ru nàng vào giấc mơ màng ngủ yên
 
Chuyện chiêm bao (16)
Ngủ yên bên lá cỏ chiều
 Giữa trời thu mỏng gió dìu mây trôi
 Ngủ yên bên suối bên đồi
 Bên rừng thu tạnh bên người xót xa
 Cát lầm ngọc trắng ố hoa
 Bên đời thổn thức thiết tha bên người
 Ngủ yên cây cỏ ngậm ngùi
 Một giờ yên ngủ lấp vùi trăm năm
 Tỉnh ra tìm lại chỗ nằm
 Chốn xa xôi ấy đêm rằm trăng soi
 
Chuyện chiêm bao (17)
Nàng tiên ấy đã đi đâu
 Đi mùa động đậy đi màu hương phai
 Đi về ngày mốt ngày mai
 Đêm tăm tối mộng đi dài dặm băng
 Tôi nằm ngủ thấy dưới trăng
 Đi về rất mực rất quen một nàng
 Nàng đi trận gió thênh thang
 Dẫn nàng đi khắp lang thang lối về
 Lối về cố quận sơn khê
 Làng thôn bao xiết cần kề bao xa
 Gũi gần cũng thể mà ra
 Tình thương xa vắng thiết tha bao từng
 Chào nhau một bận nấu nung
 Niềm đau xưa đã luống từng đã quen
 Đầu xanh tư lự mấy phen
 Mấy miền mấy cõi nhớ quên mấy lần
 Thông đèo rừng núi suối ngân
 Mây trời vấn vít hồng vàng mây bay
 Tôi ngồi chắp mãi bàn tay
 Chắp tình cây bút chép hoài bài thơ
 
Chuyện chiêm bao (18)
Em đi tháng rộng ngày dài
 Em về tháng rộng nằm dài hơn năm
 Mỏi chân duỗi cẳng em nằm
 Ngủ yên sao mắt lệ đầm đìa tuôn
 Đau thương không có cỗi nguồn
 Hoặc là rất có vui buồn gọi nhau
 Em đi rất mực sang giàu
 Em về rất mực càng giàu sang hơn
 Em đi chồng chất oán hờn
 Tưởng như triều biển đang lồng lộng dâng
 Lồng lên lộn xuống muôn phần
 Dặm đường dằng dặc mỏi chân em về
 Chào nhau như suối chào khe
 Như rừng chào biển như khe chào rừng
 Đằm đìa mắt lệ rưng rưng
 Trầm phù xóa trước vui mừng một hôm
 (Một hôm tim máu rải hàm
 Quên đi quá khứ nhớ nàng tương lai
 Nàng về hiện thể thiên thai
 Bước trong hiện tại bước ngoài thời gian)
 
Chuyện chiêm bao (19)
Nước non mây trắng nắng vàng
 Gió đưa đẩy lá vạn ngàn rung rinh
 Người đi tiên nữ vô tình
 Tuyết băng ngọc diện bất bình chuyện chi
 Một hôm bất chợt người về
 Giòng khe theo gót người về thăm tôi
 Ro re suối ngọc núi đồi
 Suối tuôn róc rách khắp nơi chốn nào
 Nghìn phương một phút thao thao
 Một giờ bất tuyệt chốn nào là nơi
 Chốn em chốn chị bồi hồi
 Chốn em mười sáu chồn ngồi thở ra
 Môi cười răng nở ngọc ngà
 Miệng cười môi nở ngàn hoa thắm hường
 Hôn em một phút phi thường
 Anh nằm chết ngất mùi hương muôn đời
 Hôn em một phút pha phôi
 Anh nằm chết giữa bầu trời dửng dưng
 Tỉnh ra nửa sợ nửa mừng
 Tận cùng gió núi trăng rừng tái sinh
 
Chuyện chiêm bao (20)
Tiếc vì em vẫn quá xinh
 Mà tôi lẩy bẩy rung rinh tuổi già
 Chiêm bao toàn thể ngọc ngà
 Tôn lưu mặt đất tiên nga lập thành
 Đi về bước chậm bước nhanh
 Nghe mùa động đậy nhịp chân lưu tồn
 Giật mình giật mẩy bôn chôn
 Nỗi niềm thổn thức làng thôn bấy chầy
 Tiếc gì tháng rộng ngày dài
 Vì em muôn thuở tháng ngày chào nhau
 Em cầm giỏ đi hái dâu
 Còn tôi xách dép theo hầu sau chân
 Một giờ cũng thể muôn năm
 Muôn năm cũng thể trăm năm một giờ
 Một giờ tặng một bài thơ
 Bình minh khuê nữ đợi chờ hoàng hoa
 Bài thơ thái thậm dao ca
 Bài thơ thượng thặng sơn hà hiến dâng
 Tặng em từng đã bao lần
 Mà không biết thật tử phần ở đâu
 Tận cùng gió gác trăng lầu
 Tái sinh rừng biển buồn rầu trăm năm
 
 
Chuyện chiêm bao (21)
Đi về phố thị tìm em
 Tìm em rừng biển chênh vênh thị thành
 Trang đời em giữ quá xanh
 Một chiều man dại nhìn anh đợi chờ
 Thấy em như thể hững hờ
 Thấy tôi như thể nửa chờ nửa không
 Thị thành sắp bước vào đông
 Thành thân băng tuyết phiều bồng xuân xanh
 
Chuyện chiêm bao (22)
Mặt trời mang chở đi đâu
 Một trời băng tuyết trên đầu mang đi
 Mặt trăng mỉm miệng thầm thì
 Trăng mùa thu mọc cũng vì tình em
 Mặt trời mang chở trăng đêm
 Vào sương băng tuyết tùy em não nùng
 Tình yêu có lẽ mông lung
 Chết từ muôn một song trùng tái sinh
 
Chuyện chiêm bao (23)
Bất ngờ em giết người anh
 Vô tình bất ý ai đành biết đâu
 Éo le có lẽ dài lâu
 Khéo vô duyên bấy là đầu hay đuôi
 Sự tình kể ngược kể xuôi
 Khẩn trương vô cớ sụt sùi vô căn
 Oái oăm rất mực thường hằng
 Toi đâm đấm đá ôi chèng đét ôi
 Ngẫm ra cho kỹ càng chơi
 Kỳ càng kỳ cục ba rơi cũ càng
 Đời xiêu đổ lộn đường đi đứng
 Nguồn xưa đâu anh lững thững tìm về
 Gặp em tưởng gặp tình quê
 Nào ngờ cố quận chán chê anh rồi
 Bờ khe anh trở lại ngồi
 Nhìn chuồn chuồn múa bốn trời ba con
 Một mai một cuốc lại còn
 Cần câu cũng một méo tròn hử em
 Tròn hay méo tùy em nhận định
 Méo hay tròn đủng đỉnh đong đưa
 Giờ trò ma quái thốt thưa
 Quỷ thần số dzách thượng thừa một cây

Chuyện chiêm bao (24)
Phi thường thánh nữ thở dài
 Thần tiên thái thậm thiên thai bực mình
 Đầy vơi đắm đuối tâm tình
 Em xinh hơn cả thiên hình đã xinh
 Dã man là cái giai nhân
 Thuyền quyên mọi rợ tưởng gần tưởng xa
 Em từ thiếu nữ bước ra
 Thành thân thục nữ tên là thuyền quyên
 Mang đêm mỹ nữ chênh vênh
 Em làm đắm đuối dưới trên bao người
 Mỹ nhân cách điệu tuyệt vời
 Giai nhân từ đó càng vời tuyệt hơn
 Phi thường thánh nữ thở than
 Tiên nương gào thét giậy tràn tiếng kêu
 Bực mình gió thổi qua đèo
 Hỡi ôi nhan sắc bọt bèo thiên thu
 Hỡi ôi mỹ nữ trầm phù
 Hồng nhan bạc mệnh tuyệt trù cổ kim
 Tôi về nghe vọng sơn xuyên
 Cô em mọi nhỏ tự tiền kiếp qua
 Mời em xơi một chén trà
 Tòng lai giai mính giang hà giai nhân
 Em đi bước với hai chân
 Miệng em đầy đủ thành phần hai môi
 Trăm năm dâu biển cõi đời
 Em nằm duỗi dọc dưới trời ngủ yên
 
(Giữa đêm Noel 1996)
Bùi Giáng
Kỳ 12: Dịch giả tài hoa nhưng không bình thường
11.03.05
Le petit Prince, một trong những cuốn tiểu thuyết hay nhất thế gian của nhà văn Pháp Saint Exupéry, cuốn sách được coi là bài thơ bất hủ ngợi ca vẻ đẹp tâm hồn con người, bản dịch tiếng Việt đầu tiên của cuốn sách tuyệt vời đó là của Bùi Giáng với cái tên Hoàng tử bé. Hàng triệu người Việt Nam qua nhiều thế hệ đã yêu mến Hoàng tử bé qua ngòi bút hồn nhiên lãng đãng của Bùi Giáng.
Trong các năm từ 1966 trở đi, Bùi Giáng dịch rất nhiều tác phẩm văn học của các nhà văn nổi tiếng nước ngoài. Mảng sách này chiếm một tỷ lệ khá lớn trong những cuốn sách của Bùi Giáng. Ngoài các tác phẩm của Saint Exupéry, Bùi Giáng còn dịch các tác phẩm của Shakespear, Albert Camus, André Gide, các tác giả Trung Quốc và nhiều tác giả phương Tây khác. Ông thông thạo tiếng Pháp, tiếng Anh, tiếng Đức và chữ Hán.
Trong những bản dịch của ông, một số ông dịch trung thành với nguyên bản, một số khác ông vừa thể hiện được tinh cốt của tác phẩm, vừa... sáng tạo. Và có một số tác phẩm ông không chịu dịch trọn cuốn sách mà vừa dịch vừa… cà rỡn.
Ta hãy đọc một cuốn tiểu thuyết dịch nửa chừng như vậy của Bùi Giáng. Cuốn Nhà sư vướng lụy được Bùi Giáng dịch, Quế Sơn xuất bản lần đầu vào năm 1969. Đây là tác phẩm của một nhà văn Trung Hoa đồng thời cũng là một nhà sư tên là Tô Mạn Thù.
Thoạt đọc cuốn sách, ta bắt gặp cái giọng văn vừa khúc chiết vừa văn hoa của ông khi xưa, lúc ông viết "Một vài nhận xét…": "Tại Bách Việt, về phía Nam bờ biển, có dãy Kim Nhân Sơn nguy nga dựng sững. Những lúc trời quang mây tạnh, ta có thể nhận thấy phía bên dưới sườn núi xanh um ẩn ẩn hiện hiện một mái ngói hồng lóng lánh, lập lòe như lớp vảy con kình ngư. Đó là ngôi chùa Hải Vân, vẫn còn nguyên như thuở xưa, cái ngày nhà Tống sụp đổ"… "Cho tới ngày nay, nhìn sơn lĩnh ở xa xa cuối chân trời, vân khí sầm uất, bàng bạc chiều chiều như còn gợi mãi vang bóng triều đại xưa. Và thỉnh thoảng tiếng sóng vỗ bi thống còn khiến lữ khách ngậm ngùi, cúi đầu lặng lẽ, không dám gợi lại những bóng ma não nùng của quá khứ".
Ta thích thú đọc tiếp những trang sau. Nhưng đọc khoảng hai ba chục trang nữa thì ta chợt thấy thấp thoáng một vài cụm từ "có vấn đề", chẳng hạn: "Con xin trút giũ thảy thảy hết trở lại cho Như Lai, để suốt một bình sinh đi theo dấu chân liên tồn của Tuyết Mai tiên nữ".
Tuy nhiên chúng ta vẫn còn đọc được thông suốt văn bản thêm khoảng bốn nămchục trang tiếp theo. Rồi cuối cùng ta đụng vào cái mớ rối bòng bong của Bùi Giáng. Lúc này, Bùi Giáng bắt đầu lên đồng: "Mặt hồ nguy nga nào tinh khiết thế, cho đến nỗi những ngư ông ngư phủ đã ngây thơ báo biểu rất mực rằng, nhìn đăm đăm vào ắt các anh sẽ thấy những Đô Thị Phiêu Bồng Huyền Thuyết Cổ Hy nhô lên bất chợt bởi thần thuật Đa Na Ô kỳ bí, ở diện tiền bọn người hì hục lao công, hồ ngọc ôi, ngươi quyến rũ dã man gì như thế, khiến hằng hằng mỗi mỗi cường quốc nọ cứ lăm le muốn chiếm hữu đất đai xứ sở kia cho bằng được".
Từ lúc này trở đi, người ta không biết đâu là lời của tác giả nguyên bản đâu là lời của Bùi tiên sinh nữa. Lúc đó Bùi Giáng bắt đầu… múa bút. Ông vứt bỏ những tình tiết của tiểu thuyết ra ngoài để thay vào đó là những chuỗi dài từ ngữ dính chùm nhau, kéo từ trang này qua trang khác của ông, hết văn xuôi lại đến thơ.
"Hỡi ôi!/Lời tối hậu? Ý tuyệt trù /Bỗng dưng chắp nối cho sầu ma hoang/Lời thăm thẳm? Ý khôn hàn/Vì đâu riêng tụ về hàng thơ điên/Bán khai nhân vật diện tiền/Sương lung bán ẩn suốt miền cảo thơm".
Nhưng chưa hết đâu. Bùi Giáng vẫn chưa thỏa mãn khi đã đùa giỡn như thế. Cho nên ông đưa nàng Kim Cương của ông vào trong cuốn tiểu thuyết của Trung Quốc: "Ôi em Kim Cương ngàn thu một thuở Nương Tử rất mực vô ngần Nam Diện cành Nam màu lan sơn thủy". Chúng ta không thể bình luận gì được ở chỗ này nữa.
Cho đến lúc Bùi Giáng hoàn toàn quên luôn việc dịch tiểu thuyết khi ông nhảy vào trong bối cảnh để xưng là tại hạ và ngâm thơ hoặc là hát: "Anh đã hái ngành lá cây thạch thảo/Em nhớ cho mùa thu đã chết rồi/Chúng ta sẽ không tương phùng được nữa/Mộng trùng lai không có được trên đời".
Có lẽ nói sẽ không hết ý. Vì vậy nên trích vào đây một đoạn bản dịch tiểu thuyết Nhà sư vướng lụy của Bùi Giáng:
"Nói xong nàng vén áo xiêm, chỉnh đốn quỳ một chân xuống, trang trọng đón chút quà mọn như đón tặng vật trời ban. Ôn tồn thuần hậu mà rằng:
- Kính tạ Tam Lang! Tam Lang từ nay đừng dùng tiếng "cô nương cô nưỡng cô nuồng" mà gọi tôi. Nghe có vẻ ra làm sao ấy. Chẳng thân thiết tí nào.
Tôi nói:
- Kính thưa cô nương. Tại hạ đồng ý là: tiếng cô nương nghe ra không có vẻ thân mật. Nhưng còn tiếng "cô nuồng" thì quả là thân thiết bịch bồ.
Tĩnh Tử hỏi:
- Hà dĩ kiến đắc?
Tôi đáp:
- Nhân vì tiếng "cô nuồng" có chứa chất âm thanh "uông uông uồng uồng" ngụ trong tính tình nên lời tuyệt diệu.
Tĩnh Tử hỏi:
- Tuyệt diệu như răng?
Tôi nói:
- Như rằng uông uồng chuồn chuồn thèm thuồng và ở truồng vân vân.
Tĩnh Tử phì cười:
- Tam Lang chớ có giỡn như thế em không có bằng lòng.
Tôi nói:
- Dạ vâng.
Nuồng bảo:
- Dạ, vâng cái chi. Tam Lang hãy dùng tiếng ừ vậy.
Tôi đáp:
- Nhiên.
Nuồng nói:
- Phải. Nhiên. Giờ đây em đã nhận tặng vật của anh, sớm hôm nhìn ngắm, em sẽ không quên con người sẽ không quên con người đã ban cho".
Đến đây cuốn tiểu thuyết của Trung Quốc coi như hoàn toàn biến mất trong bàn tay của một dịch giả tài hoa nhưng không bình thường này.
(còn tiếp)
Trần Đình Thu
 
Thơ Bùi Giáng (3)
 
Cỏ hoa hồn du mục
Nghe trời đổ lộn nguyên khê
 Tiếng vàng rụng rớt gieo về động xanh
 Gót chân khơi rộng bóng cành
 Nhịp vang đầu núi vọng thành lũy siêu
Thời gian chắc bước bên chiều
 Khóc sông bến lạ mưa chiều sớm xuân
 Cỏ hoa từ bỏ ruộng đồng
 Hồn du mục cũ xa gần hử em
 
Cọp beo và Hoàng hậu
Áo vàng Hoàng hậu nắng trưa
 Một hôm về ngủ lúc vừa ra đi
 Beo và Gấu thầm thì sau trước
 "Brigitte ôi! cô bước hai chân"
 Trần gian bất tuyệt một lần
 Nghe triều Biển Lục xa dần Non Xanh
 
Cũng là như thế
Nằm giữa vườn cây nhớ bốn trời
 Ba bề bảy ngõ nhớ muôn nơi
 Tưởng chừng thiên hạ mênh mông quá
 Mà thơ ta chỉ có vài lời
 Tặng người người có nhận hay không
 Thong dong lá lục hoa hồng
 Trái soài vàng ửng nắng lồng sương mai
 Tôi nằm ở giữa vườn cây
 Tấm lòng men rượu từ nay chịu chừa
 Điên cuồng nhảy múa sớm trưa
 Từ nay chấm dứt - thượng thừa hoàng trang
 
Đêm chiêm bao
Màu xanh trút giũ tay vàng
 Biển đêm náo động nằm ngang nghe trời
 Mộng cuồng nhớ một người thôi
 Dọc dừa kiêu hãnh làn môi nhu mỳ
 Hình dung chớp nhoáng chân đi
 Cầu rung động nhịp sương thì thầm gieo
 
Đêm lục tỉnh
Những điều trông thấy mà ra
 Chiêm bao nghi hoặc hằng nga trên trời
 Buồn như chết ở giữa đời
 Từng đêm lục tỉnh xa vời từng đêm
 Gặp ông Khổng Tử bên thềm
 Gặp bà Khổng Tử trang nghiêm nụ cười.
 
Dư vang
Sáng nay chim hót lạ lùng
 Tưởng từ mộng tưởng núi rừng xa xôi
 Sáng nay mây gío đầy trời
 Vườn Xuân lá lục em ngồi ngắm hoa
Sáng nay tình tự ngọc ngà
 Người yêu ở lại giang hà tuổi xanh
 Ngàn dặm em đi cùng anh
 Dừng chân bến nước long lanh mây vàng
Ta ngồi ngóng mãi dư vang
 Kéo dài giữa cuộc tân toan sinh bình
 Dư vang từ những bình minh
 Phương trời cổ lục kiên trinh đợi người
 
Đường xuân (14)
Đường xuân chờ đợi đã lâu
 Bàn chân em bước từ đầu tiên đi
 Em đi lúc gió đang bay
 Gió bay em bước cỏ say sưa mừng
 Bàn chân trần năm ngón chân
 Chân năm ngón như sương đầm lá ướt
 Cỏ chào em như phơi mở linh hồn
 Em giẫm lên nhẹ nhẹ dịu dàng
 Tình yêu xuân thắm nồng nàn xiết bao
 Cõi bờ từ đó về sau
 Em từ bờ cỏ chiêm bao đi về
 Xuân xanh từ đó tê mê
 Nhân gian vô lượng hội hè một hôm (liên miên)
 
Dzách
Nỗi buồn nỗi khổ đời xưa
 Nỗi sung sướng đến móc mưa bất ngờ
 Đời xưa đất đá đều đờ đẫn điên
 Đời này đất đá cằn khô
 Điên duỗi dọc, điên ngửa nghiêng
 Điên là hạnh phúc thần tiên ở đời
 Điên rồi rốt cuộc hỡi ôi
 Cũng đành chấm dứt lìa đời hết điên
Em mọi điên
Một tiếng hát giữa rừng hô hấp
 Chết trăm năm ẩn nấp khung đời
 Trời ma đất quỷ hai nơi
 Em điên từ bữa ra đời em điên
 Beo và cọp trước tiên chạy trốn
 Vượn đìu hiu nhìn lộn cây hoa
 Em về giũ áo mù sa
 Tiền trình vạn lý anh là đười ươi
 
Em mọi ơi
Chiều nay anh làm thơ
 Chẳng còn hay như trước
 Suốt một tháng
 Viết không được một câu
 Thì lấy đâu ra thơ
 Mà tặng em cho được
 Tặng một câu cũng chưa đủ
 Thì lấy đâu bốn câu
 Cho đủ một bài.
 
Em từ
Em từ non nước Viễn Khơi
 Trùng lai cố quận chịu chơi một lần
 Em từ tỷ lệ thanh tân
 Một muôn ra một thành phần tương lai
 Em từ đọ mặt mốt mai
 Từ em thánh nữ ra ngoài tiên nương
 Em đi nhảy vọt phi thường
 Tầm sương sái diệt đoạn trường chào em
 
Gà gáy sáng
Gà gáy sáng, năm rưỡi giờ
 Giờ sáu rưỡi, ngồi làm thơ
 Tính tình di dưỡng mộng mơ điều hòa
 Phiền khúc nghiệt, phá nguyệt hoa
 Càng thêm hoa nguyệt thiết tha càng càng
 Não nùng phong vận tân hoan
 Phu mỳ ngậm đắng dịu dàng nuốt cay
 Thiên hương quốc sắc lạ thay
 Một tòa sẵn đúc dày dày thiên nhiên
 Khiến đời tứ đảo tam điên
 Cuồng quay đảo phụng cường kiên điên hoàng
 Ấy phúc lạc, ấy hân hoan
 Ấy ai dặn ngọc thề vàng với ai ...
 
Giã từ Đà Lạt
Nói nữa sao em, với lời lỡ dở
 Đường lây lất chiều bay sương lổ đổ
 Đứng bên trời em ở lại hôm qua
Ngàn thông ơi ở đó đón bóng tà
 Và giữ lại chuyện đời ta đi mất
 Bước khúc khuỷu truông ngàn khe khóc lóc
 Dặm mơ màng tăm tắp mấy mù khơi
Lùi bay đi để ở lại bên người
 Tơ vấn vít gió mùa mời mọc én
 Tay lẩy bẩy níu gì xuân bay biến
 Ô thiều quang! làn nước cũ trôi mau
Em đi lên vói bắt mấy hương màu
 Miền đất Thượng có mấy bờ hoa mọc
 Xa biệt lắm mưa nguồn trên mái tóc
 Đà mấy lần thổi lạc lệ lưa thưa
Buổi sớm hôm buồn tinh tú ai ngừa
 Bàn chân bước vơi tay buông kể lể
Trời với đất để lòng em lạnh thế
 Hoa hương ơi còn diễm lệ bao giờ
 Những ân tình đầu liễu rũ lơ thơ
 Còn hay mất trong trăng mờ khuya khoắt
Người xuống núi mang về đâu có chắc
 Những dịp về còn nữa ở mai sau?
Dặm hồng vàng ai đứng lại nhìn nhau
 
Giòng sông
Chiều bên lá lung lay vàng cửa khép
 Bóng trời sa trùm phủ tiếng em cười
 Vườn cỏ lạnh hoa buồn không nói xiết
 Bước chân dừng nghe rã lệ hai nơi
Lời hẹn ước em nghiêng đầu tóc xõa
 Để than van sầu thiên cổ theo nhau
 Hồn tuổi trẻ bay trở về giữa dạ
 Nhờ dung nhan em bất tuyệt xuân đầu
Trời thuở đó ngần nào em khổ sở
 Khóc khi nhìn gió thổi nước sương buông
 Tìm xa vắng bên kia bờ đổ vỡ
 Giòng sông em đâu có biết ngọn nguồn
 
Gõ cửa tồn sinh
Suốt đời phải thức suốt đêm
 Suốt ngày ngủ nướng mới nên con người
 Tồn sinh quá khứ chôn vùi
 Cơn say suốt kiếp - trận cười thâu canh
 Bình sinh lao khổ đã đành
 Cũng từ bình sử tựu thành mà ra
 "Thanh minh trong tiết tháng ba
 Lễ là tảo mộ hội là đạp thanh"
 
Gửi lá đầu cây
Em về ngắm lá đầu cây
 Mốt mai từ giã ngàn cây muôn vàn
 Tôi về chín suối lang thang
 Tìm em kiếp trước theo tràng giang trôi
 Ngổn ngang kỷ niệm nỗi đời
 Trong lồng chim hót (!) ngoài trời gió bay
 
Hãy vô ngôn
Giập đầu vái tạ cô nương đẹp
 Dám hỏi bao giờ có đẹp hơn
 Miệng ngọc cười xòa lên tiếng đáp
 Rằng xin các hạ hãy vô ngôn.
 
Hương hoa đầu tiên
Cây mít ra trái bồ đào
 Dì Trang ra hái hoàng mao khuynh thành
 Trái cây năm tháng dụm dành
 Cõi đời chất ngọt ngọn ngành chở che
 Ra hoa từ đó tròn xoe
 Môi người chúm chím lúc nhe răng cười
 Hình dung quốc sắc đất người
 Quả nhiên tụ kết muôn trời thiên hương
 Thiên thanh bừng nở hằng thường
 Xuân xanh đóa đóa mộng trường hoa hoa
 Thưa em đời rộng chan hòa
 Niềm đau ngào ngạt vì hoa ban đầu
 Kể từ cảm ứng tiêu tao
 Toàn nhiên dự cảm hương màu sơ khai
Kể chuyện
Kể lại chuyện rằng năm đã cũ
 Đã bao giờ một bận muôn năm
 Em nhớ chuyện rằng xưa lỡ dở
 Diều đứt dây trẻ cũng cầm bằng.
Kể lại chuyện rằng dù sao nữa
 Nguồn xưa sóng lạc nước tiêu dao
 Mắt khép mi sầu không lệ nữa
 Nhìn nhau bận đó cúi xin chào.
Bốn vó lên đèo truông ải vang
 Trùng quan một bận gió lên ngàn
 Tiền trình cỏ lạ xông ngây ngất
 Con mắt khô rồi ngó ngửa ngang.
 
Không đề
Tặng riêng cho Nhạc sĩ Trần Quốc Bảo. Bài thơ phổ biến lần đầu vào tháng 9 năm 2000 với chữ ký và lời đề tặng của tác giả.
Những người bạn
 từ xa xôi về
 Đem lại cho chúng tôi
 những niềm vui vô lượng
 Có người cười rực rỡ như mặt trời
 Có người ngậm ngùi
 khóc kể (lể) như mặt trăng
 Có người hỏi không hiểu Việt Nam
 là gì như thế
 (vì người ấy rời Việt Nam lúc ba bốn tuổi)
 Dù sao tất cả vẫn dường như là
 tin cậy, tin yêu
 vào một cái gì đó tương lai sẽ
 đem lại cho đất đai xứ sở nghèo khó
 một chút gì bất ngờ sẽ
 chuyển dịch toàn thể vào một
 xán lạn bất thình lình
 và mọi sự sẽ sẽ sẽ vân vân vân....
 
Kính thưa
Kính thưa công chúa Kim Cương,
 Trẫm từ vô tận ven đường ngồi đây.
 Tờ thư rất mực móng dày,
 Làm sao định nghĩa đêm ngày yêu nhau?
Lạc loài đã rớt đi đâu,
 Chiếc chìa khoá mộng rực màu so le.
 Ấy lời của tuyết của băng,
 Ấy lời của mộng hàng hàng vu vơ.
 
Bùi Giáng
 
 
Thơ Bùi Giáng (4)
 
Logos
Rêu tri phủ xuống hiên xanh
 Một bầy chim én vây thành sang thu
 Sương Hy Lạp phượng lên mù
 Ba mươi thế kỷ cầm dù dưới mưa
đầu sông nước gọi cây mùa
 Gốc du sung đẩy sóng đùa phăng trôi
 Cành nguyên thủy mọc xa tri
 Chùm xuân xanh thổi lại đi lang thang
 Bừng trong môi dựng đoạn trưng
 Tấm nương tử lạc loài nương náu ngưi
 Một hoàng hôn đợi hai môi
 Một bình minh đón hai đi biệt ly
 Một đêm bếp núc lạ kỳ
 Nghe trong thớ củi mộng gì đi hoang
 Hai tay chấp nối điêu tàn
 Trong mình mẩy phó thác vàng son cho
 Li con kỳ chú sang đò
 Mai sau về giữa cánh so phiêu bồng
 Chín phương tri tuyết ra bông
 Trong nguồn thủy thảo đất hồng khai nguyên
 đầu sơ mộng cuối phi tuyền
 Ngàn năm mai trúc chim chuyền bữa naỵ
 Ruộng đồng mọc lúa
 Ruộng đồng không mọc
 
Lời người điên
Chúng tôi người ngợm vô thường
 Lúc mê man lúc chán chường thể thân
 Các em gắng gổ đôi phần
 Đừng quên uống rượu lần khân sinh bình
 Dịu dàng sống giữa gia đình
 Ngày ngày tháng tháng hậu tình năm năm
 Trái tim nguyệt tỏ đêm rằm
 Máu me mây gió tơ tằm vấn vương
 Ở đời kiệt tận xẩu xương
 Hình hài biến thể thân mường tượng thân
 
Lời sơn nữ
Tặng Bùi Vĩnh Phước
Gánh than lên bán chợ Trời
 Thiên Thần xúm hỏi: Em người ở đâu?
 Thưa rằng: Em ở rất lâu
 Trần gian dưới đó dãi dầu liên miên
 Bảo rằng: chưa rõ tuổi tên?
 Thưa rằng: tên tuổi là Em đây rồi
 Nghĩa là Sơn Nữ đó thôi
 Hỏi rằng: sao chẳng thấy môi em cười?
 Thưa rằng: cười gượng không vui
 Nên đành mím miệng một đời cho qua
 Hỏi rằng: dưới đó bông hoa
 Nở vào mùa Hạ hay là mùa Xuân?
 Thưa rằng: cái đó em quên
 Vì chưng lo đốt than nên không nhìn
 Hỏi rằng: một chút của tin
 Muốn trao em giữ, em xin thứ gì?
 Thưa rằng: Em chẳng biết chi
 Hỏi rằng: Em thích xiêm y không nào?
 Thưa rằng: Dày mỏng ra sao?
 Bảo rằng: toàn gấm lụa đào nhung hoa
 Thưa rằng: chẳng hợp màu da
 Toàn thân như hột chà là em đen
 Bảo rằng: hãy tắm suối tiên
 Một giờ sau Em sẽ đổi đen ra hồng
 Thưa rằng: Em có tấm chồng
 Yêu màu da cũ kiếu ông em về
 
Ly tao I
Giờ ngẫu nhĩ như hồng bay em ạ
 Và yêu thương như lá ở bên hoa
 Và luyến ái như tơ vàng bốn ngả
 Bủa vi vu như thoáng mộng la đà
Em đã lại với đời về nắng ấm
 Thắm không gian thương nhớ bóng hình em
 Anh đã đợi chờ em từ lâu lắm
 Ngày đi không để lại lạnh trăng rằm
Anh mơ ước với ngàn xuân mở rộng
 Quên não nùng sa mạc của yêu thương
 Chân cứ bước theo nhịp hồn cử động
 Em là em anh đợi khắp nẻo đường
Em có nụ cười buồn buồn môi mọng
 Em có làn mi khép lá cây rung
 Em có đôi mắt như sầu xanh soi bóng
 Hồ gương ơi! sao sóng lục vô chừng!
Con mắt ấy có gieo buồn rớt lệ
 Trê n nẻo đường lạnh lẽo lối lang thang
 Môi thắm ấy mấy lần thao thức kể
 Với đèn khuya vò võ mộng khôn hàn
Trời đất nhớ lần đầu ... năm trước ...
 Đó một lần đôi mắt đã nhìn lên
 Và trời hiểu ngày sau đôi mắt ngước
 Một lần kia sẽ còn dịp đáp đền
Em ở lại với đời ta em nhé
 Em đừng đi. Cho ta nắm tay em
 Ta muốn nói bằng thơ bay nhẹ nhẹ
 Vào trong mơ em mộng giấc êm đềm
Ta sẽ đặt mười ngón tay lên mắt
 Để nhìn em qua khe hở du dương
 Vòng theo máu hai vòng tay khép chặt
 Ồ thưa em ta thấy mộng không thường
 
Ly tao II
Bàn chân bước nghe một lần sóng dậy
 Sắc khuynh thành một thuở động binh đao
 Người lên ngựa ngoảnh đầu về có thấy
 Bờ xa bay tuyết bạch phủ sương đào.
Vì mong đợi ngày về xuân hối hả
 Ở bên mành thỏ lặn bóng ngàn dâu
 Sầu lục thúy sầu thu sen thủy tạ
 Mộng hoa đầu trong nước ngập theo nhau
Vì con mắt một lần kia đã ngó
 Giữa nhân gian bủa dựng một màu trời
 Đài vũ trụ hồn chiêm bao rạng tỏ
 Một nụ cười thế giới sẽ chia đôi
Giòng nước bạc giòng sông trôi theo dõi
 Cuối chân trời hình bóng một chân mây
 Đời xiêu đổ nguồn xưa anh trở lại
 Giữa hư vô em giữ nhé chừng này.
 
Ly tao III
Em đi về như mây núi đầu xuân
 Gió bay qua nước chảy suối vô cùng
 Mừng như thể hôm qua về đồng nội
 Buồn bã cũ đã bẽ bàng bước vội
 Ddể bây giờ còn một mối riêng tây
 Lời nhân gian không tiếng để phơi bày
 Thu trăng mộng như trang mờ cổ lục
 Mưa vội vã như bình minh thúc giục
 Vào nhớ nhung như vào giữa hội hoa
 Lá xanh xao như cành nhánh gật gù
 Và thánh thót đến cây già cổ thụ
 Anh lại thấy một trời xưa đã cũ
 Đã đi về cùng với gót chân em
 Đã đi qua cùng với cánh tay mềm
 Anh mở miệng không nói lời nào cả
 Vì bất chợt thấy môi cười em ạ
 Vì vui mừng xa lạ bỗng quen nhau
 Vì vu vơ vui sướng ngó pha màu
 Cây im cỏ nước cợt cồn đùa cát
 Và vạn vật rủ rê nhau bát ngát
 Dàn mênh mông vây bủa gió xa bay
 Anh đến bên em ghé sát mi mày .
 
Mái hiên
Bay về ổ chín từng cao
 con chim giã biệt chào mái hiên
 nước lang thang cháy xà miền
 vòng quanh ngõ nọ mà triền miên chi
 tôi người thủy thủ ra đi
 chân trời thấy nước đợi kỳ lên mây
 sao đêm đố xuống triều đầy
 ai đưa kiếm vút ngang mày hư không
gió theo cánh ngỗng ngang trời
 chớ sương tuyết cũ lại đời phiêu linh
 từ đây ta hẹn với mình
 hồn trong cõi mộng biên đình chưa tan
 đầu hiên cung bậc điêu tàn
 lần kia đổ giậu giọng vàng xô mau
 lạnh lụng dấu bước bờ sau
 mấy đời ly biệt về đau trong mình
 năm sầu sa mạc nín thinh
 đi vào giá buốt mông mênh cuối trời
 
Mai sau em về
Em về mấy thế kỷ sau
 Nhìn trăng có thấy nguyên màu ấy chăng
 Ta đi còn gới đôi giòng
 Lá rơi có dội ở trong sương mù!
Những thương nhớ lạnh bao giờ
 Đường Thu chia ngã chân trời rộng tênh
 Đây phồn hoa của thị thành
 Đây hồn thủy thảo khóc tình ngửa ngang
 Càn khôn xưa của riêng chàng
 Xưa đài vũ trụ thiếp mang riêng mình
 Bây giờ đón bước em xinh
 Sầu đau nhan sắc bất bình ra sao?
 
Mắt buồn
Bỏ trăng gió lại cho đời
 Bỏ ngang ngửa sóng giữa lời hẹn hoa
 Bỏ người yêu, bỏ bóng ma
 Bỏ hình hài của tiên nga trên trời
Bây giờ riêng đối diện tôi
 Còn hai con mắt khóc người một con
 
Màu trời đó
Màu trời đó bữa nay về trở lại
 Một mùa xưa người nhớ chứ năm kia
 Ngày chạm mắt dưới mùa xuân man dại
 Dịp trùng lai em hẹn với tan lìa
Đường có cỏ có bờl lau rộng có
 Lá cây bay và em có đi qua
 Bàn chân bước lệ buồn em có nhỏ
 Xuống điêu tàn em khóc mộng tiêu ma
Nguồn thao thức ta về từ một buổi
 Trời bay mây bốn hướng gió xa mong
 Từng cánh én mang trùng dương về nội
 Đâu rồi em? sóng đục đã theo giòng
Em cho phép ta ngồi đây hỏi lại
 Và gọi về trăng mùa cũ lang thang
 Màu trời đó để ngàn sương hớt hải
 Xuống li ti là dựng vội con đường
 
Mộng
Hoàng hôn cơn mộng tháp tùng
 Từng vô duyên gọi bóng nùng diễm qua
 Anh về từ cuối nguyệt hoa
 Nhìn em như mộng mị xa xa dần
 Em đi sương bóng vô ngần
 Nhìn anh như ngó một lần người điên
 Về sau ký ức trược phiền
 Làm sao quên được thuyền quyên một lần.
 
Một buổi trưa
Một buổi trưa nắng vàng in trên tóc
 Mây trên trời xuống phủ ở trên vai
 Màu phương cảo pha mờ trên nét ngọc
 Bước ngại ngùng nẻo mộng mấy lần sai.
Em có định sẽ cùng ai kể lể
 Một nỗi đời hư huyễn giữa chiêm bao
 Vừng hiu hắt nguyệt hờn mây nhỏ lệ
 Một mùi hương nồng tụ ở nơi nào
Câu chuyện ấy một lần em đã rõ
 Để bây giờ không thể lại phanh phơi
 Đường đi xuống khung trời sương lổ đổ
 Hờn dung nhan em có sợ bên người?
Con mắt ấy vì sao em khép lại
 Làn mi kia em thử ghé lên nhìn
 Vòng tay đẹp như cành xuân thơ dại
 Ngón la đà sao chẳng chịu đưa tin
Một buổi trưa nắng vàng in trên tóc
 Lùa chân mây về ở dưới chân trời
 Bước vội vã một lần nghe gót ngọc
 Giẫm trang đời lá rụng uá thu phai.
 
Mùa phượng cũ
Thiệt thòi đời mộng phiêu linh
 Cành sương ngọc thụ tồn sinh cát lầm
 Giấc quày quả lạnh anh trâm
 Bóng đu sung rớt bến trầm luân sâu
 Hoài mong hiu hắt nhịp cầu
 Mà hương quan vắng xa màu mây trôi.
Sim ngàn sổ lá buông rơi
 Cành Nam ước nguyện sai lời tử sinh
 Gió sương từ tạ biên đình
 Bóng sa hồ khép chặt tình mông lung
 Rêu tần ngần tuyết in phong
 Sóng phơi trường mộng từ trong dậy nguồn
Rập rờn đầu liễu xanh buông
 Mùa trăng nước đẩy xô buồn đi xa
 Trang hồng kim rải ra hoa
 Trổ bông mùa phượng cũ đà hồ phai
 Tơi bời ngọc trắng măng mai
 Khuynh thành sắc nọ đưa vai nghiêng về.
 
Mười hai con mắt
Hùm thiêng một cặp nhu mỳ
 Một đôi bốn mắt từ bi mơ màng
 Từ phen đá biết tuổi vàng
 Một lời vâng tạc muôn vàn mai sau
 Ăn làm sao? nói làm sao?
 Thủy chung muôn một? còn đau đớn nghìn?
 Hùm thiêng chắp nối của tin
 Cho người thổn thức cầu xin đá vàng
 Ấy từ khởi sự dư vang
 "Ngựa về Núi Đá điêu tàn đầu thai"
 Em về trúc thạch mốt mai
 Sẽ nhìn thấy mãi thiên tài chết điên
 Từ Bi một cặp Hùm Thiêng
 Sẽ từ đó nói liên miên một lời
 
Ngày nay ngày mai
Ngày nay ngày mai hay ngày mốt
 Tôi gặp lại người trong cốt cách phiêu linh
 Ngày xưa tuyết bạch bất bình
 Đã từng vô tận tâm tình đi hoang
 Ngày hôm nay hôm nọ hôm nào
 Người đã kể một lần cho tôi biết
 Niềm đau đớn xót xa như vĩnh quyết
 Niềm điêu linh như vĩnh biệt muôn đời
 Tôi về giữ mộng mù khơi
 Kết thành viễn tượng cho đời chiêm bao
 
Người con gái mặc quần
Người con gái hôm nay mặc quần đỏ
 vì hôm qua đã mặc chiếc quần đen
 đen và đỏ là hai màu rồi đó
 cũng như đời, đường hai nẻo xuống lên
Người con gái hôm nay mặc quần trắng
 vì hôm qua đã mặc chiếc quần hồng
 hồng và trắng là hai màu bẽn lẽn
 cũng như núi và rừng đều rất mực chênh vênh
Người con gái hôm nay mặc quần tím
 vì hôm qua đã mặc chiếc quần vàng
 vàng và tím là hai màu mỉm miệng
 mím môi cười và chúm chím nhe răng
Người con gái hôm nay mặc quần rách
 vì hôm qua đã mặc chiếc quần lành
 lành và rách đều vô cùng trong sạch
 bởi vì là lành rách cũng long lanh
 
Người điên uống rượu
Uống và sy nói lăng nhăng
 Miệng mồm lý nhý thằn lằn đứt đuôi
 Tâm can chân thể chôn vùi
 Mặt trời không mọc với người lem nhem
 Còn đâu nguyệt tỏ bên thềm
 Ôi người uống rượu còn thêm điên rồ
 
Nguyễn Huệ
Rừng cô tịch ngóng nội đồng trổ hoa ...
Người đi vòng chuyến đó
 Núi rừng cây lá vang
 Ánh trời trưa rực đỏ
 Ráng chiều thắm pha vàng
 Mười vạn quân theo gót
 Tha thiết một niềm tin
 Mây trời cao chót vót
 Giòng nước suối động mình
Bàn chân người đặt xuống
 Bàn chân người bước lên
 Miệng cười trong ý chuộng
 Lời sông núi van xin
Người qua sông Giản Thủy
 Người tới huyện Phú Xuyên
 Hà Hồi chiêng trống giậy
 Ngọc Hồi rợp bóng tinh
Người trở về từ đó
 Với nàng công chúa kia
 Đầu mùa trăng rạng tỏ
 Hoa bướm vội tan lìa
Đời sau thương tiếc mãi
 Tự hỏi vì cớ chi?
 Gian thần nào ám hại
 Hoặc có thể chỉ vì
Ngày băng rừng heo hút
 Muỗi rừng cắn thịt da
 Sốt rét rừng thiêu đốt
 Nên người vội băng hà?
Người không thể nấn ná
 Ở thêm một thời gian?
 Sáu quân nhìn chưa thỏa dạ
 Sông núi phụ muôn vàn
Thôi xin người đừng nức nở
 Nếu sau này đường dang dở
 Những ai về
 Ôm mãi mộng người đi
 
Nhiên tượng
Xin ngó lại bàn chân em bước
 Vì em đi vào lúc gió đương bay
 Năm ngón nhỏ như sương đầm lá ướt
 Em đưa tay anh vói bắt chừng này
Ngồi kể lại chuyện ngày xưa cũ kỹ
 Em không nghe vì anh cũng không nghe
 Hồn hoa phấn xông hương sầu dị dị
 Tóc vàng tơ tỉ mỉ ngón tay đè
Vì ngọc trắng cát lầm thu xiêu lệch
 Gió băng trời xin thổi bụi bay theo
 Ngàn xuân vô ngần trong bóng nguyệt
 Đầu xanh em tư lự suối thông đèo
Nằm xuống cỏ nghe tràn lan nước gội
 Chảy vòng quanh Thu Lục Tỉnh bao la
 Cồn Sa Đéc Sóc Trăng sương vòi või
 Gió lên bờ kim hải sóng xanh xa
Chợt ngoảnh lại thấy rằng em ngủ mất
 Em ngủ quên phiền sương rộng trăng ngà
 Hồn bỏ lại mộng thừa trong thớ đất
 Anh nhìn em trong suốt giữa xương da
Những nhánh mai
Những nhành mai sớm sương bên lá
 Những nhành liễu chiều gió bên cây
 Cũng lay lắt bởi đời xuân em ạ
 Thế nên chi anh cũng viết giòng này.
Hồng vàng tụ bữa kia em có thấy
 Nước xuôi giòng là cổ độ nhìn theo
 Tuổi mười sáu bây giờ lên gấp gảy
 Mộng miên man là mây phủ lưng đèo
Buồn phố thị cũng xa bay như gió
 Cộ xe nhiều cũng nhảy bổng như hươu
 Bờ cõi dựng xuân xanh em còn đó
 Bến đào nguyên anh khoác áo khinh cừu
Tìm theo dấu chân người xưa tư lự
 Ở bên đường ngóng dõi khánh vân bay
 Mờ con mắt một lần lên tiếng thử
 Em ồ em, anh nói một lời này.
Bùi Giáng
  Trần Đình Thu
Theo https://vietmessenger.com/

vào lúc

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét

Đăng ký: Đăng Nhận xét (Atom)

Cái còn lại hóa cái không

Cái còn lại hóa cái không Nhà thơ Tạ Bá Hương vừa được kết nạp hội viên Hội Nhà văn Việt Nam năm 2022. Anh tốt nghiệp Khóa 7 Trường Viết v...