Đôi câu triết luận giữa đời
Đọc thơ Bùi Văn Duôi, bên cạnh những dòng lục bát trữ tình,
mang mang hồn xứ sở, bắt gặp không ít những dòng triết luận mà cội rễ từ chính
cuộc sống đời thường:
Cứ
mỗi ngày khi mặt trời lên
Trẻ
lớn thêm, ta già đi một ít
Trong
hữu hạn đời người vài chuyện đời đi mất
Tháng
ngày qua nhưng có cả cuộc đời
(Được mất)
Những dòng triết luận của nhà thơ mang giọng điệu tự nhiên,
không gò ép, như chính phần triết luận đã nằm sâu, luôn có sẵn trong anh, dễ bật
lên một cách nhịp nhàng tựa những vần lục bát cho em, cho thơ, cho hoa, cho bạn:
Buồn
thì khóc, vui thì cười
Đói
ăn khát uống lẽ đời xưa nay
Uống
nhiều rượu ắt phải say
Đi
đêm lắm ắt có ngày gặp ma
(Ngẫm lẽ đời)
Bao triết lý, bao điều nhà thơ nói không mới, cũng chẳng lạ,
thậm chí có thể là những điều hiển nhiên. Nhưng trong cuộc sống, mấy ai dành
lúc bình tâm ngẫm ngợi. Là người hay chiêm nghiệm, Bùi Văn Duôi thấy được ở những
điều tưởng như hiển nhiên ấy những triết lý sâu sa anh tự rút cho mình, cho người:
từ chuyện uống rượu (Rượu Lý Bạch, Rượu Chí), chơi hoa (Thật giả, Hoa cho
mình) soi gương (Sự thật )… hay những câu anh tự vấn:
Ta
từ đâu, ta về đâu
Tấm
thân cát bụi muôn câu hỏi đời
(Tự hỏi)
"Cát bụi lại trở về cát bụi" - câu kinh thánh quen
thuộc trở thành tứ thơ trăn trở. Cuộc sống hiện đại ngày càng cuốn con người
vào guồng quay chóng mặt, đến độ ít người nhớ mình là ai hoặc giả rất ngại làm
một cuộc cách mạng nhìn lại mình. Ở một năm mươi, Bùi Văn Duôi "tổng
duyệt":
… Học
hành ở chính trường đời
Biết
mình biết ít hóa người vô tư…
… Công
danh ở bậc làng nhàng
Không
tranh đua, cũng chẳng màng ngôi cao
Vi
vu đây đó đã nhiều
Khôn
ra chưa thấy, thấy điều băn khoăn…
Ở hai năm mươi, có lẽ nhiều người chọn cho mình một lối thiên
thai không chút bận tâm, thênh thênh, nhẹ nhàng. Một năm mươi, nhà thơ mong cái
"vô tư" nhưng thật khó có thể tránh "điều băn khoăn". Đó
là mâu thuẫn da diết, khốn khó ngàn đời trong lương tri con người. Bài thơ mang
phong vị tự trào, riêng tư như một bức chân dung theo trường phái tả thực song
cũng khiến không ít người tự soi mình. Điều đó cũng tựa việc nhà thơ soi vào Khổng
Tử, Lão Tử, vào tiên sinh họ Lý, vào thơ:
Biết
mình bệnh ấy là mình không bệnh
Lo
cái không làm, biết lo cái không lo
Việc
lớn luôn bắt đầu từ cái nhỏ
Nếu
biết lo mọi sự sẽ thành
Họa lớn đến với người không biết đủ
Biết
đủ dừng, chắc sẽ trường tồn.
Nếu
biết người, mới là bậc trí
Tự
biết mình, ấy chính bậc cao minh
(Nhân đọc Lão Tử)
Không phải ngẫu nhiên Bùi Văn Duôi đặt những dòng chiêm nghiệm
từ sách vở thánh hiền lên đầu tập (tập thơ Nỗi niềm - Sở VHTT Hòa Bình 2003).
Ngộ ra sự Biết không đơn giản, giống như việc nhiều người lên chùa luôn chắp
tay khấn bái nhưng nào hiểu vô vi sắc sắc không không. Ở một số bài thơ khác-
bài Số không, nhà thơ trực tiếp định nghĩa:
Số
không là chẳng có gì
Nhưng
quan trọng nhất, cũng vì số không
Thêm
số không, chục thành trăm
Bớt "không" vạn biến thành ngàn như không
Chuyện
hay "không" sẽ thành nền
Việc
tối, "không" lại xếp trên cao vời
Số không quan trọng nhất đời
Nên
thế gian, hiếm những người số không
Bùi
Văn Duôi có tới hai bài thơ viết về bóng đá. Nhưng bằng con mắt nhà thơ và bằng
tư duy triết luận, anh không "thưởng thức" môn thể thao vua này đơn
giản được. Căng thẳng, sung sướng và đau đớn, người ngoài cuộc tựa người trong
cuộc. Và từ những trận bóng, quả có nhiều điều đáng nói:
Trái
bóng tròn
Có
phép nhiệm màu.
Thu
hút con người trên khắp địa cầu
Nhưng
chia rẽ trái tim nhau.
(Trước chấm phạt đền)
Còn gì hạnh phúc hơn những nhười chiến thắng
Chẳng
gì đau khổ hơn những người thua trận…
…
Một trận đấu hết mình
Phút
cuối cùng thua trận
Những
cầu thủ quên mình
Phút
chốc bị lãng quên"
(Trận bóng)
Lửa và nhiệt - một bài thơ dài mà nếu có thể, tác giả sẽ tiếp
tục viết được thành trường ca khi sẵn có cảm hứng sục sôi, cuồn cuộn. Từ hai thể
vật chất tồn tại muôn đời nay, bài thơ chuyển tải đến bạn đọc cặp phạm trù đầy
tính triết luận:
Lửa
biến cái không thể thành có thể
Có
thành không, vật cứng nên mềm…
…
Lửa và nhiệt trong tay người có thể tạo nên những bất
diệt,
sự hồi sinh
Lửa
trong tay người
Sự
sống còn của cả hành tinh.
Như đã nói ở trên, những dòng triết luận trong thơ Bùi Văn
Duôi luôn là những chiêm nghiệm từ chính cuộc sống đời thường. Vấn đề lớn lao,
lôi cuốn tâm trí con người như chuyện phân biệt thật giả cũng được anh khơi hứng
từ những sự vật quen thuộc, bình thường trong cuộc sống: đồng tiền giấy, chùm
hoa giấy, rượu (Thật giả)… Như ngẫu nhiên, mọi sự vật đó đã đi vào thơ anh một
cách nhuần nhị, tạo nên một giọng thơ triết luận dẫu dung lượng sáng tác không
nhiều. Phải chăng bên cạnh cái thâm trầm, sâu sắc của cá tính, còn có sự "ảnh hưởng nghề nghiệp" và bao kiến thức triết học anh tích luận từ những
ngày học ở khoa luật trường đại học tổng hợp FRIEDRICH SCHILLER (CHLB Đức)…?. Phải thế? Nên trong đêm thơ rằm tháng giêng 2005 vừa rồi tại Hòa Bình, đã có ý
kiến nhìn nhận thơ anh chứa đầy vĩ mô và vi mô. Người viết bài này chỉ giản dị
gói gọn những điều nhà thơ viết, những nhận xét của độc giả về thơ anh là đôi
câu triết luận anh thả giữa dòng đời…
26/2/2006
26/2/2006
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét