Thi sĩ Bích Khê (1916-1946)

Thi sĩ Bích Khê (1916-1946)

Tên thật Lê Quang Lương, sinh ngày 24-3-1916 tại quê ngoại là làng Phước Lộc, huyện Sơn Tịnh, tỉnh Quảng Ngãi. Xuất thân trong một gia đình nho học, có học trung học ở Huế, Hà Nội, nhưng rồi bỏ dở. Bích Khê sau dạy học tư ở Phan Thiết, Huế. Ông mất đêm 17-1-1946 vì bệnh lao phổi.
Tác phẩm tiêu biểu bao gồm tập thơ Tinh Huyết (1939) xuất bản trong sinh thời của tác giả, và các tập thơ chưa in: Mấy Dòng Thơ Cũ (1931-1936), Tinh Hoa (1938-1944), Đẹp (1939).
Xin nêu một nhận xét của Chế Lan Viên: "Nếu Nguyễn Bính là một miền đồng bằng thân thuộc thì Bích Khê là một đỉnh núi lạ. Có những nhà thơ làm thơ. Có những nhà thơ vừa làm thơ vừa đẩy lịch sử thơ ca duy tân thêm một bước. Có những nhà thơ đem đến một mùa lương thực. Lại có những nhà thơ cầm một dúm hạt giống mới trên tay. Khê thuộc vào hạng thứ hai".

Hồ Xuân Hương 
Canh sương quán lạnh nguyệt tà song 
Bên gối hương lan đến ấp lòng. 
Người vợ trong thơ gần cách mộng 
Đêm nay chẳng biết có về không?  
Văn chương quán thế không ai biết 
Trong mộng mình về thưởng với tôi 
Xanh liễu ngoài song thay đổi lá 
Đã ghen tài sắc mấy đêm rồi?   
Đêm nay nửa gối nghiêng nghiêng mộng 
Muôn dặm người xa đã thấy về 
Xanh liễu ngoài song vừa đổi biếc 
Màu thi sắc lá đọ dung nghi.

Tỳ bà 
Nàng ơi! Tay đêm đang giăng mềm 
Trăng đan qua cành muôn tay êm 
Mây nhung pha màu thu trên trời 
Sương lam phơi màu thu muôn nơi   
Vàng sao nằm im trên hoa gầy 
Tương tư người xưa thôi qua đây 
Ôi! Nàng năm xưa quên lời thề 
Hoa vừa đưa hương gây đê mê   
Cây đàn yêu đương làm bằng thơ 
Cây đàn yêu đương run trong mơ 
Hồn về trên môi kêu: em ơi 
Thuyền hồn không đi lên chơi vơi   
Tôi qua tìm nàng vay du dương 
Tôi mang lên lầu lên cung Thương 
Tôi không bao giờ thôi yêu nàng 
Tình tang tôi nghe như tình lang   
Yêu nàng bao nhiêu trong lòng tôi 
Yêu nàng bao nhiêu trên đôi môi 
Đâu tìm Đào Nguyên cho xa xôi 
Đào Nguyên trong lòng nàng đây thôi   
Thu ôm muôn hồn chơi phiêu diêu 
Sao tôi không màng kêu: em yêu 
Trăng nay không nàng như trăng thiu 
Đêm nay không nàng như đêm hiu   
Buồn lưu cây đào tìm hơi xuân 
Buồn sang cây tùng thăm đông quân 
Ô! Hay buồn vương cây ngô đồng 
Vàng rơi! vàng rơi: Thu mênh mông

Cuối thu 

Đêm nay hồn lặng làm sao 
Cảnh thu ôm cả chiêm bao vào lòng 
Sao xanh lợt tím tơ đồng 
Gió ơi là gió, buồn đông thổi về 
Không gian mưa lệ đầm đìa 
Đầy sân trắng toát hoa lê đầu mùa 
Trời lam ứ đặc tình thu 
Ô kìa mây bạc nặng lùa về tây! 
Hồn sao không động mà say! 
Chà đôi chim khướu nó bay tung trời... 
Nhạc đâu bỗng vót từng khơi 
Hồn theo với nhạc, hồn ơi là hồn 
Buồn thôi như rượu thấm dồn 
Lên men nồng khướt, xoay tròn trên khôn

Thi vị 
Lá vàng rơi (Tôi khóc anh ơi!) 
Đàn rung tiếng: Người yêu đương ngồi...   
Trăng vàng rơi (Tôi khóc anh ơi!) 
Đàn nghẹn tiếng: Người yêu giận rồi   
Hoa vàng rơi (Tôi khóc anh ơi!) 
Đàn rụng tiếng: Người yêu đi rồi   
Sao vàng rơi (Tôi khóc anh ơi!) 
Đàn câm tiếng Người yêu xa rồi   
Đêm vàng rơi (Thôi hết anh ơi!) 
Đàn bẻ phím! Người yêu chết rồi!

Đồ mi hoa 
Lòng nao nức như hương trầm mới dậy: 
Gió tâm tư say chúi nửa lừng mơ... 
Đêm kim sa hay sao mà run rẩy? 
- Không khí men, trăng liễu mướt đường tơ. 
Đây một đóa đồ mi, - ta đón lấy, 
Ấp hồn hoa... đem giặt giữa bài thơ.   
Đài nộn nhụy hóa nguồn trinh tinh khiết 
Ướp một làn hương rượu quyện lâng lâng; 
Tràng cánh trắng biến ra da thịt tuyết, 
Một tiên nương mừa tựa một giai nhân, 
Ngửng đôi mắt chứa mùa xuân phẩm tiết, 
Giữa bài thơ... đưa vẳng tiếng ngân ngân.   
Ôi sắc đẹp! anh hoa dồn vũ trụ! 
Phẩm tràng sinh! tinh chất khí âm dương! 
Mi làm long phím lòng muôn trinh nữ; 
Muôn tài hoa nghiêng trước vẻ thiên hương. 
Mi rớt ngọc cho vang muôn tình tứ; 
Mi nhả sâm ngọt lịm vạn sầu thương.   
Giai nhân đi trong chiêm bao ẻo lả 
Để lời ca gợn sóng khí hoa men; 
Tay búp sen kẻ lên vàng óng ả 
Những đường thêu kim tuyến rúng đêm huyền.
- Ngừng hơi thở... ta nép trong bóng lá 
Để vần thơ theo nhịp điệu thuyền quyên.   
Ta những muốn sầu thương thôi biểu lộ
- Sắc trong màu, màu trong sắc; hân hoan... 
Ta những muốn mùa đông nhường lại chỗ.
- Nhạc gầy hương, hương gầy nhạc; lan man... 
Ta những muốn màn đen về cõi mộ
- Cả không gian là bể sáng tràn lan...   
Rồi sắc đẹp hiện ra trong chính phẩm 
Linh thiêng như mây nước đỉnh Nga My! 
Và muôn hồn hoa lên vì say ngấm. 
Và muôn lòng phát tiết cả uy nghi;
- Đêm này đây ngời ngọc ngà sa gấm 
Sắc đẹp vừa hiện giữa đóa đồ mi.

Ngũ Hành Sơn 
Lại chơi hòn Non Nước 
Chẳng mọc cánh mà bay 
Bạn bè thôi bỏ hết 
Ngất ngưởng Vọng Hải Đài 
Ngó lên trời xanh ngắt! 
Cheo leo quán sông Ngân: 
Phải chăng chàng Lý Bạch 
Ngồi chuốc chén đêm ngày: 
Thuyền neo bên lau lách, 
Sông lạnh bóng sao rơi 
Mặt nước vỗ bành bạch 
Da trăng trắng tợ hàu 
Đứng trên đài Vọng Hải 
Ngỡ tới Hoàng Hạc lâu 
Tuyệt thay hòn Non Nước! 
Hồn Thôi Hiệu ở đâu 
Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, lạy 
Trên, dưới, đất, trời, chầu 
Vàng sao ngời mắt rạng 
Sương châu nhỏ giọt sa 
Gọi sắc cỏ thơm dậy 
Lẩn quất khí rừng hoa 
Gọi hồn đại hải lại 

Nhập khói động Huyền Không 
Điều thú về hết thảy: 
Phụng hoàng múa theo công, 
Rồng xuống khoe năm vẻ 
Bạch viên ngoạm trái đào 
Thần tiên rủ yêu quái 
Cử lên nhạc tiêu thiều 
Sực nức lò hương xông; 
Trập trùng màu xiêm áo; 
Lác đác trổ mưa bông; 
Phật Như Lai thoạt hiện 
Trên bảy sắc cầu vồng 
Quái thay hòn Non Nước 
Nghe giảng đủ mười tông 
Muôn năm lòng đá rắn 
Nhuần thấm giọt từ bi 
Biển xanh thay chất mặn; 
Rừng thẳm lọc hơi sầu 
Có ai biết trên cao 
Da trời máu thịt sứa 
Da trời se chất sữa 
Truyền cảm hứng mênh mông 
Gió thơm vùng nổi dậy: 
Cảnh sắc biến thành không 
Ta trên đài Vọng Hải 
Ngất ngưởng mặt thần đồng 
Khôi ngô và lẩm liệt 
Cất tiếng hát trong veo; 
Trước chơi hòn Non Nước 
Thi hứng, suối tuôn đèo 
Không hiểu người đến trước 
Mấy kẻ biết "đăng đài"? 
Không biết người đến sau 
Ngất ngưởng sẽ là ai? 
Từ nay lên Ngọc Điện 
Chỉ nhượng Phật Như Lai 
Lượn theo thế biển rừng 
Xếp lại hình lá cỏ: 
Động hóa mây năm vùng 
Đại bàng bay chẳng tới 
Ngòi nhược thủy bao quanh 
Suối thiên thai chảy dựng 
Rắn bảy đầu đến khoanh 
Bảy lần đài Vọng Hải 
Ta sẽ ngồi nhập định 
Bốn mươi chín ngày đêm 
Mặt nguyệt rót êm đềm; 
Mặt trời tuôn sáng tạo 
Thần trí mở kho tàng 
Tượng trưng vây cao đạo 
Chỗ chính phẩm văn chương 
Ta bước xuống long sàng 
Viết trên hai tảng đá 
Bài hậu Ngũ Hành Sơn 
Ngó trời cười sang sảng 
Trở lại giữa bạn bè 
Vỗ hai bàn tay trắng!

Hiện hình 
Gió thiệt đa tình hôn mặt hoa, 
Thơm tho mùi thịt bắt say ngà! 
Gió đi chới với trong khung trắng 
Lộ nửa vần thơ, nửa điệu ca.   
Tôi ráp lại xem. Ôi! sự lạ! 

Một người thiếu nữ hiện trong trăng. 
Khăn hồng chùi lệ ngấn đôi mắt; 
Da thịt phô bầy ý tuyết băng.   
Nường hé môi ra. 
Bay điệu nhạc 
Mắt như xuân mà ngọt tợ hương: 
Ôi sao là khúc Ba sinh lụy 
Rào rạt như đầy nỗi cảm thương!   
Tiếng ngọc, màu trăng quấn quít nường 
Phút giây người bộ mỏng như sương.
- Nường tan ra nhạc? 
- Tan ra nhạc! 
Khung trắng trời mây trắng lạ thường!

Nhạc 
Ôi nắng vàng thơm... rung rinh điệu ngọc, 
Những cánh hồng đơm, - những cánh hồng đơm 
Nhẹ nhàng, nhịp nhàng thở đều trong sương; 
Màu trăng không gian như gờn gợn sóng. 
Từ ở phương mô nhạn mang thơ về, 
Đàn thơ cơ hồ lên cung âm điệu. 
Đây giây trinh bạch khóc mướt trong mơ; 
Đây hồn ngọc thạch xanh xao như tờ? 
Côi lầu mây ánh gì kim cương, 
Áo nàng thơ ngây nao nao nghê thường. 
Thơ bay! thơ bay vô bàn tay ngà, 
Thơ ngà ngà say! thơ ngà ngà say! 
Nàng ơi! đừng động... có nhạc trong giây, 
Nhạc gây hoa mộng, nhạc ngát trong mây; 
Nhạc lên cung hường, nhạc vô đào động, 
Ô nàng tiên nương! - hớp nhạc đầy hương.

Bán sầu 
Sầu đâu sầu lạ lùng 
Sầu theo lẽo đẽo ngàn trùng cũng theo  
Bán sầu chi đó tệ 
Xưa đã từng có kẻ bán hoàng thiên 
Người bán trời không chứng mới là phiền 
Còn tôi bán hàng sầu tiền chẳng lấy 
Sầu nhấm ma men men khó tẩy 
Sầu mời thần ngủ ngủ không ngon 
Này sầu hoa sầu cỏ sầu núi non 
Sầu tất cả bà con say tỉnh dở 
Chưa nói đến tớ sầu vì tớ 
Bôn ba mà vỡ lỡ nét tang thương 
Ma dắt lối quỷ đưa đường 
Sầu đây đó sầu vương chằng chịt mãi 
Tôi muốn bán hàng sầu không vốn lãi 
Khỏe tinh thần hầu tính lại cuộc trăm năm   
Để sầu, thêm rối ruột tằm.

Duy Tân 
Đường kiến trúc nhịp nhàng theo điệu mới 
Của lời thơ lóng đẹp. Hạt châu trong. 
Hạt châu trong ngời nhỏ giọt vô lòng 
Tràn âm hưởng như chiều thu sóng nắng. 
Trong vòm xanh. Màu cưới màu, bình lặng, 
Gây phương phi: chiếu sáng ngả sang mờ 
Vì hình dung những sắc mát, non, tơ, 
Như mặt trời mọc qua khóm liễu, một Hoàng hôn. 
Ôi đàn môi, chim báu tới: 

Chữ biến hình ảnh mới, lúc trong ngâm 
Chữ điêu khắc, tỉa nghệ thuật sầu câm, 
Đầy thẩm mỹ như một pho thần tượng. 
Lúc trong ngâm, giữa kho vàng mộng tưởng, 
Múa song song khiêu vũ dưới đêm hồng 
(Những con cừu tim trẻ mướt như lông 
Nên da thịt lên làn sa lụa mỏng, 
Mỗi con cừu bốc lên men hy vọng...) 
Thơ nhịp nhàng ý nhị nhịp theo thơ. 
Tôi cắn vào trái bổ vỏ xanh mơ 
Tìm chất quý thơm tinh mùi khoái lạc 
Bằng hơi mộng, trong hàm răng, tản mác Mộng? 
Thiên tài? Trên hỗn độn khỏa thân   
Đẹp tỷ mỷ, hỡi rung động truyền thần 
Ròng âm nhạc của lòng trai ấp mái 
Người họa điệu với thiên nhiên, ân ái 
Buồn, và xanh trời 
(Tôi trôi với bờ êm biếc - khóc với thu: lời úa ngô 
Vàng... khi cách biệt - giữa hồn xây mộ - 
Tình hôm qua - dài hôm nay thương nhớ, 
Im lặng nhìn bông ý, lặng lờ lên 
Những dáng hình thanh khí...) 
Giữa mông mênh, Đường nhiếp ảnh, sắc khua màu 
- Tiếng thở Hỡi hội họa, đến muôn đời nức nở.   
Ta nhịp nhàng ý nhị nhịp theo 
Ta Lời nối lời bố thí lộc tinh hoa 
Của âm điệu, mơ màng run lẩy bẩy 
Một hỗn hợp đẹp xô bồ say dậy 
Bằng cảm tình, bằng hình ảnh yêu thương 
Và mới mẻ - trên viễn cổ Đông phương! 
(Ai có nghe sức tiềm tàng bí mật?) 
Thơ lõa thể! - Giai nhân tuần trăng mật, 
Nữ thần ơi! Ta nô lệ bên người!

Nghê Thường 
Ô trời hôm nay sao mà xanh! 
Ngọc trăng xây vàng trên muôn cành, 
Nhung mây tê ngời sao kim cương, 
Dạ lan tê ngời say men hương;   
Lầu ai ánh gì như lưu ly? 
Nụ cười ai trắng như hoa lê? 
Thủy tinh ai để lòng gương hồ? 
Không gian xa cừ hay san hô?   
Đêm ôm hồn tôi chơi phiêu diêu 
Bắt gặp nàng thơ diện yêu kiều; 
Man mác cho nên nhớ chị Hằng: 
Hai tôi nhịp nhàng lên cung trăng...   
là ngọc thạch hay trân châu? Mã não hay là hổ phách đây?
- Cung thiềm vắt vẻo cài lên mây, 
Tiên nữ ra chào, tình ngây ngây...   
Nầy! muôn ngọc nữ ngớp y thường 
Tóc quyện bay mùi tô hợp hương 
- Uốn mình say lượn sóng xiêm nghê; 
Khúc Phụng cầu hoàng sôi đê mê...   
Diễm lệ, Hằng Nga bước xuống đền: 
Điệu ca thần diệu vẳng đưa lên...
- Chúng tôi lạc giữa mộng như ngà 
Ngỡ vướng vào muôn tơ lụa sa...   
... Hai tôi vừa ghé bến sông Ngân: 
Ô! nàng Xuân Hương ngực để trần 
Ngâm bài "Vấn nguyệt" tiếng trong ngần 
Nhìn xuống nhân gian cười như điên.

Sọ người 

Ôi khối mộng của hồn thơ chếnh choáng! 
Ôi buồng xuân hơ hớ cánh đào sương! 
Ôi bình vàng! ôi chén ngọc đầy hương! 
Ôi hồ nguyệt đọng nhiều trăng lấp loáng! 
Ôi thần tình! người chứa một trời thương.   
Người yên tịnh nhưng người đi muôn dặm 
Máy thu thanh hòa âm nhạc thơm tho! 
Miệng yêu kiều mơn ánh sáng say no! 
Nguồn trinh tiết gây hồng tươi xanh thắm! 
Bầu sữa người êm mát vạn sầu lo.   
Một đêm vàng - một đêm vàng âm điệu 
Đầy nhựa thơm, xanh mịt ngàn phi lau 
Mộng ngời lên bay đến một bến tàu 
- Biển ngọc bích, thuyền buồm say sóng dịu; 
Hương ngọt ngào, ánh sáng chớp mau mau.   
Hương say người như say men tình ái, 
Kề ngực trăng người mớm vị say sưa. 
Người chưa say vì hương vị chưa bưa: 
Dìm trăng xuống một vùng trăng nước giãi 
Và xóa lên... diêu động bóng ngàn xưa.   
... Hoa thần bí vấn vương hồn ngọc nữ; 
Động đào nguyên chấp chóa ánh lưu ly; 
Ô! sắc phàm trên bộ mặt từ bi; 
Ô! tiên nương trong tình xuân đầy ứ;
- Một u sầu dìu dịu của cung phi.   
Ôi! Sọ người! Sọ người! - Gương phép tắc.
- Ngọc Kiều ơi! ghé lại ngắm dung nhan. 
Ngọc Kiều ơi ta chợp lấy tim nàng, 
Tim nàng bằng đá, tim nàng bằng sắt. 
Ngọc Kiều ơi! hơi độc sắp tràn lan!   
Người ngất ngư - Chết trong muôn thế kỷ! 
Chạy điên rồ... đứng sựng giữa xương ma. 
Người là ai? Người có phải là ta?

Nấm mộ 
Mây, tuyết, thời gian bay tợ nhạc 
Hồn tôi đã thoát để tiêu dao 
Những tờ thơ nát đầy hơi hám 
Tay khách đa tình sẽ chuyển trao  
Rồi những mùa thu vô hạn thương 
Trở về dưới nguyệt chập chờn hương 
Mùa thu ám ảnh nhà thi sĩ 
Muốn thổi tiêu vàng giữa khói sương   
Gió tiêu sẽ quạt buồn thanh tịnh 
Về chốn thôn gia viếng mả tôi 
Đây cỏ xanh xao mây lớp phủ 
Trên mồ con quạ đứng im hơi.

Đông Tác
Theo https://dongtac.hncity.org/