Khúc hát lên đường
Có lần, giữa lưng đèo ở núi rừng Tây Bắc, xe bị mắc lầy, kẹt
giữa con dốc dài, trong đống bùn nhão, bụng thì đói khủng khiếp, bên đường chỉ
vài căn nhà lúp xúp của đồng bào, mà họ cũng đóng cửa đi nương. Đoàn người ngồi
lê ngồi lếch, vạ vật dưới chân núi, chờ xe chuyên dụng đến gạt bùn giải cứu.
Em kéo tôi đi dạo, em nói ở đó nhăn nhó cũng vô ích. Chúng
tôi rẽ vào con đường nhỏ xuống thung lũng, bên những cái rào hờ hững là vạt cải
đang lên, mầm xanh nhuốt dưới mưa sương. Có một chòm nắng quét qua thung lũng,
làm những rặng cây dưới kia cũng đổi màu. Em chắc lưỡi, hít hà, đẹp quá chừng
ta ơi. Tôi gật đầu, và trong cái khoảnh khắc đó, tôi quên mình đang đói và chiếc
xe đang nằm ì trên đống bùn. Tôi chỉ biết mình đang đứng trước vẻ đẹp chưa từng
có trong đời. Một cậu bé từ trong con đường mòn trơn ướt từ dưới thung nhấp nhô
hiện ra trong mưa lay phay, mắt cậu đen sâu hút, cây rựa cong cong vung vẩy
trong tay, và trên vai là con gà trống ung dung đậu. Cậu đi qua, mắt hơi cười,
và khi người khuất sau rặng cây rồi, tiếng gáy của con gà vẫn còn đọng từng giọt
trên những dấu chân nhỏ. Em ngó tôi, hỏi, “cứ ngồi than thở trên kia thì làm
sao thấy được những cái đẹp tình cờ này, hả chị?”
Tôi không trả lời, ngượng nghịu vì mình đã mất nửa giờ gắt gỏng,
lo âu. Tôi tự hỏi, trong ba mươi phút đó, mình đã mất bao nhiêu cơ hội để khám
phá vùng đất này. Tôi day qua định cảm ơn em, nhưng em đã phăm phăm đi đằng trước,
cái ống quần kaki rất ngầu quệt vào cỏ, bê bết nước và bùn.
Chính em rủ tôi đi chuyến này. Lúc em gọi điện, tôi đã hỏi,
sao đi được hả nhỏ ? Em nổi quạu, dễ lắm, chỉ cần xếp vài bộ đồ, nhịn nhậu nhẹt
vài cữ, với chút tiền dành ra ấy, quảy ba lô lên vai, là tụi mình có thể tới bất
cứ đâu bất cứ lúc nào. Không biết đường đi, thì hỏi. Sợ gì.
Lâu lắm tôi đã không đi, mất cảm giác. Bởi đi không phải là
nhu cầu tối thiểu, như ăn, ngủ. Hôm nay đi không được, thì mai, thì mốt. Mà, lần
khân tới khi già khú đế, không đi được cũng chết vì bệnh tật chứ không phải chết
vì không đi. Vậy nên, tôi luôn bỏ lỡ những chuyến đi của cuộc đời mình. Đôi
lúc, đã lên kế hoạch đi đâu đó, ừ, ngày mai đi. Quãng thời gian chờ sáng, tôi
ôm cái gối ôm của mình, nghĩ, trời ơi, mai đi rồi, mình sẽ xa cái chỗ nằm quen,
quán cafê quen, những bạn bè quen. Xuất hiện cái rào đầu tiên, sự quen thuộc bị
xáo trộn. Rào thứ hai: đường xa, sông sâu cách trở. Rào thứ ba: nhớ nhà. Rào thứ
tư: không ai đưa rước con đi học (hay lý do tương tự, không ai cho đàn gà ăn).
Rào thứ năm: tiếc tiền. Và rào thứ sáu, thứ bảy thứ n quây kín tôi lại. Chuyến
đi vào lúc sớm mai trở nên tuyệt vọng, mù mịt xa.
Và sự khao khát khám phá thế giới chung quanh đã không đủ mạnh
để thôi thúc tôi lên đường. Nhưng nếu tôi vượt qua tất cả những cái rào đó, lúc
bước chân lên xe, trong tôi sẽ xuất hiện một cái rào khác, khiến tôi trùng
trình, nơi mình đến, có cái gì hay không ta? Mình đi xa vậy, mắc công vậy, tốn
tiền vậy mà không có thu hoạch gì thì tiếc. Tiếc lắm.
Tôi cũng hỏi câu đó khi em sắp gác máy, em cười “có ai mà gặt
được trước khi gieo hôn, hở chị?”. Tôi cũng cười. Em chuyên viết ký du khảo cho
báo địa phương, đi nhiều, căn phòng em trong cơ quan ít khi mở cửa. Nghe nói có
hồi em định lấy chồng, má em khóc quá chừng, “tội nghiệp con nhỏ, rồi phải chôn
chân ở nhà”. Trong ý nghĩ của người mẹ, nếu con gái mình không đi lang thang điều
đó đau khổ ngang bằng… chết. Nhưng có một vài trục trặc khiến đám cưới không diễn
ra. Em đi rong để quên buồn, rồi sau này đi rong vì nghiện, không đi bứt rứt
không yên. Những lần em chuẩn bị lên đường, tôi hay dặn, đi về nhớ kể cho nghe.
Em cười, coi đó như một lời hẹn hò, khi về, sẽ có bữa ăn nhậu gì đó nho nhỏ, gọi
là tiệc đón.
Không hiểu tại sao em chẳng nghĩ câu nói đó theo đúng nghĩa của
nó. Việc đi để kể lại là không thể sao? Tôi tự hỏi khi xốc hành trang lên vai,
đi cùng em.
Dẫn đoàn, đóng vai trò “cục đường” kéo mấy con kiến đằng sau
là một anh nghệ sỹ nhiếp ảnh. “Cục đường” thường ngồi ở một ngọn đồi nào đó tiễn
mặt trời chìm xuống dòng sông và sáng sau luôn dậy sớm chờ mặt trời lên. Tôi
hay bước lên xe với cái mặt ngái ngủ. Một người viết văn thì cần những khoảnh
khắc đó làm gì, tôi nghĩ. Em thì khác, xăng xái, nôn nao, em nói, “ba trăm sáu
mươi lăm ngày mặt trời mọc ba trăm sáu mươi lăm kiểu khác nhau, thì như hôm qua
em bị nhức đầu, nên mặt trời lên thấy khác, bữa nay đúng lúc mặt trời lên, biết
đâu sẽ có đàn chim bay qua...”. Có lần, chúng tôi đi đón bình minh. Tôi ngủ gà
gật, lâu lâu mở mắt nhìn thấy đang đi trên con đường nhỏ, lướt qua những ngôi
nhà nhỏ, cái miếu thờ cũng nhỏ. Mở mắt ra lần nữa thấy mình đứng trước một cây
cầu ọp ẹp bằng tre bắc qua kinh trên con đường dẫn ra một vùng đầm phá. Mùi rêu
tanh nồng. Một cái chợ nhỏ họp bên bờ đầm. Mấy bà cụ bán khoai, bán xôi cười
khoe hàm răng đen bóng, giọng Huế trên môi có vần có điệu, có ngằn có ngữ, nói
như hát. Ngồi cạnh là mấy chị phụ nữ với những cái rổ con con cùm nụm cùm nịu
ít cá tôm. Vài tia nắng lên xiên qua làn sương mỏng. Trẻ con xoắn quần đi lại
dưới đầm, chân chìm vào mặt nước dày đặc rong tảo, thong dong như đi trên bộ. Đứa
bé gái bồng em nhỏ đã ngủ say trên tay, như mèo con ì ạch tha chuột, đi về phía
xóm.
Tôi đứng đó, ngây dại trước một bình minh trong vắt. Nhìn người
dân thong dong lội lỏm bỏm dưới đầm, tôi hỏi, “ủa, đất ở đây không lún sao
ta?”. Em cười, xoắn quần, tháo giày lội xuống. Một cách trả lời. Tôi làm theo,
dầm chân vào buốt lạnh của nước và cát, thảng thốt nghĩ mình từ nay không còn
thản nhiên, hài lòng với những bộ phim quảng bá du lịch chiếu trên ti vi.
Bởi cái vị nồng của biển, cái rộn rã ban mai, cái không khí
trong lẻo này, hay sự buốt lạnh truyền lên từ gan bàn chân không ai kể cho
ai được. Những năm dài quẩn quanh nhàm chán từ nhà tới cơ quan, từ cơ quan tới
quán café, lười nhác đến nỗi chỉ ngồi ở một góc quen, với cái bàn quen, tôi
khoe khoang là mình đã biết Huế với những bộ phim, những cuốn sách, với lăng tẩm
cung điện, và vào một buổi sáng không hẹn, tôi đứng nhìn sự biết của mình tan
đi trước cái đẹp của một miền quê.
Em thì đang hăm hở lội tuốt đằng kia, chào hỏi một chị mua nước
ngọt chở ra căn chòi nhỏ giữa đầm khơi. Đó những người dịu dàng, em kể khi quay
lại, vì họ ít khi nào để nước sánh ra khỏi những cái thùng.
Tinh tế đến từng chi tiết. Bỗng dưng tôi nhớ những lần dặn “về
nhớ kể nghe chơi”, bản thân việc đó gây buồn, cho em và cho tôi. Sẽ không khó
khăn gì, nếu em thuật lại, ngày thứ nhất đến đâu, nơi ấy có những cảnh đẹp
nào, món ăn gì, cùng vài chuyện đáng nhớ nho nhỏ. Tiếp theo là hành trình của
ngày thứ hai, thứ ba… Dĩ nhiên, những bức hình chụp bằng cái máy ảnh cà tàng của
em cũng là một cách kể. Thác nước, khúc sông trôi, hoa phượng tím, bên bờ
rào thưa có đứa trẻ chăn bò… Tôi gật gù gật gù, ừ đẹp quá, mắc cười quá, dễ
thương quá.
Nhưng em đã mang về một dòng suối, cánh rừng, dòng
sông… câm lặng. Em không thể xê dịch không gian và thời gian để đưa tôi tới cảm
giác tan đi dưới dàn đồng ca rền rĩ, buốt nhức của những con ve mùa hạ, lẫn
trong nó là cái âm thanh trong lẻo thanh thoát của dòng nước chảy lỏn lẻn qua
khe đá. Và gió và nắng, chúng lung linh, sống động đến nỗi, ở trong nó người ta
không bắt kịp bằng tất cả các giác quan của mình.
Sau vài chuyến đi rong, tôi nói tôi phải bắt đền em, vì mỗi
sáng ra đường đúng lúc máy bay cũng ngang qua, tôi chênh chao quá. Bởi với tôi,
nó là biểu tượng xê dịch, là bài hát lên đường. Em cười, lại rủ rê, “vài bữa xuống
Rạch Gốc nè, xách ba lô đi cho vui”. Cái xã ven biển tôi đi công tác cả chục lần,
nhưng đi với em mới thấy nó… đẹp đến giật mình. Em khiến tôi từ bỏ thói mặc cả,
kiểu như nếu tôi đi thì tôi sẽ được gì, tôi “hy sinh” nhiều vậy thì tôi “có”
gì? Đông Bắc hứa có núi và rừng. Dãi đất miền Trung hứa hẹn cát trắng và biển cả.
Tây Nam Bộ hứa bằng những con người tử tế, dễ thương. Nhưng em chứng minh được
một điều, nếu không nhận được lời hứa nào, tôi cũng thấy mình có nhiều.
Đi là tới,
là được, là có. Chẳng thể hứa một buổi trưa nóng rẫy, chúng tôi nhìn thấy bụi cỏ
bên đường nở hoa trắng muốt, dù lá cỏ bị giẫm nát bởi những dấu chân trâu. Chẳng
ai hứa, những gì chúng tôi sẽ nhìn thấy, cảm nhận suốt cuộc hành trình, tổ chim
sẻ chon von trên vai pho tượng Phật, bài hát của những người yêu nhau trên những
ngọn núi cao, những cụ già mót khoai bên rẫy, nụ cười của em bé Simacai khi một
tay cầm chim đứng đái, tay kia vẫy khách không ngừng. Ai mà hứa được những cái
đẹp, cái chua xót, xốn xang không ngừng tuôn chảy trên mỗi bước đường?
Và cứ mỗi lúc tôi đứng ngây ra trước vẻ đẹp bình dị của vùng
đất nào đó, em kín đáo ngó tôi cười tinh quái, “mê rồi hả chị?”. Trong ba lô em
có cái bản đồ xếp làm tám, mỗi khi em chỉ vào một chấm nhỏ nào trên đó,
“chiều mai mình sẽ tới đây nè”, bỗng dưng tôi cảm giác có sương rơi.
Nhưng không phải lúc nào cũng có sương, có hoa, có nắng, có
những cái đẹp rạng ngời. Luôn xảy ra những trục trặc không lường trước. Chẳng
nhằm nhò gì, em biết thiền theo kiểu của mình. Không thèm nôn nóng
hay cáu giận bởi những bất trắc, chiếc xe chết máy, bể bánh, hay khi lỡ chuyến
tàu, hoặc thời gian chờ đò quá lâu… em sẽ rảo quanh, trò chuyện với người dân ở
đó, tìm hiểu tên gọi của một loại hoa cỏ lạ. Có lần xe dừng trước đèn đỏ, em chỉ
vào những người nhăn nhó sốt ruột đi xe máy đứng quanh, khều tôi “mắc gì phải vậy.
Để dành ba mươi giây chờ đèn đỏ để nhớ tới một đứa bạn đã xa, hỏng phải tốt hơn
sao?”.
Có cảm giác em không để trống bất cứ giây phút nào. Em luôn
trong trạng-thái-sống. Em nói, còn sức thì đi rong ruổi xa xôi, đến khi ngồi xe
hết nổi, em lội bộ lòng vòng ngắm tất cả những hẻm hóc, ngóc ngách trong thành
phố. Và khi chân quá mỏi, em cũng bắc cái ghế ngồi trước cổng để nhìn mấy bà
bán phở, bán tàu hủ, bán trái cây… mưu sinh trên đường.
Cả những vẻ đẹp bình thường quen thuộc đó, cũng phải biết
khao khát, tìm kiếm và trải nghiệm mới có. Em nói vậy mặc dù không
nói vậy.
Nguyễn Ngọc Tư
Theo
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét