Tâm
thế thời đại trong thơ Hải Đường
qua "Hai bờ thời gian"
qua "Hai bờ thời gian"
HƯNG HẢI
Tôi như nghe được từ trong hồi ức làng, từ “Tầng cao thứ 19” những
âm thanh khi đều đặn, lúc sâu đằm về nỗi người của nhà thơ Hải Đường, qua “Hai
bờ thời gian” - tập thơ thứ tư của anh (NXB Hội Nhà văn, 2013). So với ba tập
thơ trước, đây là tập thơ Hải Đường có rất nhiều dụng công trong phép chồng mờ
của điện ảnh để gửi gắm những ý tưởng và tư tưởng qua từng câu chữ. Đây cũng có
thể coi là những thông điệp về thân phận, những va đập và sự trải nghiệm của
một người sắp bước vào tuổi lục tuần. Dường như Hải Đường sau rất nhiều đằm
thắm hồn hậu, đã bắt đầu can dự sâu hơn vào thời cuộc. Những câu thơ mang nhiều
tâm sự, đau đáu nỗi người, nỗi đời và thân thế, không chỉ nói lên độ chín của
thơ Hải Đường, mà đây nên/phải coi như là những đóng góp của Hải Đường vào thơ
đương đại. Dù là truyền thống hay hiện đại thì cũng đều nhất quán qua “Hai bờ
thời gian” một sự dấn thân, một thái độ, một tư cách, một tâm thế luôn “buồn và
đẹp” mang đến nhiều sẻ chia, nhiều bênh vực, và hình như có cả sự cảnh tỉnh và
thức tỉnh nữa.
Điều rõ nhất mà chúng ta bắt gặp ở đây là những cảm thức về
làng với rất nhiều cung bậc cảm xúc. Ấy là những sâu lắng vơi đầy nỗi nhớ
thương về những tháng ngày cơm không đủ no, áo không đủ mặc nơi làng quê muôn
thuở còn khốn khó. Những trẻ lọt lòng trong áo rách/ u oa trắng đồng
nước lụt/ tiếng nấc nghẹn ngọn tre phơ phất/ bè chuối, bè sen tím tái lời ru/
ru rằng: À ơi đứt ruột mùa lúa chín/ bông nổi phần chim/ bông chìm phần lá/ rơm
rạ phần người… Làng quê ấy nay đã có nhiều đổi khác nhưng không phải
không còn những đắng đót khi gặp lại: Bây giờ nắng nắng mưa mưa/ tiếng
gà gáy giữa ban trưa nát lòng/ tiếng làng ai gọi ai mong/ bước chân in dấu thẳm
trong cõi người. Day dứt, trăn trở cũng là thế. Và hơn cả thế còn là
nỗi đau khi làng như con thuyền đang bị trôi khỏi bến sông quê: Chợ mới
trên ao cũ/ cá quẫy trong chiêm bao/ chẳng bánh đa bánh đúc/ còn đâu phiên chợ
làng/ rằm đến lại tròn trăng/ sân đình thưa tiếng trống/ chú hề chèo khan
giọng:/ bà con ơi, làng đâu? Làng đâu, và chúng ta đang ở đâu khi mà: Phút
lâm chung/ những người thân yêu, bạn bè đứng chật/ người vợ tảo tần lắng lại
anh dặn:/ - Anh đi/ nhớ không đọc điếu văn/ vì ở đó toàn lời nói dối…
Con người vốn rất hồn hậu, chân tình và cũng khá điềm tĩnh Hải
Đường mà tôi vẫn thường gặp ở ngoài đời với con-người-thơ qua “Hai bờ thời
gian” hình như đang có một sự chuyển dịch nào đó, một vỡ ra nào đó trong tư
tưởng. Không khó để nhận ra khi gặp: Cái ác như thuốc độc/ trong ly
nước/ trong lưỡi rắn/ mặt người/ cái ác như ma trơi/ mặt trời đêm, lửa lạnh. Khi
Hải Đường đã phải thốt ra như thế, có nghĩa anh đã ở một tâm thế khác: Cô
gái quê ngây thơ / nghe người hát hay cũng khóc/ bông hoa bị giẫm lên cũng
khóc/ lối em về chiều nay/ thôi đừng ai tặng hoa/ thôi đừng ai hát… Xa xót
này của Hải Đường là xa xót của một tâm thế luôn biết “đứng về phe nước mắt”: Hận
thù trong im lặng/ buồn vui chôn đáy lòng. Thì còn biết “chôn” vào đâu
nữa, khi mà: Người máy đôi khi khiến ta bực mình/ nhưng không làm ta
đau đớn/ người thật đưa ta lên mặt trăng / mặt trăng ném ta vào đáy vực. Trong
dàn đồng ca, có thể anh là kẻ chỉ “máy môi”, nhưng rõ ràng vẫn là một chính
kiến: Chợt nghĩ/ ai chưa từng là một con người? / chợt nghe / ở góc
khuất nào đó/ dàn đồng ca/ - Chúng ta…/ - Chúng ta… Và cũng như Hải Đường,
chúng ta đang là ai giữa biển người đen đỏ, nơi phố thị mà vẫn thăm thẳm nỗi
quê: Người quê tiếng đục tiếng khan/ gặp nhau mừng tủi tiếng làng
thương thương/ thấm mùi bùn đất ao chuôm/ nắng ươm ngọn mía còn thơm tóc dài. Chúng
ta là ai, khi mà: Có khuôn mặt nhào nặn trong giả dối/ bỗng một ngày
lương thiện đến xót xa. Dù đã là người của phố từ lâu, thì cũng vẫn
không giấu được vẻ hồn hậu, chất phác Hải Đường, rất Hải Đường trong thế sự:
Sông rộng qua một bờ không nhìn thấy/ mây trắng trên cầu vẫn một nhịp thơ ngây.
Nhịp thơ ngây, đúng là “thơ ngây” của một người đã quá nhiều nếm trải, đã ngẫm
đủ chuyện đời, và cũng đã “thừa khôn” để mà có vẻ như rất “ngây thơ”: Người
xẩm mù ca bằng trí nhớ/ cây nhị gầy hát bằng nỗi đau/ nước mắt sau cánh cửa…
Cùng với nỗi đau của nhân dân, đất nước, của làng quê yêu dấu trước bao ngang
trái, trớ trêu, đang khiến tất cả như đang cùng trôi về phía huyễn hoặc, Hải
Đường như người chèo thuyền đang cố níu lấy bờ và cái bờ ấy chính là tấm lòng
nhân hậu, là tri ân, là xương máu của biết bao thế hệ, là biển lớn mà Hải Đường
dù chỉ là một hạt cát, thì cũng là hạt cát có vàng:
Trong căn hộ tầng
mười chín/ cánh chim trời bay lạc/ mây gió lang thang/ những đám mây nát nhàu
bốn mươi năm trước/ bạn hi sinh tuổi mười chín, đôi mươi/ vuông đất sơ sài vội
đi không kịp khóc/ súng đã nổ sau lưng… / trong căn hộ tầng mười chín/ sắp chạm
đáy cuộc đời/ mọi cao thấp không còn phân vân nữa/ chiếc lồng chim lơ lửng
ngang trời. Trong cảm giác chơi vơi, rất chơi vơi này, chúng ta cũng
chẳng khác gì những con chim bị nhốt đang nhớ về rừng xanh. Đã đặt bàn chân lên
nhiều miền đất ở các châu lục khác nhau, Hải Đường như người đang ở giữa biển
nhìn lại bờ tre xóm mạc quê mình. Thơ anh ít soi chiếu các giá trị nhưng lại
nhiều tìm tòi các giá trị mới, có lẽ cũng bởi anh lắm khát vọng: Người ơi lúc
trời yên bể lặng/ sao không vun gốc tỉa cành.
Nhân hậu là ở đấy, và can dự cũng là ở đấy, ở đấy vừa đủ để chúng
ta cảm nhận: Hảo hán ư? Ta đã tới, Trường Thành/ câu hỏi nghìn năm:
Triệu người nằm xuống/ họ là ai trước vô cùng vô tận, không tượng đồng, bia đá/
ngàn năm mây trắng bay.
Cật vấn này, cho chúng ta liên tưởng, Hải Đường đang đứng ở bờ này
nhìn về phía bên kia thời gian và ngược lại, như người lái đò vẫn qua lại hai
phía bờ sông, không biết bao nhiêu chuyến trong đời. Chính vì lẽ ấy mà sinh ra
hệ lụy, dù rất tâm thế: Năm cũ ta người đến sau/ năm mới ta người đến sớm/ giữa
ta điệp trùng sóng biển/ giữa ta khoảng lặng trong hồn/ lòng ta sao cứ phân
vân/ lá vàng mùa xưa tê buốt/ lá xanh mùa xa rạo rực/ chấp chới. Hai bờ thời
gian. Phải chăng, đây cũng là một thân phận, một trạng thái lưỡng cư tinh thần,
một thế sự luôn “buồn và đẹp” mang tâm thế thời đại…
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét