Ai là tác giả "Nỗi lòng người đi" trong giai điệu tự hào
Báo Thể thao
& văn hóa (Thethaovanhoa.vn) - Ca khúc Nỗi lòng
người đi - của nhạc sĩ hải ngoại Anh Bằng sẽ lên sóng VTV1 trong
chương trình Giai điệu tự hào mang chủ đề Người Hà Nội lúc 20h ngày 24/10 tới.
Tuy nhiên, cách đây 2 năm có một người đứng ra nhận mình là tác giả bài hát
này. Ông là Khúc Ngọc Chân - nguyên nhạc công cello Dàn nhạc Giao hưởng Việt
Nam.
Theo nhà phê bình âm nhạc
Nguyễn Thụy Kha - người công bố những nghi vấn tác giả của Nỗi lòng
người đithì "bài hát vốn được mang tên thật là Tôi xa Hà Nội với
vài lời ca khác Nỗi lòng người đi". Thethaovanhoa.vn đã cùng nhạc sĩ
Nguyễn Thụy Kha gặp Khúc Ngọc Chân tìm hiểu rõ hơn về sự thật này.
Tác giả Khúc Ngọc Chân
trong trường quay Giai điệu tự hào
* Tại
sao đến tận bận bây giờ ông mới nhận Nỗi lòng người đi là của mình. Ông có bằng
chứng gì thuyết phục rằng đó chính thức là ca khúc của mình không? Ông đã sáng
tác ca khúc đó trong hoàn cảnh nào và liệu ông có còn nhạc bản ngày xưa hay
không?
- Bản nhạc ngày xưa sao
mà giữ được.
Ca khúc của tôi sáng tác
hồi đó chính ra chỉ có 2 người biết với nhau là tôi và cô người yêu thôi. Tôi
sinh năm 1936 tại phố Tô Tịch, Hà Nội. Năm 1954 tôi tròn 18 tuổi, cuộc kháng
chiến chống Pháp của chúng ta sắp vào hồi kết. Bởi vậy, tôi cũng như các thanh
niên Hà Nội nơm nớp sợ bị bắt lính, tống ra các chiến trường và gia đình xin
tôi làm sửa chữa máy vô tuyến điện trong thành Hà Nội. Vốn yêu âm nhạc, tôi tìm
đến học đàn với thầy Wiliam Chấn ở gần Hồ Tây và quen một thiếu nữ Hà Nội tên
là Nguyễn Thu Hằng, kém 2 tuổi. Chúng tôi đã có những ngày đầu yêu thương bên
bờ Hồ Gươm thơ mộng.
Tuy nhiên, vài tháng sau,
gia đình người yêu bất ngờ xuống Hải Phòng chờ di cư vào Nam. Lúc đó, tôi tìm
xuống Hải Phòng tiễn người yêu. Với cây đàn guitar luôn mang theo bên mình, tôi
đã viết Tôi xa Hà Nội tại khách sạn Cầu Đất – Hải Phòng diễn tả những ngày
tháng xa Hà Nội, ước hẹn cùng nhau, mong người yêu hãy gắng chờ đợi, tôi sẽ tìm
nàng ở Sài Gòn, bởi lúc đó nàng mới 16 tuổi, chúng tôi chưa thể cưới nhau được.
Toàn bộ ca khúc Tôi
xa Hà Nội như sau:
Tôi xa Hà Nội năm lên
mười tám khi vừa biết yêu
Bao nhiêu mộng đẹp yêu
đương thành khói bay theo mây chiều
Hà Nội ơi! Nào biết ra
sao bây giờ
Ai đứng trông ai ven hồ
Khua nước chơi như ngày
xưa
Tôi xa Hà Nội năm em mười
sáu xuân tròn đắm say
Đôi tay ngọc ngà dương
gian tình ái em đong thật đầy
Bạn lòng ơi, thuở ấy tôi
mang cây đàn
Quen sống ca vui bên nàng
Nàng khóc tơ duyên lìa
xa…
Giờ đây biết ngày nào gặp
nhau
Biết tìm về nơi đâu ân ái
trao nàng mấy câu
Thăng Long ơi! Năm tháng
vẫn trôi giữa dòng đời
Ngậm đắng nuốt cay nhiều
rồi
Hồ Gươm xưa vẫn chưa phai
mờ
Hôm nay Sài Gòn bao nhiêu
tà áo khoe màu phố vui
Nhưng riêng một người tâm
tư sầu não đi trong bùi ngùi
Sài Gòn ơi! Mộng với tay
cao hơn trời
Ai nhắn thay tôi đôi lời,
chỉ ước mơ mong đẹp đôi
Ngay sau khi viết xong Tôi
xa Hà Nội, tôi tập cho người yêu hát thuộc lòng. Khi ấy đã là cuối tháng
11/1954. Sau ngày tiễn người yêu xuống tàu há mồm di cư vào Nam tôi trở về Hà
Nội. Năm 1956, tôi vào trường nhạc (Học viện Âm nhạc quốc gia Việt Nam hiện
nay) học đàn cello, rồi tốt nghiệp và công tác tại Dàn nhạc Giao hưởng Việt
Nam. Còn nàng, vào Sài Gòn mưu sinh và đầu quân cho một quán bar. Và ca khúc
của tôi thường được người yêu hát trong những đêm thương nhớ. Những năm 1960,
vì gia đình thúc ép, tôi buộc lòng phải lấy vợ nhưng không đăng ký kết hôn (và
chỉ đăng ký khi đã 74 tuổi).
Ngày đất nước thống nhất,
khi cùng Dàn nhạc Giao hưởng vào biểu diễn ở Sài Gòn vừa giải phóng, tôi đi tìm
người yêu qua họ hàng thân thiết thì biết tin người yêu vò võ đợi chờ ngày gặp
lại đã mất vì mắc bệnh hiểm nghèo khi mới vào tuổi 30. Tuy nhiên, khi vào đây
tôi mới thấy bài hát chính thức của tôi được đổi tên thànhNỗi lòng người đi nhạc
Anh Bằng, đề là phổ thơ Nguyễn Bính...
Nhạc bản Tôi xa Hà Nội do
Khúc Ngọc Chân cung cấp
* Sau
này rồi có ai biết có bài nào nhác nhác như thế của ông Nguyễn Bính không?
- Không có. Gia đình
Nguyễn Bính ở Nam Định cũng không còn ai, con cháu đi hết rồi. Tất cả các tuyển
tập thơ Nguyễn Bính không có bài nào như thế.
May cho tôi là khi kể
chuyện này với nhạc sĩ Nguyễn Thụy Kha và một số người bạn, có người lên mạng
đã copy được bản nhạc Anh Bằng sáng tác đề rằng Nỗi lòng người đi,
nhạc Anh Bằng, thơ Nguyễn Bính. Tuy nhiên, sau bài viết đầu tiên của Nguyễn
Thụy Kha được đưa lên mạng thì đến ngay cả Thụy Kha đi tìm bản đề thơ Nguyễn
Bính cũng không có nữa mà chỉ đề là tác giả Anh Bằng thôi, bỏ phần thơ đi. Nếu
mà sự thực phổ thơ Nguyễn Bính thì vẫn để nguyên chứ. Giả dụ là thơ của Nguyễn
Bính thật thì không sao, không thì tôi phải là Nguyễn Bính chứ không phải Anh
Bằng, bởi Anh Bằng chỉ phổ nhạc thôi mà.
* Ông
nói rằng Nỗi lòng người đi không phải của Anh Bằng, vậy chỉ cần ông đưa ra bằng
chứng xác đáng đó là của ông và nếu thực sự là của ông thì dù cho nhiều người
chưa biết thì sẽ biết đến ca khúc này là của ông?
- Người yêu của tôi đã
mất, do vậy tôi không tranh chấp quyền tác giả. Tôi chỉ muốn nói về một số phận
khác khi ca khúc được một nhạc sĩ nhận thức và xử lý và đã thành một ca khúc
hay, đó là điều may mắn. Khi xưa, lúc tôi biết Anh Bằng phổ nhạc, tôi cũng
không dám nói ra, bởi Tôi xa Hà Nội với những ca từ rất thực
diễn tả nỗi phấp phỏng trong lòng Hà Nội tạm bị chiếm của tôi lại trở thành một
vệt đen thì sao?
Bây giờ, tôi mong muốn Tôi
xa Hà Nội của tôi trở về đúng lời, đúng giai điệu đẹp, đúng nội dung
tâm tình của tôi bởi phải Người Hà Nội với nếp sống Hà Nội, địa dư Hà Nội, gốc
tích Hà Nội mới hiểu được câu Ai đứng trông ai ven hồ/Khua nước chơi
như ngày xưa. Anh Bằng sữa chữ chơi thành trong là sai, vì nước hồ Gươm hay
còn gọi Lục Thủy không có khái niệm “trong” mà là nước “xanh” hẳn hoi. Còn ngồi
khua nước bao giờ, ở chỗ nào? Hỏi nhiều người bây giờ khó mà tìm thấy. Xin
thưa, đó là đằng sau đền Ngọc Sơn, chỗ có cây si rễ sà xuống mặt nước. Chúng
tôi ngồi chơi rồi, té nước vào nhau. Những từ như thế này ngay cả Nguyễn Bính
cũng không có, phải là từ của tôi, người sinh ra và lớn lên ở Hà Nội.
Khi tôi viết Ngậm
đắng nuốt cay nhiều rồi là viết rất thực về những ngày luồn lủi, nơm
nớp sợ bắt lính, sống không yên chút nào trong lòng Hà Nội tạm bị chiếm. Hay
câu Sài Gòn ơi mộng với tay cao hơn trời tôi viết để miêu tả
dáng dấp của tượng nữ thần Tự Do, đồng thời cũng thể hiện mộng ước xa vời gặp
lại người yêu. Còn câu cuối Tôi hái hoa tiên cho đời để ước mơ nên đẹp
đôi là lời bài hát của Anh Bằng. Lời của tôi là Ai nhắn thay
tôi đôi lời, chỉ ước mơ mong đẹp đôi. Tôi cũng không đồng tình với chữ tan
trong câu Bao nhiêu mộng đẹp yêu đương thành khói tan theo mây chiều mà
phải là bay, vì hai người vẫn hẹn ước gặp lại nhau, chứ không phải đoạn tuyệt.
Tương tự: Nàng khóc tơ duyên lìa xa, chứ không phải lìa tan. Bài
của Anh Bằng nhịp slow 4/4, bản của tôi lả lướt hơn theo nhịp 3/8, bởi tôi viết
nhịp đó theo luật của lời thơ.
* Khi
nhận Nỗi lòng người đi hay Tôi xa Hà Nội là của mình, ông khẳng định không có ý
tranh chấp tác quyền. Vậy ông mong muốn điều gì?
- Đúng vậy. Tôi đã không
công bố Tôi xa Hà Nội cũng như các bản tình ca khác của mình
vì thời đó ở Hà Nội, những bài hát kiểu này được coi là không phù hợp. Với tôi
bây giờ, tên ai không thành vấn đề, vì giai điệu của tôi được hát chỗ này chỗ
kia là thích rồi. Bài này của tôi bình thường, tôi còn nhiều bài hay hơn, tiếc
là chưa bài nào được vang lên!
Hương Thương
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét