Mùa xuân chín – Một nốt thăng trầm trong bản nhạc lòng thi sĩ

Mùa xuân chín – Một nốt thăng trầm trong bản nhạc lòng thi sĩ 

                                                                 Bùi Thị Cẩm Nhung

 LGT: Sinh năm 1984, là giáo viên văn THPT ở tận vùng Đồng Tháp, cô giáo Cẩm Nhung đang vươn lên bằng chính năng lực của mình qua những cảm nhận văn chương. Hiện cô đang là học viên Cao học của Đại học Huế. "Mùa xuân chín" qua cảm nhận của Nhung ta nhận ra những nét mới mẻ trong phép đối sánh liên tục. Viết tiểu luận mà giữ được cảm xúc và thể hiện bằng giọng văn tươi tắn của một ngòi bút trẻ là điều đáng quý ở Nhung. Bichkhe.org xin giới thiệu bài viết này cùng bạn đọc trong và ngoài nước (Mai Bá Ấn).

Nghĩ về thơ, đột nhiên tôi nhôù ñeán Haøn Maëc Töû vôùi nhöõng vaàn thô röôùm maùu. Đọc thơ Hàn, ta ruøng rôïn, ta xoùt thöông, ta laëng ñi theo lôøi thô reân xieát:

Ta muoán hoàn traøo ra ñaàu ngoïn buùt

Moãi lôøi thô ñeàu dính naõo caân ta

Bao neùt chöõ quay cuoàng nhö  maùu voït

Nhö meâ man cheát ñieáng caû laøn da

(Röôùm maùu)

Chaøng thi só meänh baïc ñaõ cuoán linh hoàn mình vaøo coõi hö aûo ñau thöông, coõi ñôùn ñau oaèn oaïi:  

Maùu ñaõ khoâ roài thô cuõng khoâ

Tình ta cheát yeåu töï bao giôø

Töø nay trong gioù trong maây gioù

Lôøi thaûm thöông reàn khaép neûo mô

(Truùt linh hoàn)

Beänh taät hay nôï vaên chöông ñaõ ñöa hình aûnh vaàng traêng ñeán tìm thi só maø ta luoân thaáy traêng nhö laø baïn, nhö laø thô, nhö laø aùm aûnh chaïy voøng quanh thi só. Chaøng mô traêng, giôõn traêng, chôø traêng, ñuoåi theo traêng, giaän söõng sôø traêng vaø ñem caû traêng ñi baùn,… Reùo raét, cuoàng quay, ñau thöông, ñieân loaïn,… Haøn Maëc Töû vaø traêng, vaø röôùm maùu, vaø ñau thöông, ñieân loaïn,… Ta ñaâu bieát raèng, taâm hoàn rướm máu đau thương  aáy vaãn luoân caûm nhaän ñöôïc cuoäc soáng trong treûo, neân thô vaø caêng moïng …  Khoâng phaûiÑaây thoân Vó Daï – baøi thô coù theå noùi ñaõ laøm neân teân tuoåi cuûa Haøn Maëc Töû, cuoán huùt vaø da dieát trong loøng toâi laø Muøa xuaân chín

Trong laøn naéng öûng khoùi mô tan

Ñoâi maùi nhaø tranh laám taám vaøng

Soät soaït gioù treâu taø aùo bieùc

Treân giaøn thieân lyù. Boùng xuaân sang.

Soùng coû xanh töôi gôïn tôùi trôøi

Bao coâ thoân nöõ haùt treân ñoài

-  Ngaøy mai trong ñaùm xuaân xanh aáy

Coù keû theo choàng boû cuoäc chôi

Tieáng ca vaét veûo löng chöøng nuùi

Hoån heån nhö lôøi cuûa nöôùc maây

Thaàm thó vôùi ai  ngoài döôùi truùc

Nghe ra yù vò vaø thô ngaây

Khaùch xa gaëp luùc muøa xuaân chín

Loøng trí baâng khuaâng chôït nhôù laøng

-  Chò aáy naêm nay coøn gaùnh thoùc

Doïc bôø soâng traéng naéng chang chang?

(Trích taäp Ñau  thöông)

Muøa xuaân khoâng phaûi laø ñeà taøi laï laãm nöõa, “Thô môùi” vieát nhieàu veà muøa xuaân.

Moät söï choái töø, chaïy troán, muoán chaén neûo xuaân sang:

Toâi coù chôø ñaâu, coù ñôïi ñaâu

Ñem chi xuaân laïi gôïi theâm saàu?

Vôùi toâi taát caû nhö voâ nghóa

Taát caû khoâng ngoaøi nghóa khoå ñau!

(Xuaân – Cheá Lan Vieân)

Moät söï khao khaùt, theøm thuoàng, cuoáng quyùt tröôùc höông saéc muøa xuaân:

Hôõi xuaân hoàng! Ta muoán caén vaøo ngöôi!

(Voäi vaøng – Xuaân Dieäu)

Moät chieàu xuaân eâm ñeàm vôùi böùc tranh queâ coù coâ naøng yeám thaém “cuùi cuoác caøo ruoäng coû saép ra hoa” (Chieàu xuaân – Anh Thô)

Coøn nhieàu laém, xuaân veà vôùi raát nhieàu veû trong “Thô Môùi”…

Khoâng chaïy troán, khoâng cuoáng quyùt, cuõng khoâng laëng leõ ngaém nhìn, khoâng traàm tö suy nghó, chaøng hoàn nhieân goïi vaøo: Muøa xuaân chín – Muøa xuaân naûy nôû, caêng moïng, ngoït ngaøo, töôûng chöøng nhö ta coù theå neám ñöôïc, caén ñöôïc. Haún Xuaân Dieäu phaûi ghen tò vì döôøng nhö caøng voäi vaøng thì xuaân laïi caøng nhanh qua vaø nhaø thô hoát hoaûng. Xuaân chín ñang ôû ñaâu ñoù trong thô, trong hoàn thi só, nhöõng luùc cao höùng, nhaø thô hoàn nhieân thöôûng thöùc:

Xuaân treân maù nöôøng thô

Ngon nhö tình môùi caén

  (Cao höùng)

Thoaùng ñaâu ñoù thaùng gieâng ngon nhö caëp moâi gaàn, Xuaân Dieäu sung söôùng bieát raèng vò xuaân thaät ngon vaø ngoït nhö tình yeâu chaùy boûng. Ñoù laø söï gaëp gôõ cuûa nhưõng taâm hoàn yeâu ñôøi tha thieát. Vaø vôùi Haøn Maëc Töû, xuaân khoâng chæ laø tình, xuaân coøn laø thô…

Môû ñaàu baøi thô laø maøu naéng öûng:

Trong laøn naéng öûng khoùi mô tan

Maøu naéng nheï nhaøng, thanh khieát cuûa buoåi saùng. Ta caûm nhaän ñöôïc böôùc ñi nheï nhaøng cuûa muøa xuaân laøn naéng aáy daàn laøm nhaït ñi khoùi söông töø toái ñeâm qua… Aùnh naéng ban mai ngoït ngaøo, töôi taén aáy vaãn thöôøng ñeán trong thô Haøn Maëc Töû.

Aùnh naéng töôi dòu daøng nuõng nòu taém trôøi xuaân, kheõ lieám toâ maøu cho phuùt thaêng hoa cuûa tình yeâu:

Maây hôø khoâng phuû ñoài cao nöõa

Vì caû trôøi xuaân taém naéng töôi

Hôi naéng dòu daøng ñaày nuõng nòu

Sau raøo kheõ lieám caëp moâi töôi

(Naéng töôi)

Aùnh naéng moät saùng naøo töøng laøm böøng saùng hoài öùc nhaø thô veà thoân Vó Daï:

Sao anh khoâng veà chôi thoân Vó?

Nhìn naéng haøng cau, naéng môùi leân

Vöôøn ai möôùt quaù xanh nhö ngoïc…

(Ñaây thoân Vó Daï)

Muøa xuaân chín vaø naéng ñaø chín öûng. Xuaân trôøi chín öûng hay xuaân thì con gaùi maø nhaø thô cuõng ñaõ töøng mieâu taû:

Xuaân em hô hôù nhö ñaøo non

Chaøng ñaõ thöông thöông muoán keát hoân

Töø aáy xuaân em caøng chín öûng

Ngaøy ngaøy giaët luïa beán soâng con

(Maát duyeân)

Muøa xuaân chín, naéng öûng höông noàng, xuaân thì con gaùi cuõng ñöông chín öûng,… Lieân töôûng laøm cho ta thaáy cuoäc ñôøi töôi hoàng ñaùng yeâu bieát maáy!

Böùc tranh xuaân chín hieän leân thaâït neân thô, tình töù vôùi nhöõng gam maøu laáp laùnh:

Ñoâi maùi nhaø tranh laám taám vaøng

Soät soaït gioù treâu taø aùo bieác

Treân giaøn thieân lyù. Boùng xuaân sang.

Maøu laám taám vaøng, maøu aùnh bieác, cuøng maøu xanh mô hoa thieân lyù  laøm thaønh moät böùc tranh hoøa ñieäu. Laám taám vaøng gôïi leân moät söï lung linh, môø aûo. Ñaâu ñoù trong thô chaøng ta cuõng gaëp:

Em toâi thì hoån heån

Aùo xieâm laám taám vaøng

 (Sáng trăng)

Naéng soi cuõng laám taám vaøng, traêng roïi cuõng laám taám vaøng, thaät moâng lung, huyeàn aûo. Ñoù laø caûm xuùc thöôøng gaëp khi ta ñoïc thô Haøn Maëc Töû, moäng vaø thô, thô vaø moäng… caùi maøu xa xaêm, laáp laùnh töøng maûng aùnh leân, haún nhaø thô phaûi nhìn baèng caû taâm töôûng vaø caû söï tinh teá cuûa mình…

Töï luùc naøo maø aùo xieâm coâ thoân nöõ nhö cuoán huùt taâm hoàn nhaø thô, laøm nhaø thô ngaån ngô, bôõ ngôõ:

Laù xuaân soät soaït trong laøn naéng

Ta ngôõ, em ôi, vaït aùo höôøng

Thöù aùo ngaøy xuaân em môùi maëc

Loøng ta roän raõ noãi yeâu thöông

(Naéng töôi)

Ñeán xuaân naøy chaøng khoâng khoûi xao loøng, roän raõ khi gioù xuaân tình töù treâu taø aùo bieác…

Treân giaøn thieân lyù, nheï nhaøng, chaàm chaäm, bình dò, hoài hoäp, boùng xuaân sang. Naøng xuaân nhö ñang uyeån chuyeån meàm maïi ñeán vôùi nhaø thô
Soùng coû xanh töôi gôïn tôùi trôøi

Bao coâ thoân nöõ haùt treân ñoài

Nhaø thô taùo baïo khi mieâu taû maøu xanh nguùt ngaøn cuûa hoa coû muøa xuaân, hình aûnhsoùng coû gôïn thoåi vaøo xuaân moät söùc soáng caêng traøn, laøm böùc tranh xuaân caøng theâm soáng ñoäng. Xuaân khoâng töng böøng, naùo nhieät maø ñieàm ñaïm töôi vui vôùi tieáng haùt cuûa ngöôøi thoân nöõ. Say loøng ngöôøi!...

Gioïng thô chuøng laïi, thoån thöùc:

- Ngaøy mai trong ñaùm xuaân xanh aáy

Coù keû theo choàng boû cuoäc chôi

Ñoù laø quy luaät ít ai cöôõng laïi ñöôïc. Thi só bieát vaäy vaø tieác thaàm cho hoï. Vaø döôøng nhö cuõng thaàm tieác cho tuoåi xuaân cuûa mình. Moät caùch theå hieän kín ñaùo raát rieâng cuûa Haøn Maëc Töû.

Thi nhaân muoân ñôøi vaãn thöôøng hay chaïnh loøng! Yeâu ñôøi quaù, say ngöôøi laém neân môùi sôï ñôøi qua mau vaø ngöôøi xa khuaát…

Tieáng ca cuûa ngöôøi thoân nöõ nhö ñöa saéc xuaân, höông xuaân daäp dìu, lôi laû,… moät aâm thanh vaét veûo löng chöøng, hoån heån khoâng bieát cao saâu ñeán döôøng naøo, nhö huyeàn hoaëc maø cuõng raát gaàn guõi…

Tieáng ca ñaõ ñeán nhöõng cung baäc heát mình, vaét veûo, hoån heån, thaàm thó, thaät yù vò, thaätthô ngaây. Tieáng ca trong treûo nhö lôøi tình töï, nhö gôûi vaøo maây nuùi nhöõng roän raõ, nhöõng moäng mô, nhöõng taâm tình, caû söï theïn thuøng, caû nhöïa soáng traøn treà cuûa thì con gaùi, cuûa tuoåi xuaân xanh. Ñoù laø moäng ñeïp, ñoù laø thô, laø maùu thòt, laø ñaém say cuûa hoàn Maëc Töû… Laøm sao maø chaúng day döùt khi daàn boû cuoäc chôi!

Caùi day döùt, xoán xang aáy khoâng döøng laïi:

Khaùch xa gaëp luùc muøa xuaân chín

Loøng trí baâng khuaâng chôït nhôù laøng

-  Chò aáy naêm nay coøn gaùnh thoùc

Doïc bôø soâng traéng naéng chang chang?

Mô hoà laém roài! Khaùch xa laø ai? Phaûi chaêng laø taùc giaû? Ñi ñaâu maø xa? Ta chaúng ñaõ töøng bieát nhaø thô xöng mình laø khaùch ñöôøng xa (Ñaây thoân Vó Daï) ñaáy hay sao: xa thoân Vó hay xa cuoäc ñôøi xuaân moäng? Caùi phieám ñònh, moâng lung ñaày yù nhò laøm neân moät chaát thô raát rieâng cuûa Haøn Maëc Töû…

Khaùch xa ñöùng giöõa muøa xuaân chín hoâm nao? Trong quaù khöù hay hieän taïi? Chò aáylaø ai? Ngöôøi baïn cuøng laøng hay ngöôøi con gaùi giöõa ñaùm xuaân xanh treân ñoài xuaân noï? Meânh moâng xa vôøi, khoù lyù giaûi, maø cuõng chaúng caàn lyù giaûi laøm gì, döôøng nhö nhaø thô muoán theá. Thô khoâng caàn lyù giaûi maø caàn caûm nhaän vaø rung ñoäng. Haõy caûm nhaän, haõy day döùt, haõy rung ñoäng cuøng nhaø thô khi naéng xuaân, traùi xuaân ñaõ laøm böøng saùng taâm töôûng nhaø thô baèng hình aûnh raát ñoãi giaûn dò, thaân quen vaø thanh thoaùt:

- Chò aáy naêm nay coøn gaùnh thoùc

Doïc bôø soâng traéng naéng chang chang?

Da dieát, ñöôïm buoàn nhöng khoâng bi quan, ñieân loaïn. Ñoù laø moät hình aûnh lao ñoäng raát ñoãi thaân quen cuûa laøng queâ, vaát vaû maø ñeïp ñeõ. Thöông laém ngöôøi con gaùi vaãn gaùnh thoùc ñi doïc caùi naéng chang chang gay gaét laøm traéng caû doøng soâng… Nhaø thô vaãn thöôøng ñöôïc aùnh naéng ñaùnh thöùc, laøm böøng saùng nhöõng hoài töôûng, nhöõng caûm nhaän ñeïp ñeõ, say söa vôùi cuoäc soáng, thieân nhieân, con ngöôøi,…

Gioïng ñieäu thô giaõi baøi töø ñieàm ñaïm ñeán thoån thöùc day döùt, töø roän raõ ñeán saâu xa, ngöng ñoïng… Nhöõng ñieàu aáy laøm ta rung caûm tröôùc khi tìm hieåu baøi thô…

Quaû thật, Muøa xuaân chín của Hàn  laøm ta rung caûm töø nhaïc ñieäu, taøi naêng cuûa thi nhaân laø taïo ñöôïc sôïi daây rung caûm aáy – say ñaém, day döùt, thöông maõi khoâng thoâi….