Một dòng sông lặng lẽ theo người

Một dòng sông lặng lẽ theo người

Hồ sỹ Bình

Giêng hai, tôi về ngồi lại bên sông Vu Gia. Bên một bến đò đất lở dọc bên biền bãi dâu xanh. Con sông bỗng dưng lạ lùng đến không ngờ. Bất chợt trong mưa dông, tôi bỗng nhìn thấy một người vẫn ngồi dưới mưa, đăm đăm nhìn sông và không nói gì. Người ấy chính là nhà thơ Nguyễn Ngọc Hạnh. Anh ngẩn ngơ điều gì không biết khiến tôi nghĩ đến câu chuyện Giòng sông của Herman Hesse , kể chuyện một người miệt mài ra đi đến tận chân trời để tìm cho mình một nơi để trú ngụ tâm hồn. Khi chợt nhận ra cuộc phiêu du kia chỉ là lầm lạc vong thân, anh trở về ngồi lại bên dòng sông kia để chỉ ngồi soi bóng. Và từ đó, anh chợt nhận ra chính mình. Con sông Vu Gia chính là nơi chốn ra đi, và trở về ấy của Nguyễn Ngọc Hạnh :” Chỉ một điều giữa câu thơ tôi viết. Con sông quê, bóng núi cứ chập chờn”.

Hình như ai đó đã viết:” Em cứ nhận phần em bên lở. Và phù sa bãi bờ là sóng vỗ đời anh”, Nguyễn Ngọc Hạnh day dứt đến gần gũi , anh nhận ra một điều từ máu thịt của dòng sông quê nhà “ Ngày em đi hoa đỏ dòng sông. Nhớ khi bồi , thương hơn ngày lở. Không ai hát người ơi, người ở. Mà dòng sông nấn ná đừng về”.

Cũng chính vì sự yêu mến đến tận cùng, dòng sông không chỉ là nỗi niềm đau đáu mà xa hơn là sự khẳng định thái độ sống giữa đời: ” Đời bao nhiêu dòng chảy. Sông chỉ một dòng thôi”.

Tôi hiểu trong sự lựa chọn dứt khóat ấy của Nguyễn Ngọc Hạnh là sự tâm huyết đầy trách nhiệm với thơ ca, cho dù có sự lựa chọn nào không đau đớn, mất mát: ” Khi có thơ in lần đầu. Tôi tìm tên tôi trên bài thơ ấy. Đến bài thơ cuối đời. Tôi đọc lòng tôi vậy.”

Hành trình đi vào thơ không những phiêu lưu mà còn sự dũng cảm cô đơn đến nặng lòng của thi sĩ, vì thế bản thân anh phải tự trấn an, vỗ về, nhưng đáng quý là sự chấp nhận một “ cuộc lũ” đầy tính định mệnh.

Mỗi người mỗi tạng, thơ của Hạnh không ầm ĩ, phức tạp . Anh đến với mọi người bằng sự khiêm tốn đáng mến, kín đáo tâm tình, bày tỏ đôi khi trở thành đơn giản. Nhưng hãy nhớ một điều “ Phải có sự táo bạo đặc biệt, đó là sự táo bạo dám đơn giản” ( Matrinov).

Trong thơ, Hạnh cảm nhiều hơn nghĩ, thích lặng yên hơn lý giải bởi vì tâm hồn anh qua bao dâu bể, nắng hạ thu đông, mưa nguồn chớp biển vẫn trong trẻo một tiếng lòng khẩn thiết và xao xuyến: “Vét cạn lòng giếng ấy. Chỉ nghe tiếng gàu rơi”.

Vâng, chỉ là tiếng gàu rơi trong thẳm sấu hun hút của hồn người nhưng đọc anh, tôi vẫn thấy hạnh phúc. “Tôi đi trong chiều bâng khuâng. Tôi đi trong chiều mưa dằm. Cây thắm trên vùng đất mới. Vẫn còn cơn khát nghìn năm”. Tôi lặng người đi với từ “mưa dằm”. Nó vừa diễn đạt hòan cảnh, vừa biểu hiện tâm trạng. Có một chút gì như chơi vơi xao xác, lại thắm thiết tình yêu giữa người và đất. Đặt trong sự phát triển cấu tứ của tòan bài, nó nửa bình yên, nửa như xốc tới của một khát vọng.

Nếu được trọn trong ”Khi xa mặt đất”, tôi sẽ giữ cho mình bài “Điểm danh”. Trước hết, có lẽ vì sự đồng điệu. Tôi cũng có một thời dạy họcnên hiểu tâm trạng của một người thầy khi đến lớp – quan hệ giữa thầy giáo và học sinh là một sợi dây giao thoa và cộng hưởng để mỗi thành viên hòan thiện nhân cách của mình. Mối quan hệ đó dần dần trở thành tình cảm và lỡ ai đó vắng mặt thì thật sự để lại một khỏang trống lớn trong không khí lớp học. Hình ảnh “ điểm danh” tưởng như khô cứng ấy, trong thi pháp Nguyễn Ngọc Hạnh bỗng trở thành một bước đột phá ngọan mục cho thơ anh. Từ hình ảnh “thắp lửa” của người thầy đến”chia lửa”, “giữ lửa” với mọi người đều mang một ý nghĩa biểu tượng rất cao: “ Ngọn lửa âm thầm cháy đỏ. Soi cho các em cũng để sáng cho mình…”:

“Mỗi giờ đến lớp điểm danh
Thừa một chỗ ngồi thiếu người chia lửa
Đêm về khỏang trống cháy không nguôi

Lớp học nào lớp học đời tôi
Vắng một giây thôi sẽ không còn tôi nữa
Đâu chỉ các em là người giữ lửa
Cũng sợ tàn rơi rát bỏng tay mình”

Để rồi, tứ bài thơ bật lên lan toả vào lòng :
“…Ngọn lửa thức cùng tôi thế đó
Đã bao lần tôi tự điểm danh tôi”

Thời chiến tranh, nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm dứt từng khúc ruột viết ra những câu này: “ Phấn thì trắng và máu thì lại đỏ. Nên làm sao thầy vẽ nổi lòng con…”. “Điểm danh” không chỉ có giá trị về sự khám phá đề tài mà nó khắc họa , định hình một cách nhìn mới về môi trường giáo dục . Đặc biệt ở mặt cấu tứ lạ và bất ngờ.

Không có một khỏang đời nặng nợ với cửa Khổng, sân Trình, chắc Hạnh không viết được những dòng thơ đầy sức lay động và chân tình đến thế. Đọc “Khi xa mặt đất”,  tôi lại nhớ quay quắt về dòng sông Vu Gia. Nếu lúc này về được bến sông kia chắc tôi sẽ khám phá thêm đôi điều mới lạ về thơ của Nguyễn Ngọc Hạnh. Con sông ấy vẫn còn nhiều bí ẩn vì đối với anh, nó vẫn lặng lẽ theo người , như một người tình chờ đợi mãi bên một vùng dâu xanh biếc.