Hà Nội mùa này chiều không buông nắng...
Nguyễn Anh Tuấn
Trong một thiên tuỳ bút đặc sắc viết
về mùa đông Hà Nội, cố nhà văn Băng Sơn đã viết những dòng giống như lời trăng
trối cho đời:“Phải cảm ơn ai đây, trái đất, vũ trụ hay thượng đế, ông trời
và tổ tiên đã chọn nơi này cho ta có một đất nước quê hương mỗi năm có bốn mùa
rõ rệt, nhất là Hà Nội, nắng thì thật nắng, thu thì thật thu, và mùa đông là
niềm trữ tình đầy hoài niệm… Ta đang ăn mùa đông, uống mùa đông, ta giơ tay ra
nhận lá thư từ trời gửi về màu đỏ lá bàng hay màu vàng cây cơm nguội, lá thư là
tín sứ, là nhịp đàn thăng hoa trong không gian tìm người tri âm tri kỷ… Mùa
đông Hà Nội, đến một cột đèn cũng thành kỷ niệm đời người, một tiếng rao khuya
cũng rền vang tâm tưởng…”
Mùa
Đông- mùa của nỗi buồn tuyệt vọng trong cuộc đời cũ, mùa dễ gợi lên sự chiêm
nghiệm về những điều tàn tạ …Chúng ta hãy nhớ lại các nhạc phẩm bất hủ thời
tiền chiến, như Đêm Đông, Con thuyền không bến… cùng những bức tranh Phố của
danh họa Bùi Xuân Phái… Đó là mùa sương mù phủ dày đặc trên mặt nước hồ Tây- lý
do để hồ được mang tên hồ Dâm Đàm, tức hồ mù sương- và cũng là một nguyên cớ để
những kẻ xấu tạo dựng nên một vụ án đã vấy bùn lên thanh danh của bậc công thần
ái quốc Lê Văn Thịnh trong suốt chín trăm năm…
Có ai đó đã viết: đông về, những mái
nhà cổ như tựa trên vai của sự giá lạnh mà trầm ngâm suy nghĩ…Hà Nội mùa đông
là Hà Nội nhớ về những ngày xưa- khi Hà Nội còn vắng lắm. Và cho đến hôm nay,
khi mùa đông đến, Hà Nội vẫn có vẻ gì trầm lắng, suy tư như một người hoài cổ…
Nhà thơ Lưu Trọng Lư từng nói hộ nhiều người cái khắc khoải trong những ngày và
những đêm kỳ lạ của mùa đông Hà thành cũ:
Yêu hết một mùa
đông
Nhìn nhau mà
chẳng nói…
Dẫu
buồn, nhưng đó phải chăng cũng là một sắc thái của mùa để góp phần tạo nên cái
mà chúng ta vẫn gọi trân trọng là Hồn phố, Hồn sâu Hà Nội?
Người Hà Nội đã quen với khí hậu bốn
mùa, cho nên khi mùa đông trở về chỉ như gặp lại bạn cũ… Những cơn gió mùa đông
bắc đột ngột tràn về, lùa vào trong da thịt cái không khí tê tái lạnh run
người. Những đàn chim đang mải miết bay về phương nam tìm gió ấm. Hà Nội vào
đông, ban ngày nắng ấm nhè nhẹ và trời se se lạnh như không khí khô mát của mùa
thu. Rồi phố giăng lạnh trong những làn mưa phùn kèm theo gió bấc thổi như găm
kim vào da thịt. Mưa không đủ làm ướt áo người đi đường, chỉ bám trên mi mắt,
trên tóc như sương nhưng khiến người ta thêm lạnh và càng mong sớm trở về với
sự đoàn tụ ấm áp gia đình bên nồi cơm thơm tỏa khói- như nhà văn Vũ Bằng từng
ao ước trong thiên tùy bút Tháng mười- nhớ gió bấc mưa phùn… Gió
đầu mùa mới về, nhưng chẳng lâu nữa, phố xá sẽ lạnh hơn, cảnh vật trở nên sầu
muộn hơn với bầu trời nặng màu chì trôi lang thang cùng gió bấc ào ạt… Lúc này,
rặng liễu vẫn còn duyên dáng xanh mướt trong cái lạnh đầu mùa, hững hờ rủ sát
mặt nước Hồ Gươm giờ đã trở nên bình lặng hơn và đang lặng lẽ soi bóng Tháp Rùa
cổ kính cùng những cành cây trụi lá… Những bông hoa điệp còn vương lại,
những chùm quả bàng chín vàng ửng treo lủng lẳng trên cành ở phố Quán Thánh,
Tràng Thi, những cành cây cơm nguội ở Bờ Hồ và Lý Thường Kiệt rung rinh trong
gió, như có vẻ như không muốn rời đi, chúng làm dịu bớt cái màu xám của mùa
đông và đem lại cảm giác ấm áp trong cái lạnh của gió mưa khi đông về ngập phố
phường…
Lập
đông, Hà Nội có những điều thi vị được tạo nên bởi những gam màu và hương vị
say đắm là lạ, gợi cho những người con xa Hà Nội một nỗi nhớ thật khó tả. Có
người đã miêu tả một cách văn vẻ nhưng khá chính xác: không ồn ào náo nhiệt như
mùa Hè, không nồng nàn say đắm như mùa Thu, không tươi trẻ đầy sức sống như mùa
Xuân, mùa Đông Hà Nội mang chút lạnh lùng nghiêm nghị nhưng cũng không kém phần
duyên dáng như người thiếu nữ Hà Nội.
Cái
lạnh kèm sương muối làm cây cối úa héo. Những hàng cây xanh bên đường ngày nào
giờ đang rũ cành trút lá, vẽ lên giữa màn mây xám xịt những cành khẳng khiu tựa
bức tranh thủy mặc. Cây bàng mà mới hôm nào trẻ con thường hái quả vào độ giữa
thu, bây giờ trơ trọi thân với cành, chỉ còn lại một chiếc lá đỏ ối sắp rụng.
Những lá me vàng rơi lả tả trên vai áo khách bộ hành. Những con đường
vắng, lá khô trút ngập trên bước đi… Tiếng chim hót vui tai thường ngày khi
chúng ta dạo bước mỗi sớm mai không còn nữa. Buổi sớm tinh sương Hà thành trở
nên vắng vẻ hơn bao giờ hết. Những người phải ra đường sớm thường phải chịu cái
lạnh buốt của gió và mưa khắp các con phố. Sau đó, trời hửng dần. Đường khô lại
trong cái rét ngọt khô khan của gió hanh. Mùa đông ở Hà Nội, mặt trời thức dậy
muộn hơn. Nhưng khi đó dường như nắng cũng dịu dàng hơn, tinh khiết hơn trong
những công viên, hay ở những ban công mà giọt sương đêm còn đọng lại trên những
cánh hoa… Nhiều người đều có nhận xét chung: dù lạnh lẽo, nhưng gió sớm mai
chưa nhuốm bụi đường lại mang trong mình cái hương vị trong trẻo, ngọt ngào rất
kỳ lạ. Sương và khói của trời đất lúc này như hoà quyện nhau tạo một cảm giác
lung linh, mờ ảo đối với ngay cả những người ít có tâm hồn lãng mạn nhất… Nhiều
bức ảnh đẹp chụp về Hà Nội- đặc biệt là về hồ Gươm vào mùa này đều có sức gợi
sâu xa, và đều mang dáng dấp của những bức tranh lụa của các họa sĩ Việt Nam
bậc thầy.
Còn
khi đêm xuống, mùa đông lại tạo cho Hà Nội một sắc màu và hương vị lạ lùng…Ai
đó đã từng nói thật chí lý: hương đêm Hà Nội là bản giao hưởng của hoa, của
gió, của sương, của đèn đường mờ tỏ và của tâm hồn con người khi yên tĩnh –
nhất là trong những đêm đông…
Mùa
đông Hà Nội vốn nổi tiếng với những quán vắng, những con đường mưa bụi, và
chúng đã đi vào nhiều tác phẩm thơ ca, nhạc họa, nhiếp ảnh rung động lòng
người:
…Hà Nội mùa này
chiều không buông nắng
Phố vắng
nghiêng nghiêng cành cây khô
Quán cóc liêu
xiêu một câu thơ
Hồ Tây, Hồ Tây
tím mờ…
Những người trẻ tuổi Hà Nội dường
như luôn luôn đợi chờ cái lạnh đích thực của mùa đông để được phô diễn quần áo.
Người Hà Nội tinh tế trong cách lựa chọn trang phục, những màu sắc của khăn áo
đã làm cho cái lạnh của mùa đông mang một phong vị rất riêng, và phá đi cái ấn
tượng xám xịt bởi không gian thiếu ánh nắng mặt trời…
Gió
lạnh đầu mùa, các quán cà phê và các quán trà nóng dường như đông hơn mọi khi.
Cái lạnh dường như thúc giục đôi chân đi tìm chốn xưa bạn cũ, để náu mình bên
một ấm trà sen bay hơi còn thoang thoảng hương mùa hạ… Chúng ta hãy chọn một
quán cà phê giản dị trong ngõ phố cổ, xoa hai bàn tay vào nhau để xua bớt giá
lạnh, ngắm từng giọt cà phê rơi và liên tưởng tới cái nắng chan hòa thiêu đốt
của miền Trung trung bộ…
Và
ở một qúan trà nóng vỉa hè này, khi xuýt xoa nhấp từng ngụm trà nóng hổi, chúng
ta hãy ngắm nhìn không khí Hà Nội đón Mùa lễ giáng sinh trong giá lạnh- cái
không khí đã trở nên quen thuộc tự bao giờ khiến ai cũng phải ấm lòng! Phía
trong nhà thờ Lớn thu hút rất đông người tới. Trên các đường phố, không khí đón
Giáng sinh rộn ràng.Với không ít người trẻ tuổi, Giáng sinh là dịp vui vẻ gặp
mặt, hội hè hay tặng quà cho những người yêu quý. Càng về khuya, đường phố càng
đông hơn. Dòng người vẫn đổ về các nhà thờ của thành phố. Trời càng về đêm càng
giá lạnh, làm cho đêm Giáng sinh thật gần gũi. Trên những phố lớn và tại những
trung tâm vui chơi, mua sắm, vẫn có nhiều gia đình tìm đến chụp ảnh lưu
niệm với ông già tuyết và cây thông khổng lồ.
Thời
khắc chuông ngân từ phố Nhà Chung đồng vọng cùng nhịp chuông nhà thờ Cửa Bắc,
nhà thờ Hàm Long… cũng là lúc những tràng pháo tay nổi lên cùng những lời chúc
tụng. Nhiều người tranh thủ thời khắc đặc biệt này bắt đầu nhắn những
dòng tin yêu thương tới cho bạn bè, người thân với những lời tốt đẹp nhất
và luôn cầu chúc cho một năm mới hạnh phúc, thành đạt và yên lành.
Mùa đông Hà Nội hôm thì rét buốt đến
tê người, hôm thì ấm hơn, nhưng vẫn lạnh vượt quá sức chịu đựng của không ít
người già và trẻ em. Tuy thế lại có những người yêu mùa đông cuồng nhiệt. Đó là
những chàng trai cô gái rất trẻ được biết trên Sapa lạnh tới 1 độ C, có
băng tuyết, thế là rủ nhau đi du lịch- giữa ngày Hà Nội lạnh tới 5 độ C. Đi
khám phá mùa đông ở nơi khác để thêm hiểu và thêm yêu mùa đông Hà Nội, đó quả
là một nét tâm lý thật đặc biệt và cũng thật đáng yêu của thanh niên Hà Nội
thời A- còng !
Những
đôi tình nhân cũng là đối tượng rất yêu mùa đông Hà Nội.. Đêm đông Hà Nội dường
như càng lung linh hơn và toả ra cái ấm áp từ những ngọn đèn cao áp, từ những
đôi lứa say đắm bên nhau dưới những hàng ghế đá ven bờ hồ Gươm, hồ Thiền Quang,
hồ Tây, hồ Thủ Lệ, sân vận động Mỹ Đình…
Thật
có lý khi khẳng định: thời tiết lạnh nhất chính là lúc mùa đông Hà Nội
quyến rũ nhất… Có người đã tâm sự rằng rất thích lang thang qua những con phố
vắng Hà thành để tận hưởng cái thú của người lãng tử “đêm đông lê gót phong
trần tha phương”- như lời của một bài hát quen thuộc. Và có không ít người còn
quả quyết: không ra thăm Hà Nội vào mùa đông, nghĩa là còn chưa biết gì về Hà
Nội.
Bốn mùa trong
năm, không mùa nào có nhiều tên gọi như mùa đông: Mùa khói, mùa của nỗi nhớ,
mùa ấm áp – lạ thế, cái lạnh mới khiến người ta nhận ra sự ấm áp, đó còn là mùa
cưới, mùa yêu, mùa kỷ niệm. Vậy nên người ta còn gọi mùa đông là mùa của cảm
xúc…
Một
cậu học trò mơ mộng sống ngay giữa thủ đô lại viết về mùa đông như một người
dày dặn trường đời:
Mùa đông
Hà Nội thanh bình, tĩnh lặng, không ồn ào, réo rắt – chỉ một màu đơn giản – màu
trầm mặc của thời gian phủ theo năm tháng, đưa Hà nội trở lại những ngày xưa êm
đềm…
Một
Việt kiều xa tổ quốc khi nhớ về mùa đông Hà Nội đã ngậm ngùi:
Tôi sẽ về với
tách cà- phê bên hồ ngồi nhìn lá phượng úa rơi theo gió. Những con đường không
có nắng, những hàng cây rụng lá, những góc phố, ngôi nhà trầm mình trong tiết
trời ảm đạm…nhớ những hạt mưa lạnh thấu xương, nhớ chén trà nóng bên quán cóc
ven đường, nhớ cô bạn cũ khi còn tay trong tay nồng ấm… Hình ảnh đó không nơi
phồn hoa nào thay thế được…
Một
người Hà Nội sống ở Sài gòn, khi đông về đã nhớ nhung:
Giữa Sài Gòn
những ngày tháng Mười hai, tôi lại nhớ Hà Nội đến cồn cào – chỉ bởi một
điều rất đỗi giản đơn: Tháng Mười hai Hà Nội thực sự bắt đầu lạnh- cái lạnh
nhắc nhớ cho lòng người thêm phần gần gụi và biết yêu thương nhau nhiều hơn…
Chẳng phải vô lý khi nói rằng, đây là mùa của tình yêu, của hạnh phúc gia đình.
10111
/2009-12-02-ha-noi-oi-dem-mua-dong-ha-noi-oi-
Ở Hà nội mùa đông, thành phố đi ngủ
sớm. Nhưng đó cũng là lúc các bếp lửa di động của gánh hàng ăn đêm trên nhiều
con đường bắt đầu hoạt động. Vẳng trong đêm khuya vài tiếng rao lảnh lót, những
người bán bánh dạo còn chưa về khi thúng hàng chưa bán hết… Mùa này, người Hà
Nội vẫn thường rủ nhau ăn quà vặt bằng những món ăn rất đặc trưng: ốc luộc, sắn
hấp dừa , quẩy nóng, ngô nướng, nộm, bánh trôi tàu, chân gà nướng. v.v – những
món quà vặt dân dã vừa rẻ lại vừa hợp với cái lạnh của không khí mùa đông Hà
Nội.
Song, một bát phở nóng hay bát bún
ốc cay xè vẫn là lựa chọn số một của người Hà Nội vào mỗi buổi sáng hay ban đêm
lạnh giá. Và Phở Hà Nội mới thực sự là đặc sản, là món ẩm thực đặc biệt- đặc
biệt từ nguyên liệu, cách chế biến, cách bán rao cho tới cách thưởng thức,
khiến nhiều du khách nước ngoài ngạc nhiên thú vị và say mê… Phở là một món ăn
không thể thiếu cho dù tiết trời đông hay hè, nhưng có lẽ, vào mùa đông người
ta mới cảm nhận được hết hương vị của nó. Nhà văn Nguyễn Tuân đã viết về Phở Hà
Nội như sau: “Mùa nắng ăn một bát, ra mồ hôi, gặp cơn gió nhẹ chạy qua
mặt lưng, thấy như giời quạt cho mình. Mùa đông lạnh, ăn bát phở nóng, đôi môi
tái nhợt thắm tươi lại…” Một bát phở nóng thơm ngon cần tới cách chế
biến rất cầu kì. Nhà văn Vũ Bằng trong Món ngon Hà Nội đã miêu tả: “Nếu
là gánh phở ngon thì nước dùng trong và ngọt, bánh dẻo mà không nát, thịt mỡ
gầu giòn chứ không dai, chanh, ớt với hành tây đủ cả. Chả còn gì ngon hơn bát
phở như thế nữa”. Những người lớn tuổi chắc không ai có thể quên những
gánh phở rong trên đường phố và tiếng rao của người bán đêm, chúng tạo nên ký
ức sâu thẳm của đời người…
Đó
là nói qua về văn hóa ẩm thực tinh tế của người Hà Nội mùa đông. Còn sự sành
điệu trong thưởng thức nghệ thuật- nhất là thưởng thức hoa của người Hà
Nội thì chắc chẳng đâu sánh bằng!
Trong phần phim Mùa xuân Hà Nội,
chúng tôi đã có dịp nói nhiều về thú chơi hoa, cũng như cung cách chơi hoa của
người Hà Nội. Còn bây giờ, vào đêm cuối năm, chúng tôi muốn đưa khán giả tới
thăm một chợ hoa đêm- nơi cung cấp hoa chủ yếu cho thành phố, để mong hiểu thêm
về mùa đông bình dị đất Hà Thành, và để có dịp được sống với những con người
quen “ăn nửa bữa, ngủ nửa giấc” như bao đời nay: đó là chợ hoa Tứ Liên- Quảng
An – quận Tây Hồ nằm ở một bãi trống đê sông Hồng, một chợ hoa tấp nập họp gần
suốt đêm, vào tất cả các ngày trong năm bất kể mưa gió – chỉ trừ đêm Giao thừa.
Hoa được mang đến từ các làng quanh nội thành Hà Nội: Ngọc Hà, Đại Yên, Tây
Tựu, Quảng Bá, Nghi Tàm, Gia Lâm… và từ các nơi xa: Đông Anh, Sóc Sơn, Mê Linh,
v.v. – những làng hoa nổi tiếng từ hàng trăm năm nay đủ sức cung cấp hoa tươi
cho cả Hà Nội và góp vào đời sống văn hoá, đời sống tâm linh của Hà Nội những
nét riêng biệt. Đủ các loại hoa trong chợ hoa này để phục vụ từ giới bình dân
tới lớp quý tộc, thỏa mãn được tất cả mọi khiếu thưởng thức hoa và tất cả những
nhu cầu của đời sống tinh thần…Tại đây, dường như cả người bán hoa lẫn người
mua hoa đều quên đi cái giá lạnh đêm đông để sống với sinh mệnh của hoa tươi- cái
sinh mệnh sẽ làm cả thành phố bừng sáng và rực rỡ trong buổi sớm mai…
Như
thế là, mùa đông Hà Nội không chỉ gợi lên sự yên tĩnh thẳm sâu, mùa đông Hà Nội
còn bộc lộ một sự sống náo nhiệt, lam lũ và khỏe khoắn của những người lao động
góp phần đem lại vẻ đẹp cho Thủ đô…
Và
trong khi sống với chợ hoa đêm Hà Nội, chúng ta không thể không nhớ tới một khu
chợ đặc biệt giờ đã trở thành kỷ niệm khó phai mờ của người Hà Nội, đó là chợ
Âm phủ- tức là Chợ 19 tháng 12- nằm ở quận Hoàn Kiếm (thuộc Liên khu I cũ). Cái
tên “nghĩa địa Âm phủ” do dân gian đặt ra không phải ngẫu nhiên, khi bên cạnh
nó sừng sững Tòa án thực dân và nhà tù Hỏa Lò. Từ đêm 19-12 mùa đông năm 1946,
khi cả Thủ đô trở thành một pháo đài chống trả lại âm mưu thôn tính Hà Nội
trong vòng 24 giờ của bọn xâm lược Pháp, khu nghĩa địa Âm phủ cũng biến thành
một chiến hào thực sự. Những nấm mộ vô danh và hữu danh cũng biến thành nơi đặt
ụ súng, chỗ kê bàn tủ đồ đạc làm vật chướng ngại ngăn xe thiết giáp địch của
các chiến sĩ cảm tử Vệ quốc đoàn.
Cuộc
chiến đấu dũng cảm và không cân sức kéo dài được gần hai tháng thì Trung đoàn
Thủ đô rút đi qua gầm cầu Long Biên, để gần 10 năm sau trở về với lá cờ chiến
thắng tiếp quản Thủ đô… Suốt thời gian thành phố bị địch chiếm đóng, cái nghĩa
địa nhỏ ấy có tên là “Mồ nạn nhân chiến tranh.” Sau ngày Giải phóng thủ đô, nó
được đổi thành: “ Mồ liệt sĩ và nhân dân Hà nội đã hy sinh trong ngày toàn quốc
kháng chiến 19-12-1946”. Theo quy hoạch mới, nghĩa trang Lý Thường Kiệt được
bốc đi để phố ấy bỏ không một thời gian. Rồi một cái chợ dần dần hình thành. Từ
chỗ chỉ là một “chợ tạm, chợ rau xanh”, khu chợ đó trở thành một Chợ bề thế, có
tên tuổi. Nhưng khu chợ vẫn mang nhiều nét dân dã đáng yêu, vẫn là một chợ dân
sinh phục vụ đông đảo các tầng lớp nhân dân thành phố. Điều đặc biệt nhất là, ở
khu chợ này, những ” đặc sản bốn mùa” của nội ngoại thành Hà Nội bao giờ cũng
có đủ. Và dường như có một cái gì thiêng liêng, huyền bí từ những âm hồn liệt
sĩ đã thầm bảo ban dẫn dắt người buôn bán luôn luôn hành động theo cái thiện,
cái đẹp của đạo lý – bất chấp những biến thiên thời cuộc và sự báo nháo đời
thường… Khu chợ nay đã trở thành dĩ vãng, song những giá trị tinh thần chúng để
lại sẽ mãi mãi còn làm ấm áp lòng người…
“Đây lắng hồn núi sông ngàn năm…” Sự
bất tử của sông núi không chỉ bởi vòng quay không thay đổi của bốn mùa, mà còn
bởi mồ hôi xương máu của biết bao thế hệ người Việt Nam đã đổ xuống đất này…
Để
chia tay mùa đông Hà Nội, chúng ta hãy đến với cái Tết cổ truyền dân tộc khi
mùa xuân tới, trong vòng quay tuần hoàn của Đất – Trời…
Nhà
văn Vũ Bằng khi ở phương Nam xa xôi đã nhớ về Tháng chạp – nhớ ơi chợ Tết trong
tác phẩm Thương nhớ mười hai độc đáo của mình, ông kể lại những kỷ niệm
tuổi thơ mùa đông miền Bắc, mùa đông Hà Nội, trong đó có chuyện mua sắm, tranh
dành những bức tranh gà lợn Đông Hồ, Hàng Trống, chuyện chuẩn bị lễ cúng tiễn
ông Táo lúc giáp Tết nguyên đán- một tục lệ có xuất xứ từ một truyền thuyết dân
gian Việt Nam cảm động. Với tục tiễn Táo quân lên thiên đình, Vũ Bằng đã có một
khái quát xã hội mà cho đến hôm nay càng thấy rõ tính thời sự sâu sắc, thấm
thía như sau: “bếp của ông Táo là tượng trưng cho gia đình, cái bếp là đơn vị
nhỏ nhất của xã hội. Cái gia đình ấy, cái đơn vị ấy đồng nhất từ Bắc vào Nam
cho nên không có kẻ nào chia rẽ được Nam với Bắc…”
Cùng
với lễ tiễn Ông Táo, những hoạt động mua sắm, dọn dẹp, trang hoàng chuẩn bị cho
Tết Âm lịch của người Hà Nội đã vô tình công bố với Thiên nhiên bốn mùa sự say
sưa và kính cẩn chờ đón một mùa Xuân mới sắp sang…
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét