“Hủ
nữ” Việt Nam dưới góc nhìn văn hóa học
I/CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
1.1.1.1. Khái niệm về giới
Trong phạm vi của tiểu luận, khái niệm giới được phân biệt
thành “Giới tính”, “Giới” và “Tính dục”. Cả ba khái niệm này đều giao với nhau:
từ “Giới tính” phát triển thành “Giới” và “Tính dục”. Chúng được hiểu cụ thể dựa
theo bài viết của Trung tâm ICS (tổ chức bảo vệ và thúc đẩy quyền của người
LGBT tại Việt Nam) như sau [1]:
(1). Giới tính (Sex) - Gọi đầy đủ là
Giới tính sinh học: Giới tính dùng để nói về mặt cấu tạo sinh học của một con
người là chính. Bao gồm cả bộ phận sinh dục ngoài (dương vật, âm vật…) và bộ phận
hay đặc điểm sinh dục bên trong (nhiễm sắc thể, hoóc môn, buồng trứng, tử
cung…). Từ đây, chúng ta có người có giới tính Nam (Male), giới tính Nữ
(Female) hay người Liên giới tính (Intersex) - người cấu tạo sinh học không điển
hình là nam hay nữ.
(2). Giới (Gender) - Gọi đầy đủ là Giới
tính xã hội: Giới của một người hình thành trong quá trình trưởng thành của
người đó. Về cơ bản Giới cấu thành từ 3 góc nhìn: Giới tính sinh học, Mong đợi
xã hội (như văn hóa, truyền thống…), Bản dạng giới (cảm nhận của mỗi cá nhân về
giới tính của mình). Theo cách tiếp cận về quyền con người, chúng ta nhấn mạnh
khía cạnh Bản dạng giới (Gender Identity) khi xét đến Giới tính xã hội của một
người. Từ đây, chúng ta có người Nam hoặc Nữ- không chuyển giới (Cisgender
man/woman), người Nam hoặc Nữ- chuyển giới (Transgender man/woman) và người
Xuyên giới (có thể gọi chung bằng từ Transgender). Trong Giới sẽ bao gồm Thể hiện
giới hay Vai trò giới (Gender role). Ví dụ: chồng, vợ, uke, seme, butch, femme,
nữ tính, nam tính, unisex, tomboy…
(3). Tính dục (Sexuality) - Hiểu
một cách đơn giản là chuyện Tình dục (Sex) và Tình yêu (Love) của một người.
Tính dục của một người được hình
thành trong quá trình trưởng thành của người đó, nhấn mạnh vào mối quan hệ yêu
đương của họ. Thông thường, một người sẽ xác định được xu hướng tính dục
(sexual orientation) của mình ở giai đoạn dậy thì, khi bắt đầu có những cảm xúc
yêu đương hướng đến một người khác. Từ đây, chúng ta có những khái niệm như dị
tính (Heterosexual), đồng tính (Homosexual), song tính (Bisexual, vô tính
(Asexual), cùng nhiều khái niệm khác nữa để mô tả các khuynh hướng yêu đương của
con người. Sự khác biệt giữa những khái niệm này được thể hiện trong Bảng 1.
1.1.1.2. Nghiên cứu về giới
Trong lịch sử nhân loại từ xưa đến
nay, các tài liệu chính trị, khoa học, lịch sử, nghệ thuật… hầu như đều tập
trung vào nam giới, phụ nữ luôn là đối tượng phụ trợ. Cho nên, những công trình
nghiên cứu cũng xem nam giới là chủ thể chính, phụ nữ là đối tượng bên lề. Từ
khi phong trào nữ quyền lên ngôi, nữ giới bắt đầu nhận được sự quan tâm đặc biệt.
Những nghiên cứu khoa học xem xét vai trò, chức năng, tâm lý, vị trí… của phụ nữ
một cách hệ thống và toàn diện ngày càng gia tăng, cả về số lượng và chất lượng.
Phong trào nữ quyền đã tạo nền tảng để
xây dựng một lý thuyết nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn là Chủ nghĩa nữ
quyền hay Nữ quyền luận (Feminism), không chỉ nghiên cứu phụ nữ, mà còn nghiên
cứu những nhóm thiểu số, những đối tượng bên lề trong xã hội như đồng tính luyến
ái, trẻ em mồ côi, dân tộc thiểu số… với những quan điểm chính là: “(1) Chủ
nghĩa tương đối trong nhận thức luận (epistemological ralativism): Mỗi
nhà nghiên cứu từ vị trí xã hội và những tiền đề văn hóa của mình có thể thấy
và hiểu khác nhau. Quyết định luận của phối cảnh. Mỗi người có phối cảnh để
nghiên cứu và đúng trong phối cảnh đó. Chân lý phụ thuộc vào điểm nhìn của nhà
nghiên cứu. Tri thức, hiểu biết bị quy định bởi chỗ đứng của chủ thể hiểu biết,
không thể có được tri thức khách quan tuyệt đối. (2) Nhân học nữ quyền,
văn hóa học nữ quyền không chỉ là vấn đề của tri thức học thuật, mà còn là cuộc
vận động, đấu tranh cho bình đẳng, cho đạo đức xã hội, đạo đức văn hóa. Đây là
tư tưởng học thuật, phê phán và bênh vực (critical advocacy) cho những đối tượng
bên lề, thiểu số bị áp bức trong xã hội.” [Phan Thị Thu Hiền 2015].
Việc nghiên cứu Hủ nữ từ góc độ
nghiên cứu về giới bắt đầu từ những năm 1990 ở Nhật Bản, chú trọng lý giải
nguyên nhân tại sao phụ nữ lại thích những câu chuyện thiếu nhân vật nữ, chỉ tập
trung vào mối quan hệ lãng mạn, gồm tình yêu và tình dục, giữa các nhân vật
nam. Những giải thích từ tâm lý học gắn kết vấn đề với khía cạnh tình dục, hướng
đến sự khác nhau giữa nam và nữ, xem những tác phẩm BL là một dạng biểu tượng
cho người phụ nữ tìm kiếm “dương vật” đã mất. Ngoài ra, việc đọc những tác phẩm
BL là cách để những phụ nữ đã từng chịu đựng sự lạm dụng tình dục đối phó với
những trải nghiệm kinh khủng trong quá khứ. Bên cạnh đó, một số nhà nghiên cứu
cho rằng BL là sản phẩm được tạo ra từ hội chứng sợ hãi hoặc chống đối người đồng
tình luyến ái ở Nhật Bản, vì những nhân vật nam trong BL hoàn toàn là sản phẩm
tưởng tượng trong thế giới ảo [1].
Từ góc độ văn hóa, nguyên nhân của việc
này được cho là do cấu trúc xã hội truyền thống của Nhật Bản, một xã hội gia
trưởng với tôn ti trật tự nghiêm ngặt và khắc nghiệt, nơi mà nam giới luôn được
đề cao, phụ nữ phải phục tùng. Cho nên, phụ nữ cần một phương tiện để giải
thoát khỏi thực tế xã hội, đến một thế giới nơi phụ nữ là kẻ nắm quyền sinh sát
tuyệt đối với những nhân vật nam mà họ đã sáng tạo ra.
1.1.2.1. Văn hóa đại chúng
“Khái niệm Văn hóa đại chúng (Popular
Culture), theo nhà nghiên cứu Raymond Williams (1921-1988), về cơ bản, có 4
nghĩa, tương ứng với 4 nghĩa của từ “popular”:
(1) Văn hóa đại chúng bao gồm những
hiện tượng, sản phẩm/ dịch vụ văn hóa được nhiều người ưa thích (Popular:
well-liked by many people).
(2) Văn hóa đại chúng là hình thức
văn hóa thấp hơn của đa số quần chúng phân biệt với văn hóa cao hơn của một thiểu
số tinh hoa (Popular: inferior kinds of works).
(3) Văn hóa đại chúng bao gồm những sản
phẩm/ dịch vụ văn hóa người ta chủ ý tạo ra (thường gắn với công nghiệp văn
hóa, sản xuất hàng loạt) nhằm thỏa mãn thị hiếu của số đông (đại trà) (Popular:
work deliberately setting out to win favor with the people).
(4) Văn hóa đại chúng bao gồm những sản
phẩm/ dịch vụ văn hóa mà những nhóm xã hội (nhất là những nhóm thiểu số/ bên
lề) tự tạo nên để đáp ứng cho những nhu cầu đặc thù của riêng họ (vốn không được
văn hóa thống lĩnh thừa nhận và quan tâm) (Popular: actually made by the people
for themselves).
Văn hóa đại chúng là một trong những
tồn tại văn hóa cơ bản, bên cạnh văn hóa tinh hoa (Elite Culture) và văn hóa
Dân gian (Folk Culture). Với tư cách hiện thực văn hóa của đời sống thường nhật
(Daily Life), văn hóa đại chúng chiếm lĩnh đời sống con người, thậm chí, phổ biến
hơn nhiều so với văn hóa tinh hoa và văn hóa dân gian, và có vai trò cũng quan
trọng hơn trong tạo hình cách sống và cách nghĩ của họ. ” [2]
1.1.2.2.
Nghiên cứu về văn hóa đại chúng
Nghiên
cứu văn hóa đại chúng đã hình thành và phát triển ở phương Tây từ những năm
1960, đặc biệt là ở Hoa Kỳ, giới thiệu một loạt các lý thuyết và phương pháp
khoa học để phân tích văn hóa đại chúng trong từng lĩnh vực cụ thể và như một hệ
thống hoàn chỉnh. Đặc biệt, những những công trình nghiên cứu về mối quan hệ giữa
văn hóa giới và văn hóa đại chúng cũng được thực hiện, chú trọng đến phụ nữ và
cộng đồng LGBT.
“Việc
nghiên cứu về hủ nữ gắn liền với văn hóa đại chúng được thực hiện từ rất sớm ở
Nhật Bản, xuất phát từ việc các nhà nghiên cứu không hài lòng với cách giải
thích từ một nguyên nhân duy nhất là tâm lý hoặc văn hóa khiến cho phụ nữ thích
đọc BL, bởi vì hủ nữ không phải là một cộng đồng đồng nhất về mọi phương diện.
Các nhà khoa học bắt đầu tập trung vào các phương thức tiếp nhận của người hâm
mộ. Việc nghiên cứu hủ nữ và BL từ câu hỏi “Tại sao” chuyển thành “Như thế nào”
bằng cách sử dụng các phương pháp nghiên cứu về truyền thông đại chúng.
BL
được xem là một sản phẩm giải trí thú vị. Nghiên cứu người tiêu thụ BL cho thấy
một một hình sử dụng đa dạng, tùy theo mục đích của đối tượng tiếp nhận: (1) Một
số thích đọc BL ở nhà và tận hưởng kích thích tình dục (một sự thỏa mãn nhu cầu
sinh lý), (2) Một số khác dùng BL như phương tiện để giúp ích cho việc giao tiếp
với những người cùng chí hướng (một nhu cầu xã hội)” [3].
1.1.3.1.
Khái niệm và phân loại “Boy’s love”
Khái
niệm “Boy’s love”
Thuật
ngữ “Boy’s love”, được viết tắt là BL, là một thuật ngữ tiếng Anh, được giải
thích theo nghĩa từ nguyên là “tình yêu của các chàng trai”. Thuật ngữ này được
giải thích theo nhiều cách khác nhau trong các nghiên cứu khoa học như:
“Boys’
love (BL - tình yêu của các chàng trai), một thể loại manga (truyện tranh Nhật
Bản) dành cho phụ nữ xoay quanh những câu chuyện lãng mạn của người đồng tính
luyến ái nam.” [4]
“Boys’ love (bōizu rabu), hay BL, là
những biến thể thương mại gần đây của các câu chuyện tập trung vào mối quan hệ
lãng mạn và tình dục giữa nam và nam.” [5]
“Thuật
ngữ “Boys’ Love” trong tiếng Anh, và “’Bōizu Rabu” trong tiếng Nhật, thường
dùng để chỉ một thể loại phong phú các câu chuyện hư cấu thương mại và nghiệp
dư, được thể hiện thông qua manga, anime (phim hoạt hình Nhật Bản), tiểu thuyết,
video games và nhiều hình thức khác. Chúng miêu tả mối quan hệ lãng mạn, thường
có yếu tố tình dục, giữa những người đàn ông với nhau.” [6]
Dựa vào các định nghĩa trên, tiểu luận
xin đưa ra cách hiểu về BL như sau:
“Boy’s love là những sản phẩm giải
trí có nội dung tập trung vào các câu chuyện thể hiện mối quan hệ lãng mạn, bao
gồm tình yêu và tình dục, giữa những người có cùng giới tính nam.”
Trong thực tế, BL dễ bị nhầm lẫn với
“gay entertainment” (những hình thức giải trí của người đồng tính luyến ái
nam). Nhưng BL không phải là gay entertainment, mặc dù hai khái niệm này có một
phần giao nhau, vì một số sản phẩm BL có nhân vật nam chính là người đồng tính
luyến ái. Sự khác biệt giữa hai thể loại này nằm ở chỗ: (1) “gay entertainment”
thể hiện mối quan hệ thực tế của những người đồng tính luyến ái nam, có đối tượng
sáng tạo và tiếp nhận cũng là người đồng tính luyến ái nam. (2) còn BL hoàn
toàn là những câu chuyện lãng mạn tưởng tượng, chỉ một số rất ít đề cập đến đời
sống thực của người đồng tính luyến ái nam, phần lớn được sáng tạo và tiếp nhận
bởi phụ nữ. Sự tương đồng và khác biệt này được tóm tắt trong Bảng 2.
Phân loại “Boy’s
love”
Có
nhiều tiêu chí để phân loại BL. Tuy nhiên sự phân loại không phải là tuyệt đối
cho mọi sản phẩm BL, và chỉ mang tính chất tương đối. Mỗi kiểu phân loại sẽ phù
hợp với một hướng tiếp cận khác nhau khi nghiên cứu hiện tượng này. Tiểu luận
trình bày 4 cách phân loại cơ bản là: (1) Hình thức, (2) Nội dung, (3) Lợi nhuận,
(4) Nguồn gốc xuất xứ.
(1)
Hình thức: truyện tranh, tiểu thuyết, tranh ảnh, cosplay, MV fanmade, BL
CD, âm nhạc, hoạt hình, phim ảnh… Có thể còn nhiều thể loại khác.
(2)
Nội dung: hình thức phân loại này có vô số tiêu chí nhỏ hơn như theo thời
gian (cổ đại, hiện đại, tương lai), độ tuổi (13+, 16+, 18+…), bối cảnh (thực tế,
huyền ảo, giả tưởng…), nhân vật (có thực hoặc được sáng tạo)…
(3)
Lợi nhuận: thương mại và phi thương mại. Thương mại: những sản phẩm được
bán trên thị trường, được sáng tạo bởi những tác giả chuyên nghiệp. Phi thương
mại: những sản phẩm được chia sẻ miễn phí trên mạng, được sáng tạo bởi người
hâm mộ nghiệp dư. Những sản phẩm phi thương mại thường đen tối và bất chấp những
chuẩn mực đạo đức, pháp luật, luân lý xã hội hơn nhiều so với sản phẩm thương mại.
(4)
Nguồn gốc xuất xứ: Nhật Bản (Shōnen-ai, Yaoi và Bōizu Rabu), Trung Quốc
(Danmei hoặc Đam mỹ), phương Tây (Slash), Hàn Quốc (Bromance, Yaoi), Việt Nam
(Tình trai, Tình yêu nam nam)… và nhiều dòng BL ở những quốc gia khác nhau, được
gọi bằng những thuật ngữ khác nhau từ ngôn ngữ của quốc gia đó.
Bởi
vì BL thể hiện tình yêu lãng mạn giữa các chàng trai với nhau nên không có nam
chính và nữ chính. Vì vậy hai (hoặc vài) nhân vật nam chính được gọi là “công(攻)” và thụ (受)” trong danmei, hoặc “seme” (giver)
và “uke” (receiver) trong shōnen-ai, yaoi và bōizu rabu. Trong đó, công
hay seme thường là người chủ động dẫn dắt mối quan hệ tình cảm, còn thụ hay uke
thường là người thụ động hơn, bị theo đuổi (Bảng 3). Bên cạnh đó, trong BL cũng
có những nhân vật đối với người này thì là seme hay công, còn đối với người
khác thì là uke hay thụ, họ được gọi là “seke” (reversible) hoặc “hỗ công”
trong danmei. Những BL ở các quốc gia khác như Thái Lan, Việt Nam, Hàn Quốc,
Philippines… vẫn sử dụng các thuật ngữ được dùng để chỉ những nam nhân vật chính
như trong danmei, shōnen-ai, yaoi và bōizu rabu hoặc slash, gay entertaiment.
1.1.3.2.
Khái niệm và phân loại “Hủ nữ”
Khái
niệm “Hủ nữ”
Thuật
ngữ “Hủ nữ”, gọi đầy đủ là “Hủ nữ tử”, là một từ có nguồn gốc từ tiếng Trung là
“funüzǐ” (腐女子). Từ “funüzǐ” lại có nguồn gốc từ tiếng
Nhật là “fujoshi” (ふじょし). Giải thích theo nghĩa từ nguyên thì
“hủ - 腐”, tiếng Trung có nghĩa là “cũ kỹ, cổ
lỗ sỹ hoặc thối nát, hủ bại, vô dụng”, còn từ “hủ - fu” trong tiếng Nhật nghĩa
là “vô phương cứu chữa, hết cách, bó tay”. Từ “fujoshi “ trong tiếng Nhật phát
âm giống từ “Fujyoshi”, được viết bằng chữ Kanji là Phụ nữ tử (妇女子 - nghĩa là phụ nữ). Như vậy “hủ nữ” có
thể hiểu là “cô gái hủ bại, vô phương cứu chữa”. Đây là một từ mang nghĩa
hài hước và trào lộng mà những người phụ nữ yêu thích BL dùng để tự gọi bản
thân mình. Từ này được dịch sang tiếng Anh là “rotten girl” với từ “rotten”
mang nghĩa “đồi bại, sa đọa, suy sụp về đạo đức”.
Đối
tượng độc giả của BL không chỉ là phụ nữ, cho nên cùng với sự phát triển ngày
càng mạnh mẽ của BL, đã xuất hiện nhiều thuật ngữ khác để gọi những người tiêu
thụ dòng sản phẩm này. Tiếng Nhật, đối với nam giới có từ “fudanshi” (ふだんし), được viết bằng Kanji là 腐男子. Trong tiếng Anh có từ “rotten boy” để
chỉ nam giới. Tiếng Trung có từ “Danmeilang” (Đam mỹ lang - 耽美狼), trong đó từ “狼” nghĩa là “sói” với nghĩa bóng
thường được dùng để chỉ những kẻ dâm đãng háo sắc tấn công tình dục đối với phụ
nữ. Những thuật ngữ này đều được cấu tạo với ý nghĩa tự trào lộng như cách gọi đối
với phụ nữ.
“Từ
“fujoshi” xuất hiện lần đầu tiên trên các phương tiện thông tin đại chúng trong
một bài viết về người hâm mộ nữ giới trong số đặc biệt của tạp chí Aera, xuất bản
bởi Asahi Shimbun xuất bản và xuất hiện trên 20 tháng 6 năm 2005 (Sugiura
2006b). Các tác giả của số đặc biệt cho rằng hầu hết những hứng thú của fujoshi
giống như một dạng “otaku” nữ giới (Sugiura 2006b). Trong cùng năm đó, sự thành
công của Train Man (Densha Otoko) đã làm dấy lên một làn sóng quan tâm truyền
thông trong otaku. [1]
Đến
năm 2006, các phương tiện truyền thông lại quay trở lại quan tâm đến fujoshi.
Những người phụ nữ thể hiện sự yêu thích đặc biệt đối với các câu chuyện lãng mạn
nam-nam bắt đầu được mô tả trong phương tiện truyền thông tập trung vào các ấn
phẩm xuất bản phổ thông. Năm 2006, tạp chí Eureka (Seidosha) xuất bản hai số đặc
biệt, Fujoshi Manga Compendium (June) và BL Studies (December), về những tác phẩm
boy’s love/shōnen-ai và người hâm mộ thể loại này là fujoshi.
Ở Nhật
Bản ngày nay, thuật ngữ fujoshi chủ yếu được hiểu là những người phụ nữ hâm mộ
hoặc sáng tạo các tác phẩm tập trung vào chuyện tình cảm lãng mạn nam-nam, và từ
này là kiến thức phổ thông, đặc biệt với những người trẻ và những người có một
số mối liên hệ với otaku. Hiện nay, từ này cũng được sử dụng bên ngoài khuôn khổ
tiếng lóng của mạng internet”. [2]
Trong thuật ngữ “Hủ nữ” được hiểu như sau:
Hủ nữ
là những người phụ nữ sáng tạo hoặc hâm mộ những sản phẩm giải trí có nội dung
tập trung vào các câu chuyện thể hiện mối quan hệ lãng mạn, bao gồm tình yêu và
tình dục, giữa những người có cùng giới tính nam.”
Phân
loại “Hủ nữ”
Hủ nữ
có đặc điểm chung là những người sáng tạo hoặc hâm mộ BL, tuy nhiên cộng đồng
này không phải là đồng nhất. Cho nên, hủ nữ cũng sẽ được phân loại dựa theo nhiều
tiêu chí. Trong tiểu luận này, hủ nữ được phân loại theo các tiêu chí: (1) Sở
thích, (2) Độ tuổi, (3) Hành vi, (4) Quốc gia. Tuy nhiên, cách phân loại này
không phải là tuyệt đối, và cũng chưa được thống nhất hoàn toàn.
(1)
Sở thích: cách phân loại này dựa theo việc hủ nữ hâm mộ, chịu ảnh hưởng
chính hoặc tiêu thụ chủ yếu BL của quốc gia nào, ví dụ như:
– Hủ
nữ fangirl: là những hủ nữ thường tiêu thụ các sản phẩm giải trí của Hàn Quốc,
phương Tây… có niềm đam mê với thần tượng, nhóm nhạc hay diễn viên phim ảnh,
nhân vật tiểu thuyết nào đó, có sở thích ghép đôi những thần tượng này với nhau
– Hủ
nữ danmei: là những hủ nữ yêu thích BL từ Trung Quốc, đam mê đọc tiểu thuyết,
xem phim, tranh ảnh, nghe nhạc… danmei.
– Hủ
nữ fujoshi: là những hủ nữ chịu ảnh hưởng mạnh của BL Nhật Bản, yêu thích xem
manga, anime, video games…
(2)
Độ tuổi: cách phân loại này chủ yếu trong giới hủ nữ Nhật Bản, với những
thuật ngữ cụ thể mang những đặc trưng văn hóa của quốc gia này:
–
Fujoshi (ふじょし, 腐女子): là những hủ nữ độ tuổi 20 hoặc nhỏ
hơn.
–
Kifujin (きふじん, 貴 腐 人, hoặc 既腐人): là những hủ nữ đã kết hôn, hoặc
khoảng trên dưới 30 tuổi, nghĩ là “noble lady” hay “phụ nữ cao quý”.
–
Ochoufujin ( 汚 超 腐 人): là những hủ nữ từ 40 tuổi trở lên.
(3)
Hành vi: Theo cách phân loại này ta “hủ nữ lý trí” và “ngụy hủ nữ”, dựa
theo cách ứng xử của hủ nữ đối với xã hội xung quanh.
– Hủ
nữ lý trí: không cực đoan, phát cuồng mọi lúc mọi nơi và làm phiền người xung
quanh với sở thích BL của mình.
– Ngụy
hủ nữ: thích thể hiện sở thích của bản thân mọi lúc mọi nơi, gây khó chịu và
phiền phức cho người khác.
(4)
Quốc gia: Hủ nữ sinh sống, học tập và làm việc ở một quốc gia cụ thể, cách
phân loại này là dựa theo không gian lãnh thổ, gắn với không gian văn hóa xã hội,
ví dụ như: Hủ nữ Nhật Bản, Hủ nữ Trung Quốc, Hủ nữ Việt Nam…
Không
gian văn hóa Việt Nam đa dạng và phức tạp với nhiều sắc thái đối lập nhau như
nông thôn - thành thị, rừng núi - đồng bằng, bắc - nam… Cho nên, sự phân bố của
đối tượng nghiên cứu cũng có sự khác biệt theo từng địa bàn cụ thể.
Vùng
văn hóa liên quan đến địa hình rừng núi ở Việt Nam bao gồm Tây Bắc, Việt Bắc và
Tây Nguyên, những vùng còn lại gồm đồng bằng Bắc Bộ, Trung Bộ và Nam Bộ. Những
vùng đồng bằng, với điều kiện tự nhiên được ưu đãi, giao thông thuận lợi, kinh
tế phát triển, thuận lợi trong việc giao lưu hợp tác với bên ngoài, những làn
sóng văn hóa quốc tế cũng dễ dàng ảnh hưởng đến nơi này hơn so với vùng rừng
núi. Cho nên, hủ nữ cùng với hiện tượng Boy’s love cũng sẽ xuất hiện ở những
nơi này sớm hơn.
Sự
phân bố của hủ nữ giữa nông thôn và thành thị cũng thể hiện khá rõ ràng. Những
vùng nông thôn với không gian văn hóa cộng đồng làng xã chi phối mạnh hành động
và sở thích của mỗi cá nhân, với nhưng quan điểm còn khá truyền thống, thì những
vấn đề nhạy cảm như BL sẽ khó được tiếp thu và chấp nhận. Vùng nông thôn cũng
thiếu những phương tiện truyền thông đại chúng, công nghệ thông tin, đặc biệt
là mạng internet. Cho nên, hủ nữ và những hoạt động của họ ở nông thôn sẽ khá
hiếm. Với khu vực thành thị, đặc biệt là những thành phố lớn như Hà Nội, Hồ Chí
Minh, Đà Nẵng, Hải Phòng, Cần Thơ… có những điều kiện thuận loại về cơ sở vật
chất cũng như sự cởi mở phóng khoán về tư tưởng tinh thần, cho nên, hủ nữ thường
tập trung đông, những hoạt động cũng thường xuyên và phổ biến.
Nhìn
từ góc độ văn hóa vùng miền theo chiều dài đất nước từ Bắc xuống Nam, thì sự
phóng khoáng, tự do và cởi mơ trong tư tưởng của người miền Nam hơn, so với người
miền Bắc, về vấn đề liên quan đến cộng đồng LGBT, cũng tạo thuận lợi cho các hoạt
động của hủ nữ ở miền Nam, như xuất bản tạp chí BL đầu tiên của Việt Nam ở thành
phố Hồ Chí Minh là Yaoi Land Magazine (viết tắt là Yalmag). Miền Bắc và Trung,
so với miền Nam, chịu ảnh hưởng Nho giáo mạnh hơn, với những quan điểm và tư tưởng
bảo thủ, truyền thống, mang nặng tính chất gia trưởng nam quyền, cho nên nội
dung của BL liên quan đến đồng tính luyến ái, tình dục của phụ nữ sẽ khó được
chấp nhận.
Vì hủ
nữ, gắn liền với hiện tượng văn hóa đại chúng không thuộc dòng chính thống, đòi
hỏi phải có những không gian đặc biệt để ẩn mình và che giấu. Cho nên, hoạt động
của hủ nữ trong không gian mạng internet và ngoài đời thực cũng có nhiều khác
biệt. Hủ nữ tập trung hoạt động chủ yếu trên mạng, tự do thể hiện sở thích của
bản thân ở những trang cá nhân, hoặc nhóm kín, câu lạc bộ dành riêng cho mình.
Còn ngoài thế giới thật, hủ nữ sẽ ít khi thể hiện sở thích, những hoạt động
cũng không công khai, cho nên người ngoài sẽ khó nhận ra, trừ khi hủ nữ chủ động
thừa nhận, hoặc gặp thành phần quá khích là “ngụy hủ nữ”.
Đối
với tiểu luận này, hủ nữ vừa là đối tượng nghiên cứu, vừa là một phần của chủ
thể nghiên cứu. Khi đi sâu vào phân tích hủ nữ, ta thấy cộng đồng này không phải
là đồng nhất, thậm chí rất khác biệt và đa dạng về tuổi tác, sở thích, tính
cách, xuất thân… Tuy nhiên, phần lớn họ cũng có điểm chung là những phụ nữ trẻ
dưới 40 tuổi, có khả năng tiếp cận internet dễ dàng.
Hiện
nay, chưa có thống kê chính thức về số lượng hủ nữ Việt Nam, nhưng qua những
trang fanpage liên quan đến BL và hủ nữ như: Phim Đam mỹ có 76.291 người thích,
Đam mỹ - Danmei 56.522 người thích, Hội những người tò mò về Đam mỹ và Yaoi có
41.803 người thích, Đờ mờ Confession có 39.222 người thích… Và những wordpress
cá nhân hoặc nhóm như: Kho tàng Đam mỹ có 16.082 người theo dõi, Hạ Nguyệt Lai
Khứ có 13.303 người theo dõi, Hà Ảnh Cư có 5.848 người theo dõi… Có thể thấy số
lượng hủ nữ Việt Nam không phải nhỏ.
Về độ
tuổi, những hủ nữ càng lớn tuổi thì càng có ít hoạt động, cũng lý trí và âm thầm
hơn trong sở thích của mình. Những hủ nữ đã đi làm, kết hôn sẽ có ít thời gian
dành cho BL hơn những hủ nữ trẻ vẫn còn ngồi trên ghế nhà trường. Những hủ nữ
càng trẻ càng dễ dàng nhận ra ngoài đời thật, vì nhóm “ngụy hủ nữ” thường ở
trong tầm tuổi teen. Những hủ nữ thuộc thế hệ 8x chịu ảnh hưởng mạnh của dòng
BL Nhật Bản, trong khi những thế hệ 9x và 10x chịu ảnh hưởng nhiều hơn của BL
Trung Quốc, càng trẻ tuổi thì chịu ảnh hưởng của BL Trung Quốc càng mạnh.
Về sở
thích, hủ nữ Việt Nam thường tiêu thụ sản phẩm BL của nhiều quốc gia. Tùy vào sở
thích có thể phân chia họ thành hủ nữ fangirl, hủ nữ danmei hay hủ nữ fujoshi.
Mục đích đến với BL của hủ nữ cũng dẫn đến sự khác biệt trong cộng đồng này, có
hủ nữ sẽ dùng BL như công cụ giải tỏa ức chế tâm sinh lý, cũng có người dùng BL
như cách thức để liên hệ với bạn bè cùng chung sở thích, thậm chí dùng BL như
phương tiện để trở nên nổi bật.
Về
tính cách, tùy vào tính cách của mỗi người, cũng như tuổi tác và kinh nghiệm,
mà sẽ có những ứng xử khác nhau khi gặp phản những chỉ trích, phản đối của người
khác đối với niêm đam mê BL của họ, cũng như ứng xử trong nội bộ cộng đồng hủ nữ
khi xảy ra mâu thuẫn do khác biệt quan điểm, sở thích. Tính cách, cũng chi phối
những hoạt động của hủ nữ trong việc tổ chức cuộc sống cá nhân.
Về
xuất thân, liên quan đến điều kiện kinh tế, điều này thể hiện qua việc hủ nữ có
thể chi bao nhiêu tiền cho sở thích BL của mình. Yếu tố gia đình, có thể liên
quan đến văn hóa vùng miền Bắc hay Nam, cũng ảnh hưởng đến tính cách, quan điểm
của hủ nữ. Thông thường, hủ nữ sống trong gia đình có tư tưởng cởi mở sẽ dễ
dàng bọc lộ sở thích của bản thân hơn so với những gia đình truyền thống.
Hiện
tượng Boy’s love ảnh hưởng đến Việt Nam từ những năm 1990 đến hiện nay chỉ khoảng
20 năm. Khoảng thời gian này so với chiều dài lịch sử văn hóa Việt Nam không là
bao nhiêu. Tuy nhiên, thời gian là mang tính tương đối. Trong điều kiện hội nhập
quốc tế, giao lưu văn hóa và toàn cầu hóa mạnh mẽ ngày nay, đã dẫn đến sự thay
đổi cuộc sống của con người vô cùng nhanh chóng, không phải hàng năm hàng
tháng, mà chuyển thành hàng ngày hàng giờ. Cho nên, một hiện tượng văn hóa đại
chúng có tuổi đời 20 năm, không thể gọi là ngắn.
Hủ nữ
cũng đã xuất hiện ở Việt Nam khoảng 20 năm, thời gian đầu thường được gọi chung
là “fangirl”, từ này được dùng để chỉ những cô gái có niềm đam mê cuồng nhiệt với
một thứ nào đó, hoặc dùng từ “fujoshi” trong tiếng Nhật. Từ “hủ nữ” chỉ bắt đầu
phổ biến từ khi danmei đến Việt Nam và được báo chí nhắc đến. Có thể chia thời
gian xuất hiện của hủ nữ Việt Nam thành 2 giai đoạn, theo sự phát triển của các
dòng BL nước ngoài ở Việt Nam thể hiện trong Biểu đồ 1:
–
Giai đoạn 1 (từ 2008 trở về trước): giai đoạn này chủ yếu là hủ nữ fangirl và hủ
nữ fujoshi. Hủ nữ fujoshi là những người chịu ảnh hưởng của manga, anime, video
games, tiểu thuyết và nhiều hình thức khác của BL Nhật Bản. Hủ nữ fangirl chịu ảnh
hưởng mạnh của các ban nhạc nam Hàn Quốc, sau đó là phim ảnh Hàn Quốc, một số
chịu ảnh hưởng của tiểu thuyết và phim ảnh phương Tây. Giai đoạn này hủ nữ thường
hoạt động trên các diễn đàn truyện tranh và trang web văn học mạng.
–
Giai đoạn 2 (từ năm 2008 đến nay): cùng với 2 dạng hủ nữ fangirl và hủ nữ
fujoshi, giai đoạn này xuất hiện thêm hủ nữ danmei chịu ảnh hưởng của manhua
(truyện tranh Trung Quốc), âm nhạc và tiểu thuyết danmei, gần đây có thêm phim ảnh.
Hủ nữ cũng bắt đầu tiếp thu phim ảnh BL của Thái Lan. Giai đoạn này hủ nữ thường
hoạt động ở các trang blog cá nhân và fanpage mạng xã hội.
Sự
phân biệt hủ nữ fangirl, hủ nữ danmei và hủ nữ fujoshi là không tuyệt đối, bởi
vì hủ nữ thường tiếp nhận nhiều dòng BL cùng một lúc, vấn đề là họ thích nhất
và chịu ảnh hưởng nhiều nhất của dòng BL nào. Điều này thường được quyết định bởi
việc họ tiếp xúc lần đầu tiên với dòng BL của nước nào.
Theo
khảo sát, thông thường những thế hệ 8x và đầu 9x lần đầu tiên tiếp xúc với BL của
Nhật Bản qua manga, với BL Hàn quốc qua fanfic (tiểu thuyết do người hâm mộ viết
về thần tượng của mình) của các ban nhạc nam, trong khi phần lớn thế hệ 9x và
10x lần đầu tiên tiếp xúc với BL qua tiểu thuyết danmei Trung Quốc. Một số ít hủ
nữ 8x biết đến BL sau khi đã tiếp xúc với phim ảnh và tiểu thuyết về cộng đồng
LGBT của Việt Nam, hoặc phương Tây.
Biểu
đồ 1. thể hiện mức độ ảnh hưởng mạnh hay yếu của các dòng BL nước ngoài ở Việt
Nam theo thời gian, trong tương quan so sánh giữa 3 thể loại BL đến từ Nhật Bản,
Hàn Quốc và Trung Quốc, chứ không thể hiện sự phát triển của BL ở Việt Nam theo
thời gian. Trong đó, BL của Nhật Bản và Trung Quốc thường là ảnh hưởng trực tiếp,
BL của Hàn Quốc thường là ảnh hưởng gián tiếp. Ảnh hưởng trực tiếp nghĩa là hủ
nữ Việt Nam tiếp nhận trực tiếp BL do tác giả nước ngoài sáng tác, ảnh hưởng
gián tiếp là hủ nữ Việt Nam biết đến BL nước ngoài thông qua sáng tác của hủ nữ
Việt Nam, ví dụ như fanfic về các thần tượng âm nhạc Hàn Quốc.
Việc
nghiên cứu BL và hủ nữ từ nhiều góc độ khác nhau đã dẫn đến việc những khái niệm
này chưa được thống nhất, nhưng đã được ra được những đặc điểm chung nhất của
chúng. BL là những tác phẩm có nội dung thể hiện mối quan hệ lãng mạn nam nam,
có yếu tố tình dục. Hủ nữ là những cô gái sáng tạo và tiếp nhận BL. Việc nghiên
cứu hủ nữ bằng cách sử dụng những phương pháp và hệ thống lý thuyết của nghiên
cứu về giới, nghiên cứu về văn hóa đại chúng đã làm rõ rất nhiều khía cạnh của
vấn đề.
Trong
hệ tọa độ văn hóa Việt Nam, hủ nữ thường tập trung ở vùng đồng bằng, những
thành phố lớn, dễ được chấp nhận hơn ở miền Nam hơn miền Bắc và Trung, hoạt động
chủ yếu và mạnh mẽ ở không gian mạng internet hơn ngoài đời thực. Hủ nữ Việt
Nam là một cộng đồng đa dạng trong thống nhất, đa dạng về tính cách, sở thích,
tuổi tác, xuất thân nhưng thống nhất về niềm đam mê đối với BL. Sự xuất hiện của
hủ nữ fujoshi, hủ nữ fangirl và hủ nữ danmei cho theo tuyến trình thời gian thể
hiện sự ngày càng đa dạng về các dòng BL ở Việt Nam, cũng như sự đa dạng trong
cộng đồng hủ nữ Việt Nam.
II/“HỦ NỮ” NHÌN TỪ VĂN HÓA NHẬN THỨC
Hủ nữ
đến với BL bằng nhiều con đường khác nhau, có người ủng hộ LGBT mà đến với BL,
có người do bạn bè giới thiệu đọc BL, có người thích thần tượng mà đọc fanfic
BL… Nhưng dù thế nào, nhìn chung BL đối với hủ nữ là một hình thức giải trí khiến
họ hứng thú hơn những hình thức khác, hoặc một phần nhỏ cho là hứng thú tương
đương. Họ có thể sử dụng BL để thỏa mãn nhu cầu tâm sinh lý, hoặc nhu cầu xã hội
kết nối bạn bè… Nhưng vì BL liên quan đến vấn đề nhạy cảm như đồng tính luyến
ái, tình dục… phần lớn hủ nữ đều không thể hiện sở thích này với người khác, đặc
biệt là người thân trong gia đình.
Hủ nữ
thường cất giữ BL ở những nơi kín đáo, máy tính chứa BL thường cài mật khẩu,
ngăn tủ chứa BL thường có khóa. Tuy nhiên, hủ nữ làm vậy không có nghĩa họ xem
sở thích của mình là quái dị khác người, không hợp với thuần phong mỹ tục, chuẩn
mực đạo đức của xã hội Việt Nam. Hủ nữ làm vậy chỉ đơn giản không muốn gặp phiền
phức. Bởi vì, nếu bị người nhà phát hiện, hủ nữ sẽ phải giải thích dài dòng về
đam mê của mình, có thể gợi lên một cuộc thảo luận không cần thiết về những vấn
đề nhạy cảm trong gia đình.
Tuy
nhiên, hầu hết hủ nữ tham gia phỏng vấn cho tiểu luận đều trả lời rằng, gia
đình họ khá cởi mở và khoan dung đối với cộng đồng LGBT, nếu bị người thân phát
hiện về niềm đam mê BL, có thể họ sẽ bị mắng vài câu, nhưng sẽ không xảy ra
tranh luận gay gắt hoặc gặp phản đối dữ dội. Những hủ nữ đang đi học cho biết,
chỉ cần kết quả học tập vẫn tốt, gia đình sẽ không can thiệp sở thích cá nhân của
họ. Những hủ nữ đã tốt nghiệp và đi làm thì càng tự do hơn, gia đình hầu như
không quản lý niềm đam mê của họ, cuộc sống riêng tư họ tự quyết định. Tất cả đều
cho rằng, có gặp gia đình phản đối, họ vẫn âm thầm tiếp tục sở thích BL của
mình.
Đôi
khi, hủ nữ tự gọi mình là những kẻ có tâm hồn biến thái, bệnh hoạn, đen tối…so
với những cô gái không đọc BL. Nhưng đây chỉ là một cách nói hài hước và tự
trào phúng về bản thân, không có nghĩa hủ nữ thật sự nghĩ mình là kẻ tâm lý lệch
lạc cần chữa trị. Tuy nhiên, hủ nữ vẫn nhận thấy sự khác biệt về sở thích của
mình, từ đây sẽ hình thành nhận thức về căn tính chung của cộng đồng “hủ nữ”
khác với cộng đồng game thủ, cộng đồng sắc nữ… Căn tính chung mà mọi hủ nữ đều
thừa nhận là niềm đam mê BL. Hủ nữ sẽ dễ dàng tiếp xúc với những người có chung
sở thích để chia sẻ tài nguyên, thỏa mãn nhu cầu xã hội là kết nối bạn bè. Hủ nữ
thành lập những hội nhóm trên mạng xã hội, sau đó tổ chức những buổi họp mặt
ngoài đời thực.
Cộng
đồng hủ nữ không phải là những kẻ thụ động, vô dụng thích ngồi nhà, chỉ biết
sáng tác và thưởng thức BL… Bởi vì căn tính chung của cộng đồng “hủ nữ” chỉ là
một sở thích khiến họ đam mê hơn những sở thích khác, nhưng một người thì có
nhiều sở thích, và có nhiều lĩnh vực phải quan tâm. Cho nên, một hủ nữ nhận thức
được căn tính hủ nữ của mình, không có nghĩa sẽ chối bỏ những căn tính khác
đang song song tồn tại và tự cô lập mình, ví dụ như một cô gái là hủ nữ, đồng
thời cũng là học sinh, thích du lịch, thích nuôi mèo, hoạt động bảo vệ môi trường…
Như
đã trình bày, hủ nữ có nhận thức về một căn tính chung của cộng đồng “hủ nữ”,
nhưng cộng đồng này cũng không đồng nhất, vì có người thích dòng BL của Trung,
Nhật, cũng có người thích BL của Hàn, Mỹ, Thái… Cho nên, sự phân chia trong cộng
đồng hủ nữ vẫn diễn ra. Tuy nhiên, sự phân chia theo sở thích là không đáng kể,
vì không dẫn đến tranh cãi. Hủ nữ tôn trọng sở thích cá nhân của nhau, nếu cách
hành xử của đối phương vẫn lý trí, không làm phiền người khác. Nhận thức về sự
khác biệt đáng nói nhất là về “hủ nữ lý trí” và “ngụy hủ nữ”. Hủ nữ lý trí đặc
biệt phê phán những hành vi gây rắc rối đến người khác khi vịn vào cái cớ là sở
thích cá nhân, cho nên, dù cùng căn tính, hủ nữ lý trí vẫn tẩy chay ngụy hủ nữ.
Năm
2012, Trung tâm ICS đã tổ chức một buổi trao đổi nhỏ với chủ đề “Đam mỹ - hủ nữ
và những góc nhìn từ LGBT”. Qua buổi thảo luận, có thể thấy được một số suy
nghĩ của cộng đồng này về hủ nữ. Thứ nhất, phần lớn hủ nữ Việt Nam ủng hộ phong
trào đấu tranh vì quyền lợi của những người LGBT. Nếu hủ nữ không ủng hộ thì phần
lớn cũng không phản đối, vì họ xem sở thích của mình và đời thực không liên
quan nhau. Thứ hai, một số hủ nữ Việt Nam chưa từng tiếp xúc với người LGBT
nhưng họ vẫn có thể viết và đọc BL một cách tự nhiên, bởi vì thế giới tưởng tượng
của hủ nữ và cuộc sống thực của LGBT có sự khác biệt và chênh lệch tương đối lớn,
thế giới tưởng tượng luôn hồng phấn và lãng mạn hơn hiện thực, hủ nữ dựa vào những
kinh nghiệm tình cảm thực tế của bản thân để trải nghiệm nội dung của những tác
phẩm BL. Thứ ba, một số LGBT khi tiếp xúc với hủ nữ cảm thấy những cô gái này
quá nhiệt tình, đôi khi quan tâm và tò mò thái quá đối với cuộc sống riêng tư của
LGBT. Mặc dù, họ rất vui mừng và cảm ơn đối với những sự ủng hộ, nhưng họ cũng
sẽ khó chịu và phản cảm. Bởi vì, xã hội Việt Nam hiện nay đã có cái nhìn khá cởi
mở đối với LGBT, nhưng vẫn có nhiều người kỳ thị và phân biệt đối xử. Đối với
những LGBT chưa muốn “come out” với bên ngoài, thì việc những hủ nữ bám lấy họ
mọi lúc mọi nơi, xâm phạm quyền nhân thân như chụp ảnh của họ đưa lên những
trang về LGBT mà chưa xin phép, hoặc cho người khác biết họ là LGBT… sẽ gây phiền
phức cho cuộc sống của họ rất nhiều.
2.2.2.1.
Báo chí
Năm
2011, “bài báo Hủ nữ, những cô nàng yêu gay (đẹp) được đăng trên 2!Magazine (một
bài báo dành cho học sinh sinh viên) đã lên án hủ nữ nói riêng và fangirl nói
chung là những kẻ “bất bình thường” về tâm lý. Sự việc này đã gây ra cuộc chiến
rầm rộ giữa các cộng tác viên trẻ của tờ báo và giới fangirl/fujoshi/hủ nữ. Có
thể nói, chính ánh nhìn kì thị của những người xung quanh, sự gây chiến của những
người viết báo vì nhuận bút đã góp phần kích động tâm lý phản kháng và hiếu thắng
trong giới fangirl/fujoshi/hủ nữ.” [Bùi Ngọc Hồng Thắm 2012]. Bài báo nhận được
sự chú ý khá lớn từ phía hủ nữ vì hai nguyên nhân: (1) Đây là bài báo đầu tiên
nói đến hủ nữ, (2) Bài báo nói đến hủ nữ một cách phiến diện gây phản cảm.
Sau
đó, những bài báo khác nói về yaoi manga và danmei, cũng nhắc đến cộng đồng hủ
nữ với quan điểm tương tự như 2!Magazine là Việt báo với Hentai, Ecchi, Yaoi…
đang “nuốt chửng” những cậu bé (2004), Đọc báo với Tiểu thuyết đam mỹ - Cơn lốc
đen đe dọa giới trẻ (2014), An ninh thủ đô với Cảnh giác với chuyện tình yêu đồng
giới (2014), Petro Times với Góc khuất đồi trụy của tiểu thuyết đam mỹ (2014),
Pháp luật với Hết hồn “hủ nữ lên cơn” (2014), Nhân dân với Đừng mang danh nghệ
thuật để truyền bá trụy lạc (2015)… Quan điểm chung của các bài báo này đã thể
hiện ngay từ tựa đề. Tất cả đều cho rằng BL là một thể loại không phù hợp thuần
phong mỹ tục và văn hóa truyền thống của Việt Nam, cần phải loại bỏ, còn hủ nữ
là những cô gái sa đọa vào đam mê kỳ quái, tâm lý lệch lạc nguy hiểm, thậm chí
cần phải chữa trị tâm thần.
Tuy
nhiên, những bài báo nhắc đến hủ nữ và sở thích ghép đôi các ngôi sao nam lại
có cái nhìn khá phóng khoáng, cởi mở và hài hước, cho thấy một góc nhìn khác từ
phía giới trẻ thông qua báo chí về hủ nữ, ví dụ như Yan với Giải mã “Hủ nữ”- Họ
là ai? (2014), Phunutoday với Hoài Lâm - Sơn Tùng M-TP đẹp đôi “chụp ảnh cưới”
(2014), Giao thông với Sơn Tùng M-TP và Isaac - cặp đôi mỹ nam mới của showbiz
(2015), Kenh14 với Tạm quên Nhi Thắng đi, cặp đôi Thắng Thịnh mới khiến hội hủ
nữ phát cuồng! (2016)…
Có
thể thấy trước năm 2008, có rất ít bài báo về vấn đề này, nếu có cũng chỉ nhắc
đến yaoi. Từ năm 2011 về sau, các bài báo có nhắc đến yaoi, nhưng chủ yếu vẫn
nói đến danmei. Đặc biệt năm 2014, hàng loạt bài báo nói về vấn đề này đã xuất
hiện, làm cho hủ nữ và BL trở thành một chủ đề nóng trên báo mạng, việc này xuất
phát từ bốn nguyên nhân: (1) Năm 2014, lần đầu tiên giới giải trí Việt Nam xuất
hiện cặp đôi nam nam bị hủ nữ gán ghép thu hút sự chú ý và ủng hộ mạnh mẽ là
Hoài Lâm và Sơn Tùng M-TP;
(2) Năm 2014, số tiểu thuyết danmei được xuất bản đạt đến đỉnh cao nhất là 38 tựa sách; (3) Cộng đồng hủ nữ đã phát triển về số lượng một thời gian dài đủ gây được sự chú ý của xã hội đối với sự tồn tại của họ, (4) Xã hội Việt Nam vẫn cho rằng truyện tranh là của trẻ con nên sự tồn tại của manga BL không nhiều người biết, nhưng khi tiểu thuyết danmei xuất hiện, BL đã không còn là chuyện của trẻ con nữa.
(2) Năm 2014, số tiểu thuyết danmei được xuất bản đạt đến đỉnh cao nhất là 38 tựa sách; (3) Cộng đồng hủ nữ đã phát triển về số lượng một thời gian dài đủ gây được sự chú ý của xã hội đối với sự tồn tại của họ, (4) Xã hội Việt Nam vẫn cho rằng truyện tranh là của trẻ con nên sự tồn tại của manga BL không nhiều người biết, nhưng khi tiểu thuyết danmei xuất hiện, BL đã không còn là chuyện của trẻ con nữa.
Từ
những bài báo trên, có thể thấy sự đa dạng trong nhận thức của truyền thông về
hủ nữ và BL. Thông thường, các bài báo chính thống, đối tượng đọc giả đa dạng,
có cái nhìn khá gay gắt và kịch liệt phản đối BL và hủ nữ, vì không phù hợp với
những chuẩn mực đạo đức xã hội và giá trị văn hóa truyền thống của Việt Nam. Những
báo dành cho giới trẻ từ năm 2014, có cái nhìn cởi mở và nhẹ nhàng hơn, hoặc vô
thưởng vô phạt, nói về BL và hủ nữ như một hiện tượng bình thường trong giới trẻ.
Tuy nhiên, nhận thức của báo chí Việt Nam về hủ nữ nói chung, phần lớn dựa vào
những đặc trưng của hủ nữ danmei được phân tích trên báo chí, hủ nữ fangirl và
hủ nữ fujoshi ít được biết đến.
2.2.2.2.
Giới giải trí
Đầu
năm 2014, một bài báo của Yan mang tên Nghe “trai đẹp” V-pop bênh vực các cô
nàng “hủ nữ”. Bài báo đã phỏng vấn 5 gương mặt nam ca sĩ và diễn viên trẻ trong
giới giải trí Việt Nam là Thanh Duy, Sơn Tùng M-TP, Hồ Vĩnh Khoa, Đào Bá Lộc và
Trúc Nhân. Tất cả đều có thái độ khá cởi mở và thoải mái với hủ nữ, thậm chí
còn vui mừng khi có nhiều hủ nữ là người hâm mộ và quan tâm đến họ. Các ca sĩ
và diễn viên này cũng ủng hộ đối với cộng đồng LGBT.
Trong
những người được phỏng vấn, Hồ Vĩnh Khoa từng tham gia diễn vai nam chính, là một
người đồng tính luyến ai, trong bộ phim Hot boy nổi loạn, và Câu chuyện về thằng
Cười, cô gái điếm và con vịt. Sơn Tùng M-TP là người bị gán ghép với Hoài Lâm,
quán quân Gương Mặt Thân Quen 2014, vì Hoài Lâm từng trình bày ca khúc Em của
ngày hôm qua rất giống với bản gốc Sơn Tùng M-TP trong một phần thi. Đây là cặp
đôi nam nam đầu tiên trong giới giải trí Việt bị gán ghép, nhận được sự ủng hộ
đông đảo từ phía hủ nữ. Cặp đôi này cũng mở đầu cho trào lưu ghép đôi các ca
sĩ, diễn viên nam trong giới giải trí Việt. Cộng đồng hâm mộ (fanclub-FC) của cặp
đôi Tùng-Lâm gọi là SkyRice (Gạo Trời), tên gọi này được tạo thành bằng cách
ghép tên FC Sky của Sơn Tùng M-TP, với FC Rice của Hoài Lâm. Hủ nữ đã tạo ra rất
nhiều fanpage của cặp đôi này (Hình 2), số lượng fanart, fanfic, ảnh ghép,
video fanmade, thậm chí là thơ tình… về cặp đôi Sơn Tùng M-TP và Hoài Lâm cũng
rất nhiều.
Năm
2016, bộ phim Tấm Cám - Chuyện chưa kể với sự tham gia của boyband 365 nhận được
sự chú ý của hủ nữ. Sau khi công chiếu, một số hình ảnh và fanfic ghép đôi các
nhân vật nam trong phim đã xuất hiện trên mạng (Hình 3). Nhóm 365 được đầu tư
theo phong cách các boyband Hàn Quốc, có một số ít những màn fan-service để thỏa
mãn sự tưởng tượng của hủ nữ trong việc ghép đôi các thành viên của nhóm. Một số
BL fanfic về nhóm 365 đã xuất hiện. Ngoài ra, thành viên Isaac, nhóm trưởng của
365, cũng từng bị ghép đôi với Sơn Tùng M-TP từ chương trình Hòa âm ánh sáng
2014. Cùng năm 2016, hai ca sĩ Ông Cao Thắng và Noo Phước Thịnh cũng bị ghép
đôi bằng một clip nhạc (Hình 4), khi tham gia làm huấn luyện viên trong Giọng Hát Việt Nhí 2016, vì những hành động thân mật giữa
hai người, đã nhận được sự yêu thích của rất nhiều hủ nữ, bất chấp Ông Cao Thắng
đã có bạn gái là ca sĩ Đông Nhi cũng ngồi ghế huấn luyện viên ngay bên cạnh.
Từ
những gì đã trình bày, có thể cho rằng những người trong giới giải trí ở Việt Nam
đã nhận thấy cộng đồng hủ nữ có thể trở thành một lực lượng người hâm mộ hùng hậu,
nên họ có thái độ khá thoải mái về hủ nữ. Tuy nhiên, khi bị ghép đôi, họ thường
làm ngơ chứ không tiếp tục sử dụng việc này để lôi kéo thêm sự ủng hộ từ hủ nữ
và làm nóng tên tuổi, nhưng cũng không tỏ ra khó chịu hay lên tiếng phàn nàn phản
đối. Điều này càng được khẳng định khi những cặp đôi nam nam trong giới giới giải
trí Việt đều do hủ nữ tự gán ghép chứ họ không chủ động tạo ra, thậm chí
hai nhân vật chính trong cặp đôi đầu tiên và nhận được sự hâm mộ nhiều nhất là
Sơn Tùng M-TP và Hoài Lâm còn chưa gặp mặt nhau lần nào [1]. Dù vậy, những nhân vật trong giới
giải trí Việt đang ngày càng chú ý hơn đến sự hiện diện của hủ nữ, và có một số
động thái để thỏa mãn sở thích của cộng đồng này, ví dụ như một vài tình tiết
trong phim Tấm Cám - Chuyện chưa kể.
2.2.2.3.
Nhà xuất bản
Việc
xuất bản manga BL đã được thực hiện khá sớm ở Việt Nam. Tuy nhiên, những tác phẩm
được xuất bản trước năm 2005 đều không được mua bản quyền. Những NXB nhỏ thường
lên mạng internet tìm kiếm những bộ manga đang “hot” có nhiều người đọc, hoặc
đã được dịch và chia sẻ miễn phí để xuất bản. Có thể nói trong giai đoạn này,
phần lớn các NXB thường chỉ chạy theo lợi nhuận và xuất bản BL một cách vô thức.
Từ
năm 2008, danmei bắt đầu tràn vào Việt Nam, làm mưa làm gió trên mạng internet.
Đến năm 2011, bộ danmei đầu tiên được xuất bản là “Tình yêu đau dạ dày” của Điệp
Chi Linh do Bách Việt và NXB Thời đại phát hành. Sau đó, có thêm các công ty xuất
bản và nhà phát hành sách cũng nhảy vào thị trường này như: IPM, Owlbooks, Cẩm
Phong, Chiboooks… Số lượng tiểu thuyết danmei được xuất bản ngày càng nhiều, tạo
nên cơn sốt BL mới (Biểu đồ 2 và 3). Các manga BL vẫn tiếp tục được xuất bản và
chúng đã được mua bản quyền. Việc xuất bản BL trong giai đoạn này đã xuất phát
từ ý thức của các nhà xuất bản.
Lý
do của việc số tựa sách xuất bản giảm mạnh năm 2015 là vì Cục Xuất bản, In và
Phát hành, thuộc Bộ Thông tin và Truyền thông đã gửi Công văn số
2116/CXBIPH-QLXB ngày 16-4-2015 về việc rà soát và biên tập kỹ nội dung xuất bản
phẩm ngôn tình, đam mỹ. Cục yêu cầu các NXB không đăng ký xuất bản các đề tài
truyện ngôn tình, đam mỹ. Nhưng sang năm 2016, các NXB đã tìm được cách lách luật,
số tựa sách danmei xuất bản bắt đầu tăng trở lại, đến tháng 6-2016, số tựa sách
xuất bản đã bằng cả năm 2015.
Như
vậy, đối với các NXB, hủ nữ là một đối tượng có nhu cầu khá lớn trong phân khúc
thị trường, hủ nữ là khách hàng phải cần phải làm hài lòng. Tuy nhiên, những cảnh
nóng trong các tác phẩm BL được xuất bản dù trong giai đoạn nào đều được chỉnh
sửa, hoặc xóa bỏ hoàn toàn, để phù hợp với những quy định xuất bản, cũng như
văn hóa truyền thống của Việt Nam.
2.2.2.4.
Dịch vụ khác
Những
cửa hiệu bán hàng lưu niệm, hoặc in ấn các sản phẩm liên quan đến manga, anime,
BL CD, games, manhua, manhwa (truyện tranh Hàn Quốc)… như tranh ảnh, đồ cosplay
(hoạt động hóa trang thành nhân vật yêu thích của người hâm mộ), tiểu thuyết,
truyện tranh, móc khóa, huy hiệu, poster… cũng xem hủ nữ cũng là một dạng khách
hàng, nhưng chỉ là một bộ phận, bởi vì đối tượng phục vụ của những dịch vụ này
là người hâm mộ nói chung.
Nhận
thức của hủ nữ về chính bản thân mình cho thấy họ có một sự tự ý thức mạnh mẽ về
sở thích lẫn hành động của mình không phải là sai trái, đồng thời phản đối những
hành vi gây ảnh hưởng xấu đến người khác của những ngụy hủ nữ, cho dù những cô
gái này có chung sở thích, cùng căn tính với những hủ nữ lý trí là đam mê BL. Hủ
nữ cũng không muốn gặp rắc rối khi bị người khác biết được sở thích, nên luôn
che giấu, không phải vì em xem sở thích của mình là sai trái, mà vì không muốn
giải thích dài dòng hoặc gợi lên một cuộc tranh luận về những vấn đề nhạy cảm,
đặc biệt với người thân.
Xã hội
nhận thức về hủ nữ rất đa chiều, tùy theo vị trí của những lực lượng này. Báo
chí chính thống thường phê phán và phản đối gay gắt BL lẫn hủ nữ, xem hủ nữ là
những cô gái sa đọa vào tình dục, lệch lạc tâm lý. Báo chí dành cho giới trẻ từ
năm 2014 nói về hủ nữ với thái độ hài hước và nhẹ nhàng. Giới giải trí có thái
độ khá cởi mở vì hiểu hủ nữ là một lực lượng người hâm mộ đáng quan tâm, nhưng
cũng không có hành động gì cố tình lôi kéo bằng cách dựa vào sở thích BL của hủ
nữ. Những NXB và những dịch vụ liên quan đến manga, anime, game, tiểu thuyết…
xem hủ nữ là đối tượng khách hàng tiềm năng. Từ đây dẫn đến hai cách ứng xử với
cộng đồng hủ nữ, một lực lượng đối phó với hủ nữ, còn lực lượng khác là tận dụng
hủ nữ.
III/“HỦ NỮ” NHÌN TỪ VĂN HÓA TỔ CHỨC
Sự
khác biệt của hủ nữ so với những cô gái khác nằm ở việc có niềm đam mê đối với
BL. Các nghiên cứu về hủ nữ và BL từ trước đến nay đều tập trung vào câu hỏi vì
sao hủ nữ thích BL, trong khi họ đều là những cô gái bình thường, phần lớn là dị
tính luyến ái. Tuy nhiên, những giải thích hầu như đều xoay quanh hủ nữ Nhật Bản,
nơi bắt nguồn của BL, vì vậy những giải thích này có thể chưa hoàn toàn phù hợp
với hủ nữ Việt Nam. Bởi vì bất cứ một hiện tượng văn hóa nào được du nhập từ
bên ngoài, đều phải qua một lăng kính chọn lọc cho phù hợp với văn hóa bản địa.
Cho nên, trong phần này, tiểu luận sẽ trình bày một số quan niệm của hủ nữ Việt
Nam nhằm giải thích cho vấn đề vì sao hủ nữ thích BL, đây cũng là một phần đời
sống tâm lý cá nhân của hủ nữ.
“Trên
đời này đẹp nhất không phải là cao sơn lưu thủy, càng không phải cái gì gọi là
yến sấu phì hoàn, mà là - Nam Nhân”. Câu văn này trong truyện Phong Lưu
Quyển của tác giả Tiêu Đường Đông Qua thể hiện rất rõ tư tưởng về cái đẹp của hủ
nữ Trung Quốc. Nhưng đem áp dụng vào hủ nữ Việt Nam thì chỉ một bộ phận quan niệm
như vậy, đa phần là hủ nữ danmei, hoặc ngụy hủ nữ. Bởi vì vẫn có những BL có
nhân vật nam chính có vẻ ngoài xấu xí, bị tàn tật, bị thiểu năng… Ngoài ra, vẻ
đẹp mà hủ nữ quan niệm không chỉ về bề ngoài, mà còn là tính cách. Vẻ đẹp thể
hiện trong cách ứng xử bình đẳng giữa các nhân vật nam trong BL, không phải là
sự thụ động hoặc chủ động hoàn toàn từ một phía như thường thấy trong quan hệ
nam nữ.
Về
quan điểm giới tính, hủ nữ không đặt nặng vấn đề nam giới phải tuyệt đối mạnh mẽ.
Cho nên, một số nhân vật trong BL sẽ thể hiện sự yếu đuối của mình, danmei là
nhược công hay nhược thụ, manga BL là những nhân vật nhìn như nữ giới với vẻ dễ
thương, đáng yêu, nhỏ nhắn… Việc các nhân vật nam trong BL rơi nước mắt là chuyện
bình thường. Một số hủ nữ còn sáng tác và thích đọc BL có nội dung nhân vật nam
mang thai và sinh con. Điều này cho thấy, hủ nữ quan điểm về giới tính không phải
là sự phân chia rạch rồi giữa nam và nữ, mà nam giới cũng mang những đặc điểm của
nữ giới như bản năng làm mẹ, yếu đuối, dịu dàng, hiền hậu… Nếu xem nam giới là
dương, nữ giới là âm, thì quan niệm của hủ nữ về giới tính tương tự như “Quy luật
về BẢN CHẤT của các thành tố: không có gì hoàn toàn âm hoặc hoàn toàn dương,
trong âm có dương và trong dương có âm.” [Trần Ngọc Thêm 1996:116]
Việc
một số nhân vật nữ trở thành vật hy sinh, tính cách xấu xa, chuyên là kẻ phá
đám trong BL Việt không phải vì họ là nữ nên bị hành hạ và bị ghét, mà vì những
nhân vật này được xây dựng để bị ghét và tình cờ, hoặc do cốt truyện bắt buộc,
họ phải là nữ. Nhưng loại mô típ cốt truyện như vậy không nhiều, đa phần xuất
hiện trong BL Việt chịu ảnh hưởng danmei.
Xuất
phát từ việc xem nam giới cũng như nữ giới, quan điểm của hủ nữ Việt Nam không
phải là “Đam mỹ là tín ngưỡng - BL là chân lý - Nam nam là vương đạo - Hủ đảng mãi trường tồn”, ngoại trừ ngụy hủ nữ, hoặc cách nói này là một kiểu
đùa giỡn hài hước và tự trào về sở thích BL của chính bản thân. Hủ nữ Việt Nam
xem tình yêu nam nam, tình yêu nam nữ hay tình yêu nữ nữ là bình đẳng như nhau,
không có loại tình yêu nào thiêng liêng và cao quý hơn tình yêu nào. Tình yêu
trong BL là sự vượt qua mọi giới hạn về tuổi tác, thân phận, địa vị và giới
tính như câu nói: “Ta yêu ngươi, không phải vì ngươi là nam, mà là bởi vì vừa
lúc ta yêu ngươi, ngươi lại là nam”. Chính quan điểm tình yêu này, cũng thể
hiện sự khác biệt giữa BL và gay entertaiment.
Rất
nhiều hủ nữ đến với BL là vì mục đích thỏa mãn nhu cầu tâm sinh lý và vấn đề
tình dục cũng là yếu tố thường bị vịn vào để chỉ trích BL. Bởi vì rất nhiều BL
có những cảnh nóng rất trần trụi, thậm chí có nội dung cưỡng hiếp, bạo lực, cưỡng
hiếp tập thể, nô lệ tình dục, làm tình tập thể… Và một câu hỏi đặt ra là vì sao
AV (Adult Video, còn gọi là phim sex, phim cấp ba, phim người lớn…) thể hiện
quan hệ nam nữ, hoặc nữ nữ, cũng mang nội dung mà hủ nữ không xem, lại thích
xem BL?
Trả
lời câu hỏi này, có hai vấn đề. Thứ nhất, có thể xem BL là một dạng AV dành cho
phụ nữ, khi xem hủ nữ có thể vừa nhập vai vừa là kẻ đứng bên ngoài, nếu họ nhập
vai thì đứng ở vị trí chủ động hay bị động đều được, điều này khác với AV khi
phụ nữ chỉ có thể ở thế bị động, và phần lớn hủ nữ là dị tính luyến ái nên họ sẽ
không có cảm xúc khi xem AV có quan hệ nữ nữ. Thứ hai, tính chất tình yêu trong
BL là lãng mạn, cho nên tình dục cũng lãng mạn, vì vậy mọi quan hệ tình dục
trong BL đều có yếu tố tình yêu dù trước hay sau quan hệ, khác với AV phần lớn
chỉ là cảnh quan hệ tình dục. Thứ ba, AV quan hệ nam nữ chủ yếu dành cho nam giới,
phụ nữ thường bị xem là đồ chơi để thỏa mãn nhu cầu của phái nam, cho nên phụ nữ
không cảm thấy thoải mái khi xem chúng, đặc biệt với những người đã trải qua
quá khứ khủng khiếp khi bị lạm dụng tình dục, cho nên BL là một cách để những
phụ nữ này trả thù nam giới về mặt tinh thần, hoặc giải tỏa sinh lý mà không cảm
thấy thua thiệt.
Vấn
đề tình dục trong BL đặt ra một cách nhìn mới về tình dục của nam giới và nữ giới.
Quan niệm đàn ông thích tình dục hơn phụ nữ có thể bị lung lay. Câu hỏi “Ai
thích tình dục hơn” phải chuyển thành “Ai thích tình dục như thế nào” mới hợp
lý. Bình đẳng giới không chỉ là bình đẳng về công việc, quyền lợi, vị thế… mà còn
là bình đẳng về tình dục. Vấn đề quan hệ tình dục trước hôn nhân đối, với những
BL có bối cảnh phi hiện thực hoặc ở quốc gia chấp nhận hôn nhân cùng giới tính,
quan hệ tình dục trước 18 tuổi cũng xuất hiện khá nhiều trong BL và được chấp
nhận một cách dễ dàng.
Hủ nữ
Việt Nam ủng hộ LGBT cho nên họ hoàn toàn ủng hộ hôn nhân cùng giới tính, ngoại
trừ những trường hợp như loạn luân, đa phu đa thê, nhân thú… trong thực tế.
Nhưng vì Việt Nam hiện tại chưa cho phép đăng ký kết hôn giữa hai người cùng giới
tính, nên BL Việt chỉ xuất hiện hình thức tổ chức lễ cưới theo truyền thống,
không có sự chứng nhận của pháp luật. Tuy nhiên, những BL có bối cảnh phi hiện
thực thì điều gì cũng có thể xảy ra. Đôi khi, hủ nữ quan niệm hôn nhân là cuộc
sống hạnh phúc của đôi lứa, không cần một sự chứng nhận, hoặc sự chấp nhận của
người bên ngoài, nhưng ý kiến này không phổ biến. Cho nên, phần lớn BL đều hướng
tới một hạnh phúc trọn vẹn là tình yêu của các nhân vật nhận được sự chấp nhận và
chúc phúc của mọi người. Điều này thể hiện ước vọng trong thực tế của cộng đồng
LGBT và tính cộng đồng rất cao trong văn hóa truyền thống Việt Nam.
Mặc
dù BL thể hiện sự bình đẳng về mặt giới tính, nhưng vai trò giới trong gia đình
vẫn có một sự phân công nhất định. Sự phân công này thể hiện trong vai trò
seme/công hay uke/thụ trong nội dung BL, nhưng không tuyệt đối như quan hệ nam
nữ. Thậm chí nhân vật uke/thụ trong BL Việt có vị thế cao hơn cả seme/công
trong gia đình, thể hiện văn hóa Việt Nam mang tính chất “mẫu tính” với “lối sống
trọng tình cảm tất yếu dẫn đến thái độ trọng đức, trọng văn, trọng phụ nữ” [Trần
Ngọc Thêm 1996:47]. Phụ nữ trong BL được thể hiện ở những đặc trưng của nữ giới
trong nhân vật uke/thụ, tức là sự nữ tính hóa.
Vị
thế của phần lớn hủ nữ Việt Nam khi tiếp nhận BL từ Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn
Quốc và phương Tây, không giống như vị thế nguyên bản của hủ nữ ở những quốc
gia này. Bởi vì văn hóa Việt Nam là một nền văn hóa gốc nông nghiệp trọng tĩnh,
trọng văn, trọng đức và trọng phụ nữ, còn các nước khác đều thuộc văn hóa gốc
du mục trọng động, “trọng sức mạnh, trọng tài, trọng võ và trọng nam giới” [Trần
Ngọc Thêm 1996:50]. (phương Tây) hoặc thuộc văn hóa trung gian trọng thế tục
(Đông Bắc Á) chịu ảnh hưởng của Nho giáo rất mạnh và có những đặc trưng thể hiện
trong Hình 5 [1]. Cho nên, phụ nữ Việt Nam tiếp nhận
BL là đứng ở vị thế của người ngang hàng, hoặc là kẻ mạnh, so với nam giới. Vì
vậy phần lớn hủ nữ mang tâm lý cảm thông, khoan dung, thậm chí là bảo vệ, che
chở những người thiểu số bên lề, trong đó có cộng đồng LGBT, với những câu chuyện
tình không được văn hóa chính thống chấp nhận. Chính sự phản kháng lại văn hóa
chính thống cũng khiến hủ nữ thích BL, vì BL không nhàm chán, không khuôn sáo lối
mòn với vị thế của phụ nữ là kẻ yếu đuối, vô dụng và phụ thuộc.
Việc
phân chia hoạt động của hủ nữ trên mạng internet và ngoài đời thực chỉ mang
tính chất tương đối, bởi vì những những hoạt động trên mạng sẽ dẫn đến những hoạt
động ngoài đời thực, hai không gian hoạt động này liên quan chặt chẽ với nhau.
3.2.1.1.
Trên các diễn đàn
Hoạt
động trên các diễn đàn là hình thức tập hợp để chia sẻ tài nguyên và kết nối đầu
tiên của hủ nữ. Mạng internet xuất hiện ở Việt Nam từ năm 1997, nhưng phải từ
năm 2003, internet mới bắt đầu trở nên phổ biến. Cho nên, hoạt động của hủ nữ
cũng phải từ năm 2003 mới trở nên mạnh mẽ. Tùy vào nội dung và phương hướng hoạt
động của các trang web và diễn đàn mà có thành phần hủ nữ khác nhau.
– Diễn
đàn văn học mạng: vnfiction.com (WS), ficland.info (FLI)… chủ yếu dành cho
fiction và fanfiction của các tác giả Việt Nam, trong đó có khá nhiều người viết
BL, nơi này cũng chấp nhận những truyện được dịch từ tiếng nước ngoài. Truyện ở
những nơi này thường được ban quản trị xem trước, chỉ duyệt đăng những chuyện
chất lượng. Nhiều người viết BL nổi tiếng như ndqanh_vn, Ciapika, Dante, Phù du
vĩnh cửu….
– Diễn
đàn liên quan đến manga và anime: acc.vn (ACC), vnsharing.net (VNS)… nơi chia sẻ
tài nguyên liên quan đến manga, anime, video game… và nhiều thức khác,
như slogan của ACC là “Lấy manga và anime làm tâm, quay một
vòng, chúng ta có cả thế giới’” , hay VNS là “Share all we have”. Đặc
biệt, VNS có một nơi riêng cho hủ nữ là Shounen-ai Fanclub, viết tắt SAFC (Hình
5). Nơi này tập trung nhiều hủ nữ và đa dạng về hình thức hoạt động như viết
truyện, dịch truyện, tổ chức những event, chơi game…
– Diễn
đàn dành riêng cho BL là yaoiland.vn (YAL) hoạt động tương tự như ACC, VNS
nhưng chỉ là nơi dành riêng cho BL. Ban quản trị của nơi này đã lên ý tưởng xuất
bản tập chí BL đầu tiên của Việt Nam là Yaoi Land Magazine (YALMAG) năm 2011.
Các tác giả như: Babybeast, Mercury, Time, Shinn…
– Diễn
đàn phim ảnh, âm nhạc và nhiều sở thích khác như dienanh.net, zing.forum.vn… là
nơi tập trung những hủ nủ fangirl, giai đoạn này chủ yếu chịu ảnh hưởng của làn
sóng văn hóa Hàn Quốc, nên có rất nhiều fanfic về các boyband như HOT,
DBSK, Suju… Những tác giả nổi tiếng như Nguyệt Tử, Ookami, Bordeurx, Sakichi,
JeJung shi…
– Diễn
đàn của cộng đồng LGBT như taoxanh.net, tinhyeutraiviet.com, vuontinhnhan.net…
cũng thu hút được một số hủ nữ tham gia. Những cô gái này đến đây để đọc truyện,
hoặc muốn tìm hiểu về cuộc sống của người đồng tính luyến ái nam, đồng thời lấy
thông tin để viết truyện.
3.2.1.2.
Trên trang cá nhân
Từ
năm 2010 trở về sau, các diễn đàn dần trở nên vắng bóng hủ nữ, họ chuyển sang
hoạt động ở blog cá nhân như wordpress, blogshop, wattpad… và mạng xã hội
đặc biệt là facebook. Tuy nhiên, hủ nữ hoạt động ở những nơi này cũng có những
đặc điểm khác nhau, vì giao diện và tính chất của hình thức.
–
Trang blog Yahoo là những nơi riêng tư đầu tiên dành cho hủ nữ, hoạt động song
song với thời kỳ phát triển mạnh của các trang web và diễn đàn trong những năm
trước 2010, nhưng không rầm rộ và thu hút mạnh mẽ như các trang web và diễn đàn.
Khi blog Yahoo không còn, hủ nữ nhanh chóng chuyển sang những những trang cá
nhân khác.
–
Các blog như wordpress, blogshop, wattpad… là những nơi riêng tư của một cá
nhân hủ nữ, hoặc của một nhóm hủ nữ thường không quá 10 người. Người bên ngoài
khác cũng them gia, nhưng chỉ có thể đọc, xem và bình luận. Hủ nữ chia sẻ những
truyện BL đã dịch từ tiếng Trung, Anh, Nhật, Hàn… sang tiếng Việt, thể loại chủ
yếu là truyện tranh và tiểu thuyết, hoặc trực tiếp chia sẻ những tác phẩm BL tiếng
nước ngoài (gọi là bản raw). Bên cạnh đó, một số trang giới thiệu phim BL, viết
fanfic về thần tượng, chia sẻ tin tức về thần tượng…
–
Trang fanpage và facebook, twitter cá nhân dần trở thành nơi hoạt động chính của
hủ nữ dùng để cập nhật thông tin nhanh chóng. Những hội nhóm trên facebook lập
ra ngày càng nhiều, với đủ mọi nội dung về thần tượng, phim, truyện, âm nhạc…
Những nơi này thường diễn ra các hoạt động thảo luận, đôi khi rất gay gắt về rất
nhiều vấn đề như mâu thuẫn giữa người đọc và người dịch, hủ nữ lý trí và ngụy hủ
nữ, ghép đôi các nhân vật có thật trong lịch sử Việt Nam, với hàng trăm ngàn
người tham gia như các trang Đờ Mờ confession, Đam mỹ - Danmei, Hội những người
tò mò về Đam mỹ và Yaoi…
Tóm
lại, hoạt động của hủ nữ trên diễn đàn và trang cá nhân đáp ứng những nhu cầu kết
nối và chia sẻ khác nhau của họ. Trong khi diễn đàn là nơi công cộng, có sự quản
lý, bắt buộc người tham gia phải tuân theo quy định chung, không thể muốn làm
gì cũng được, ví dụ những nơi như VNS, ACC, WS, FLI… không cho đăng BL có nội
dung dành cho người trên 18 tuổi… thì trang cá nhân hoàn toàn tự do, là nơi thể
hiện cá tính, người sở hữu có mọi quyền hành, làm gì cũng được. Sự chuyển đổi từ
hình thức diễn đàn sang trang cá nhân cũng có nguyên nhân kinh tài, vì diễn đàn
đòi hỏi phải thuê máy chủ, mua tên miền, ban quản trị phải chịu trách nhiệm trước
pháp luật cho nhiều người… trong khi trang cá nhân đều miễn phí, muốn để hay
xóa rất dễ dàng, quản lý được người xem…
Điều này làm cộng đồng hủ nữ từ chỗ tập
trung đông ở một số nơi công cộng dành riêng cho mình, đã bị phân chia thành những
nhóm nhỏ hơn, hoạt động đa dạng và tự do hơn, tức là chuyển từ hình thức tập thể
sang cá nhân hơn.
3.2.2.1.
Việc in ấn các sản phẩm “boy’s love”
Hoạt
động in ấn các sản phẩm BL được đề cập trong tiểu luận ở đây có 2 hình thức, một
là tạp chí BL, hai là truyện tranh, tiểu thuyết và các sản phẩm liên quan đến
BL. Điểm khác nhau của những người cung cấp dịch vụ ở đây, so với NXB và chủ dịch
vụ đề cập ở phần 2, là những người này thuộc cộng đồng hủ nữ, họ tham gia vào
thị trường kinh doanh BL bắt đầu từ sở thích cá nhân, sau đó mới đến lợi nhuận,
còn những đối tượng ở chương 2 xuất phát từ lợi nhuận trước, mặc dù có thể một
số nhân viên của họ cũng là người hâm mộ BL.
– Tạp
chí BL đầu tiên và hiện nay đang là duy nhất ở VN mang tên Yaoi Land Magazine
(YALMAG - Hình 6). Năm 2011, ý tưởng xuất bản được hình thành bởi ban quản trị
của diễn đàn YAL. Hiện nay YALMAG đã ra được 8 số ở version 1, từ năm 2011 đến
2015, với các nội dung như truyện tranh, truyện chữ do người hâm mộ BL viết
và vẽ, manga, tiểu thuyết danmei đã được dịch sang tiếng Việt, giới thiệu các
tác giả manga và danmei… Năm 2016, YALMAG chuẩn bị ra số thứ 1 của version 2,
vào tháng 10, nhưng do phải chỉnh sửa và xin giấy phép xuất bản, phải dời sang
tháng 11, với nội dung đã loại bỏ hoàn toàn những tác phẩm BL của nước ngoài,
tác phẩm trong YALMAG hiện chỉ do người hâm mộ BL Việt Nam sáng tác...
– Việc
in ấn truyện tranh, tiểu thuyết, poster, móc khóa… có nội dung BL, được thực hiện
bởi những nhóm khác như Hoàng cung - Yaoi manga shop, Yaomo Book… Những tài
nguyên được in đều không có bản quyền, in số lượng ít để thỏa mãn sở thích cá
nhân là chính.
3.2.2.2.
Việc họp mặt giao lưu của “hủ nữ”
Cộng
đồng hủ nữ hoạt động trên không gian mạng, kết bạn trong những FC, Hội nhóm một
thời gian sẽ tổ chức họp mặt ngoài đời thực gọi là offline. Trong những buổi
này thường tổ chức những tiết mục như cosplay, diễn kịch, âm nhạc, trao đổi tài
nguyên… Những buổi họp mặt này thường không cố định, chủ yếu diễn ra trong những
lần festival truyện tranh, hoặc hoạt động giao lưu văn hóa Việt - Nhật, Việt - Hàn… Hủ nữ tham gia chỉ khoảng vài chục người. Những FC, hội nhóm có tổ chức
offline như Yaoiland, Shounen-ai Fanclub của VNS, Cộng đồng hủ nữ hủ nam
trên facebook…
3.2.2.3.
Việc cosplay
Hoạt
động cosplay của hủ nữ Việt Nam không rầm rộ và mạnh mẽ, nhưng không có nghĩa
là không có. Trước năm 2008, họ thường cosplay những nhân vật trong manga
như Naruto, Conan… chưa không hẳn là nhân vật trong BL, nhưng có nhiều fanfic
BL viết về họ. Nhưng sau khi danmei tràn vào Việt Nam, việc cosplay các nhân vật
trong tiểu thuyết danmei cổ trang được thực hiện như Diễm quỷ, Phượng vu cửu
thiên, Liễm diệm cầm hoan (Hình 5)… với các cosser như: Vani Hagen Listing,
Hiên Viên Liễm Diễm, Ứng Nhược Thiên, Aki San, Nina Lee…
Tiểu kết
Một
số quan niệm về cái đẹp và giới tính, tình yêu và tình dục, hôn nhân và gia
đình của hủ nữ Việt Nam chịu ảnh hưởng của văn hóa truyền thống Việt Nam, một nền
văn hóa gốc du mục trọng tĩnh, trọng văn, trọng phụ nữ. Cho nên, vị thế của phụ
nữ Việt Nam khi tiếp nhận BL là đứng ở chỗ ngang hàng, hoặc là kẻ mạnh, so với
nam giới. Điều này khiến cho BL Việt Nam mang tính chất “âm tính” hoặc “mẫu
tính” khá lớn, khi phần lớn hủ nữ đều ủng hộ quyền của cộng đồng LGBT.
Những
hoạt động của hủ nữ trên mạng internet rầm rộ hơn so với ngoài đời thực, vì
trên không gian ảo họ dễ dàng kết nối và trao đổi tài nguyên, cũng như che giấu
sở thích của mình dễ dàng hơn ngoài đời thực. Sự phổ biến của mạng internet từ
năm 2003, khiến cho cộng đồng hủ nữ ngày càng phát triển mạnh mẽ, hoạt động
ngoài đời thực cũng đang dạng theo như in ấn BL gồm tạp chí Yaoi land Magazine,
tiểu thuyết danmei, poster, móc khóa, bookmark… và những hoạt động cosplay nhân
vật trong BL.
VI/“HỦ NỮ” NHÌN TỪ VĂN HÓA ỨNG XỬ
4.1.1.1.
Hủ nữ lý trí và ngụy hủ nữ
Thông
thường, mâu thuẫn lớn nhất trong cộng đồng hủ nữ là giữa hủ nữ lý trí và ngụy hủ
nữ. Bởi vì những ngụy hủ nữ thường là phần nổi của tảng băng trôi, chiếm số lượng
không lớn, nhưng thích thể hiện, nên xã hội biết đến cộng đồng hủ nữ phần lớn
thông qua sự tồn tại của ngụy hủ nữ. Cho nên, có thể xem ngụy hủ nữ là con sâu
làm rầu nồi canh, khiến cho cả cộng đồng hủ nữ bị mang tiếng. Vì vậy, những hủ
nữ lý trí rất phản cảm ngụy hủ nữ và tẩy chay thành phần này.
Phần
lớn ngụy hủ nữ là những cô gái tuổi đời còn trẻ, phần lớn đang học trung học. Họ
chưa trải nghiệm nhiều về cuộc sống, nên có cái nhìn khá đơn giản về những vấn
đề nhạy cảm như đồng tính luyến ái, tình dục… Đồng thời, độ tuổi dậy thì mới lớn
với những bốc đồng phản nghịch cũng khiến họ hành động không đủ lý trí, gây ảnh
hưởng nghiêm trọng đến người khác.
Một
số hành động của ngụy hủ nữ gây phản cảm như: chụp ảnh người đồng tính luyến ái
nam, đôi khi có cả nam dị tính, đăng lên trang mạng internet gây ảnh hưởng đến
cuộc sống của người khác; không phân biệt được cuộc sống thực và thế giới tưởng
tượng của tiểu thuyết, truyện tranh gặp người LGBT thì chỉ trỏ, cười đùa, ghép
đôi vô tội vạ, bị người ta phản đối cũng không dừng lại; ủng hộ thần tượng cuồng
nhiệt quá mức, dẫn đới chửi bới, mắng nhiếc với những từ ngữ tục tỉu nếu có người
nói có chút khó nghe về thần tượng của họ, hoặc những hủ nữ ghép đôi thần tượng
không giúp cặp đôi họ ủng hộ…
4.1.1.2.
Dịch giả và độc giả
Mối
quan hệ giữa dịch giả và độc giả ngoài sự hài hòa khi độc giả ủng hộ và cảm ơn
người dịch truyện, dịch giả nổi tiếng vì có lượng người đọc lớn, cũng thường xuất
hiện mâu thuẫn. Điều này thường xảy ra trong việc dịch danmei, chuyển từ tiếng
Trung sang tiếng Việt ở hai vấn đề:
(1)
Người dịch cẩu thả, còn quá nhiều từ phiên âm Hán Việt, sử dụng lộn xộn ngữ
pháp, từ ngữ tiếng Việt, tiếng Trung. Điều này xuất phát từ việc dịch tiểu thuyết
danmei rất dễ dàng bằng phần mềm Quick Translator và Google Translate, những hủ nữ
không biết tiếng Trung cũng có thể dịch chính xác khoảng 70% nội dung cốt truyện,
cùng với quan điểm dịch của hủ nữ khác nhau, người thích Việt hóa hoàn toàn,
người thích giữ lại những đặc trưng của danmei như xưng hô ta - ngươi, giữa lại
trong bản dịch những từ không có trong tiếng việc kinh diễm, ôn nhu, lãnh khốc…
(2)
Vấn đề đặt mật khẩu cho những chương truyện được dịch và đăng trên mạng. Đối với
những chương có cảnh nóng 18+, dịch giả thường đặt mật khẩu, hoặc muốn người đọc
thích và bình luận nhiều. Nhưng một số blog dùng những câu hỏi quá hóc búa,
trên trời dưới đất về những vấn đề cá nhân, hoặc vấn đề ít người quan tâm,
không thể tìm được bằng cách google… thường khiến cho người đọc “nổi điên” dẫn
đến những tranh cãi không đáng có.
4.1.1.3.
Người ủng hộ và phản đối việc ghép đôi
Việc
ghép đôi các nhân vật nam chia ra thành hai nhóm: nhân vật được sáng tạo ra và
người thật. Thông thường, hủ nữ lý trí sẽ không can thiệp đến sở thích ghép đôi
của người khác, nếu bất đồng quan điểm, họ chỉ đơn giản là quay đi, tìm những
tác phẩm phù hợp với mình, hoặc tự mình sáng tác. Còn thái độ ứng xử của ngụy hủ
nữ thì thái quá hơn, có thể gây ra những tranh cãi không cần thiết.
Đặc
biệt, vấn đề ghép đôi nhân vật có thật trong lịch sử Việt Nam thường gây ra nhiều
tranh cãi, có người ủng hộ, có người xem là vi phạm những điều thiêng liêng.
Cho nên, giới hạn nào cho việc ghép đôi này vẫn còn là tranh cãi. Một số hủ nữ
dùng những chi tiết thể hiện mối quan hệ tốt đẹp giữa các nhân vật nam trong lịch
sử để sáng tác những fanfic BL, ví dụ như Uẩn Đĩnh (về Lê Long Đỉnh và Lý Công
Uẩn trong phim Khát Vọng Thăng Long) của Cổ Nguyệt, Lê Lợi vi quân Nguyễn Trãi
vi thần của Song Kỳ, Tàn nhẫn của bất đắc dĩ (viết về Lê Lợi, Lê Lai và Nguyễn
Trãi) của Annie, Đồng nhân Trần Quốc Tuấn - Trần Quang Khải của Trúc Diệp
Thanh…
Tóm
lại, những mâu thuẫn trong cộng đồng hủ nữ Việt Nam vẫn luôn tồn tại và không
thể giải quyết. Bởi vì đại chúng là một đám đông không đồng nhất, chủ thể của
hiện tượng văn hóa đại chúng BL cũng không thể là đồng nhất. Tuy nhiên, những hủ
nữ lý trí luôn ý thức được là không nên tranh cãi.
Quan
hệ hài hòa thường diễn ra giữa những hủ nữ có cùng sở thích, cùng quan điểm về
BL, tạo nên những nhóm nhỏ kết nối và chia sẻ tài nguyên. Thông thường, quan hệ
giữa tác giả và độc giả thường khá tốt. Bởi vì phải chịu ảnh hưởng khá nhiều của
BL nước ngoài, nên những tác phẩm do hủ nữ Việt Nam sáng tác nhận được sự ủng hộ
nhiệt tình từ phía người xem, đặc biệt là những truyện BL cổ trang, thể hiện những
đặc trưng văn hóa Việt Nam và không bị ảnh hưởng bởi văn phong, bối cảnh… của
danmei. Một số tác giả viết BL nhận được ủng hộ như ndqanh_vn (Nguyễn Dương Quỳnh
Anh có sách do NXB Trẻ phát hành là Đỏ, Thỏ rơi từ mặt trăng, Thị Trấn của
chúng ta) với Thanh và Phong Quốc, Hayden với Áo dài Hà Bắc, Bạch Tử với Hẹn ước
ba sinh…
Năm
2011, bài báo Hủ nữ, những cô nàng yêu gay (đẹp) được đăng trên 2!Magazine đã
gây ra một làn sóng phản đối mạnh mẽ trong cộng đồng hủ nữ, dẫn đến việc thành
lập Hội những người anti 2!Magazine (Hình 7), với 1.616 người thích trên
facebook. Cuộc tranh cãi khiến cho fanpage của 2!Magazine nhận được hàng trăm
lượt bình luận. Một số hủ nữ viết bài phản bác trên blog cá nhân như Về bài báo
Hủ nữ - Những cô nàng yêu gay (đẹp) của Nguyệt Lai Hương, Hủ nữ có bình thường
không của Thanh Thạch… Trong SAFC của VNS, một chủ đề được tạo ra nhận được
hàng trăm bình luận tranh cãi nảy lửa, khiến ban quản trị phải khóa lại.
Tuy
nhiên, sự phản ứng dữ dội như vậy chỉ xảy ra một lần, vì đây là lần đầu tiên cộng
đồng hủ nữ vốn tồn tại âm thầm bị lôi lên mặt báo với những phân tích sai lệch.
Những bài báo chỉ trích và phản đối BL lẫn hủ nữ tiếp theo, nhất là năm 2014,
không gây được một sự quan tâm nào. Hủ nữ phớt lờ mọi lời chỉ trích và tiếp tục
sở thích của mình. Hành động này được xem là một quyết định thông minh, vì càng
phản ứng càng chứng tỏ hủ nữ là những kẻ dễ bị kích động, nông nổi và bồng bột.
Với
cộng đồng LGBT, tất cả hủ nữ trả lời phỏng vấn cho tiểu luận đều lên tiếng ủng
hộ, nhưng phần lớn chưa tham gia những phong trào cụ thể nào như diễu hành
VietPride, triển lãm Open… Hủ nữ lý trí sẽ không là phiền gì đến người LGBT,
nhưng ngụy hủ nữ thì không. Cho nên, việc này dẫn đến một số hiểu lầm từ phía
người LGBT rằng hủ nữ là những kẻ cần tránh né.
Tuy
nhiên, mối quan hệ giữa hủ nữ và nhà xuất bản đôi khi không được hài hòa, vì một
số lý do như: những bản dịch tiểu thuyết danmei kém chất lượng, thái độ của người
cung cấp dịch vụ quá tệ, ảnh bìa và tranh minh họa những quyển tiểu thuyết danmei
quá xấu, vì hủ nữ đã quen với những bản gốc minh họa được vẽ bởi họa sĩ Trung
Quốc… hoặc việc đạo nhái về tranh minh họa danmei, NXB có ý định phát hành tiểu
thuyết tai tiếng về đạo văn như Khuynh tẫn thiên hạ loạn thế phồn hoa của
Thương Hải Di Mặc… Những mâu thuẫn này vẫn sẽ còn tiếp diễn khi mà NXB Việt Nam
vẫn làm việc một cách vô trách nhiệm với thái độ ban ơn cho hủ nữ.
Nhìn
chung, những ứng xử trong cộng đồng hủ nữ lẫn ngoài cộng đồng hủ nữ đều có những
mâu thuẫn. Điều này xuất phát từ cộng đồng hủ nữ là không đồng nhất. Cho nên những
mâu thuẫn này vẫn sẽ tiếp diễn. Tuy nhiên, những hủ nữ lý trí đều cố gắng tránh
gây ra những cuộc tranh cãi, đặc biệt những bất đồng quan điểm liên quan đến sở
thích cá nhân, vì sở thích cá nhân là quyền tự do riêng tư của mỗi người.
Đối với người LGBT, hủ nữ đang cố gắng thể hiện một thái độ văn minh hơn, để họ
không cảm thấy mình là trò chơi mua vui cho hủ nữ. Dù sao, thế giới BL của hủ nữ
và thế giới thực của LGBT cũng chênh lệch khá lớn. Còn với những lực lượng phản
đối, hủ nữ lựa chọn thái độ ứng xử là phớt lờ và không quan tâm.
Qua
những gì đã trình bày trong nội dung chính của tiểu luận cho thấy, hủ nữ Việt Nam là một cộng đồng đa dạng trong thống nhất, có nhận thức về sự đồng nhất
cũng như khác biệt của những người cùng chung sở thích với mình, từ đó hình
thành nên căn tính chung, nhưng tùy theo mỗi người yêu thích dòng BL của quốc
gia nào mà phân chia ra hủ nữ fangirl, hủ nữ danmei, hủ nữ fujoshi, cũng tùy
vào cách hành xử có hủ nữ có văn minh hay không mà chia thành hủ nữ lý trí và
ngụy hủ nữ. Cộng đồng hữ nữ tuy hài hòa nhưng cũng có những mâu thuẫn xảy về một
số vấn đề như quan điểm dịch thuật, cài đặt mật khẩu cho truyện, có thể ghép
đôi các nhân vật lịch sử có thật của Việt Nam hay không… đặc biệt là việc hủ nữ
lý trí rất phản cảm với ngụy hủ nữ. Tuy nhiên, họ luôn cố gắng tránh những xung
đột không đáng có và quan hệ hài hòa nhất trong cộng đồng hủ nữ là giữa những
người cùng chung sở thích, hoặc những tác giả và độc giả đang cố gắng xây dựng
một dòng BL thể hiện đặc trưng văn hóa Việt Nam.
Cộng
đồng hủ nữ phần lớn ủng hộ người LGBT, cho dù không ủng hộ cũng dễ dàng thuyết
phục, vì hủ nữ quan niệm về vẻ đẹp, giới tính, tình yêu, tình dục, hôn nhân… của
mọi người là bình đẳng như nhau. Vì sự khác biệt về văn hóa so với Trung Quốc,
Nhật Bản, Hàn Quốc, phương Tây, nên vị thế của phụ nữ Việt Nam tiếp nhận BL
không giống như vị thế của phụ nữ ở những quốc gia này. Hủ nữ Việt Nam đứng ở vị
thế ngang hàng, hoặc cao hơn, so với nam giới. Cho nên, việc hủ nữ Việt Nam đọc
BL không nhấn mạnh ở nguyên nhân chống đối sự thống trị của nam giới trong một
xã hội gia trưởng phụ quyền, mà nằm ở việc chống đối lại dòng văn hóa chính thống
nhàm chán, sáo mòn khi xây dựng hình ảnh phụ nữ yếu đuối vô dụng, và cảm thông
bảo vệ hay bên vực những người thiểu số bên lề như cộng đồng LGBT. Vì vậy BL Việt
Nam là một hiện tượng văn hóa đại chúng góp phần vào việc đấu tranh bình đẳng
giới.
Thái
độ của xã hội đối với hủ nữ và BL Việt Nam rất đa chiều. Báo chí chính thống
thường phản đối gay gắt, nhà xuất bản và một số dịch vụ khác xem hủ nữ là khách
hàng tiềm năng, giới giải trí có thái độ không nóng không lạnh mặc dù một số
nam ngôi sao bị ghép đôi, cộng đồng LGBT cảm kích họ ủng hộ nhưng cũng không muốn
bị quấy rầy bởi những ngụy hủ nữ. Cách ứng xử của hủ nữ với những người phản đối
ban đầu là tranh luận, sau đó là phớt lờ và tiếp tục sở thích của mình. Hủ nữ
đang cố gắng hành xử văn minh hơn để thay đổi cách nhìn của xã hội về họ, đặc
biệt đối với người LGBT. Họ che giấu sở thích không phải vì xem mình là kỳ
quái, tâm lý lệch lạc bệnh hoạn, mà vì không muốn giải thích dài dòng hay làm nảy
sinh những cuộc thảo luận không cần thiết, đặc biệt với người trong gia đình.
Cho dù, hủ nữ tự nhận là đặc biệt khác người, đen tối, biến thái thì cũng là một
cách nói hài hước, tự trào chứ họ không thật sự nghĩ vậy.
Phan
Thị Thu Hiền (2015), Bài giảng Các lý thuyết Văn hóa học,Trường Đại học
Khoa học Xã hội và Nhân văn, TP. Hồ Chí Minh.
Phan
Thị Thu Hiền (2015), Tiếp cận văn hóa so sánh và văn hóa đại chúng trong
nghiên cứu hệ giá trị (trường hợp văn hóa Hàn Quốc): http://www.vanhoahoc.vn/
Bùi
Ngọc Hồng Thắm (2012), Tiểu luận Hiện tượng đọc truyện thể loại Boy’s
love/ Shounen-ai/ Đam mỹ trên mạng Việt Nam những năm gần đây, Đại học
Khoa học Xã hội và Nhân văn TP.HCM, khoa Nhật Bản học.
Trần
Ngọc Thêm (1996), Tìm về bản sắc văn hóa Việt Nam, NXB Thành phố Hồ
Chí Minh, 670 trang.
Trần
Ngọc Thêm (2010), Sự phát triển của Đông Á từ góc nhìn hệ thống- loại
hình văn hóa (so sánh với Việt Nam): http://www.vanhoahoc.vn/
Trung tâm ICS (2014), Giới tính, giới và tính dục: http://ics.org.vn/
Trung tâm ICS (2014), Giới tính, giới và tính dục: http://ics.org.vn/
Báo
Đất Việt (2014), “Sơn Tùng M-TP nói gì về chuyện tình ‘buồn cười’ với Hoài
Lâm?”: http://baodatviet.vn/
Björn-Ole
Kamm (2013). “Rotten Use Patterns: What Entertainment Theories Can Do for the
Study of Boys’ Love.” In “Transnational Boys’ Love Fan Studies,” edited by
Kazumi Nagaike and Katsuhiko Suganuma, special issue, Transformative
Works and Cultures, 12.
http://journal.transformativeworks.org/
http://journal.transformativeworks.org/
Dru
Pagliassotti (2009), “GloBaLisation and
Hybridisation: Publishers’ Strategies for Bringing Boys’ Love to the
United States”, Intersections: Gender and Sexuality in Asia and the
Pacific, Issue 20: http://intersections.anu.edu.au/
James
Welker (2011), Review “Boys’ Love Manga: Essays on the Sexual Ambiguity and
Cross-Cultural Fandom of the Genre”. Intersections: Gender and Sexuality
in Asia and the Pacific, Issue 27.
http://intersections.anu.edu.au/issue27/welker_review.htm
http://intersections.anu.edu.au/issue27/welker_review.htm
Midori
Suzuki (2013), “The Possibilities of Research on Fujoshiin Japan.” In
“Transnational Boys’ Love Fan Studies,” edited by Kazumi Nagaike and Katsuhiko
Suganuma, special issue, Transformative Works and Cultures, 12.
http://journal.transformativeworks.org/index.php/twc/article/view/462/386.
http://journal.transformativeworks.org/index.php/twc/article/view/462/386.
Trịnh Minh Đỗ Uyên
Theo https://eviluriko.wordpress.com/
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét