Một chiều xuân có mai vàng thắp nắng bình
minh
Cứ vào xuân, vào thời điểm kỳ diệu thiêng
liêng, thời khắc giao hòa giữa trời - đất và con người, vạn vật lại sinh sôi.
Không hiểu hương sắc lộc biếc non tơ ẩn trốn ở đâu trong lớp vỏ nứt nẻ xù xì,
trong nhánh gầy khẳng khiu bỗng túa tràn ra làm ta ngây ngất mê ly? Phải chăng
vì thế mà cảm hứng thi ca dào dạt cùng mùa xuân?
Chính vì đề tài người ta khai thác nhiều nên
dễ nhàm chán, khó tìm cái mới của riêng mình. Thú thực, tôi không dám viết và
cũng ngại đọc thơ xuân bởi sợ sự trùng lắp vô vị… Thơ về hoàng hôn chiều tà,
Thôi Hiệu, Nguyễn Du, Bà Huyện Thanh Quan, v.v... đã “dán tem chất
lượng” từ lâu rồi. Thơ về chiều xuân cũng có Anh Thơ “đóng dấu” trong tập “Bức
tranh quê” năm 1941 rồi.
Bởi vậy khi gặp cái tựa đề “Chiều xuân”
của tác giả Trần Thế Ngọc, tôi tò mò đọc xem có mới gì không?
Bài thơ tự do phóng khoáng, gồm 3 khổ, 18
dòng. Có 5 dòng 5 tiếng, 3 dòng (mỗi khổ 1 dòng) 7 tiếng. Còn lại 10 dòng 8 tiếng.
Loại thơ 8 âm tiết trở lên thường dùng biểu đạt suy tư chiêm nghiệm cõi nhân
gian. Chiều xuâncủa Anh Thơ là bức tranh quê châu thổ sông Hồng man mác hồn
xưa lặng lẽ. Chiều xuân của Ngọc Châu là khúc hát tình yêu ngất ngây
lứa tuổi thanh xuân. Chiều xuân của Trần Thế Ngọc lại lắng đọng chiêm
nghiệm suy tư kiếp người “hồ hải”, “Áo bạc sờn vai, rũ mộng công hầu” và,
quan trọng hơn hết thảy, là phát hiện mới về tứ thơ: Một chiều xuân bất chợt
có mai vàng thắp nắng bình minh! Nếu không có cái tứ này thì bài thơ khó
“đứng” được.
Chiều xuân
Tôi đi bên triền sông
Nước vẫn trôi, hai mùa mưa nắng
Một mình ai đứng lặng
Giữa trường giang bọt sóng bạt ngàn
Như chỉ luôn mơ hoài ảo ảnh
Nghìn lẻ một lần mộng ước vẫn tan
Tôi qua ngõ nhà em
Mấy độ đông tàn chưa trở lại
Quá nửa đời hồ hải
Tử biệt sinh ly, sao mãi cơ cầu
Lối đi xưa, hương trần, cỏ dại
Áo bạc sờn vai, rũ mộng công hầu
Tôi đứng giữa chiều xuân
Vườn nhà em mai vàng đã nở
Một chút hồn vọng mở
Giữ trong tim hạnh phúc vừa thành
Hát ru em ánh hồng rạng rỡ
Để buổi bình minh trái ngọt cây lành.
Trần Thế Ngọc
|
Mãn Giác “ngộ” rõ: cái này “tịch” thì cái kia
“sinh”, sự sống tự nhiên nối tiếp trường cửu vĩnh hằng. Hồ Chí Minh nhìn
lò lửa cháy rực trong xóm núi chiều thu giá lạnh hiu hắt mà chợt phát hiện ra
điều giản dị: khi mặt trời tắt lửa thì con người thắp lửa - bếp lửa cơm
chiều đoàn tụ gia đình là mặt trời hạnh phúc…
Tôi nhắc tới thơ tiền nhân để tìm quy luật về
tứ thơ, kết cấu bài thơ nói chung, và để cảm nhận về khổ thơ thứ 3 của bài Chiều
xuân này. Xuyên suốt bài thơ vẫn là diễn biến tâm trạng suy tư của nhân vật
trữ tình trên quê hương sông Tiền trong chiều mùa xuân xao xuyến bâng khuâng.
Ta nhận thấy rất rõ cái chủ thể trữ tình luôn đứng đầu khổ đầu dòng:
- Tôi đi bên triền sông...
- Tôi qua ngõ nhà em...
- Tôi đứng giữa chiều xuân...
Tôi vẫn là tôi đấy thôi. Nhưng tâm trạng cảm
xúc phút chốc chợt thăng hoa để tôi nhận ra cái tươi đẹp dung dị cõi đời này. Ở
khổ 1 và 2, chỉ một tâm trạng buồn, trống trải đơn côi.
“Một mình ai đứng lặng”. Cái cá nhân như
hạt bụi trần gian trước dòng sông Tiền mênh mang sóng vỗ. Trước dòng sông cuộc
đời thản nhiên cười khóc, nó thản nhiên bỏ mặc “tôi” ngụp lặn đeo đẳng nghìn lẻ
một mộng ước xa vời. Giống chú cá nhỏ bơi theo bóng bọt nước. Để nhận biết cái
phù phiếm, “ảo ảnh” ấy, tôi phải trả giá bằng tuổi đời vô giá! Giọng thơ thật
trầm buồn đầy suy tư chiêm nghiệm.
Sang khổ 2, vẫn tiếp nỗi buồn ấy, song không
gian suy tư thu nhỏ hơn: “ngõ nhà em”. Thực ra chỉ là sự giả định,
không gian giả định để giãi bày xúc cảm. Tôi đã sống và đang tiếp tục sống
trong bon chen lụy tục. Bao kỷ niệm bạn bè, kỷ niệm người yêu và cả kỷ niệm
riêng từ sâu thẳm cõi lòng tôi cứ như nước sông thời gian trôi qua lưu lại ngấn
bùn có màu tím nâu, có vị đời chua chát mặn cay…
“Quá nửa đời hồ hải” - nhờ qua cái tuổi
tri thiên mệnh và bước chân tới bao vùng đất, vùng văn hóa khác nhau mà “tôi”
đúc kết một điều: “Tử biệt sinh ly, sao mãi cơ cầu”. Là gì vậy? Câu
thơ “nén” và ẩn ý. Tôi hiểu là: sinh mạng người ngắn ngủi mong manh, ai cũng biết
vậy, nhưng sao vẫn bon chen, đeo đẳng tham vọng vô đáy. Chính thế mà tự hành khổ
mình, xô đẩy người khác mắc vào bẫy, vào lưới oan khiên. Cái danh lợi mê hoặc
con người: Áo bạc sờn vai, rũ mộng công hầu.
“Mộng công hầu” là tham vọng chức tước
công danh. Mong giàu sang, mong thoát khỏi đẳng cấp thấp nhập vào lớp thượng
lưu, điều chính đáng thôi. Nhưng mê muội tối mắt vì nó là “quá hớp”. Nhân tham
tài nhi tử, điểu tham thực nhi vong. “Áo bạc sờn vai” là thành ngữ.
Trong văn cảnh này phải chăng chỉ tuổi tác từng trải? Đến chừng tuổi này mới
“rũ” - từ bỏ được “mộng công hầu”? Hay đến chừng này tuổi rồi mà vẫn chưa “rũ”
được nó? Một câu hỏi thấm đẫm chiêm nghiệm khiến ta day dứt trăn trở. Day dứt
trăn trở thanh lọc tâm hồn. Nó “rũ” bớt ghen tuông đố kỵ bon chen mà sống thanh
thản nhẹ nhàng hơn!
Chủ thể trữ tình đang bâng khuâng suy tư về
cuộc đời, về cái phù phiếm phải trả giá với “quá nửa đời hồ hải” thì
bất chợt dừng chân trước “vườn nhà em”, “đứng giữa chiều xuân”. Cái
thời gian cực ngắn mà thiêng liêng. Cái không gian bé nhỏ mà kỳ diệu thần tiên.
Hình ảnh “mai vàng đã nở” rất bình thường ở phương Nam phóng khoáng
ngập nắng và gió chướng. Nhưng sự đa cảm thăng hoa trí tuệ như tia chớp liên tưởng
đến “ánh hồng rạng rỡ”: “Để buổi bình minh trái ngọt cây lành”. Liên
tưởng bất ngờ: từ chiều đến bình minh, từ cánh mai vàng đến nắng mới ban mai.
Mai vàng ở đây không dùng để tả. Trái ngọt cây lành không phải tụng ca. Mà chuyển
tải cảm xúc, trí tuệ của chủ thể trữ tình. Một chiều xuân có mai vàng thắp
nắng bình minh. Tâm trạng “tôi” bỗng tin yêu tràn đầy hy vọng. Bởi “tôi” đã “kết
nối”, giao hòa với thiên nhiên, với vũ trụ cao xanh linh diệu vô cùng!
Một chiều tìm lại được sức sống thanh xuân,
trực giác tuổi thơ vốn có của mình. Bài thơ có cấu trúc bật nhảy, bất ngờ và tứ
mới lạ. Nếu cần chỉnh một chữ thì thay chữ “Để” cho mạch liên tưởng
kín đáo hơn? Ví như: “Một buổi bình minh trái ngọt cây lành”.
Nguyễn Ngự Bình
Theo http://vannghetiengiang.vn/
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét