Văn học Cần Thơ trong dòng văn học Đồng bằng sông Cửu Long

Văn học Cần Thơ trong dòng văn học
Đồng bằng sông Cửu Long

Văn học ở Cần Thơ nói riêng và khu vực Đồng bằng sông Cửu Long nói chung có bề dày lịch sử, rất giàu tiềm năng và đã có nhiều đóng góp cho sự phát triển của nền văn học nước nhà.
Mỗi văn nghệ sĩ dưới ánh sáng đường lối văn hóa văn nghệ của Đảng đã luôn nỗ lực, tìm tòi sáng tạo, bám sát thực tế cuộc sống để phản ánh một cách trung thực nhất dưới góc độ nghệ thuật của mình; tạo nên các tác phẩm văn học có chất lượng về nội dung, giá trị về nghệ thuật, giàu tính tư tưởng và mang đậm đà bản sắc dân tộc. Từ đó, góp phần động viên, cổ vũ các hoạt động, sự kiện nổi bật của thành phố Cần Thơ, vùng Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) trên con đường công nghiệp hóa, hiện đại hóa.
Điểm nhấn, “thế mạnh” của văn học Cần Thơ
Cần Thơ là vùng đất trẻ, có truyền thống văn học đáng tự hào với những danh nhân: Bùi Hữu Nghĩa, Phan Văn Trị, Lê Quang Chiểu… Các nhà văn lớp trước trong kháng chiến và sau 1975 đã truyền lửa cho các nhà văn trẻ hôm nay. Hội Nhà văn Cần Thơ có trên 100 hội viên nhưng đã có hơn 2/3 hội viên trên 50 tuổi. Số nhà văn trẻ còn ít so với các tỉnh khu vực ĐBSCL, mà các nhà văn trẻ này lại có quê ở các tỉnh, thành khác, như: Hoàng Khánh Duy (Cà Mau), Phan Duy (Bạc Liêu), Phát Dương (Sóc Trăng), Huỳnh Huy Tùng (Hậu Giang), Phong Dương (TP HCM),… số còn lại là người Cần Thơ rất ít. Vì vậy, việc chăm lo bồi dưỡng nhằm phát huy năng lực, sở trường cho những cây viết trẻ là điều rất quan trọng.
Tôi nghĩ rằng, trách nhiệm của một nhà văn, đặc biệt là người viết trẻ là phải nói lên tiếng nói của thời đại. Quan sát nhiều trang viết của các bạn trẻ Cần Thơ, tôi thấy rằng các bạn đã có được một phông văn hóa và tri thức khá tốt. Họ là người chứng kiến (thậm chí là người trong cuộc) của những tình huống được thời đại đặt ra, cho chúng ta hy vọng rằng họ sẽ có được nhiều tác phẩm mới và mang đậm màu hơi thở cuộc sống đương đại. Tuy nhiên qua thực tế cho thấy rằng, những nhà văn viết về cái ác, cái xấu, chống tham nhũng tiêu cực còn ít, để từ đó góp phần đẩy lùi các tệ nạn tiêu cực, tham nhũng, khẳng định cái tốt, cái đẹp của chế độ ta mà Đảng, Bác Hồ đã đem lại.
Trong lần ra mắt sách tập thể lần thứ IV của Hội Nhà văn Cần Thơ ngày 19 tháng 7 năm 2024 vừa qua với 35 tác phẩm đủ cả thể loại, nhà văn trẻ Hoàng Khánh Duy đã trình làng 4 tác phẩm: 1 tập ký, 3 tập tiểu luận và phê bình văn học: “Việt Nam qua cửa sổ con tàu” là tập ký (tùy bút, bút ký, du ký, tản văn…). Đó là những trang viết về quê hương, đất nước, những hình ảnh mà tác giả “Chụp” được trên hành trình khám phá Việt Nam từ Nam ra Bắc. Đặc biệt, công trình Nghiên cứu văn học “Chiến tranh biên giới Tây Nam dưới góc nhìn phê bình phân tâm học” mang tính học thuật, viết theo khuynh hướng “Phân tâm học” hiện đại của Prớt.
Tác phẩm “Lật những mảnh ghép văn chương” gồm một số tiểu luận và phê bình văn học qua việc “lật” những “mảnh ghép” văn chương là điều rất cần thiết, giúp chúng ta phát hiện những giá trị cao đẹp mà người cầm bút nỗ lực gửi gắm về cái được cái mất của con người và cuộc sống.
Lĩnh vực biên khảo cũng là thế mạnh của văn học Cần Thơ so với ĐBSCL. Nhà văn Đoàn Nô đã góp hai đầu sách viết về Tôn giáo và lịch sử, làm phong phú hơn các thể loại nhằm phục vụ nhu cầu bạn đọc khác nhau. Tác phẩm “Đi tìm lời giải đạo Phật giáo Hòa Hảo” (Nxb Hội Nhà văn, 2023) khảo cứu về Phật giáo Hòa Hảo – một tôn giáo bản địa vùng Tây Nam Bộ mà nội dung chuyển tải đầy đủ các yếu tố cấu thành một tôn giáo: Giáo chủ, Giáo lý, Giáo hội, tín đồ. Là tác phẩm vừa mang tính lịch sử tôn giáo vừa giải mã được những tồn nghi, những khúc mắc thăng trầm của đạo mà do tính nhạy cảm của đề tài nên từ sau năm 1975 tới giờ chưa tác giả nào để tâm thực hiện.
Kế tiếp là tác phẩm “Lịch sử và Văn hóa Dân gian Thốt Nốt”. Là người của Thốt Nốt, ông đã tiếp cận và trải nghiệm từ những thế hệ đi trước và bằng chính bản thân mình, nên tác giả rất am hiểu mọi ngõ ngách của xứ sở: từ địa danh đến các lĩnh vực đời sống văn hóa, xã hội, chính trị, an ninh, các nhân vật và sự kiện lịch sử diễn ra qua nhiều thời kỳ trước và sau năm 1954, trước và sau năm 1975 được tác giả ghi chép tỉ mỉ có cơ sở xác định.
Như vậy có thể nói thế mạnh của Văn học Cần Thơ là biên khảo và Lý luận PBVH nổi trội hẳn so với các tỉnh khu vực ĐBSCL. Cũng cần nói thêm cả vùng ĐBSCL có 2 nhà PBVH là Lê Xuân ở Cần Thơ và Võ Tấn Cường ở Tiền Giang. Nhưng mấy năm gần đây thì Võ Tấn Cường chuyển sang sáng tác Thơ và Nhạc. Còn Lê Xuân vẫn đi sâu nghiên cứu PBVH, anh đã có 5 tác phẩm về Tiểu luận và PBVH, 2 tác phẩm khảo cứu văn hóa văn nghệ dân gian Nam Bộ và 4 tác phẩm truyện ký, tản văn, thơ. Anh đang viết chân dung 27 nhà văn, nhà thơ ĐBSCL trong kháng chiến chống Mỹ và sau 1975.
Ngoài ra Cần Thơ còn có các nhà văn, nhà thơ kiêm viết khảo cứu như: Đặng Hoàng Thám, Thạch Senl, Huỳnh Duy Lộc, Vương Nguyệt Quế…
Trong các cuộc thi sách và văn học cấp quốc gia đã có 4 tác giả đoạt giải, như nhà văn Lê Xuân (2 giải sách, 3 giải bài viết), nhà văn Cao Thanh Mai, Nguyễn Hồng Chuyên, Thạch Senl đạt giải về sách. Ở cấp khu vực có nhiều tác giả đạt giải văn học trong các cuộc thi thơ, truyện ngắn, bút ký ĐBSCL, như: Trúc Linh Lan, Nguyễn Trung Nguyên, Đặng Hoàng Thám, Nhật Hồng, Võ Minh Nguyệt, Tôn Thất Lang, Nguyễn An Bình…
Cần Thơ – nơi hội tụ những cây bút tài năng, nhiệt huyết
Thế hệ những nhà văn trẻ ở Cần Thơ ngày nay, được hưởng thụ một nền giáo dục mới, sống trong một xã hội hiện đại. Họ có nhiều cơ hội tiếp cận sách báo và tin tức một cách đa chiều để có cho mình một góc nhìn đa diện về quá khứ, hiện tại, tương lai, về cuộc sống và văn học. Công nghệ thông tin bùng nổ vừa là cơ hội vừa là thách thức với người viết. Cơ hội cho sự tiếp cận và đi “thực tế sáng tác online” vừa nhanh lại vừa đa dạng. Nhưng từ đó cũng trải ra những thách thức, đòi hỏi người viết trẻ phải cần có sự tỉnh táo, dấn thân, lắng nghe và thấu hiểu thì mới có thể cho ra đời những tác phẩm thực sự mang hơi thở, giọng nói của cuộc sống.
Tôi may mắn được tiếp xúc và quen biết rất nhiều nhà văn ở Cần Thơ thuộc nhiều thế hệ. Đó là những nhà văn, nhà thơ thuộc hàng cha chú như Nguyễn Bá, Lê Chí, Khai Phong. Những nhà văn, nhà thơ thuộc đàn anh như Phan Huy, Phù Sa Lộc, Lê Xuân, Lê Đình Bích, Nguyễn An Bình, Trúc Linh Lan, Nguyễn Thị Thanh Huệ… Những nhà văn cùng thời với tôi hoặc lớn hơn tôi vài tuổi như Vũ Nhất Thống, Đặng Hoàng Thám, Nhật Hồng, Cao Thanh Mai. Rồi cả những nhà văn, nhà thơ trẻ hơn mình như Huệ Thi, Hồng Bỉnh Hiếu, Hồ Kiên Giang, Hoàng Khánh Duy, Phát Dương… Một đội ngũ hùng hậu đó, ắt phải cho ra đời một số lượng tác phẩm lớn tương xứng. Đó là điều tất nhiên.
Bước khởi sắc của văn học Cần Thơ
Văn chương là chuyện của cá nhân, nhưng một nền văn chương là chuyện của nhiều người, nhiều thế hệ khác nhau. Cần Thơ đã tạo thành tiền lệ 4 lần ra mắt sách tập thể. Lần thứ I ngày 10/10/2020 với 21 tác phẩm; lần thứ II ngày 19/9/2022 với 33 tác phẩm; lần thứ III ngày 08/9/2023 với 24 tác phẩm; lần thứ IV ngày 19/7/2024 với 35 tác phẩm của 24 hội viên gồm: 10 tập thơ, 9 truyện ngắn, 6 ký, du ký, 4 lý luận phê bình, 4 biên khảo, 1 hồi ký, 1 in chung. Như vậy, trung bình mỗi năm Hội Nhà văn Cần Thơ đã ra mắt bạn đọc khoản 30 tác phẩm với đủ thể loại, nội dung. Đây là dấu hiệu khởi sắc, sự thành công của văn học Cần Thơ trong những năm gần đây mà ít có tỉnh, thành nào đạt được.
Một buổi ra mắt sách với 35 tác phẩm của các hội viên Hội Nhà văn Cần Thơ là “một hoạt động chưa có nơi nào làm được”. Thơ có, ký sự, phóng sự, tản văn có, truyện ngắn có, tiểu thuyết có, lý luận phê bình có. Tác giả cao tuổi có, tác giả đang khẳng định tên tuổi mình trên văn đàn có, tác giả nữ có, tác giả trẻ có. Điều đó minh chứng rằng, Cần Thơ là mảnh đất có sức hút và thấm đẫm tình người. Nếu không có sức hút và thấm đẫm tình người thì không thể có một số lượng lớn tác phẩm như vậy trong thời gian một, hai năm ngắn ngủi. Sự chăm chút đầu tư của nhà văn vào tác phẩm của mình là điều kiện ắt phải có. Nhưng chắc chắn ở đây có sự đầu tư và chăm chút của những người có trách nhiệm đối với nhà văn.
Tác phẩm của các nhà văn Cần Thơ không chỉ phản ánh tính cách con người và vùng đất Cần Thơ mà còn hướng đến một đời sống hiện thực rộng hơn và xa hơn, song hành với cả đồng bằng. Cần Thơ là trung tâm của một khu vực đồng bằng rộng lớn. Sứ mệnh của các nhà văn đất Cần Thơ cũng rất nặng nề. Nếu mỗi nhà văn, mỗi bạn viết ở Cần Thơ ý thức được trách nhiệm của mình đối với cả đồng bằng thì chắc chắn từng trang viết, từng câu chữ của đội ngũ văn chương Cần Thơ sẽ bay cao hơn, vươn xa hơn.
Kết luận:
Trong dòng chảy của văn học ĐBSCL thì văn học Cần Thơ là nhánh sông chính đang lan tỏa những phụ lưu để góp phần làm phong phú thêm cho kho tàng văn học Cần Thơ nói riêng, ĐBSCL và cả nước nói chung. Dòng chảy đó vừa có tính kế thừa vừa có tính phát triển và hội nhập trong khu vực và cả nước trong thời đại công nghiệp 4.0, khi kinh tế tri thức đang là hạt nhân thúc đẩy nhiều ngành nghề. Mỗi nhà văn, nhà thơ cần cháy bùng hơn nữa ngọn lửa hồng của lòng đam mê văn chương để cống hiến cho đời những tác phẩm văn học xuất sắc, giá trị nghệ thuật cao, được bạn đọc nhiệt tình đón nhận, góp phần xây dựng vùng đất Chín Rồng luôn tỏa sáng và phát triển.
26/11/2024
Nguyễn Trung Nguyên
Theo https://vanvn.vn/