"Sự cảm thông sẻ chia giữa
Nhà văn
Bùi Hiển đã phát biểu khẳng định ý nghĩa đặc biệt của tiếng nói tri ân trong văn
chương: "Ở nước nào cũng thế thôi, sự cảm thông sẻ chia giữa người đọc và
người viết là trên hết".
(Báo Văn nghệ, số ra ngày 10 - 2- 2001)
"Bất tri
ba bách dư niên hậu
Thiên hạ hà
nhân khấp Tố Như?"
Nguyễn Du xưa
đã từ giã cõi đời không một lời trăn trối, mang theo cả một tâm sự bi kịch, u
uất không giải tỏa cùng ai. Những ai đã sống sâu sắc với cuộc đời hẵn thấu hiểu
lắm tâm sự của Nguyễn Du - một con người suốt đời đi tìm tri kỷ giữa cõi đời
đen bạc. Tố Như ơi! Xin người hãy "ngậm cười nơi chín suốt" vì
"cả cuộc đời này hiểu Nguyễn Du" vì có biết bao nhiêu người như Huy
Cận, Bùi Kỷ, Tế Hanh, Chế Lan Viên, ... và đặc biệt Tố Hữu đã làm thơ giãi bày,
giải tỏa hộ Người những uất hận kia. Bài thơ "Kính gửi cụ Nguyễn Du"
ra đời như bắc nhịp cầu tri âm đến với những tâm sự của Tố Như trong "Độc
Tiểu Thanh ký" đồng thời cũng khẳng định ý nghĩa đặc biệt của tiếng nói
tri âm trong văn chương, nói như nhà văn Bùi Hiển: "Ở nước nào cũng thế
thôi, sự cảm thông sẻ chia giữa người đọc và người viết là trên hết"
Là một nhà
văn đã từng nếm trải những vinh quang và cả những cay đắng trong nghề văn, Bùi
Hiển hiểu hơn ai hết ý nghĩa đặc biệt của tiếng nói tri âm giữa nhà văn và
người đọc. Đã có những thời người ta chỉ đề cao vai trò của tác giả và tác phẩm
mà xem nhẹ yếu tố bạn đọc. Đúng, nhà văn là người tạo ra tác phẩm bằng tài năng
và tâm huyết của mình. Nhưng lẽ nào anh chỉ muốn tác phẩm ấy là chỉ của riêng
anh, chỉ mình anh biết, anh hay?Nếu thế tác phẩm của nhà văn ấy sẽ sớm đi vào
quên lãng, không một ai biết đến. Phải chăng vì vậy mà M. Gorki đã viết:
"Người tạo nên tác phẩm là tác giả nhưng người quyết định số phận tác phẩm
lại là độc giả?" Tác phẩm văn học chỉ sống được trong tấc lòng của những
người tri kỷ - là bạn đọc. Thế nhưng không phải bạn đọc nào cũng hiểu được tác
phẩm và thông điệp thẩm mỹ của tác giả. Thực tế văn học đã có biết bao chuyện
đáng buồn - người đọc hiểu hoàn toàn sai lệch giá trị của tác phẩm và suy nghĩ
của nhà văn. Cho nên ở bất kỳ thời đại nào, bất kỳ nền văn học dân tộc nào cũng
rất cần có tiếng nói tri âm của bạn đọc dành cho tác giả. Nghĩa là bạn đọc ấy
phải cảm thông, sẻ chia với những nỗi niềm tâm sự, nghĩ suy của người viết gửi
trong tác phẩm.
Ý kiến của
nhà văn Bùi Hiển, vì thế, có thể xem như một yêu cầu lý tưởng trong tiếp nhận
văn học mọi thời đại, mọi dân tộc. Vậy vì sao Bùi Hiển lại đề cao ý nghĩa của
tiếng nói tri âm như vậy? Có lẽ đó là yếu tố đặc thù của lĩnh vực văn chương.
Nếu như trong các ngành khoa học, khi một chân lý khoa học được tìm ra là đúng
đắn thì sớm hay muộn nó sẽ được công nhận và khẳng định. Còn với văn học thì
sao? Những nghĩ suy và tâm trạng của nhà văn sâu sắc, nhiều tầng bậc, không
phải một thời, một người là có thể hiểu thấu để mà cảm thông chia sẻ. Tiếp nhận
văn học, họ phụ thuộc và nhiều yếu tố, có khi do tâm lý và tâm thế tiếp nhận,
cũng có khi do môi trường văn hóa mà người đọc đang sống, đang tiếp thu...
Chuyện khen chê, khẳng định hay phủ định trong văn chương là điều dễ thấy. Bởi
vậy phải là người đọc có con mắt xanh mới có thể thấu hiểu, cảm thông, chia sẻ với
người viết được.
Thế nhưng cơ
sở nào đem lại sự cảm thông, chia sẻ giữa người đọc và người viết? Trước hết
cần phải bắt đầu từ quy luật của sáng tạo nghệ thuật. Người nghệ sĩ cầm bút
trước tiên là để giãi bày lòng mình, khi những trăn trở, suy nghĩ, day dứt, dằn
vặt vui hay buồn không thể nói với ai thì người nghệ sĩ tìm đến văn học bởi
"thơ là tiếng lòng" là tiếng nói hồn nhiên nhất của trái tim và
"có những điều chỉ nói được bằng thơ". Người nghệ sĩ sáng tác trước
hết cũng do chính mình hoặc cho những người thực sự hiểu mình mà thôi. Phải
chăng vì vậy khi Dương Khuê mất Nguyễn Khuyến đã không viết thơ vì:
"Câu thơ
nghĩ đắn đo không viết
Viết đưa ai,
ai biết mà đưa."
Thế nhưng thơ
là "tiếng nói điệu đồng đi tìm những tâm hồn đồng điệu". Nhà thơ đồng
thời cũng là người đọc thơ. Như Tế Hanh nói:" Đọc thơ đồng chí ngỡ thơ
mình". Nhà văn viết tác phẩm như ban phát phấn thông vàng đi khắp nơi,
mong có người theo phấn tìm về. Cho nên bạn đọc là chốt mắt xích không thể thiếu
trong chu trình sáng tác - tiếp nhận tác phẩm. Bạn đọc cũng là những người có
suy nghĩ, tình cảm, cảm xúc, có niềm vui, nỗi buồn, có cảnh ngộ và tâm trạng,
nhiều khi bắt gặp sự đồng điệu với nhà văn, nhà thơ. Khi hai luồng sóng tâm
tình ấy giao thoa thì tác phẩm rực sáng lên trở thành nhịp cầu nối liền tâm hồn
với tâm hồn, trái tim với trái tim. Cho nên người đọc đến với thơ để tìm thấy
chính mình, thấy những suy nghĩ, cảm xúc của chính mình mà nhà thơ bằng tài
năng đã gửi gắm qua những câu thơ. Phải chăng vì thế Lưu Quý Kỳ viết: "Nhà
thơ gói tâm tình của mình trong thơ. Người đọc mở ra bỗng thấy tâm hồn của
chính mình". Và như thế Bá Nha đã tìm được Tử Kỳ, những tri âm đã gặp được
nhau qua chiếc cầu văn chương. Văn học quả là có sức cảm hóa thật kỳ diệu.
Có lẽ chính
bởi ý nghĩa đặc biệt của tiếng nói tri âm trong văn chương mà có biết bao nhiêu
nhà thơ, nhà văn đã sáng tác những tác phẩm mà đối tượng lại chính là các nhà
văn, nhà thơ. Bằng Việt viết về Pauxtôpxki, Ximônôp sung sướng khi tìm được
tri âm là Tố Hữu:
"Ở đây
tôi thấy thơ tôi
Sống trong
bản dịch tuyệt vời của anh"
Trường hợp
của Nguyễn Du và Tố Hữu trong hai bài thơ "Độc tiểu thanh ký" và
"Kính gửi cụ Nguyễn Du" cũng không nằm ngoài mạch nguồn cảm hứng giàu
giá trị nhân văn ấy.
Có thể thấy
hai bài thơ đều là tấc lòng của hai nhà thơ gửi gắm cho những người nghệ sĩ
sống khác thời đại. Nguyễn Du viết về Tiểu Thanh, cách Tố Như ba trăm năm nhưng
đồng thời Tiểu Thanh cũng là một nhà thơ. Sống cô đơ, vò võ một mình trong sự
ghen tuông cay nhiệt của người vợ cả, sự thiếu đồng cảm của chính người chồng,
Tiểu Thanh đã tìm đến thơ để ký thác tâm tình, để tìm đến một tri âm vô hình
cho khuây khỏa nỗi cô đơn. Thế mà thói đời cay nghiệt, khi nàng chết, những vần
thơ của nàng cũng phải giã từ cõi đời trong ngọn lửa ghen tuông, đố kỵ. Những
câu thơ sót lại của nàng khiến Tố Như rung động. Một trái tim lúc nào cũng căng
lên như dây đàn nối đất với trời và nỗi đau của con người có thể làm sợ giây ấy
rung lên bần bật. Dễ hiểu vì sao Nguyễn Du lại viết hay, xúc động về Tiểu Thanh
như vậy. Còn Tố Hữu trong những năm tháng chống Mỹ cứu nước nhất là trong những
ngày kỷ niệm ngày kỷ niệm ngày sinh của Nguyễn Du, đã xúc động viết lên
"Kính gửi cụ Nguyễn Du". Tố hữu đã thể hiện sự cảm thông, chia sẻ với
bi kịch của Nguyễn Du và hết lời ca ngợi giá trị của thơ ca Tố Như. Như thế hai
bài thơ "Độc Tiểu Thanh ký" và " Kính gửi cụ Nguyễn Du" đều
thể hiện tiếng nói tri âm giữa Nguyễn Du, Tố Hữu - người đọc đồng thời cũng là
những nhà thơ với Tiểu Thanh, Nguyễn Du- những người nghệ sĩ sống khác thời
đại. Sự trùng hợp tuyệt đẹp này còn góp phần khẳng định giá trị nhân đạo sâu
sắc, mênh mông của dân tộc và văn học Việt nam. Bở lẽ Tiểu Thanh, Nguyễn Du là
ai nếu như không phải là những người tài hoa và bạc mệnh?
Mặc dù vậy,
bản chất của lao động nghệ thuật bao giờ cũng là sáng tạo. Cho nên hai bài thơ
dù giống nhau ở cảm hứng những nội dung tiếng nói tri âm và cách thể hiện có sự
khác biệt sâu sắc. Trước hết "Độc Tiểu Thanh ký" là tiếng nói tri âm
của một các nhân dành cho một cá nhân. Nguyễn Du thấu hiểu nỗi khổ của Tiểu
Thanh - người con gái sống khác dân tộc, khác thời đại. Có một khoảng không
gian và thời gian diệu vợi, hun hút cách ngăn hai người nhưng chính văn chương
đã xóa nhòa khoảng cách địa lý, biên giới lịch sử để họ tìm đến với nhau.
Nguyễn Du xót thương cho cảnh ngộ của nàng:
"Tây Hồ
hoa uyển tẫn thành khư
Độc điếu song
tiền nhất chỉ thư."
Bài thơ mở
đầu bằng câu thơ nói về quy luật nghiệt ngã của cuộc đời. Dòng đời lạnh lùng
chảy trôi, cuốn theo bao con người, bao số phận, tàn phá bao cảnh sắc. Hồ Tây
xưa đẹp đẽ, rực rỡ là thế, giờ chỉ còn là một đống đất hoang lạnh, vắng vẻ,
tiêu điều. Một sự biến đổi thật ghê gớm! Tận nghĩa là biết đổi hết, sạch trơn.
Cảnh xưa đã không còn. Câu thơ nghe ngậm ngùi, thoáng gợi sự đời dâu bể "thương
hải biến vi tang điền" hay xót xa nỗi niềm "thế gian biến đổi vũng
nên đồi" trong thơ Nguyễn Bỉnh Khiêm. Đó là quy luật của tự nhiên, sao ta
không khỏi day dứt? Bởi lẽ cùng với sự đổi thay ấy, là sự ra đi của kiếp người,
đời người. Tiểu Thanh nàng hỡi, sự hiện diện của nàng trên cõi đời này còn gì
đâu nếu không còn những vần thơ sót lại. Nhưng thay những vần thơ ấy - tấc lòng
của nàng đã đến được với bến bờ tri âm - ấy chính là Nguyễn Du. Nguyễn Du hiểu
lắm nỗi oan nghiệt của nàng:
"Chi
phấn hữu thần liên tử hậu.
Văn chương vô
mệnh lụy phần dư."
Cả cuộc đời
Tiểu Thanh hiện lên qua hai chữ: chi phấn và văn chương. Nói đến son phấn là
nói đến tài sắc, nói đến văn chương là nói đến tài năng. Người là người tài
năng, nhan sắc trọn vẹn, thế sao cuộc đời nàng lại đau khổ dường vậy? Nhà thơ
đã thổi hồn vào son phấn, văn chương để chúng cất lên tiếng nói bi phẫn, xót
xa. Son phấn có thần chắc phải xót xa vì những việc sau khi chết còn văn
chương không có mệnh mà còn bị đốt bỏ. Hỡi cuộc đời, son phấn, văn chương để
cất lên tiếng nói bi thương thấu thiết ấy? Hai câu thực cũng chính là chìa khóa mở cửa vào hai câu luận:
"Cổ kim
hận sự thiên nan vấn,
Phong vận kỳ oan ngã tự cư"
Thế là đâu
chỉ Tiểu Thanh, đó là số bất hạnh của bao nhiêu con người. Hai chữ "cổ
kim" gợi dòng thời gian miệt mài chảy trôi, vô thủy vô chung từ xưa đến
nay, từ Đông sang Tây, trên đó thấp thoáng tiếng khóc của nàng Kiều, tiếng ai
oán của cô Cầm, tiếng hát của người ca nữ đất Long Thành, người hát rong ở Thái
Bình, tiếng van lơn của người mẹ ăn xin,... Đó là nỗi hận của bao kiếp người,
bao cuộc đời, bao thế hệ. Giờ đây tất cả cùng về đổ xuống câu thơ của Tố Như.
Một mối hận chất chứa, dày đặc thế mà trời không hỏi. Hỏi người, người không
biết. Hỏi trời, trời không đáp. Cho nên Nguyễn Du tự lý giải cho mình:
Tiểu Thanh
đau khổ, bao con người đau khổ chính bởi nỗi oan lạ lùng vì nết phong nhã. Thì
ra chính "chi phấn, văn chương" kia là nguyên nhân gây ra nỗi khổ nhường này! Nhà văn tự coi mình là người cùng hội, cùng thuyền với Tiểu Thanh và
những người tài hoa bạc mệnh. Thế là Nguyễn Du đã "lấy hồn tôi để hiểu hồn
người". Tố như sở dĩ là tri âm bởi lẽ ông thấy mình trong cuộc đời và văn
thơ Tiểu Thanh. Cho nên bài thơ kết thúc bằng tâm sự của chính Nguyễn Du:
"Bất tri
tam bách dư niên hậu,
Thiên hạ hà
nhân khấp Tố Như?"
Thương người
rồi mới thương mình. Thương người càng sâu sắc thì thương mình cảnh da diết.
Tiểu Thanh đã có may mắn là tìm được tri âm nơi - Nguyễn Du, thế còn Nguyễn Du
thì ai là Tri âm đây? Bài thơ kết thúc mà nỗi đau cứ khắc khoải, đau đáu khôn
nguôi. Tố Như đã từng cho mình mang nỗi sầu "vị tằng khai" không giải
tỏa được, sâu thẳm như nước sông Lam dưới chân núi Hồng:"Ngã hữu thốn tâm
vô dữ ngã" Cho nên ông không hỏi người ở hiện tại mà hướng về người cách
mình hơn ba trăm năm xa xôi, vô tri kỷ ở một nàng Kiều trong trang sách, ở Tiểu
Thanh cách mình ba trăm năm và ở một dân tộc khác. Bài thơ khép lại mà đau đáu
nỗi đau không tri âm, không tri kỉ giữa cõi đời đen bạc. Như vậy, hiểu Tiểu
Thanh, day dứt trước số phận nàng, ráo riết tìm ra câu trả lời nhưng cuối cùng
nguyễn Du bế tắc, rơi vào thuyết hư vô, siêu hình như trong truyện Kiều:
"Ngẫm
hay muôn sự tại trời
Trời kia đã
bắt làm người có thân
Bắt phong
trần phải phong trần
Cho thanh cao
mới được phần thanh cao"
Cho nên bài
thơ đẫm nước mắt trong giọng điệu bi phẫn, sầu tủi, nghẹn ngào. Dẫu sao tấm
lòng tri ân của Tố Như với Tiểu Thanh cũng vô cùng cao quý, đáng trân trọng.
Hai trăm năm sau Nguyễn Du, Tố Hữu đứng trên đỉnh cao của thời đại, của dân tộc, hướng về quá khứ cha ông, với niềm xót xa thương cảm. Biết bao nhà thơ đồng cảm với Nguyễn Du như ở Tố Hữu, sự đồng cảm ấy sâu sắc, mênh mông hơn. Trước hết, nhà thơ hiểu, chia sẻ với bi kịch của Nguyễn Du:
Hai trăm năm sau Nguyễn Du, Tố Hữu đứng trên đỉnh cao của thời đại, của dân tộc, hướng về quá khứ cha ông, với niềm xót xa thương cảm. Biết bao nhà thơ đồng cảm với Nguyễn Du như ở Tố Hữu, sự đồng cảm ấy sâu sắc, mênh mông hơn. Trước hết, nhà thơ hiểu, chia sẻ với bi kịch của Nguyễn Du:
"Hỡi
lòng tê tái thương yêu
Giữa lòng
trong đục, cánh bèo lênh đênh
Ngổn ngang
bên nghĩa bên tình
Trời đêm đâu
biết gửi mình nơi nao?
Ngẩn ngơ
trông ngọn cờ đào
Đành như thân
gái sóng xao Tiền Đường!"
Tưởng như đó
là những lời Tố Hữu viết về Thúy Kiều. Mà quả thực, nhà thơ tỏ lòng thương cảm
với nàng Kiều tài sắc mà như cánh bèo lênh đênh. Nàng đã từng đứng trước sự lựa
chọn chữ "Hiếu' và chữ "Tình" khi quyết định bán mình chuộc cha,
đã từng xao lòng trước vinh hoa để rồi xót xa thấy ngọn cờ đào Từ Hải, kết liễu
đời mình nơi dòng Tiền Đường định mệnh. Thế nhưng qua sự so sánh "đành như
thân gái", người đọc hiểu được đó là lời tâm huyết gan ruột của Tố Hữu gửi
Tố Như. Trong cuộc đời bể dâu kia, Tố Như cũng như cánh bèo chìm nổi, từng đớn
đau trước bi kịch cuộc sống "sống hay không sống" và sống như thế nào
giữa đen tối và tội ác, "giữa dòng trong, dòng đục kia?". Nguyễn Du
cũng đã từng đứng trước sự lựa chọn giữa "nghĩa"và "tình".
Người hiểu xã hội phong kiến đã đến hồi cáo chung, hiểu được sự mục rỗng của
triều Lê nhưng tình với nhà Lê, tư tưởng phù Lê của tôi trung không thờ hai chủ
nên Người đã từng chống lại Tây Sơn. Thế nhưng trong đêm đen cuộc đời, người
đâu đã thoát khỏi bi kịch. Người thấy triều đại Tây Sơn là tiến bộ, thậm chí
còn hướng về những tướng lĩnh Tây Sơn tài hoa trong "Long thành cầm
giả" nhưng cuối cùng lại theo Nguyễn Ánh, làm quan cho triều Nguyễn. Bi
kịch không tự giải thoát được, Người "đành như thân gái sóng xao Tiền
Đường" phó mặc cho số phận. Tố Hữu thấy Thúy Kiều là hiện thân của Nguyễn
Du. Nguyễn Du viết truyện Kiều để ký thác tâm sự chính mình. Đó thực sự là một
tấm lòng tri ân sâu sắc.
Không chỉ
hiểu bi kịch của Nguyễn Du, Tố Hữu còn chia sẻ cảm thông với bi kịch tình đời
của Người:
"Nỗi
niềm xưa nghĩ mà thương:
Dẫu lìa ngỏ ý
còn vương tơ lòng...
Nhân tình,
nhắm mắt, chưa xong
Biết đâu hậu
thế khóc cùng Tố Như?
Mai sau dù có
bao giờ...
Phải thương
cảm Tố Như sâu sắc lắm, Tố Hữu mới có thể nhận thấy bi kịch ẩn sâu này. Nguyễn
Du cả một đời yêu thương con người, cả đến khi nhắm mắt xuôi tay vẫn chưa nguôi
nỗi đau đáu hỏi người ba trăm năm sau: Ai người khóc Tố Như? Tố Hữu sử dụng ý
thơ ấy thật linh hoạt. Khóc cùng không chỉ khóc cho Tố Như mà cùng Tố Như khóc
cho nỗi đau của con người. Đó phải chăng cũng là điều Tố Như tìm kiếm, trăng
trối trước lúc đi xa?
"Tiếng thơ ai động đất trời
"Tiếng thơ ai động đất trời
Nghe như non
nước vọng lời ngàn thu
Nghìn năm sau
nhớ Nguyễn Du
Tiếng thương
như tiếng mẹ ru những ngày"
Tiếng thơ ai
nghe vừa trìu mến, vừa thân thương, vừa ngưỡng phục. Tiếng thơ của Nguyễn Du
thấu lòng người, thấu cả trời xanh. Dường như trời xanh cũng rung động bởi những
vần thơ ấy. Thật là một tầm vóc lớn lao, vĩ đại! Không những vậy, Tố Hữu còn
nghe thấy trong tiếng thơ ấy hồn của dân tộc, lời của nước non:
"Nghe
như non nước vọng lời ngàn thu"
Tố Hữu đã
từng vì tiếng nói của Hồ Chí Minh như lời non nước:
"Con
nghe Bác, tưởng nghe lời non nước
Tiếng ngày
xưa và cả tiếng mai sau..."
Lần thứ hai
ông lại hình dung hình ảnh so sánh để ca ngợi sự vĩ đại của một nhà thơ - một
danh nhân văn hóa lỗi lại của dân tộc và thế giới. Tiếng thơ của Nguyễn Du là
tiếng nói của cá nhân đã trở thành lời của non nước. Non nước mượn thơ người để
vọng lời. Trong tiếng thơ ấy có cả tiếng lòng của dân tộc, của nước non. Cho
nên nó có tầm vóc ngang hàng với không gian vũ trụ, dằng dặt mà còn gợi không
gian mênh mông cho tiếng thơ cụ Tiên Điền vang vọng, chảy trôi. Hôm nay, mai
sau, thậm chí nghìn năm sau người Việt Nam vẫn không quên được tiếng thơ ấy vì:
"Tiếng thơ như tiếng mẹ ru tháng ngày"
Thơ của
Nguyễn Du được ví với "tiếng thơ", "lời non nước",
"lời nghìn thu", "tiếng thương", rồi "tiếng mẹ
ru". Đó là những cấp bậc đánh giá hay chăng chính là con đường đi vào bất
tử của thơ Nguyễn Du? Cái đích cuối cùng của thơ là "chảy đến lòng
người" nên hình ảnh tiếng mẹ ru chính là cách đánh giá cao nhất dành cho
một tiếng thơ. Tiếng thơ ấy đã nhập vào nguồn mạch văn hóa, vào đời sống tâm
hồn, tình cảm của người dân Việt Nam trở thành dòng sữa ngọt ngào nuôi dưỡng
bao thế hệ. Tiếng thơ ấy là tình thương của mẹ dành cho người con, là hiện thân
của tình mẹ mênh mông. "Thương" là nội dung bản chất, là cội nguồn
hay là phương tiện của tiếng thơ? Và hiểu theo cách nào cũng là sự tri âm tuyệt
đối của Tố Hữu và Tố Như rồi. Bở lẽ Nguyễn Du là "nhà nhân đạo lỗi
lạc" (Niculin), là trái tim lớn suốt đời mang nặng nỗi thương đời:
Không chỉ
thấu hiểu, sẻ chia với cuộc đời, ngợi ca thơ Nguyễn Du, Tố Hữu còn tìm cách lí
giải nỗi đau của Nguyễn Du. Ông cho rằng nỗi đau ấy không phải do trời mà chính
là do xã hội
vạn ác thời
Nguyễn Du gây nên:
"Gớm
quân Ưng khuyển, ghê bầy Sở Khanh
Cũng loài hổ
báo, ruồi xanh
Cũng phường
gian ác hôi tanh hại người!"
Chính thằng
bán tơ, bè lũ Mã Giám Sinh, Tú Bà, Ưng Khuyển, Sở Khanh mới là những kẻ gieo
mầm đau khổ cho Nguyễn Du, Tiểu Thanh, Thúy Kiều. Cho nên muốn thay đổi số phận
phải tiêu diệt xã hội vạn ác ấy đi. Và tiếng trống ba hồi gọi quân kết thúc bài
thơ là sự giải quyết ấy. Xã hội này vẫn còn những kẻ ác, nhưng cả dân tộc ra
trận để tiêu diệt kẻ thù để cuộc đời nhiều hạnh phúc và tình yêu hơn. Tố Hữu
không sa vào tư tưởng bi quan như Nguyễn Du bởi ông là nhà thơ của cách mạng,
được luồng gió mới của thời đại thổi mát. Nguyễn Du ơi, xin người hãy yêu lòng.
Những cô Kiều, cô Cầm, người mẹ ăn xin... của Người sẽ không còn đau khổ nữa
đâu.
Chính sự khác
nhau về tiếng nói tri âm ấy đã chuyển hóa thành hình thức nghệ thuật khác nhau.
Bài "Độc Tiểu Thanh ký" của Tố Như viết theo thể thơ Đường luật, cô
đúc, hàm xúc nhưng phảng phất giọng điệu bi phẫn do rất nhiều thanh trắc, dấu
nặng tạo cảm giác trĩu nặng, ngưng đọng. Còn Tố Hữu sử dụng thành công thể lục
bát nhẹ nhàng, đằm thắm, trang trọng; hình thức tập Kiều, lẫy Kiều để chuyển
tải giọng điệu lạc quan, hào hứng, say mê.
`Như vậy,
tiếng nói tri âm giữa người đọc và người viết là điều văn học dân tộc nào, thời
đại nào cũng hướng tới. Điều đó đặt ra yêu cầu với nghệ sĩ phải sáng tác từ
những cảm xúc chân thành nhất, da diết nhất. Và người đọc hãy sống hết mình với
tác phẩm để hiểu được thông điệp thẩm mỹ của tác giả, để chia sẻ cảm thông với
tác giả. Mỗi người hãy rung lên khúc đàn Bá Nha như Tử kỳ để văn chương mãi
tươi đẹp, kỳ diệu.
Tôi muốn đến
với Nguyễn Du như đến với một con người suốt đời khắc khoải, da diết với thân
phận con người. Nguyễn Du đã từng rõ bao nhiêu nước mắt khóc thương những người
đau khổ ấy, lẽ nào ta lại chẳng một lần khóc cho Nguyễn Du để bi kịch của Người
sẽ tan như bóng hình Trương Chi trong chén nước của Mỵ Nương xưa.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét