Mùa Hè qua thi ca VIỆT-NAM
” Ai xui con cuốc gọi
mùa hè
Cái nóng nung người
nóng nóng ghê
Ngõ trước vườn sau um
những cỏ
Vàng phai thắm nhạt
ngán cho huê
Đầu cành kiếm bạn oanh
xao-xác
Trong tối đua bay đóm
lập-loè
Mong được nồm nam cơn
gió thổi
Đàn ta, ta gãy khúc
Nam nghe.”
Đọc bài thơ trên, chắc
ai cũng nghĩ rằng thi-sĩ Nguyễn-Khuyến đã tả cảnh mùa Hè thật độc-đáo. Chỉ có
tám câu thôi nhưng khi đọc lên, ta có cảm tưởng như cái nóng của mùa Hè đang
hiện ra trước mắt. Nóng như nung người, nóng ghê-gớm. Đã thế trời lại đứng gió.
Không một ngọn gió dù rất nhẹ khiến mọi người đều mơ-ước một ngọn gió nồm thổi
qua, đem sự mát-mẻ đến cho xóm làng lúc trời vừa vào Hạ.
Thật vậy, nói đến mùa
Hè là nói đến mùa nóng nhất trong bốn mùa. Vẫn biết rằng mỗi lần Hè về, hoa
phượng đỏ nở đầy khắp đại-lộ trong thành-phố làm cho cảnh phố-phường trở nên
đẹp-đẽ và nên-thơ. Nhưng cho dù cảnh có đẹp bao nhiêu chăng nưã, với những cành
hoa phượng màu máu rơi khắp phố-phường, cái nóng gay-gắt của mùa Hè vẫn làm cho
con người lắm lúc thờ-ơ với cảnh đẹp thiên-nhiên ấy. Trước cơn nóng oi-bức của
mùa Hạ, ai nấy cũng đều cảm thấy nóng nảy bực-bội mỗi khi nhìn trời nắng
chang-chang. Aáy thế mà vẫn có môt số người thích mùa Hè, đó là học-trò. Sau
những tháng ngày cặm-cụi đèn sách miệt-mài ở ghế nhà trường, giờ đây là lúc
nghỉ hè giã-từ thầy cô để về quê vui đùa thoả-thích. Đoàn trai non tha-hồ thả
diều,tắm sông suốt 90 ngày ở quê nhà yêu-dấu :
Sung-sướng quá giờ
cuối cùng đã hết
Đoàn trai non hớn-hở
rủ nhau về
Chín mươi ngày nhảy
nhót ở miền quê
Ôi tất cả mùa Xuân
trong mùa Ha.”
(Xuân-Tâm)
Dĩ-nhiên đám học-trò
thích là được nghỉ ba tháng trời chứ thực ra chẳng thích gì mùa Hè cả. Vì ai
cũng biết rằng mùa Hè là mùa nóng nực thường xuyên. Nhất là ban ngày, đi đâu
cũng thấy nóng nảy. Mồ hôi thường đổ ra như tắm. Nhất là trưa Hè oi-bức, lại gặp
lúc trời đứng gió. Trời nóng nực đến nỗi trên đường đi, ta thấy nhiều người
phải núp dưới bóng cây để tránh nắng. Trước cái nắng như thiêu như đốt của mùa
Hè ở xứ Huế, nhà thơ Nam-Trân đã diễn tả lại một cách rõ-ràng qua bài thơ “Huế,
Ngày Hè.“:
“Lửa hạ bừng-bừng cháy
Làn ma trốt trốt bay
Tiếng ve rè rè mãi
Đánh đổ giấc ngủ ngày
Đường sá ít người đi
Bụi cây lắm kẻ núp
Xơ-xác quán nước chè
Ra vào người tấp-nập
Phe-phẩy chiếc quatï
tre
Chú nài ngồi đầu voi
Thỉnh-thoảng giơ tay
bẻ
Năm ba chùm nhãn còi
Huê phượng như giọt
huyết
Dỏ xuống phủ lề đường
Mặt trời gay gay đỏ
Nhuộm đỏ góc sông
Hương .”
Chính vì đi đâu cũng
nắng, đứng đâu cũng nóng nên tất cả mọi sinh vật trên trái đất đều tìm nơi bóng
mát để tạm “dung-thân” qua mấy tháng trời mùa Hạ.
Chính vì trời nắng như
thiêu như đốt khiến nhiều lúc ta cảm thấy như nóng quá đến ” ứa máu thôi”. May
nhờ bóng của cây dừa che chút nắng để khách qua đường lau mồ-hôi. Ta hãy nghe
nhà thơ Trần Vấn Lệ diễn tả cái nắng của mùa Hè quá nóng đến nỗi “nước mắt hình
như đang bốc hơi.”:
“Hôm nay nóng quá nắng
vàng tươi
Lá rực màu xanh ứa máu
thôi
Bóng của cây dừa che
khuất nắng
Cho người dừng lại
thấm mồ-hôi
………………………………………
Hôm nay nóng quá, nắng
bừng sôi
Nước mắt hình nư đang
bốc hơi
Tôi sẽ trở về hay bước
tới
Về đâu? bước tới? cũng
buồn”
(Trần Vấn Lệ)
Và cũng vì trời quá
nóng bức, đứng gió, nên đàn trâu ở đồng ruộng quê ta đã nhanh chân xuống dầm
dưới nước trong vũng bóng dưới gốc cây đa già, để tránh cái nắng rực lửa của
mùa Hè ở miền thôn-dã. Ta hãy nghe đọan thơ sau đây của thi-sĩ Bàng Bá Lân diễn
tả cảnh đàn trâu đầm mình dưới nước thật nên thơ:
“Dưới gốc đa già trong
vũng bóng
Nằm mát đàn trâu
ngẫm-nghĩ nhai
Ve-ve rung cánh ruồi
say nắng
Gà gáy rong thôn những
tiếng dài.”
Và cũng những vần thơ
nói về khí trời oi- ả của mùa Hè, ta thấy nhiều thi- nhân mỗi người diễn tả một
cách khác nhau qua những dòng thơ lục bát, thất-ngôn bát cú, ngũ-ngôn cổ-phong
vv…Ta hãy nghe bài thơ ngũ-ngôn “Mùa Hạ.” sau đây của thi-sĩ Nguyễn-Khuyến
diễn-tả về sự nóng-nực của mùa Hè:
“Tháng Tư đầu mùa Hạ
Tiết trời thực oi-ả
Tiếng dế kêu thiết-tha
Đàn muỗi bay lả-tả
Nỗi ấy biết cùng ai
Cảnh nầy buồn cả dạ
Biếng nhấp năm canh
chầy
Gà đà sớm giục-giã.”
Riêng nhà thơ Đông-Hồ,
ông ta cũng nói về sự oi-bức của mùa Hạ qua những dòng thơ bảy chữ sau đây:
“Em nhớ: một buổi trưa
mùa Hạ
Buổi trưa nặng-nề trời
oi-ả
Tựa cửa lớp học em
rầu-rầu
Nghe tiếng rúc-rít đàn
chim sâu.”
(Bốn Cái Hôn)
Như đã đề cập ở trên,
mùa Hè trời nắng chang-chang,nắng như thiêu hư đốt. Khí trời oi-bức khiến cơn
nóng mùa Hạ như nung người. Mồ hôi nhiều lúc ra như tắm. Aáy thế mà trời lại
đứng gió nữa khiến cảnh vật càng ngày càng oi- ả, nóng bức. Không một ngọn gió nồm
làm cho mọi sinh vật như nghẹt thở, khắc-khoải. Thời-gian như ngừng lại. Trái
đất hầu như nứt nẻ, khô cằn. Mọi sinh vật trên trái đất đang ước mơ một cơn gió
nồm bay về để làm cho cái nóng mùa hè dịu bớt đi. Nhà thơ Bàng Bá Lân diễn tả
những ý-nghĩa trên qua mấy dòng thơ lục-bát sau :
“Trưa hè bóng lặng
nắng oi
Mái gà cục-cục tìm mồi
bắt con.
Cổng làng vài chị gái
non
Dừng chân uể-oải chờ
cơn gió nồm.”
(Cổng Làng)
Hay là:
“Trời lơ cao vút không
buông gió
Đồng cỏ cào khô cánh
lượt hồng
Êâm-đềm sóng lụa trên
trên lúa
Nhạc ngưa ïđường xa
lắc tiếng đồng
Quán cũ nằm lười trong
sóng nắng
Bà hàng thưa khách ngủ
thiu-thiu
Nghe mồ hôi chảy đầm
như tắm
Đứng lặng trong mây
một cánh diều.”
(Trưa Hè)
Và nếu lúc trời đang
nóng-nực như rực lửa,lại có một cơn gió nồm thổi về, mọi người đều cảm thấy mát
rượi vui tươi như bao năm trời nắng hạn, bây giờ lại gặp mưa rào khiến cây cối
tốt tươi, đua nhau đâm chồi nẩy lộc. Chỉ một ngọn gió nồm bay về lúc trời Hè
đang đứng gió, mọi người đều cảm thấy mình như đang được hồi-sinh nhờ một luồng
dưỡng khí của trời đất, mây nước. Vì thế khi thấy cơn gió nồm xuất hiẹân, ai ai
cũng bon-chen để tìm cách hóng mát, ngõ hầu làm dịu bớt sự nóng-nực trong
cơ-thể. Ta hãy nghe nhà thơ Nam-Trân diễn-tả cái nóng về đêm lúc cơn gió nồm
xuất hiện qua những dòng thơ ngũ-ngôn sau đây:
“Trời nóng băm bốn độ
Đèn, sao khắp đế-đô
Mặt trăng vàng
trỏn-trẻn
Nấp sau nhành phượng
khô
Ba nhịp cầu Trường
Tiền
Đứng dày người hóng
mát
Ngọn gió Thuận-An lên
Aùo quần kêu
sột-soạt.”
(Huế, Đêm Hè)
Hoặc bốn câu thơ 8 chữ
sau đây của thi-sĩ Anh-Thơ cũng cho ta thấy cảnh gió nồm xuất-hiện giữa mùa Hè
nóng-nực :
“Trời trong biếc không
qua mây gợn trắng
Gió nồm nam lộng thổi
cánh diều xa
Hoa lựu nở đầy một
vườn đỏ nắng
Lũ bướm vàng lơ-đãng
lướt bay qua.”
(Trưa Hè)
Khi nói đến mùa Hè,
nếu chỉ đề-cập đến sự nóng-nực, đề-cập đến sự đứng gió, đến gió nồm mà quên để
ý đến mấy tiếng kêu của những con ve là một điều thiếu sót lớn-lao. Chính điểm
này mà nhiều nhà thơ đã không quên đưa tiếng ve sầu mùa Hạ vào trong thơ, làm
cho những dòng thơ đượm đầy màu sắc u-buồn man-mác trước cảnh oi-bức của mùa
Hè.
Ta hãy nghe tiếng ve
kêu sầu thảm khi mùa Hè rực lửa đang về của nhà thơ Nam-Trân qua những dòng thơ
ngũ-ngôn sau:
“Lửa Hạ bừng-bừng cháy
Làn ma trốt-trốt bay
Tiếng ve rè-rè mãi
Đánh đổ giấc ngủ
ngày.”
(Huế, Ngày Hè)
Hay bốn câu thơ sau
đây của thi-sĩ Bàng Bá Lân cũng thấy nói đến kiếp ve sầu:
“Dưới gốc đa già trong
vũng bóng
Nằm mát đàn trâu
ngẫm-nghĩ nhai
Ve-ve rung cánh ruồi
say nắng
Gà gáy trong thôn
những tiếng dài.”
Chính nhà văn Nguyễn
Văn Vĩnh trong bản dịch từ bài La Cigale et la fourmi của La Fontaine cũng có
đề cập đến con ve mùa Hạ:
“Con ve sầu kêu ve-ve
Suốt mùa hè
Đến kỳ gió bấc thổi
Nguồn cơn thật
bối-rối.”
Và bốn câu thơ sau đây
cũng đã nói đến con ve sầu luôn luôn kêu như ai-oán não-nùng mỗi khi mùa Hạ
đến:
“Nhưng ve sầu mùa hạ
Nghe buồn như tiếng
tiêu
Kêu lên vài tiếng lạ
Sương rơi mối tình
chiều.”
(Hạ Ai-Khanh)
Tóm lại, không phải
mùa Hè là mùa nóng-nực nên người ta không làm thơ. Trái lại, mùa Hè đã làm cho
các nhà thơ thấy oi-bức nên phải cầm bút viết nên đôi dòng để diễn-tả sự oi-bức
nóng-nực đó. Vì vậy mà qua thi-ca Việt-Nam, ta thấy mùa Hè xuất-hiện cũng khá
nhiều nhà thơ. Họ đã cố-gắng sáng-tác để lưu lại cho hậu-thế những tác-phẩm
bất-hủ về sự nóng-nực của mùa Hè.
bacsiletrungngan
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét