Nghe và ngẫm Mùa Xuân Đầu Tiên của Văn Cao

            Nghe và ngẫm Mùa Xuân Đầu Tiên của Văn Cao

Được nghỉ ngày tết dương lịch, đầu óc tôi như chiếc xe đang chạy phải thắng gấp vì nhiều bộn bề của một năm còn trước mặt. Đây chưa phải là điểm dừng cuả dòng chảy một năm theo sinh hoạt và quan niệm của dân ta. Nhưng không thể thờ ơ với cái mốc thời gian quá đặc biệt này. Tôi phải dừng xe và gài thắng thật chặt để an tâm bước vội vào lòng năm mới.

Sáng mùng một 2008 đưa cả nhà đến trung tâm thành phố ăn sáng và xem phố phường. Vào tiệm sách lớn theo yêu cầu của các con. Không gian trưng bày rộng, quầy kệ ngập đầy các thể loại sách báo, hình thức - trăm hoa đua nở, người xem đông nhưng không ồn ào, tiếng nhạc nền nhỏ nhẹ, thích hợp với không khí lịch sự của một sinh hoạt văn hóa. Cảm nhận được khoảnh khắc thanh thản.

Đang mải mê lật từng trang của ấn phẩm Xuân Thì (một cuốn sách ảnh với chủ đề nude nghệ thuật của nhiếp ảnh gia Thái Phiên đang gây xôn xao dư luận) thì một bài hát gây cho tôi chú ý:

 ...Rồi dặt dìu mùa xuân theo én về

Mùa bình thường mùa vui nay đã về...

Một trưa nắng cho bao tâm hồn.

Cung bậc rơi đúng thời điểm và tâm trạng. Giai điệu nhẹ nhàng, mượt mà, âm lượng vừa phải, nhưng đủ sức đánh bật sự chăm chú của tôi ra khỏi những bức ảnh khỏa thân với nét đẹp xuân thì quyến rũ. Tay cầm sách nhưng lòng chợt hững hờ, âm thanh gieo rắc, dần che lấp thân thể... trang ảnh bỗng nhạt nhòa . . .

Bài hát đã được nghe nhiều, rất thích, nhưng mỗi lần nghe tôi đều có cảm giác xuyến xao, bâng khuâng, vui buồn trộn lẫn.

Người mẹ nhìn đàn con nay đã về...

Mùa xuân mơ ước ấy đang đến đầu tiên..

Nghe loáng thoáng, dễ dãi với các ca từ “mùa xuân”, “chim én”…trong nhịp valse sang trọng, tươi vui dễ cảm nhận đó là tình tự của mùa xuân, của ngày tết rộn ràng. Nhưng cặn kẽ, sâu lắng, càng ngẫm nghĩ cứ thấy nặng lòng, vời vợi. Giai điệu và ca từ mới nếm vào thì thấy dịu ngọt, nhưng cái ý, cái hồn cứ ngấm dần, nghe đắng quanh cổ xuống tận tim gan.

Viết về mùa xuân nhưng Văn Cao không mô tả hoa mai, hoa đào, không tưng bừng rộn rã, Không cầu kỳ, tham vọng hoặc đỉnh cao là Tết với pháo rượu, sắc màu rực rỡ, chúc tụng sang giàu, mưu cầu no đủ…thiếu quá nhiều sắc thái ngày xuân.

Bài hát được sáng tác 1976, sau sự kiện 1975 một năm. Dù muộn một chút nhưng rõ ràng đây là ca khúc viết cho mùa xuân lịch sử của đất nước, chứ không là xuân của thời tiết, tháng năm. Qua đó, tác giả cũng muốn gởi gấm, giãi bày nỗi niềm riêng tư, thân phận hoặc cao hơn - một thông điệp. Chính vì vậy, mùa xuân trong bài hát được diễn đạt với những khái quát khác - Nét tiêu biểu của lòng người, của đất trời, sau những mùa đông dài chiến tranh.

Tiếng gà trưa thì ngày nào, nơi đâu trên đất nước Việt Nam cũng có thể nghe thấy. Khói bay trên sông, một trưa nắng - không chỉ có ở mùa xuân, một hiện tượng tự nhiên của đất trời. Người thương yêu người - là lẽ thường, một bản năng. Yếu tố mùa xuân quá giản dị, khiêm tốn. Lời nhạc tuy đơn sơ nhưng có sức biểu cảm rất mạnh, đó là thứ quốc hồn mà Văn Cao đã tinh tế lọc lựa ra được.

Từ đây người biết quê người

Từ đây người biết thương người…

Nước nhà thống nhất, không còn chiến tranh - đó là điều kiện thuận lợi, cho phép chúng ta mơ ước, khát vọng. Nhưng Văn Cao đã nghiệm ra rằng, đất nước, con người Việt Nam vừa trải qua đau thương, ly loạn, đã đánh mất nhiều giá trị truyền thống, nhân bản... Dâu bể, tang thương, nghiệt ngã, đã ảnh hưởng sâu rộng đến từng gia đình, từng thân phận. Vết thương đất nước chưa lành, nhân tâm còn bất ổn nên không quá vội vàng, ảo tưởng, hân hoan thái quá. Cần khơi dậy tình người, đánh thức nhân tính… Mọi thứ chỉ mới bắt đầu, phải làm lại từ gốc…trên những “Mùa bình thường”, “người biết thương người”, “một trưa nắng vui cho bao tâm hồn”…thật bình dị nhưng cần thiết như cơm ăn, nước uống, khí trời.. cho lẽ sống Việt Nam. Nếu mọi người ý thức được như thế là một khởi đầu tốt đẹp, đã là một mùa xuân mơ ước!.

Vì bài hát là nỗi lòng của Văn Cao sau giấc ngủ đông dài, được thai nghén muộn màng, không phô trương, nên ai thực sự bình tâm, hiểu biết tác giả mới cảm nhận được vẻ đẹp đầm thắm, tính nhân văn của ca khúc.

Tưởng cũng nên nhắc lại, bài hát Mùa xuân đầu tiên được Văn Cao viết vào dịp tết Bính Thìn 1976 ở Hà Nội, nhưng ấn phẩm được xuất bản ở Nga và được đài phát thanh Moscou phát sóng 1977. Năm 1988, sự nghiệp âm nhạc của Văn Cao được phục hồi. Những đêm nhạc Văn Cao đến với công chúng. Các nhạc phẩm của Văn Cao được in ấn, trong đó có Mùa xuân đầu tiên, nhưng nhiều người vẫn còn say sưa, mê mải những tình khúc lãng mạn, tiền chiến của ông, nên không mấy ai đoái hoài. Năm 1991, Mùa xuân đầu tiên được “giải tỏa”, bài hát có mặt trên một chương trình và đến năm 1993 trong đêm nhạc kỷ niệm Văn Cao 70 tuổi, bài hát được cất cao với ca sĩ Minh Hoa và sau đó là ca sĩ Thanh Thuý trong một video…Nhưng đến 1995, khi người nghệ sĩ tài hoa Văn Cao đi vào thế giới vĩnh hằng thì Mùa xuân đầu tiên mới thực sự xuất hiện trên các phương tiện thông tin đại chúng và bừng sống trong lòng người hâm mộ. Để có được một mùa xuân bình thường như thế người nghệ sĩ đã phải chờ đợi, đánh đổi cả một đời. Bài hát như một hồng nhan gặp truân chuyên, là một biểu hiện chính thân phận tác giả.

Với một Văn Cao ở tuổi “tri thiên mệnh”, khi đã có một sự nghiệp lẫy lừng, trên đất nước có hơn nghìn năm văn hiến, mà viết Mùa xuân đầu tiên là một điều đáng suy ngẫm…

Ba mươi năm sau Mùa xuân đầu tiên, nhìn lại “mệnh nước nổi trôi”, thăng trầm, sôi động… tôi thấy còn ngổn ngang trăm thứ. Nhưng mỗi độ xuân về, lòng lắng lại, nghe “Mùa xuân đầu tiên”, tôi chỉ cầu mong được “một trưa nắng vui…” trong tâm hồn.

Dương Tấn Long

Những ngày giáp tết Mậu Tý – 2008

MÙA XUÂN ĐẦU TIÊN

                                     Nhạc và lời: Văn Cao

Rồi dặt dìu mùa xuân theo én về 

Mùa bình thường mùa vui nay đã về 

Mùa xuân mơ ước ấy đang đến đầu tiên 

Với khói bay trên sông, gà đang gáy trưa bên sông 

Một trưa nắng vui cho bao tâm hồn. 

Rồi dặt dìu mùa xuân theo én về 

Người mẹ nhìn đàn con nay đã về 

Mùa xuân mơ ước ấy đang đến đầu tiên 

Nước mắt trên vai anh, giọt sưởi ấm đôi vai anh 

Niềm vui phút giây như đang long lanh. 

Ôi giờ phút yêu quê hương làm sao trong xuân vui đầu tiên. 

Ôi giờ phút trong tay anh đầu tiên một cuộc đời êm ấm. 

Từ đây người biết quê người 

Từ đây người biết thương người 

Từ đây người biết yêu người. 

Giờ dặt dìu mùa xuân theo én về 

Mùa bình thường, mùa vui nay đã về. 

Mùa xuân mơ ước ấy xưa có về đâu 

Với khói bay trên sông, gà đang gáy trưa bên sông 

Một trưa nắng thôi hôm nay mênh mông.

Mùa Xuân Đầu Tiên - Hồng Nhung

Mùa Xuân Đầu Tiên - Thanh Thúy