Bữa rượu lặng lẽ của các thầy giáo

Bữa rượu lặng lẽ của các thầy giáo

1. Chờ bà xã vào cái chợ nhỏ bên cạnh nhà thờ Xóm Thuốc Gò Vấp mua ít rau, Hòa ngồi ở một quán cà phê gần cổng nhà thờ. Anh chạnh nhớ đâu khoảng hơn 20 năm trước, có thời gian mình đã thường ghé nhà hai người bạn thân ngụ trong giáo xứ này.
Hòa có nhóm bạn 5-6 người, cùng dạy học ở chế độ cũ, nay ngẫu nhiên cùng ngụ ở vùng Gò Vấp, gặp nhau vẫn thường gọi nhau “thầy” dù chế độ mới không cho dạy học nữa. Ai nấy trong nhóm đều rơi vào khó khăn, thiếu thốn ngay sau tháng 4 - 75. Có điều là, dù cùng xuất thân nhà giáo, kiểu truân chuyên, khó khăn của riêng mỗi thầy lại đều mang đầy cá tính, không ai giống ai.
Mở đầu là thầy Ngạn. Là chủng sinh nhà dòng giỏi tiếng Pháp, Ngạn tu xuất năm 17 tuổi, chỉ mới có tú tài I đã lập tức được một trường tư thục ở Đà Lạt mời dạy môn Pháp văn. Sau tháng 4-75, Ngạn đi học tập cải tạo với tư cách hiệu trưởng một trường tiểu học công lập và được nghỉ dạy luôn. Đi làm rẫy, trồng mì trồng lang mấy năm ở các vùng quê Củ Chi, Hốc Môn xa xôi, cuối cùng anh về được vùng ven đô là Gò Vấp, giáo xứ Xóm Thuốc. Cuộc sống bắt đầu dễ thở một chút khi chồng đạp xích lô, vợ bán quần áo trẻ em trong cái chợ nhỏ cạnh nhà thờ.
Có một hôm, Ngạn mời nhóm bạn nhà giáo đến nhà chơi nhân sinh nhật của mình.Thời ấy, không được dạy học nữa, đám Ngạn, Hòa… mỗi người rơi vào một nghề, toàn nghề ‘’tự do’ - không dính gì tới công nhân viên chức nhà nước, như: đạp xích lô, dịch sách, chạy hàng tạp hóa, thư ký văn phòng hợp tác xã, coi số tử vi…. Tất nhiên thu nhâp đều thấp mà sống qua ngày. Do đó, sinh nhật phu xích lô Ngạn chỉ có vài lít rượu thuốc, một con gà vừa nấu cháo vừa làm gỏi và vài gói đậu phộng rang. Nói ‘ăn mừng sinh nhật’ mà về ‘vật chất’ chủ nhà bình thản dọn ra chỉ có thế, thì về ‘tinh thần’ cũng không kém phần đạm bạc một khi khách đến cũng bình thản chìa ra quà sinh nhật chỉ là cuốn sách cũ mèm hay tập thơ vàng ố. Cũng không có gì bất tiện khi cả đám cựu-thầy- giáo trải giấy báo ngồi dưới đất rồ, ung dung nhấm rượu…
2. Cuộc đổi đời 30 tháng 4 đã khiến các thầy giáo ít nhiều đều từ chán đời, bất đắc chí đến bi quan, buông trôi, nên khác với thời trước tháng 4/75 là hể gặp nhau là cà phê, nay đổi qua uống rượu. Nghĩa là sau “ngày giải phóng”, cứ lặng lẽ nhưng rõ rệt là có một ‘phong trào’ rất phổ biến: đó là dù đời sống đã trở nên khó khăn, thiếu thốn nhiều mặt nhưng dân ở phía Nam đã uống rượu nhiều hơn trước, nhậu nhẹt rộ lên hẳn so với thời trước 30 tháng 4. Và trong số những bợm nhậu ‘mới uống…’ có cả các thầy giáo. Các ‘cựu giáo chức’ này vốn dĩ mực thước, luôn sinh hoạt gương mẫu không-thói-hư-tật-xấu ngày nào, nay đã uống, tức thỉnh thoảng gầy độ nhậu , y như đàn ông ở các ngành nghề khác.  Có điều là, trước 30 tháng 4, tất nhiên các thầy không lạ gì các loại rượu này/khác mà riêng về các loại rượu ngoại, rượu Tây… mắc tiền quý thầy cũng đã nhiều dịp nếm qua, như trong các lễ cưới, sinh nhật, tiệc mừng lên chức… Còn sau 30 tháng 4, do hầu hết người dân nghèo mạt đi, còn hàng hóa, lương thực – trong đó có các loại bia, rượu tây – trở nên khan hiếm, mắc mỏ nên dân nhậu – trong đó có các thầy giáo -  đành quên đi những bia 33 La Rue, bia lon Mỹ, Nhật…, chuyển qua uống rượu đế, rượu thuốc là những thứ rẻ hơn bia, rượu Tây nhiều.
Giống những tín đồ còn khờ khạo, nhút nhát mới vào đạo, các thầy giáo e ngại bị hối, bị phạt ở kiểu uống ‘xây tua’ thông thường nên khi nhậu với nhau, cách uống được sửa lại cho hiền lành hơn, cũng như sẽ miễn sát phạt nhau. Đó là: chỉ có chai rươu nhỏ ‘xây tua’, không có ly ‘xây tua’đi theo, chai đến ai thì người đó tự rót vào ly riêng của mình tới-đâu-cũng-được, còn nếu chưa uống cạn ly mình thì cứ cho chai ‘xây tua’ qua người bên cạnh. Dù kiểu uống này đã từng bị vài ông, vài anh không phải nhà giáo tình cờ tham gia đều phê bình rằng rất không vui, rất “chán mớ đời” bởi không hào hứng, sôi động, nhưng đám Ngạn, Hòa… vẫn không thay đổi kiểu uống, bởi chỉ với kiểu uống ‘xây tua’ mềm mỏng, ‘không sát phạt’ ấy họ mới thấy thoải mái, dễ chịu. Có thể thấy “phong cách nhà giáo” rơi rớt của họ, là dù đang nghèo khó, thiếu thốn nhưng vẫn bàng bạc phong thái từ tốn, nho nhã trong cư xử, ăn uống, lời lẽ…
Hòa nhớ khi đã ngà ngà, Ngạn xướng một câu:
Chiều ba mươi, thầy giáo tháo giầy ra chợ bán,
Một thầy tên Thiện, cũng ngụ trong giáo xứ Xóm Thuốc, đã đối lại khá chỉnh:
Sáng mùng một, giáo chức ‘dứt’ cháo đón xuân sang.
Men rượu thuốc càng lúc càng khiến cho mỗi câu chuyện, mỗi đề tài trao đổi giũa bạn bè trở nên thú vị, hào hứng hơn. Độ nhậu hiền lành, lặng lẽ của các thầy giáo kết thúc ở liều lượng vừa phải khi vị khách ít nói nhất lên tiếng nhắc là nên dừng cái chai ‘xây tua’ để chủ nhà còn dọn dẹp, nghỉ ngơi vì sớm mai chị còn phải dọn hàng ra chợ, anh còn phải đẩy xe ra kiếm khách…
3. Sau bao nhiêu khó khăn, thiếu thốn, run rủi thế nào đó mà cuộc sống của Ngạn thầy-giáo-đạp-xích-lô nay lại rất ổn định, đó là nhờ có 3 con gái thì vợ chồng đứa đầu đang làm chủ một doanh nghiệp lớn về ngành IT và hai đứa sau đều lấy chồng người ngoại quốc khá giả, yên bề gia thất ở châu Âu. Bạn bè cũ đã tròn mắt bất ngờ khi nghe Ngạn từng đi du lịch Mỹ và vài nước châu Âu, còn chơi ngông sắm xe mô-tô phân khối lớn chạy chơi…
Cũng run rủi thế nào đó, những người khác của nhóm thầy-giáo-tháo-giày hơn 20 năm trước nhìn chung cũng thoát nghèo, cũng khá lên. Dẫn đầu chính là thầy Thiện  - người duy nhất sau 30 tháng 4 được cho tiếp tục dạy môn Văn ở một trường cấp 3 trong quận. Vốn mộ đạo, nhút nhát và không đẹp trai, bạn bè đã làm  cò tình  giới thiệu cho Thiện 1-2 cô cũng đều là con chiên ngoan đạo, hiền hậu nết na, nhưng không vụ nào thành đôi. Run rủi đến năm 58 tuổi, Thiện gặp gỡ trong giáo họ một cô đã 45 tuổi, y tá trong BV Nhi đồng 2, nên duyên trong xác định rằng lấy nhau chỉ để có bạn đời chăm sóc nhau. Nhờ bên gia đình cô y tá rất giàu, anh em ở cả nước ngoài nên cặp ‘tình già’ không có con này đã định cư an nhàn ở đất Mỹ…
Về các thầy khác trong nhóm, ngẫu nhiên thú vị là họ thoát nghèo, khá lên đa phần là nhờ con cái. Như thầy Hạnh,  khi cuộc sống bắt đầu tạm ổn bằng chấm số tử vi thì khổ thảm vì vợ mất bởi ung thư cùng con trai mất bởi tai nạn xe cô, nay anh già ngoài 70 vẫn coi như “độc thân vui tính, tiền bạc rủng rỉnh” bởi dòng tu của cô chị - con gái lớn của Hạnh - đã giới thiệu một ông người Pháp giàu có về cưới cô em, ông rể đã cất luôn cho cha vợ một căn phố lầu 3 tầng… Đến thầy San, sau 30 tháng 4 từng ngồi sửa giày dép ngoài đường, bán cà phê cóc, dịch tài liệu giảng dạy cho nhà dòng…, cặm cụi phụ cho con gái du học Pháp với học bổng bán phần, tốt nghiệp thạc sĩ trở về làm việc lương cao, lấy chồng không thể không giàu… Đến thầy Hòa, người trẻ nhất, cũng mơ mộng, lãng đãng nhất trong bọn, bấy lâu nay việc ngăn phòng trong nhà cho sinh viên thuê lấy thu nhập cũng tạm ổn trong khi chờ  đi định cư ở Úc do con bảo lãnh…  
4. Nay lại đến sinh nhật thầy Ngạn. Từ căn nhà vách ván nhỏ xíu trong giáo xứ, Ngạn đã về ở một căn phố lầu ‘3 tấm’ thật khang trang trong hẻm lớn… Chủ nhà gõ ly, tuyên bố khai mạc đại tiệc ê hề cao lương mỹ vị: “ Các thầy à, thầy Thiện có gởi về 200 đô, dặn là phụ vô cho tôi làm vừa sinh nhật vừa họp mặt điểm danh cả nhóm bữa nay, và… Đặc biệt đáng cho điểm 10 là dù bao năm qua rồi, thầy Thiện vẫn nhắc cái ước-gì-có-đủ-bốn-màu của thầy Hòa ngày trước. Và cái hiện thực đủ-bốn-màu đã có hôm nay các ông ạ!”.
Trong quãng hơn 20 năm về trước, trong một độ nhậu ở nhà cũ của Ngạn, tất nhiên là rượu thuốc nhà nghèo, nhân khi tán chuyện “hồi trước…” , có người nhắc đến những loại hàng Mỹ tốt, ngon có tiếng nhưng giá hạ bởi được bán trong Câu lạc bộ (PX) quân đội Mỹ mà đám thầy giáo có thể nhờ mấy người bạn Mỹ mua dùm, như: quẹt máy Zippo, kiếng mát Rayban, các loại rượu như Blach and White, Johnnie Walker …, Hòa đã xuýt xoa: “Ước gì lúc này mà tụi mình có chai Johnnie Walker nhãn đỏ, hay ngon hơn, chai nhãn đen! Thôi, ước gì có đủ luôn bốn chai bốn nhãn đỏ, đen, xanh, vàng đi, mới là nhất trên đời!”
Giờ thì… Kìa, ở đầu bàn tiệc thầy Ngạn-hay-chơi-ngông đã cho khui luôn cùng lúc 4 chai whisky Johnnie Walker gồm đủ 4 mùi/hương vị thông dụng, tức 4 nhãn (label) của loại whisky hay được gọi tếu là “Ông Mỹ Đi Bộ” này, đó là: đỏ (red), đen (black), xanh (blue) và vàng (gold) . Tại bàn còn để rải rác nhưng lon soda ướp lạnh cùng những cái chung nhỏ, để các thầy ung dung tự tại, có thể tha hồ nhấm rượu theo ý riêng mỗi người: hoặc là uống whisky pha soda (consommation) bằng ly lớn, hoặc uống nguyên chất whisky (sec) từng chung nhỏ cho “thơm râu” tùy ý. Còn kiểu cách uống thì tất nhiên là ‘xây tua’ mềm mỏng, không sát phạt lâu nay của riêng nhóm. Từ lâu rồi, Hòa đã từng lý luận: “Đổi đời rồi khiến bọn mình bị mất khá nhiều thứ tự do, giờ chỉ còn lại chút xíu tự do là kiểu uống rượu tạm gọi là xây-tua-hiền-lành-không-sát-phạt này. Nên dân bợm nào có chê gì đó cũng kệ họ!”
5. Thật chậm rãi với xen kẽ các quãng dừng nghỉ, Hòa lần lượt thưởng thức từng nhãn Johnnie Walker đỏ, đen và xanh bằng từng cặp ly, gồm một chung nhỏ nguyên chất rồi một ly pha soda. Phải nói là đã thấm rượu, đã bắt đầu say nên Hòa ra dấu cho cậu phục vụ bàn khoan rót chai Johnnie Walker nhãn vàng vào ly và chung nhỏ của anh. Hòa ngồi im ắng, lơ đãng nhìn bạn bè quanh mình, thoáng khép hờ đôi mắt như thiu thiu ngủ.
Từ khi bước vào tuổi già, ngay trong cảnh đông vui bạn bè, tâm trạng Hòa cũng có thể đột nhiên hụt với, đang vui vẻ bỗng ray rức, phiền muộn mơ hồ, như một triệu chứng trầm cảm đã lâu ngày chày tháng. Riết rồi vài năm gần đây, lúc nào đó chợt ôn lại cả quãng dài vài chục năm quá khứ, anh nhận ra trong lòng mình nhạt dần cái cảm giác tiếc nuối, thất vọng hồi ‘mới giải phóng’ về các dự phóng lớn/nhỏ mình đã vạch vẽ từ tuổi thanh xuân, và thay vào đó là cảm giác dửng dưng, tẻ nhạt.
Như hôm tình cờ ngồi cà phê một mình cạnh nhà thờ Xóm Thuốc mà nhớ quãng thời gian hơn 20 năm về trước đã hay ghé nhà Ngạn và Thiện, phải nói cảm nhận của Hòa tràn đầy thương cảm đối với quá khứ, dù khách quan mà nói, cuộc sống của anh cùng nhóm bạn cựu nhà giáo đã sáng sủa hơn thời 20 - 30 năm trước khá nhiều. Thầy nào thầy nấy tuy không phất lên giàu sụ nhưng cũng tạm đủ sung túc nhờ đám con cái thành đạt, dễ dàng  nuôi lại bố mẹ già. Rồi một lát sau, trong lòng Hòa cái hoài niệm bi quan ấy cũng lặng lẽ chuyển sang dửng dưng, hanh khô cảm xúc.
Và hôm nay, Ngạn cùng Thiện đã bỏ ra vô số tiền bạc để tổ chức họp mặt tất niên nhóm bằng bữa tiệc ê hề các món đặc sản, nhất là đã rất tốn hao bởi trò chơi ngông của Ngạn: uống whisky Johnnie Walker đủ 4 màu. Chủ tiệc còn nhấn mạnh đây là thực hiện một mơ ước bâng quơ của Hòa vào cái thời cả đám bạn còn rất khó khăn, thiếu thốn. Vậy mà Hòa, từ cảm giác ban đầu hớn hở hòa mình vào không khí náo nhiệt chung với mọi người tại bàn tiệc, dần hồi anh như mỏi mê, đã gục ngã luôn vào những hoài niệm ray rức.
Trước bữa tiệc thịnh soạn lại có thừa mứa loại rượu ngon như mơ ước cùng bạn bè tri kỷ vây quanh này, ai đã biết Hòa vốn có tính hiếu cảm, ưa rượu thì rất dễ cho là tay này sẽ không khỏi ham hố, vồ vập. Vậy mà, dù uống nhiều, ít ngưng lâu nhưng Hòa chỉ uống một cách ung dung. Cảm giác say, thấm rượu đến với anh thật lặng lẽ, nhẹ nhàng. Có điều là càng uống trong lòng Hòa chỉ càng phiền muộn không đâu…
Có lẽ trong bất cứ hoàn cảnh ‘đổi đời’ cao sang, phú quý nào, người ta – nhất là một nhà giáo -  luôn thầm lặng có cảm-xúc-nợ-nần đối với quá khứ của mình?.
Tàn đông 2025
Phạm Nga
Theo https://vietvanmoi.fr/