Hình ảnh người phụ nữ
trong thơ Giang Nam
Chỉ tính riêng về thơ, trong sự nghiệp sáng tác của mình, cố nhà thơ Giang Nam đã xuất bản 12 tập thơ. Thơ ông hầu hết là những bài ca trữ tình gắn liền với quê hương đất nước, với những bản hùng ca của dân tộc; phản ánh nhiều đề tài, đa dạng về hình tượng nhân vật, trong đó hình ảnh người phụ nữ được ông khắc họa khá đậm nét trên nhiều bình diện.
Xưa nay bạn đọc thường nhắc tới bài thơ nổi tiếng “Quê hương”
của nhà thơ Giang Nam được sáng tác vào năm 1960, với những lời thơ sâu lắng.
Không chỉ diễn tả một câu chuyện tình đầy xúc động, đó còn là bài ca về một người
nữ du kích kiên cường đã nằm xuống, hòa mình vào quê hương, sông núi: “Giặc bắn
em rồi quăng mất xác/ Chỉ vì em là du kích, em ơi! /Đau xé lòng anh,
chết nửa con người!/ Xưa yêu quê hương vì có chim có bướm/ Có những
ngày trốn học bị đòn roi…/ Nay yêu quê hương vì trong từng nắm đất/ Có
một phần xương thịt của em tôi!”. Một bài thơ khác, “Nghe em vào đại học”
được sáng tác năm 1961, cũng là bài thơ rất lôi cuốn bạn đọc, trong đó hình ảnh
người con gái hiện lên trong bức tranh hồi tưởng đậm chất nhân văn. Nhưng không
chỉ có ở 2 bài thơ trên, hình ảnh người phụ nữ với những phẩm chất tốt đẹp đã
xuất hiện ở rất nhiều tác phẩm thơ khác của nhà thơ Giang Nam.
Tham gia cách mạng ngay từ ngày những ngày đầu của cuộc kháng
chiến chống Pháp tại Khánh Hòa, rồi sau Hiệp định Genève (năm 1954), đang là
Phó trưởng Ty Thông tin Khánh Hòa, nhà thơ Giang Nam được điều động ra Bắc để học
lên đại học nhưng ông từ chối, về lại Khánh Hòa hoạt động. Đến năm 1962, ông được
điều động lên Khu VI, rồi về chiến trường Nam Bộ công tác. Cũng từ đây, nhà thơ
đã chứng kiến và đưa vào thơ mình nhiều tấm gương phụ nữ với những phẩm chất
cao quý trên trận tuyến chống quân thù. Ở các nhân vật nữ ấy luôn toát lên vẻ đẹp
dung dị, không chút tô điểm như: “Môi em cười như hoa bưởi, hoa sen/ Tươi
mát những dòng sông mùa mít ngọt (Chiến thắng); hay như “Chị đứng đó,
quần trên gối xắn cao/ Nón rách cầm tay, cả cuộc đời hiền lành, lam lũ” (Chiếc
áo cuối cùng)… Hình ảnh chiếc áo của chồng từ chiến khu gửi về, được đắp cho
con qua thơ Giang Nam đã nói lên biết bao điều sâu lắng: “Con nhớ anh thường
đêm biếng ngủ/ Nó khóc làm em cũng khóc theo/ Anh gởi về em manh áo
cũ/ Đắp cho con, đỡ nhớ anh nhiều” (Lá thư thành phố). Đây là những
câu thơ được nhiều nhà nghiên cứu xếp vào số những câu hay viết về người phụ nữ
Việt Nam trong chiến tranh chống Mỹ.
Sau Hiệp định Genève, với âm mưu thâm độc, ở miền Nam, kẻ thù
đã tiến hành nhiều hình thức ly gián nhằm chia cắt tình cảm của gia đình, người
thân với các chiến sĩ cách mạng, với Đảng. Dưới áp bức, đòn roi, có trường hợp
người phụ nữ nhiều lúc tưởng mình không thể vượt qua được, nhưng rồi nghĩ về chồng,
về cách mạng, họ quyết bảo vệ lòng kiên trung của mình. Bài thơ “Trước tờ giấy
trắng” của Giang Nam là một bài thơ viết về chủ đề này, trong đó, sau những
trăn trở trước giờ phút cam go nhất “Có nên viết để con ta được sống/ Dù
một ngày, một buổi nữa rồi thôi/ Đứt ruột sinh con đêm nào mình mẹ/ Lẽ
nào giọt nắng chết trên nôi…”, người phụ nữ đã đi đến quyết định: “Chị
bỗng vùng lên, tưởng đang nắm tay chồng/ Day dứt quá giữa buồn vui mừng giận/ Lũ
quỷ ập vào, dí súng bên hông/ Chị vẫn ngồi nghiêm trước tờ giấy trắng”.
Một chủ đề khá nổi bật khi viết về người phụ nữ trong thơ
Giang Nam đó là sự góp phần đắc lực của họ trong trận tuyến trực tiếp sản xuất
nuôi quân và đánh giặc. Những người mẹ cầm súng, những cô gái thanh niên xung
phong đang độ mười tám, những cô du kích trẻ…, mỗi người một hoàn cảnh nhưng ai
nấy đều dũng cảm, kiên trung, sẵn sàng hiến dâng trọn đời mình cho Tổ quốc. Chứng
kiến, cảm phục, rồi từ hiện thực, nhà thơ Giang Nam đã khái quát đưa vào thơ với
những câu chữ giản đơn nhưng chứa đầy dấu ấn của thời đại: “Chị là “con nhỏ giải
phóng quân”/ Của má đưa đò ngang sông Cái/ Chị là ngôi sao xanh đỉnh
núi/ Thao thức đêm dài soi bóng người thương…” (Chị). Mượn những nét
bình dị trong cuộc sống để làm nổi bật cái đẹp của người phụ nữ trong chiến đấu
được nhà thơ Giang Nam sử dụng ở nhiều bài thơ, trong số ấy có bài “Đội du kích
anh hùng”. Trong bài thơ này, có những hình ảnh đọc một lần, người đọc sẽ còn
nhớ mãi, chẳng hạn như: “Anh đón em, người em gái anh hùng/ Nắm chặt bàn
tay đen đúa nắng bùn/ Thương quá những đêm cắt rào, nhổ trụ”.
Viết về người phụ nữ, nhà thơ Giang Nam không né tránh sự khổ đau, mất mát. Những cuộc sinh – ly – tử – biệt đậm tính sử thi từ hiện thực của cuộc chiến tranh chống Mỹ khốc liệt đã vào thơ ông đầy chất lãng mạn cách mạng, trong đó có những câu như: “Rừng núi mùa xuân hoa nở trắng/ Em nằm đây nghe gió thoảng trên đồi/ Với chim ca, với suối nguồn, nắng ấm/ Mắt đen tròn nhìn mãi đám mây trôi” (Gởi lại cây rừng).
Sau năm 1975, đất nước được hòa bình, thống nhất, nhà thơ
Giang Nam từ giã chiến trường về nhận công tác tại TP. Hồ Chí Minh, rồi Hà Nội
và đến năm 1989 trở về Khánh Hòa, đảm nhiệm chức vụ Chủ tịch Hội Văn học nghệ
thuật tỉnh, sau đó là Phó Chủ tịch UBND tỉnh cho đến khi nghỉ hưu. Đây là giai
đoạn ông đi nhiều nơi, tiếp tục sáng tác, và thơ ông như những khúc hát tươi
vui đề cập tới nhiều khía cạnh của cuộc sống. Trong đó, hình ảnh người phụ nữ
xuất hiện với những bức tranh mới lung linh nhiều sắc màu. Chẳng hạn như: “Lúa
sắp vào vụ gặt, vườn đầy trái non/ Công trường mới mọc lên ngổn ngang vôi
gạch/ Đôi mắt em cười, ôi đôi mắt miền Trung rất đẹp/ Nơi ngày xưa
máu đổ, nay bát ngát mùa xuân” (Qua cầu Sông Cạn, mùa xuân); hoặc
như: “Đêm hội mùa xuân, em hát bài chòi/ Anh lại nghe trăm miền
thương nhớ cũ/ Con sông nhỏ, cát vàng nhìn thấy đáy/ Người đi hội
xuân, soi đuôi mắt làm duyên” (Nghe em hát bài chòi). Một lần về thăm lại
chiến trường cũ ở tứ thôn Đại Điền (xã Diên Điền, huyện Diên Khánh), nhà thơ
Giang Nam đã có những câu thơ đầy xúc động với những người nữ đồng đội đã nằm
xuống: “Tổ quốc ta, Tổ quốc những người dũng cảm/ Mãi nhớ ơn người biết
sống như em” (Viết ở Đại Điền).
Mùa xuân này đúng 2 năm nhà thơ Giang Nam qua đời (ngày 25.1.2023). Ông ra đi nhưng thơ ông vẫn mãi sống trong lòng người đọc, trong đó có hình tượng về người phụ nữ đậm chất trữ tình và nhân văn.
3/2/2025
Hoàng Nhật Tuyên
Nguồn: KHO
Theo https://vanvn.vn/
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét