Nhà văn Khuất Quang Thụy: Người kể chuyện đầy tâm huyết về chiến tranh và con người Việt Nam

Nhà văn Khuất Quang Thụy:
Người kể chuyện đầy tâm huyết về
chiến tranh và con người Việt Nam

Ngày 5.3.2025, văn học Việt Nam đã mất đi một trong những cây bút xuất sắc nhất khi nhà văn Khuất Quang Thụy qua đời tại Hà Nội, hưởng thọ 76 tuổi. Ông để lại một di sản văn học giàu giá trị, làm sống dậy những ký ức về chiến tranh và con người qua từng trang sách.
Sinh ngày 12.1.1950 tại làng Thanh Phần, xã Phúc Hòa, huyện Phúc Thọ, Hà Tây (nay thuộc Hà Nội), Khuất Quang Thụy bước vào cuộc đời nhà binh từ khi còn rất trẻ, nhập ngũ vào năm 1967.
Trong suốt thời kỳ phục vụ trong Sư đoàn 320, ông đã trải qua những trận chiến khốc liệt tại Đường 9 – Nam Lào, Quảng Trị, Tây Nguyên và Nam Bộ. Đặc biệt, ông đã tham gia khoảnh khắc lịch sử khi có mặt tại Dinh Độc Lập ngày 30.4.1975.
Sau khi hòa bình lập lại, ông được điều về Trại sáng tác văn học thuộc Tổng cục Chính trị và theo học khóa đầu tiên của Trường Viết văn Nguyễn Du. Từ đây, cuộc đời ông gắn liền với sự nghiệp văn học và những đóng góp đáng kể cho nền văn học cách mạng Việt Nam.
Sự nghiệp và tác phẩm
Nhà văn Khuất Quang Thụy là tác giả của ít nhất 8 tiểu thuyết tiêu biểu, bao gồm: Trong cơn gió lốc (1980), Trước ngưỡng cửa bình minh (1985), Thềm nắng (1988), Người đẹp xứ Đoài (1991), Những bức tường lửa (2004), Đối chiến (2012), Đỉnh cao hoang vắng (2016) và Không phải trò đùa (1985).
Ngoài ra, ông còn có ít nhất 2 tập truyện ngắn nổi bật là Những người ở bến Phù Vân (1985) và Những trái tim không tàn tật (1986). Các tác phẩm này đều phản ánh sâu sắc cuộc sống của người lính và những câu chuyện từ chiến tranh, mang đậm tính nhân văn và giá trị lịch sử.
Tiểu thuyết tiêu biểu
Trong cơn gió lốc (1980): Đây là tác phẩm đầu tay của nhà văn Khuất Quang Thụy. Trong cơn gió lốc đã nhanh chóng khẳng định vị trí của ông trong nền văn học Việt Nam. Tiểu thuyết này tái hiện một cách sống động cuộc sống của những người lính trong thời kỳ chiến tranh khốc liệt. Với lối kể chuyện chân thực, giàu cảm xúc, tác phẩm không chỉ khắc họa những trận chiến ác liệt mà còn đi sâu vào nội tâm của các nhân vật, làm nổi bật những mâu thuẫn, nỗi đau và khát vọng của con người trong hoàn cảnh đầy cam go.
Tác phẩm đã thành công trong việc tái hiện sự hy sinh to lớn và ý chí phi thường của những người lính Việt Nam. Qua từng trang sách, Khuất Quang Thụy đã gửi gắm lòng tri ân sâu sắc đến những con người đã dấn thân vì Tổ quốc. Trong cơn gió lốc không chỉ là một câu chuyện về chiến tranh, mà còn là một bản anh hùng ca về tinh thần đoàn kết và sức mạnh của con người Việt Nam trong những thời khắc khó khăn nhất.
Với ngôn ngữ giản dị nhưng giàu hình ảnh, tác phẩm đã chạm đến trái tim của nhiều thế hệ độc giả, trở thành một hiện tượng trong giới văn chương thời bấy giờ. Trong cơn gió lốc không chỉ là một cuốn tiểu thuyết, mà còn là một phần ký ức lịch sử, giúp thế hệ sau hiểu hơn về những hy sinh và mất mát của cha ông trong cuộc chiến giành độc lập.
Những bức tường lửa (2004): Trong tác phẩm này, nhà văn Khuất Quang Thụy đã vượt ra khỏi lối kể chuyện mang tính mô tả chiến trường thông thường để khai thác một cách sâu sắc tâm lý phức tạp của người lính thời hậu chiến. Tiểu thuyết không chỉ phản ánh những cuộc đối đầu trực tiếp trên chiến trường, mà còn đi sâu vào những trận chiến nội tâm dai dẳng mà mỗi người lính phải trải qua khi họ đối mặt với quá khứ, những nỗi đau và tổn thương mà chiến tranh để lại.
Hình tượng “những bức tường” được Khuất Quang Thụy sử dụng như một phép ẩn dụ tinh tế, biểu thị cả những rào cản thực tế trong cuộc sống, lẫn những giới hạn tâm lý mà con người phải vượt qua. Các nhân vật trong tác phẩm không chỉ phải đối mặt với kẻ thù bên ngoài, mà còn phải đấu tranh để vượt qua sự ám ảnh, nỗi sợ hãi và ký ức đau thương còn vương lại trong tâm hồn họ. Tác phẩm đã khắc họa một cách chân thực bức tranh hậu chiến – nơi mà cả người chiến thắng lẫn người thua cuộc đều mang trong mình những vết sẹo không thể xóa mờ.
Với Những bức tường lửa, Khuất Quang Thụy gửi gắm thông điệp về sự kiên cường của con người, sức mạnh của tâm hồn trong việc đối mặt và vượt qua nghịch cảnh. Đồng thời, ông nhắc nhở người đọc về những hậu quả kéo dài của chiến tranh – không chỉ là tổn thất về vật chất và sinh mạng, mà còn là những ám ảnh tâm lý trường tồn, ảnh hưởng đến cả những thế hệ kế tiếp. Tác phẩm là tiếng nói đầy nhân văn, kêu gọi sự cảm thông, sự chữa lành và khát vọng hòa bình cho mọi người.
Đối chiến (2012): Tác phẩm của nhà văn Khuất Quang Thụy được đánh giá có góc nhìn sòng phẳng và khách quan về chiến tranh, mở ra một cái nhìn mới mẻ cho thế hệ độc giả hiện đại. Khi thời gian trôi đi, thế hệ trẻ ngày nay không còn chia rạch ròi giữa thắng – thua hay thiện – ác như trước. Thay vào đó, họ biết trân trọng tất cả những con người đã chiến đấu vì lý tưởng của mình, dù phe nào.
Với giọng văn chân thực, giàu cảm xúc và cách kể chuyện sống động, Khuất Quang Thụy đã tái hiện chiến trường khốc liệt một cách mạch lạc và cảm động. Đối chiến không ca ngợi chiến thắng hay lý tưởng nào một cách mù quáng; thay vào đó, tác phẩm tôn vinh con người trong chiến tranh – những người đã sống, chiến đấu và hy sinh vì niềm tin của mình, để lại một giá trị nhân văn sâu sắc cho nền văn học Việt Nam.
Truyện ngắn tiêu biểu
Những người ở bến Phù Vân (1985): Trong tập truyện ngắn này, nhà văn Khuất Quang Thụy tập trung vào việc khắc họa những số phận bình dị nhưng mang đậm giá trị sử thi. Thay vì dựng lên hình ảnh anh hùng rực rỡ, tác phẩm tôn vinh những con người nhỏ bé, những cá nhân âm thầm sống và hi sinh trong dòng chảy lịch sử. Với ngòi bút sắc sảo và giọng văn nhân hậu, Khuất Quang Thụy đã vẽ nên chân dung của những người dân không tên tuổi, nhưng lại chứa đựng cả một tinh thần kiên cường và lòng nhân ái sâu sắc.
Mỗi câu chuyện trong tập truyện như một nốt nhạc trong bản giao hưởng của cuộc đời, mang đến cho người đọc cảm xúc vừa đau xót vì nỗi nhớ thương, vừa tràn đầy hy vọng về sức sống mãnh liệt của con người. Qua đó, tác phẩm không chỉ phản ánh vẻ đẹp giản dị của cuộc sống mà còn là lời tri ân, tôn vinh tinh thần và phẩm giá của những cá nhân đã cống hiến âm thầm cho Tổ quốc.
Di sản đáng trân trọng
Phong cách văn chương của Khuất Quang Thụy nổi bật với tính hiện thực sâu sắc, lối kể chuyện giản dị mà chặt chẽ, và những triết lý nhân văn sâu lắng. Các tác phẩm của ông không chỉ tái hiện khung cảnh khốc liệt của chiến tranh, mà còn đào sâu vào tâm lý, khát vọng và những mâu thuẫn nội tâm của con người trong và sau những biến cố lịch sử.
Qua những tiểu thuyết tiêu biểu như Trong cơn gió lốc, Những bức tường lửa, Đối chiến hay tập truyện ngắn Những người ở bến Phù Vân, Khuất Quang Thụy đã gửi gắm những thông điệp đầy ý nghĩa về tình yêu quê hương, lòng nhân ái và giá trị của hòa bình. Mỗi câu chữ của ông đều mang sức nặng của thời đại, là tiếng nói của một thế hệ từng trải qua chiến tranh và không ngừng tìm kiếm sự hòa giải.
Không chỉ là một nhà văn xuất sắc, Khuất Quang Thụy còn là người góp phần định hướng văn học Việt Nam hiện đại, đặc biệt trong việc viết về đề tài chiến tranh cách mạng. Ông đã đóng góp quan trọng tại Tạp chí Văn Nghệ Quân Đội và Báo Văn Nghệ, giúp phát hiện và nuôi dưỡng nhiều tài năng trẻ, đồng thời duy trì dòng văn học giàu giá trị nhân bản.
Sự nghiệp của Khuất Quang Thụy là một di sản quý giá cho văn học Việt Nam. Những tác phẩm của ông không chỉ là những trang sách để đọc, mà còn là những bài học lịch sử, là tấm gương về sự bền bỉ và sáng tạo trong sáng tác.
Với những đóng góp xuất sắc, Khuất Quang Thụy đã nhận nhiều giải thưởng danh giá, trong đó có Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật (năm 2007).
Dù Khuất Quang Thụy đã ra đi, giá trị và tinh thần trong văn chương của ông sẽ còn sống mãi trong lòng người đọc, như một lời nhắc nhở về ý nghĩa sâu sắc của tình người và sự hy sinh.
Hà Nội, 5/3/2025
Phạm Việt Long
Nguồn: Tạp chí Văn Hóa và Phát Triển
Theo https://vanvn.vn/