Nhà thơ, nhà giáo Nguyễn Đông Ngạc

Nhà thơ, nhà giáo
Nguyễn Đông Ngạc

Sau ngày (30/4) chiến tranh kết thúc, bạn bè tứ tán, một vài người thân quen nào đó vắng mặt, mình cứ đinh ninh chắc họ trôi giạt làm ăn đâu đó trên quả đất này. Cuộc sống quay mòng, chạy theo cơm áo chẳng còn nhiều thời gian để nghĩ về ai - thôi kệ không chú ý gì nữa,mệt mỏi quá rồi - mình sống biết mình đang sống và, dòng trôi cứ trôi…
Nghĩ ngợi thế nhưng xa xôi thi thoảng tôi vẫn nghe ngóng về chú Ngạc - nhà giáo, nhà thơ Nguyễn Đông Ngạc. Tôi không quên cái dáng mập thấp tầm thước chắc nịch, luôn ngậm pipe trên môi, túi vải khoác trễ bên hông như chiếc túi đạn (cartouchiere) của thợ săn, dáng vẻ bụi bụi phớt đời, hao hao nam tài tử người Mỹ gốc BaLan Charles Bronson (1921-2003) .
Năm 1977,tình cờ tôi gặp chú Ngạc chung lớp Văn-Sử1- (khóa bồi dưỡng giáo viên Văn cấp 3 Saigon còn sót lại sau giải phóng). Chú được cử đi học từ trường Trưng Vương, tôi đến với khóa học từ trung học Phú Nhuận. Chú hơn tôi gần một giáp cùng“đi hấp lại”, tâm trạng thầy cô ở độ tuổi chú bấy giờ tròm trèm 40 đầy những xáo động nặng nề,và tôi bấy giờ ở độ 25-26 rất trẻ, thuộc hàng đệ tử - hậu sinh xa lắc xa lơ,cũng chẳng vui vẻ gì - hành trang quá khứ tương đối nhẹ hơn khi cùng các sư phụ,lớp trước, lớp sau: “cũng liều nhắm mắt đưa chân/thử xem con tạo xoay vần đến đâu”?!.
Thời gian thoát ly đi học khoảng 3 tháng (trọn HK 1) kể cả một tuần đi thực tế ở Ấp Nam Lân, huyện Hóc Môn .Địa điểm trường “Sư phạm Bồi dưỡng Tp.Hồ Chí Minh” lúc đầu đặt tạm cơ sở Regina Mundi (góc Hiền Vương-Nguyễn Thông) – sau dời về Saint-Exupéri (góc Đoàn Thị Điểm-Ngô Thời Nhiệm) - hiệu trưởng thầy Nguyễn Hữu Thanh Bình .
Nhớ dạo ấy đời sống giáo viên vô cùng khó khăn thiếu thốn - Khóa bồi dưỡng ngắn hạn nhưng anh nào,anh nấy uể oải đếm từng ngày,từng giờ,cố nuốt cho xong để rồi tùy cơ ứng biến …ở hay đi ?!
Ký ức thấp thoáng khoảng năm 1961,lúc vừa đậu vào đệ thất Pétrus-Ký,tôi có lần được bố dẫn đến thăm gia đình ông bà Toại - thân sinh chú Ngạc - người đồng hương làng Thường Lệ -(nay thuộc xã Đại Thịnh,huyện Mê Linh,Hà Nội) - ở khu cư xá Hỏa xa Saigon đường Nguyễn Hoàng - (bây giờ mang tên mới Trần Phú,Q 5,TpHCM) . Bố tôi rất trân quý ông bà Toại - riêng tôi theo cách của bố cũng thầm ngưỡng mộ tính chất trí thức quý phái, phong lưu của gia đình chú.
Lần cuối tôi gặp chú Ngạc ở hành lang giờ nghỉ giải lao Hội đồng chấm thi TN THPT Marie Curie năm 1982, sau đó bặt luôn. Nhớ hình ảnh Chú phảng phất nét tài tử Charles Bronchon qua chân dung in bìa - ngậm pipe đục toác khung ảnh ngang tàng nhìn đời trong tuyển tập “Những truyện ngắn hay nhất trên quê hương chúng ta” (NXB Sóng,năm 1973).
Một vài thông tin lẻ tẻ tôi được biết thêm sau đó: - chú Ngạc lập gia đình với cô Nguyễn Thị Nga - đốc sự Quốc gia Hành chánh,ái nữ bà Nguyễn Thị Thế,em gái nhà văn Nhất Linh Nguyễn Tường Tam.Gia đình cụ Toại chuyển về Bình Dương mở nhà sách Khai Trí - bác ruột chú Ngạc cụ Nguyễn Văn Thăng lấy bà cô ruột tôi Phan Thị Thát - biết gia đình chú sau 75 định cư ở Canada nhưng năm nào không rõ…
Biết và biết vậy thôi,mãi đến lúc tình cờ lướt Web, xem bài viết “Nguyễn Đông Ngạc,ngọn pipe chợt tắt trên môi” của Luân Hoán,thú thật tôi giật mình thầm thốt: Ồ chú Ngạc mất rồi ! - tự dưng nghe lòng mình lao xao.
Bài viết của Luân Hoán nói khá tỉ mỉ đời sống của nhà thơ Nguyễn Đông Ngạc ở Canada, qua đó tôi được biết vợ và người con đầu của chú đã chết - biết chú mở “một căn chợ thực phẩm nhỏ” Đakao trên đường Saint Laurent,Montréal - biết chú có người bạn đời thứ hai Nguyên Ngọc, sinh sống ở căn hộ Sous Sol (An lạc cốc) ,số 9635 đường Basile Routhier - biết tháng 2/1996 ,chú bị ngã đưa cấp cứu bệnh viện Jean Talon và mất ngày 21/2/1996 (hưởng dương 59 tuổi).
Những dòng thơ Luân Hoán trích dẫn giúp tôi hiểu thêm tình cảnh,tính cách phóng khoáng và nỗi buồn tha phương của chú.
“Con ta chết tuổi thôi nôi
Cha ta ngồi chết nụ cười trên môi
Vợ ta mạch máu vỡ đôi
Ta nuôi hai đứa con côi trưởng thành
Quanh ta đồng loại ngổn ngang
Chết bom đạn ,chết hòa bình không tên
Ta từ cõi chết ngoi lên
Cái tâm ta bỗng bình yên lạ thường”
(Nguyễn Đông Ngạc tặng Nguyễn Đông Ngạc)
Với thân hữu, chú rất nồng nhiệt, bài viết của nhà văn Song Thao thuật lại Nguyễn Đông Ngạc: “không ưa hội đoàn nhưng lại ưa kéo anh em tới nhà hội họp. Họp hội rượu. Anh ưa nhậu nhẹt với anh em. Chị thích nấu nướng. Cửa nhà anh chị lúc nào cũng rộng mở. Mỗi dịp có khách phương xa tới, nhà anh chị là nơi tụ họp đón khách. Mai Thảo, Dương Kiền, Du Tử Lê... đã qua những cuộc rượu túy lúy nơi đây. Ngạc rất giàu rượu. Chai lớn chai nhỏ lềnh khênh khắp nhà. Rặt một thứ Remy Martin chai mờ.”(“Nguyễn Đông Ngạc,một đi…”- Song Thao - Văn. California, bộ mới số 2, tháng 2/1997)
Nhà thơ Luân Hoán “cầu mong anh không ăn cháo lú,để nhớ mãi một thời An Lạc cốc - một thời bằng hữu thơ văn…”:
Đi trơn tru một kiếp người
Không gây ân oán,không thù hận ai
Kể như đáng mặt nhân tài
Lòng trong như gió thoảng ngoài thiên thu
(Trích Hồi ký rời - Luân Hoán)
Riêng tôi vẫn trân quý chú Ngạc - trọn vẹn một lòng hậu sinh - tin chú mất được biết rất trễ và tình cờ, đã thôi thúc tôi phải viết chút gì mới nguôi lòng - chú đã ra khỏi trần gian 28 năm rồi còn gì - Giá đừng đọc “Nguyễn Đông Ngạc, ngọn pipe chợt tắt trên môi”, tôi vẫn yên trí chú Ngạc còn sống nơi xứ tuyết!.  
Sài Gòn, 1/6/2024
Phan Văn Thạnh
Theo https://vietvanmoi.fr/