Hà Nội, một thoáng cuối xuân
Hà Nội bây giờ, chẳng ai dám quả quyết là đã quan sát, tìm hiểu
và có thể bình phẩm một cách đầy đủ. Đơn giản, chỉ vì Thủ đô hôm nay quá...
mênh mông.
Tôi chợt nghĩ vậy, khi trò chuyện với cựu binh Tuấn Cương
trong căn nhà của đứa cháu ở ngõ phố Khâm Thiên. Tuấn Cương quen nhiều văn nhân
Hà thành, nhưng mới biết tôi, sau khi đọc Tự truyện “Số phận không định trước”.
Vậy nên cậu ta nhắc một kỷ niệm trong thời đoạn “vào đời” gian nan của tôi và
nói: “Bây giờ, nếu như bác có dịp trở lại Ba Thá, Tế Tiêu thì vui lắm! Khác trước
nhiều lắm rồi!...” - Hà Đông là quê hương của Tuấn Cương, nên anh không giấu được
vẻ thích thú và nói tiếp - “Em sẵn sàng chở bác đi...”.
Tôi thoáng chút ngạc nhiên nhưng rồi chợt nhớ vùng đất mà tôi
đã góp sức xây hai chiếc cầu và “bỏ lại” một con mắt vì tai nạn bên dòng sông
Đáy hiền hòa hơn nửa thế kỷ trước, nay đã thuộc về Hà Nội! Ôi chao! Một thời đã
xa, hai công trường cầu ở vùng ngoại vi xa của thị xã Hà Đông xưa, nay đã là đất
Thủ đô! Cũng đáng gọi là một cuộc “bể dâu”! Ờ không biết các dòng sông của nhiều
miền đất nước đang bị “bức tử”, liệu những nương dâu xanh ngắt đôi bờ sông Đáy
từng nuôi dưỡng bao “làng lụa Hà Đông” còn không?... Và bỗng nhớ đến Hà Minh
Tuân - nhà văn Hà Nội, từng là chính ủy một trung đoàn của sư 312, tham gia chiến
dịch Điện Biên, vừa được tôn vinh trong lễ kỷ niệm 60 năm thành lập Hội Nhà văn
rực rỡ cờ hoa tại Trung tâm Hội nghị Quốc tế giữa khu Ba Đình - Hà Nội. Cũng
đúng 60 năm trước, ông xuất bản tiểu thuyết đầu tay “Trong lòng Hà Nội” (1957),
rồi tiếp liền là tiểu thuyết “Hai trận tuyến” (1960), được đông đảo bạn đọc hâm
mộ. Nhưng đến tiểu thuyết “Vào đời” (1962), thì bầm dập, khốn khổ với bệnh công
thức, ấu trĩ một thời. Tôi đã đọc “Vào đời” say sưa trong những đêm mưa rét
trên công trường “vào đời” của mình bên dòng sông Đáy, để rồi “hoang mang” khi
nó bị “đánh đập” tơi tả. Cho đến hôm nay, Hà Minh Tuân lại được tôn vinh, khi
nhà văn đã theo bước... Thánh Gióng “bay lên trời” từ 25 năm trước, như một chiến
binh làm xong phận sự với Tổ quốc, rũ sạch bụi trần, chẳng màng chi lợi lộc và
khen thưởng! Dù vậy, đất nước đã Đổi Mới và hậu thế thì không thể quên ông...
Tôi rời ngõ nhỏ Khâm Thiên, từ căn nhà chật đến mức người này
muốn dịch chuyển thì người nọ phải ngồi gọn xuống ghế mới có lối đi, đến khu
chung cư Hòa Phát cao gần ba chục tầng, trên đường Hoàng Minh Giám, càng thấm sự
“khác trước” của Hà Nội. Khu đất này, tròn 60 năm trước, còn là cánh đồng, mỗi
khi tôi trở về trường muộn, sau một ngày xuống phố thăm bà con, hết giờ tàu điện
chạy, phải cuốc bộ, không khỏi lo âu với cảnh hoang vắng, chỉ có tiếng ếch nhái
vọng trong bóng đêm âm u. Càng ngạc nhiên khi biết căn hộ thênh thang mà đứa
cháu mua cho bố mẹ về đây “dưỡng già” có giá đến 7 tỷ đồng! Mua bằng đồng tiền
“sạch” - tiền lương tích lũy nhờ... “làm thuê” cho công ty nước ngoài! Và công
viên quanh chung cư cũng “sạch bong”, không một cọng rác, một lá rụng, dù cây
xanh tỏa bóng mát khắp các lối đi... Bỗng chợt nhớ khu tập thể Kim Liên “ngày
xưa” với hành lang hẹp nồng mùi bếp than tổ ong, với căn hộ của triết gia Trần
Đức Thảo có lần phát hỏa vì cháy bếp dầu mà nhà văn Phùng Quán đã tả trong một
bài ký...
Quả là một thời đã xa! Chẳng nên níu giữ những điều cũ kỹ, lạc
hậu với thời đại. Vậy nhưng cứ thoáng một mối lo mà không ít người đã bày tỏ:
Liệu rồi đây Thủ đô sẽ là một phiên bản của Hồng Kông, Thượng Hải? Liệu còn chi
là “Hà Nội” không?... Một vấn đề không dễ trả lời, không chỉ với Hà Nội - sự
hài hòa giữa phát triển và bảo tồn vốn cổ, gìn giữ những dấu tích xưa, “nơi lặng
hồn núi sông ngàn năm” 1 (*)...
Cũng may là tôi đã dành được buổi sáng, trước khi rời Hà Nội,
đi dạo ra hồ Hoàn Kiếm. Ai cũng biết đây là vùng “Đất Thiêng” không chỉ của Hà
Nội. Với tôi, “Bờ Hồ” - “ngày xưa” chỉ nói gọn thế thôi - là nơi hơn 60 năm trước,
tôi đặt bước chân đầu tiên trên cong đường kiếm sống gian nan, rồi ngày ngày
bám theo những đoàn tàu điện gõ chuông leng keng tỏa về các phố Hàng Đào, Quang
Thánh, Cửa Nam, Hàng Bài, Chợ Mơ... với túi sách báo nặng trĩu đôi vai gầy.
“Báo ơ... sách mới đây...”; như sợ làm tan vỡ mất kỷ niệm xưa vừa sống lại, tôi
khẽ ngồi xuống chiếc ghế mới bên hồ, khép hờ mi mắt chốc lát. Thực chứ không phải
mơ. Chú bé bán sách báo dạo ngày ấy đã trở thành nhà văn. Có lẽ do tầm mắt vừa
choáng ngợp trước những nhà cao tầng vây quanh Hà Nội, trong buổi sáng cuối
xuân, khi làn sương đêm chưa kịp tan, hồ Hoàn Kiếm như bé hơn “ngày xưa”. Thật
may là bao “âm mưu” xây các công trình “đồ sộ” như tòa nhà “Hàm cá mập” đã bị
chặn lại. Tháp Rùa, được sương mù như tấm khăn mỏng manh choang quanh, càng tôn
vẻ cổ kính. Quanh hồ, dưới lớp lớp những mái xanh cây cổ thụ, thành nơi cho dân
Hà thành thư giãn, tập thể dục mỗi sáng. Đặc biệt, rất đông người nước ngoài, đủ
mọi quốc tịch. Hèn chi quầy báo bên phố Tràng Tiền chỉ bán sách báo ngoại
văn...
Có thể xây dựng hàng loạt khu nhà cao tầng hoành tráng như
tôi đã thấy trên vùng Cầu Giấy, nhưng không gian quanh hồ Hoàn Kiếm thì ngàn
năm chỉ có một mà thôi. Và duy nhất nơi đây, khách thập phương đã đến Hà Nội đều
muốn tìm về. Còn hồ Hoàn Kiếm, còn Tháp Rùa cổ kính, còn “Hà Nội của ta, Thủ đô
yêu dấu”... như lời một bài hát quen thuộc khi đất nước vừa im tiếng đạn bom...
16/6/2017
Nguyễn Khắc Phê
Theo http://vannghehue.vn/
Theo http://vannghehue.vn/
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét