Trường xưa, kỷ niệm xưa

Trường xưa, kỷ niệm xưa

Ai cũng có một thời để nhớ...

Đặng Thanh Lương       

Mới thế mà đã hơn năm mươi năm kể từ cái ngày các cô, các cậu học sinh lớp chuyên văn, chuyên toán của trường năng khiếu Lệ Chi (Gia Lâm) rời ngôi trường thân yêu sau một năm cùng ăn, cùng học, cùng ngủ và cùng đùa chơi. “Bao tháng ngày xa vắng trôi/ Còn đâu nếp trường xưa”, lời bài hát đó cứ văng vảng bên tai tôi mỗi khi tôi nghĩ về quãng thời gian tuy ngắn ngủi nhưng đầy thơ mộng của tuổi mới lớn. Nó chợt đến rồi cũng chợt đi như một giấc mơ trong cuộc đời của mỗi người. Nhưng cũng có lẽ vì nó sượt qua rất nhanh trong cuộc đời của hơn 50 cựu học sinh ngày ấy mà ngày hôm nay họ đang náo nức tìm lại những dấu vết của ngôi trường xưa, tìm lại những kỷ niệm một thời mới lớn, của tuổi thơ, của sự khờ dại, của sự trong trắng tinh khôi.

Thời đó [1], chiến tranh leo thang đang diễn ra rất dữ dội, giặc Mỹ ném hàng nghìn, hàng vạn tấn bom xuống miền Bắc. Đêm đêm, thay vì được ngắm trăng sao, chúng tôi - những cô cậu học sinh lại phải giương đôi mắt trẻ thơ lên nhìn bầu trời đầy tia chớp của súng đạn, để xem giặc đánh ở đâu? để ngóng về miền yêu thương xem người thân của mình ở đó có được bình yên hay không? rồi phải ẩn mình tránh những mảnh bom, mảnh đạn mồ côi xé vào không trung, rơi lộp bộp xuống đầu. Mặc cho bom nổ, súng gào, nhưng những đứa trẻ “Lệ Chi’ hồi đó vẫn hàng ngày cắp sách đến trường. Máy bay đến, chúng ẩn mình xuống hầm chữ A. Máy bay bay đi, chúng lại hiện lên, chăm chú nghe các thầy cô giảng bài. Đôi lúc để tránh những giây phút căng thẳng sau tiếng bom rền, thầy giáo lại bắt nhịp “Kìa dải Trường Sơn uốn mình quanh ven bờ biển Đông/ Tiếng sóng ngoài khơi dồn xa xa những thuyền xuôi dòng/ Kìa từng vạt lúa đùa trong nắng phất phơ nhẹ rung/ Kìa lấp lánh than trên tầng, dưới trời trong…”. Những đứa trẻ Lê Chi chúng tôi đã lớn lên cùng với những “quỹ tích” hình viên đạn, với những bài ca tiếng hát át tiếng bom, và những lời ru chan chứa tình yêu thương đất nước. Hồi đó, chúng tôi đã sống và học hồn nhiên như thể không có chiến tranh. Vẫn “Say ngắm từng gian lớp xinh/ Lòng xao xuyến tình thơ”.

Lớp chúng tôi nằm ở rìa làng, nhà lá 3 gian, 2 chái đầu hồi là phòng ở của các bạn nam, gian giữa là giảng đường. Có những hôm mệt không lên lớp, mấy thàng con trai nhìn trộm qua vách nứa nhòm các cô bé trong lớp nghếch mắt mơ màng ngắm nhìn gì đó ngoài cửa sổ. Vào mùa thu hoạch, chúng tôi lại dở trò tinh nghịch đi trộm ngô đồng hoặc tử tế hơn đi mót khoai lang. Ngày ấy, chúng hồn nhiên đâu có biết “dân gian” đã để lại trong những ruộng khoai đã thu hoạch những củ khoai to, ngon để chiều đến, mọi người cùng nhau ra mót. Chúng tôi những đứa trẻ “năng khiếu” đã nhanh tay nẫn mất của “gian”. Có lẽ các ông bà nông dân trong làng ngày ấy vì thương những đứa trẻ xa nhà và lại là “của quý” của quốc gia nên đã không nỡ mách thầy cô giáo; không đem chúng ra đình làng để hỏi tội. Những ngày như vậy, chúng hì hụi luộc luộc, nướng nướng cùng nhau nô đùa như những đưa trẻ chăn trâu tinh nghịch của làng quê. Có thằng “dại gái” cất đi một ít mang ra làm quà cho các bạn nữ bị “quản thúc” trong làng [2]. Có lần nhà trường tổ chức cho học sinh đi bắt sâu. Chưa thấy sâu phá hoại ngô lúa ở đâu, đã thấy những “quỷ” học trò bới nát những bẹ ngô non ra tìm sâu. Những đưa học sinh thành phố như chúng tôi được một bữa trải nghiệm rất thú vị[3].

Ngày ấy, mấy ai đã biết yêu là gì? chỉ có kiểu gán ghép vớ vẩn của bọn trẻ con, Đa phần dành cho các bạn to con trong lớp, như Bình Xô Viết được gán với Nga - thiếu nữ miền Nam, Đó là bạn Đức, bạn Mỹ… Tên họ thường được xướng lên mỗi khi tụ tập đông vui như “Bình - Nga - Xô Viết - Nga”. Có thể tôi chỉ biết những câu chuyện bề nổi còn những cơn “sóng ngầm” đâu có biết? May ra trong đợt tựu trường gặp nhau sau 50 năm xa cách, cái gì cần lộ sẽ lộ ra vì rằng tất cả các cụ bây giờ đã “An toàn”? và cũng có thể là bởi vì “Bao tình thơ ngây những lúc vui chơi/ Cùng ngồi quanh bóng mát cùng reo cười/ Cây bàng năm xưa lá tốt xanh tươi/ chạnh lòng ai nhớ tiếc khó nguôi…”. Tôi còn nhớ những hôm sinh hoạt chung cả trường, bạn Đồi thường biểu diễn tiết mục ảo thuật “cắt cổ”. Tất cả đều hồi hộp và giật thót tim khi nhìn thấy đầu của Đồi vẫn “lơ lửng” ở trên vai khi chiếc dây thừng vừa băng qua cổ. Rồi tiếng sáo chiều ai đó thổi vi vu trong những buổi chiều tà, khi khói lam chiều bay bồng bềnh trên những cánh đồng. Cũng với cây sáo trúc, chỉ trong một thời gian ngắn, N.H.V. Hưng đã trở thành tay thổi sáo “cự phách” của trường. Nếu tôi nhớ không nhầm ngoài những bài truyền thống, Hưng còn hay thổi bài “Tiếng Đàn Ta lư” bài có nhiều “Tính, Tính Tính,…” ấy, mà Hưng rất thích. Nhà toán học tương lai ấy còn đủ tài đệm sáo cho bạn Gái họ Đới của chúng ta hát say sưa[4]. Tôi nhớ có những buổi trưa, tan trường, bụng đói như cào nhưng vẫn phải chờ cơm. Phần vì thiếu củi, phần vì luộc mãi bột mỳ không chín, cả trường đứng vây quanh bếp, chầu chực vớt những cục bột mỳ chín dở vừa nướng vừa ăn cho đỡ đói lòng. Rồi những đêm đông về, gió bấc thổi từng cơn, luồn qua vách nứa, rít qua mái nhà tranh làm cho chúng tôi co dúm lại; và xa xa đâu đó vọng về những câu thơ thầy dạy trong tiết lịch sử: “Đoàn tù chân không, nối gót lê trên đường/ Lá rơi xuống suối vắng đêm trường…” mà lòng cảm thấy nao nao. Dạo  ấy, thấy tôi - một cậu bé mới lớn mà đã mồ côi mẹ, Chị Chấn thương tôi lắm. Hồi sống trong nhà dân ở “Keo Sủi”, hai nhà ở gần nhau, Tôi thường qua nhà chị chơi. Bên đó có cả chị Tuyết. Hai chị coi tôi như em trai trong nhà. Tình cảm của các chị, tôi vẫn lưu trong lòng. Tình thương của chị đã truyền vào chiếc chăn bông mầu đỏ chị nhường cho để sưởi ấm lòng tôi qua mỗi đêm, trong mùa đông đầu vắng mẹ. Ngày về nước tôi đã đi tìm các chị nhưng không thấy. Năm 1979 nghe nói gia đình nhà chị Chấn buộc phải về nước. Nên tôi cũng chưa một ngày gặp lại. Ngày đó, có một bạn gái mảnh mai cũng hay sang nhà các chị chơi. Dù mới quen, chưa nói được gì, nhưng không hiểu sao, hình ảnh người con gái ấy luôn ở trong ký ức tôi, mỗi khi nghĩ về trường xưa, mỗi khi nghĩ về thời thơ ấu ấy - “xa vắng càng thiết tha mong/ Bên mấy khung song thưa/ Say ngắm từng gian lớp xinh/ Lòng xao xuyến tình thơ”. 

Còn một kỷ niệm nữa gắn liền chúng tôi đó là bài hát “ Cây bút chì” mà Thầy Phùng Gia Anh đã dạy cho học sinh: “ Em có những cây chì, tím đỏ vàng xanh/ Em vẽ, em tô nên thành bức tranh/  Bức tranh có những cánh chim câu trắng bay lượn trên trời bao la/ qua bao mái nhà, nhấp nhô gói đỏ…”. Chúng tôi đã hát bài đó không biết bao lần trên sân trường Lệ Chi thân yêu. Nó đem lại cho chúng tôi niềm hứng khởi, niềm tự hào, cả niềm tin chiến thắng. Tôi đã mang bài hát đó tặng cho các học sinh phổ thông của xứ sở Moldova xa xôi, nơi tôi đã trải qua cả cuộc đời sinh viên ở đó. Thật ấm áp và thật tình người khi nghĩ về những kỷ niệm xưa ấy.

Giờ đây, các cô, các cậu học sinh Lệ Chi bé nhỏ ngày nào đã trở thành những người ông, những người bà với mái tóc đã điểm mầu. Dù thời gian có phôi phai, dù có người đã đi xa, dù có những điều chưa làm được như ý muốn, nhưng tôi vẫn tin rằng ở đâu đó, trong tâm khảm của mỗi người vẫn còn ghi lại những dấu ấn tuổi thơ của những ngày họ hồn nhiên, ngây thơ sống chung dưới mái trường Lệ Chi xưa.

Cảm ơn các bạn và hãy nhớ bài hát “Trường xưa” thủa nào của nhạc sĩ vô danh này nhé

- “Bao tháng ngày xa vắng trôi

Còn đâu nếp trường xưa

Xa vắng càng thiết tha mong

Bên mấy khung song thưa

Say ngắm từng gian lớp xinh

Lòng xao xuyến tình thơ

Bao tình thơ ngây những lúc vui chơi

Cùng ngồi quanh bóng mát cùng reo cười

Cây bàng xưa kia lá tốt xanh tươi

chạnh lòng ai nhớ tiếc khó nguôi…”

Chú thích:
[1] Giai đoạn 1967-1968.

[2] Lớp văn và nhà ở của các bạn nữ ở trong làng trên một khu đất cao, gần nhà bếp.

[3] 50 năm trước chúng ta đã từng trải nghiệm thực tiễn, dưới bom đạn, làm nghề nông… cái đó có gì mới mà ngành giáo dục lại hô hào phải cho học sinh trải nhiệm như một “sáng kiến” hay một “phát minh mới”.

[4] Xin lỗi nếu tôi nhầm với ai đó.

Thu Hà Nội, 2017 Đặng Thanh Lương Theo http://www.studentkgu.vn/