Cảm nghĩ về tâm trạng người con gái trong câu ca dao: Chiều chiều ra đứng ngõ sau.Trông về quê mẹ ruột đau chín chiều

Cảm nghĩ về tâm trạng người con gái trong câu ca dao:

"Chiều chiều ra đứng ngõ sau  

Trông về quê mẹ ruột đau chín chiều"

    1.   Ghe bầu trở lái về đông 

        Con gái theo chồng để mẹ ai nuôi 

Niềm day dứt, chơi vơi của người con gái xa mẹ, chiếc ghe kia quay lái đề lòng con chợt thấy nhớ thương. Mẹ đã già như “chuối ba hương”, con lại ở nơi xa, biết ai sớm tối chăm sóc vui vầy. Mẹ chỉ còn một thân già cô quạnh. để rồi người con gái ấy ở nơi đâu cũng nhớ đến mẹ, nhớ về quê mẹ:

Chiều chiều ra đứng ngõ sau 

Trông về quê mẹ ruột đau chín chiều

(Ca dao)

Nỗi buồn sao cứ tiếp nỗi buồn, cứ mênh mông da diết trong lòng ta. Tâm trạng của người con gái ấy là nỗi đau tha thiết mãi không nguôi như một khối tình thương ấm áp trong im lặng, trong sự đè nén của con tim.

Điệp khúc buồn “chiều chiều” là thời gian để người con gái nhớ, trông về quê mẹ. Khi nắng hoàng hôn rải vàng trên xóm làng, mọi công việc ruộng đồng, nhà cửa đã xong xuôi là người con gái lại lén ra vườn sau để nâng tà áo lau giọt nước mắt nhớ về mẹ cha. Nỗi  nhớ dày vò, tức tưởi hoà vào nỗi buồn mênh mang trong chiều tà. Cô gái nhớ mẹ, nhớ tới sự yên bình, che chở mà mẹ đã dành cho cô cả đời. Nỗi nhớ cứ nghẹn ngào, làm bật ra những dòng cảm xúc, hoà vào nỗi nhớ, khung cảnh ngõ sau như nhuốm cả nỗi buồn. Đó là khoảng thời gian, không gian của riêng cô, một khoảnh khắc hiếm hoi sau một ngày lao động vất vả, tự mình thấy dày núi xa xa nơi chân trời. Dãy núi xa lắm, mảnh như ánh mắt của cô đau đáu khôn nguôi. Một cảm giác thấy mình nhỏ bé, đơn côi. Một khoảng thời gian để con người trở về với chính mình. Cái ngõ sau kín đáo ấy là nơi gới gắm biết bao tình cảm của người con gáí ấy! Có ai biết được rằng buổi chiều nhạt nhoà, một cô gái nhớ về quê mẹ mà lén lau nước mắt:

Chiều chiều ra đứng ngõ sau 

Trông về quê mẹ ruột đau chín chiều 

Từ nơi sâu kín trong tâm hồn của mỗi con người xa quê, một giọt nước mắt của tình người oà rơi khi nghĩ rằng ở nơi xa xôi cha mẹ đang dần héo hon vì già nua, vất vả:

Mẹ già như chuối chín cây 

Gió đông tôi cũng sợ, gió tây tôi cũng buồn

(Ca dao)

Chiều chiều ra đứng ngõ sau  

Trông về quê mẹ ruột đau chín chiều

Ở câu trên cô gái mới chỉ nói đến nhớ, ở câu dưới thì nỗi nhớ đã trở thành quặn đau: “Trông về quê mẹ ruột đau chín chiều”. Cô gái trông mà như không thấy gì bởi ý nghĩa của cô đang trở về bên mẹ già. Gô gái đã đi xa, đã là con của người ta rồi, có còn ai nâng niu, chăm sóc giấc ngủ cho mẹ không? Mẹ đã già rồi… cô gái lo sợ đau đớn, nỗi xót xa cồn cào tự đáy lòng. Nguyền Du đã đặt nàng Kiều vào hoàn cảnh của cô gái:

Xót người tựa cửa hôm mai 

Quạt nồng ấp lạnh những ai đó giờ?

Cả hai cô gái tuy họ có hoàn cảnh không hoàn toàn giống nhau nhưng họ đều chung một tâm trạng: nhớ nhà, nhớ cha mẹ. Đó là tình cảm của những người con hiếu thảo. Ai xa mẹ yêu thương mà lại không buồn, không đau? Ta như nghe thấy tiếng nức nở, nghẹn ngào. Một niêm xúc động chan chứa trong lòng ta, ta thương sự trắc trở xa xôi, ta thương nỗi buồn đau của những người con nhớ mẹ chiều chiều…

“Chiều chiều” rồi lại “chín chiều”, cái điệp khúc nhạc buồn ấy cứ âm vang khắc khoải. Tình mẫu tử là tình yêu cao cả mà thượng đê đã ban cho tất cả muôn loài. Tình cảm ấy ở con người không chỉ được thể hiện ở hành, động mà cao hơn còn được thể hiện ở ánh mắt, ở tâm trạng và rồi cái tâm trạng ấy nhiều khi đã cất lên thành thơ:  

Vẳng nghe chim vịt kêu chiều 

Bâng khuâng nhớ mẹ chín chiều ruột đau

(Ca dao)

“Nhớ mẹ” hay “nhớ quê hương’’? Có lẽ hai nỗi nhớ ấy hòa làm một. Mẹ là mái đình, bến nước, cây đa… Mẹ là tất cả. Cô gái theo chồng nhớ mẹ cũng như con người đi xa nhìn lại mái nhà quen thuộc. Nỗi đau ấy là bất tận. Ai cũng có một người mẹ, bất cứ người nào xa quê, cái nhớ trước hết vẫn là nhớ mẹ. Mỗi khi nhớ mẹ có lẽ người ta thường ngân nga câu ca dao: 

Chiều chiều ra đứng ngõ sau 

Trông về quê mẹ ruột đau chín chiều 

Để may ra phần nào vợi bớt được nỗi nhớ thương.

Mai Phương Ngọc - Trường Nga Sơn

        2.  À ơi! Khi bé là con mẹ cha 

            Lớn lên xa mẹ lại ra con người 

Tuổi thơ của con người luôn gắn với mẹ thân thương. Mẹ chăm bẵm, ru hời con khỉ con còn bé, mẹ dạy bảo khi con lớn khôn … con mang tình mẹ sâu nặng lắm. Rồi một ngày kia, con bé nho cũa mẹ phải đi xa… và nỗi nhớ mẹ dày vò, tức tưởi trong tâm con. Có một bài ca dao đã viết hộ tâm trạng ấy của cô gái, tâm trạng mà bất cứ người con xa quê nào cũng luôn nghĩ:  

Chiều chiều ra đứng ngõ sau 

Trông về quê mẹ ruột đau chín chiều 

Cả bài thơ nhuốm đầy tâm trạng nhớ nhung, đau xót. Một tâm trạng có lẽ làm tím cả trời chiều mênh mang.

Người ta thường nói: “Không ai hiểu con gái bằng mẹ và cũng không ai thương mẹ nhiều như các cô gái”. Tình thương được biểu lộ bằng sự săn sóc, kính trọng, yêu thương. Vậy mà trong câu ca dao này, cô gái lại không được trực tiếp bày tỏ tình thương với mẹ mà chi biết giữ niềm thương ở tự đáy lòng. Thương cô gái xa quê yêu dâu nhưng ta cũng không khỏi băn khoăn: Sao cô không về thăm mẹ mà chiều chiều đứng nhìn gì vậy? Phải chăng cách trở đò ngang? Chiều chiều ra đứng bờ sông, muốn về quê mẹ mà không có đò. Không! Khoảng cách không gian và thời gian sẽ không là gì nếu cô không bị ràng buộc. Cô gái phải ngậm ngùi mà lau nước mắt bởi một lẽ đơn giản nhất: cô đã lấy chồng. Dân gian có câu: “Thuyền theo gái, lái theo chồng”. Giờ đây cô đã là con nhà người, đâu còn là con gái yêu của mẹ nữa.

Và để rồi khi ánh chiều tà, sau bao nhiêu mệt nhọc, cô có thời gian cuối ngày để nhớ mẹ, nhớ về công lao to lớn của cha mẹ:

Công cha như núi Thái Sơn 

Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra 

Công cha mẹ như trời như bể, vậy cô đã làm gì để đền đáp câng ơn to lớn đó? Cả hơi ấm của mẹ cô cũng phải xa. Cô gái buồn lắm, cái khoảnh khắc được khắc họạ trong ca dao đã ẩn náu một nỗi buồn trải đài,. Tâm trạng buồn của cô gái đã hoà vào không gian của buổi chiều tà để tạo thành một hoàng hôn vĩnh viễn trong tâm hồn..  

Chiều chiều ra đứng ngõ sau 

Trông về quê mẹ ruột đau chín chiều 

Kín đáo, thầm lặng nhưng da diết của chiều muộn – đó là nét tê nhị thể hiện nỗi nhớ của các cô gái trong ca dao khi đã đi lấy chồng. Giữa một không gian trải dài vô tận, một con người đang mang tâm trạng nhớ thương bỗng cảm thấy mình lẻ loi, cô độc vô cùng. Lúc này con người mà cô mong mỏi nhất không thể là ai khác ngoài người mẹ thân thương. Người mẹ sẽ là điểm tựa dịu dàng nhưng vững chắc nhất cho cô gái, bởi vậy, cô càng mong càng nhớ hơn. Cô chọn một không gian riêng của mình, một mình sống trong tâm tưởng. Buổi chiều, ngõ sau, ta như thấy một cái nhìn trăn trối của cô gái về phía chân trời xa, ở đó có mẹ già đang sớm trưa lụi hụi một mình. Giá như cô được chắp thêm đôi cánh để về bên mẹ, để lại là đứa con bé bỏng của mẹ. Giá như… tất cả chỉ là ước mơ.

Đọc câu ca dao ta cứ thấy có cái gì nghèn nghẹn, ta cảm thông với nỗi niềm của người con gái phải xa quê, xa mẹ để chiều chiều ra đứng ngõ sau trông về quê mẹ với một nỗi nhớ thương da diết.

Bài ca dao cứ thổn thức trong tim ta, ta nghe như có tiếng khóc thầm trong lời hát ru dịu dàng:  

À ơi! Khi bé là con mẹ cha

Lớn lên xa mẹ lại ra con người.

Trịnh Nam Giang

Trường Năng khiếu Nga Sơn