Thứ Tư, 1 tháng 4, 2015

Tư duy đồng thoại trong thơ hiện nay

Tư duy đồng thoại trong thơ hiện nay
Đi sng xã hi càng văn minh bao nhiêu, ni bt an ca cuc mưu sinh nng nhc ngày càng tăng, đi sng tâm hn càng công thc, xơ cng bao nhiêu, thì mt trong nhng khao khát thm sâu ca con người là tìm ti mt nơi chn tr v, mong tìm đến s cân bng, bình an, như mt s gii thoát trong tâm hn. Vì vy, tr v vi cái t nhiên ca con người, và th hin nhng khát vng y qua mt đim nhìn đc bit: cái nhìn đng thoi v thế gii, là mt trong nhng ni dung ca thơ ca hin nay.
Cái nhìn đng thoi là cách nhìn thế gii bng con mt tr thơ đ trình bày mt quan nim đc đáo v thế gii và con người vi mt tm lòng thành thc nht. Có th coi đây như là mt kiu tư duy thơ hin đi: dùng cái khi nguyên đ làm thước đo vn vt.
Đó là cái nhìn thế gii mt cách t nhiên, tươi tn, ng ngàng, nng nhit như cái nhìn tr thơ vi thiên hướng tìm v mt thiên đường đã mt nhưng vn sng mãi trong tim thc tui thơ, mt tui thơ ca tt c mi người. Người ta vn nói: Thi ca là gic mơ v tui thơ ca nhân loi, có l mt phn vì lí do đó.
Hin tượng này không hiếm trong ngh thut thế gii: tranh ca M. Chagall, tranh H. Rousseau, thơ Êxênhin, thơ C Thành, văn xuôi ca J. R. Jimenez. Người ta nhn xét v tranh ca M. Chagall (ha sĩ Nga): “Nh cái nhìn đc bit v cuc sng, tình cm chân thành sâu sc, vi nhng cm xúc tinh khiết và huyn o mang đy phong v c tích, ngh thut ca Chagall mãi mãi thuc v nhân loi” (1). Picasso cũng nói v Chagall: “Hn là có nhng thiên thn trong đu ha sĩ Chagall” (2). Đó là nhng bc tranh v ông già đang khăn gói đi trên nn tri, đôi v chng hnh phúc bay lơ lng gia không trung, nhng bông hoa trong vườn to tướng và đ rc… Bên cnh đó là tranh ca H. Rousseau (ha sĩ Pháp), người đã to nên trường phái hi ha Ngây thơ (Naif) Pháp. Trong tranh ca H. Rousseau, toàn b thế gii không được v theo nguyên tc t thc mà theo nguyên tc ngây thơ hóa. Tranh v thành ph thì “con tàu như gp bng giy, nhng ngôi nhà mái đ nhp nhô, mùa thu vàng đp đến nao lòng” (3). V rng thì “cnh tượng huyn bí mênh mông, mt cht thơn, cái đp hoang sơ mng m” (4). Đc bit, trong tranh ca c Sagall và Rousseau, nhng ước mơ bình d ca con người hin lên va trn tc va thun khiết như trong cõi thn tiên, truyn c tích vy.
Còn Trung Quc, “C Thành ni tiếng là nhà thơ mông lung, thơ anh là mt thế gii đng thoi, thế gii đng thoi trong thơ anh được xây đp bi nhng gic mng, ánh mt tr thơ, thiên nhiên thun khiết, thanh âm tươi non và màu sc sáng chói. Anh xem đy là nơi ng cư ca cái đp. Thơ anh thc tnh hi c và tim thc tui thơ, mt tui thơ không thuc v cá nhân riêng l nào mà thuc v nhân loi” (5). Anh ni tiếng vi nhng câu thơ như: Du dàng mt trn gió, Trm mt mái chèo ca ta, Nước h xanh thm, Lp lánh cười đùa, Có l trn mưa mùa h, Làm h cha nước mênh mang, Trên ngn liu thp thoáng. Khuynh hướng này là s hoàn nguyên hoàn toàn và n đng sau nó mt cái nhìn mang tính triết lí và s tn ti ca nhng ch đ vĩnh cu: con người t nhiên.
1. Thế gii đng thoi – thế gii đm màu c tích
Trong thơ, đó là mt thế gii trong tro, nguyên sơ, thanh khiết như thi khi nguyên ca nó. Các tác gi đu viết v mt làng quê riêng ca mình, nhưng không gian, thi gian ca làng quê y đu đã được đy vào nhng chiu kích khác thường ca mt thiên đường đã mt. đó, con người hòa mình vào mt thiên nhiên tinh khiết, chưa có s can thip ca đi sng công nghip, chưa có s hy dit và tan rã. Tt c còn nguyên vn, đơn sơ, lng đng kì l…Trăng, sao, cây, lá đu thun khiết, trong sáng, t nhiên: mùa xuân chưa có mưa phùn, cánh hoa chưa biết sương và cành lá chưa biết mưa… (Nguyn Quyến), ngày chưa m- li chưa ng -gió mây chưa v qun t (Nguyn Bình Phương). Các tính t tuyt đi được s dng nhiu: h nước trong vt, ý nghĩ trong vt, ánh sáng quá trong, lá mơn mn… Con người sng thân thiết êm đm, hòa mình vào thiên nhiên, cm nhn được s trinh nguyên ca thiên nhiên ngm vào mình:
Nhng xôn xao lùa qua hơi m
Vng v t cánh đng rng ln mù sương
Tiếng bánh xe trâu lng l qua đêm
Cht đy hương c tươi lăn v nơi hng sáng
ơi…ơi…ơi, nhng con đường thân thuc
Như nhng ngón tay người yêu lùa mãi vào chân tóc
Ai gi đy, ai đang cười khúc khích
Tôi lách mình qua khe ca, ơi ơi (Ban mai- Nguyn Quang Thiu)
Thiên nhiên y va yên , thanh bình, va xa xăm huyn hoc. Không có nhng biến c ln, ch có: chiu du dàng, nhng ngn ban mai mơn mn rướn mình (Nguyn Quyến). Có th cm nhn được mùi bùn ngai ngái, làn khói xanh âm m du dàng (Ngân Hoa), Trăng cào lá, Vàng i đường thơm; Mùa núm áo đơm bông, Con bướm vàng dm ngõ; Hi thu qua bao cung lá sen vàng, Lá sen nghiêng như mt người quay li; Sông tri sao trng hoa cau (Bng Vũ). Thiên nhiên y tht lng ly, kì o, tươi thm, đy màu sc và hương thơm vi nhng hình nh tươi non, rc r, sng đng. Mùi hương tràn ngp vihương hoa bưởi, hoa táo, hoa thiên lí, hương c...  Màu sc thiên v nhng màu tươi sáng, rc r ca tui tr: rơm vàng, bông ci cúc vàng, tóc hoe vàng, bãi ngô xanh, qu đi xanh, tiếng chuông xanh, ngày xanh, cơm mưa bui chiu vàng… Nhng tính t cm giác xut hin dày đc: tim tím, lăng lc, ngai ngái, lp lóa, âm âm, dìu du, thiêm thiếp, heo heo xanh, mênh mang ánh sáng (Dương Kiu Minh), nh nhoi, chp chng, du dàng, đo đ, rôn rt, chun chít, ngai ngái (Ngân Hoa). Hu như toàn tính t gim nh, thế gii được miêu t đy cht biu cm, thân thin và hin hòa.
Tt c thế gii này đu là thế gii trong hoài nim nên hết sc rc r, đy ánh sáng. đó cóbc tường ánh sáng, có ánh sáng nng nàn trong tro bao la vi trăng sao, chp, đom đóm (Dương Kiu Minh). Thiên nhiên gn gũi nhưng vn lung linh huyn o. Gn gũi bi có nhng hình nh quen thuc ca làng quê gn vi tui u thơ : đng lúa, bi hoa di, vòm hoa, con đường hoa vi, git sương, đôi bướm, ngng ci, c may, bãi ngô, cây rơm (Dương Kiu Minh), b ngô trng, bãi cát, búp lá non, gc r, đám rêu, sương đêm(Nguyn Quang Thiu)… Nhưng thế gii đó li đm màu c tích bi s diu kì ca nó vibông súng thn tiên, khu vườn c tích, cánh bướm c tích (Nguyn Quang Thiu), có vòm hoa rc r, bc rèm hoa lp lánh mơ vàng, tiếng sáo phiêu bng (Dương Kiu Minh). Thi gian cũng bàng bc diu vi, c du dàng, trăng nhòa nht.
Thế gii y còn đm v thiêng liêng thành kính, cao khiết bi có bóng đn đài uy nghiêm, chùa chin, chuông thánh đường, bui cu kinh… Mt vùng quê c th đã được thăng hoa trong mt cõi không gian khác, va tươi non đm say, va thâm trm c kính, như t chn thanh hư hin v: Làng tôi tháng ba, Tiếng chuông ngân thành vt sương m, Tháng ba, cánh đào rơi bu ca, Nghe tiếng chuông ngân, Hóa vết son m (Bng Vũ).
V nên thế gii thiên nhiên trong sáng và tinh khiết này, các tác gi như mun nói v chính bn cht ca cuc sng: cuc sng là không điu kin, là vĩnh cu và tuyt đi, là yếu t thn diu có mt khp nơi. Cnh vt ta ra s tươi mát và sc sng trường tn.
2. Khát vng hòa nhp vào thiên nhiên
Có hai con người trong thế gii đng thoi. Tui u thơ là nhng cô bé cu bé có tâm hn nhy cm ham khám phá, giàu mơ ước và có tui thơ trong lành. H non tơ, trinh trng như mt thiên s, bng đôi mt hn nhiên, mơ mng, ngơ ngác, bt đu cm nhn, khám phá thế gii, ci ngun cái đp. Cái gì cũng như mi tinh, gp g ln đu nên đu thanh sch tinh khiết tuyt đi. Sau này, dù đã ln và tri nghim nhiu đng cay, mt mát, song cht nhy cm, mơ mng trong tâm hn vn không mt đi, h vn gi đôi mt hn nhiên, thanh khiết khi nhìn v mt thế gii thiên nhiên hin hòa, êm du, như nơi chn tr v, như bến lng ca tâm hn, sau bao nhiêu chen chúc, bn b ca đi thường.
Vì vy, khát vng tr li ci ngun, tìm v s hn nhiên trong trng không ràng buc là mt ch đ ln trong dòng thơ này.
Tr v vi ci ngun, vi thiên nhiên là tr v vi nhng giá tr vĩnh cu đ xa ri cuc sng n ào, vi vã ca nn văn minh hin đi, là s kiếm tìm trng thái bình yên, đi lp trng thái bt an, khiếp s trước cái hn lon ca xã hi công nghip. Vi tư cách là con người xã hi, con người phi tuân th theo nhng nguyên tc lut l xã hi, có khi công thc, xơ cng. Xã hi càng phát trin, sng gia nhng tin nghi vt cht, con người có lúc li cm thy bt an, thì vic tr v vi ci ngun như tìm v s cân bng tâm lí.
Thơ th hin con người t nhiên như tư tưởng tr v vi thiên nhiên ca Rousseau, Wordsworth, Nguyn Trãi, Nguyn Bnh Khiêm t hàng trăm năm trước. Đây chính là mtrng thái hi c mang tính ph quát.
Tr v ci ngun là cuc tr v vĩnh cu. đó, mơ và thc là mt, hin ti và quá kh đng nht, con người tn ti mt cách tiên thiên đâu đó, trong cõi siêu nghim vĩnh cu. Trước hết, đó là cuc tr v vi tui thơ ca chính mình, v nơi chôn rau ct rn ca mình, đ tìm li chính mình thưở non tơ, ngây di, hn nhiên.
Thưở đó, tui thơ ca h sng trong cánh đng m đp như  chiếc nôi màu thiên thanh(Dương Kiu Minh), trong nhng khu vườn  mang du n làng quê ngàn năm sương khói. Tr v ngun vi Nguyn Quang Thiu là tìm v s hn nhiên trong trng ca căn nhà có cu bé lên mười vi by cá bơi bng đôi cánh đ, nhng đám mây màu vàng khng l, nhng ngôi sao đang mc, mc c nhng ngôi sao mù trong im lng kim cương… Cu bé có mt nim tin mãnh lit: Ta tin có mt m phù thy biến ta thành mt chú bê. Đó là cuc tr v không mt mi vi nhng câu chuyn c tích làm nên s phong phú tâm hn ca con người đã tng có mt tui thơ đy n tượng đp. Điu này ta càng thy rõ trong mt lot bàiThư Thăng long ca anh trên Vietnam.net  nhng năm gn đây.
Vi Nguyn Quyến, khát vng v ngun là tìm đến vi bn cht thiên nhiên hoang sơ nhưng đy nhân tính, bi bm mà thanh khiết ca con người. Thế gii tui thơ đng nht vi vườn đa đàng – khu vườn tui thơ.
Nơi đó, chun chun vn bay không thp không cao, c vn ra hoa không mùa không v, lá vn rơi không khoan không nht, và dòng sông không đc không trong. Đó là nơi hòa đng tuyt đi vi thiên nhiên: Bàn tay con giu trong ni chui non, hai tai con giu trong đám mc nhĩ, ánh mt con giu trong đám lu na đ na xanh, trong vườn nhà (Nguyn Quyến).
Vi Ngân Hoa, đó là nhng đa tr cm nhn s nng nàn ca đt đai qua cm giác ca bàn chân trn trên vt c: Chúng đi tìm nhng lưỡi cày mang dáng vng trăng; Con mang theo trong vt áo ca mình đôi mt trái na xanh, Đu tháng by ngp ngng trong tán lá…
Vi Bng Vũ, đó là nhng trò chơi thưở nh: ô ăn quan, bt mt bt dê, đánh chuyn đánh cht, rng rn lên mây, mt n trung thu… Nhng trò chơi này có l ch còn trong kí c, nhưng nó luôn hin v theo mi bước chân anh khi tr li chn quê mình.
Không ít nhà thơ đã viết v làng quê ca mình. Nhưng miêu t làng quê y dưới nhãn quan đng thoi, tc mt làng quê đp như trong c tích vi cái nhìn trong sáng, tr thơ thì không nhiu. Nhiu nhà thơ, khi tui thm đòn ca văn minh thành th, đã luôn hoài nim, thương nh v tui thơ vng di, khát khao và trong tro không bao gi tr li, nhưng cũng chính vì thế mà gic mơ y li càng chói sáng, quyến rũ hơn bao gi hết: Thơ u chy trên cánh đng tím nht, Gia nước nôi gia b c dm sương,Vng di khát khao và trong tro (Dương Kiu Minh), Nh đng quê cá quy chiêm bao; Ta ngn c bên nhau nơi đng c, Tui thơ xanh ngút ngát chân tri (Bng Vũ). Thế gii được nhìn qua con mt hoài nim nên hai ln đp: Mt ln được khúc x qua lăng kính tui thơ, mt ln qua hoài nim nui tiếc. Thi gian thường nhòa đi, quá kh và hin ti xen ln nh s đt ngt xut hin ca nhng k nim. Vì vy, nhng hình nh thân thuc bng tr nên lung linh kì o:khu vườn c tích, bông súng thn tiên, lưỡi cày mang dáng vng trăng, chiếc cc trong veo, đôi môi màu dâu chín, cơn mưa bui chiu vàng (Ngân Hoa).
Có l, mt thế gii đp như vy cũng ch là thế gii trong mơ, trong hoài nim. Nhà thơ C Thành (Trung Quc) cũng vy, anh đã v nên mt thế gii như mình mong mun: đôi mt mãi mãi không biết rơi nước mt, tình yêu không biết đến kh đau, ban mai và nhng git sương biết cười… Vy nên, thế gii đp như trong c tích đó hay mơ ước v ci ngun vĩnh vin là ch là nhng gic mơ: Thơm gic mơ xưa (Bng Vũ).
Gn cht vi thế gii tim thc y là hình nh c hương như nhng ám nh không nguôi: C hương y t vào và tan ra. C hương y là s ra đi và cuc tr v: Xa hơn na mt mùa thu thm đ, Con rn nâu trườn qua lp lá vàng cong, Xa hơn na tôi khóc cùng mùa h, Khi có mt tôi đâu đó quanh vườn (Nguyn Quang Thiu) Hình nh khu vườn m, nơi che ch và lưu gic tui thơ: cây rơm vàng, làn khói du dàng, chiu thm, hoa dong ring tím đ, hàng thy lan, cào cào châu chu (Ngân Hoa). Khu vườn m đp như gic mơ này ta đã tng thy trong thơ Exênhin- hoàng hôn màu đ, vòm hoa trng xóa mnh vườn xuân, hoa mùa hè ta ngát hương; trong văn ca Juan Ramon Jimenez (Tây Ban Nha) vi khung cnh thanh bình yên và nguyên sơ ta như ch có trong gic mơ con người: Mt đám mây đen ln, ging như con gà mái khng l đ trng vàng, đ ra mt vng trăng trên đi, làng mc cô tnh vi cây và bóng cây, ch nghe toàn ca khúc ca dế và tiếng d đêm ca nhng con nước ngm, nhng cánh đng trng đu. đó có nhng by ong vàng cánh đen lách tách trong khóm nho (Con la và tôi- J.R.Jimenez). Mt thế gii trong lành, hin hòa và sch s.
Trong s tr v này, con người luôn hòa nhp vi thiên nhiên, lng nghe nhng tiếng nói sâu thm ca thiên nhiên vi nim tin thiêng liêng: vn vt hu linh. Con người tìm đó không ch chính mình mà còn c nhng giá tr tinh thn làm nên chính thế gii tinh thn h.
Ch có trong đi sánh, hòa nhp vi thiên nhiên, con người mi tr li bn cht hn nhiên trong nhân cách chính mình. Thiên nhiên đp như thc như mơ y, nhng giá tr vĩnh cu thân quen và s tr trung và tinh khôi ca nó đ li du n vĩnh cu v tâm hn nguyên sơ, bn thin.
Đó là cm giác tìm thy mình trong t nhiên. Con người vô tư din t nhng cm giác t nhiên, buông th mình trong thiên nhiên, gn gũi vi đt tri: Ta ngn c bên nhau nơi đng c, Tui thơ xanh ngút ngát chân tri, Em chân trn chy giăng khp bãi, Gió bóc ngô non thơm bãi ngoài (Bng Vũ). Nơi đó con người đng nht mình vi thiên nhiên trong cm nhn s sinh sôi ny n ca đt đai, loài vt bng tt c giác quan, mt giác quan không phi ch ca con người mà là giác quan to vt: cm giác ca c cây, côn trùng, trăng nước, đng bãi: Ta hít mãi mùi c loang loáng nước, Nghe mái r mơ màng ng nói mê; Thu ngc đng non ta vai, Hi hp đi mưa v; Trăng cào lá, Vàng i đường thơm(Bng Vũ). H cm nhn được mùi đt m, linh hn nhng ht mm mnh yu, tiếng rng khàn khàn ca nhng lung cày úp mt (Nguyn Quang Thiu), nghe tiếng lc lc nhng cành khô vn mình đang vn gy, ht mướp hương ca mình tnh gic (Ngân Hoa). Đây chính là s quyến rũ ca ngôn ng cm giác. Theo Z. Heinade, nhng cm xúc mang tính nguyên sinh thường bt đu bng các giác quan. Con người khi đm mình trong thế gii và cm nhn thế gii bng các giác quan – đó là kinh nghim bên trong- dn đến nhng mi liên h vi tinh thn, cái thiêng liêng, cao hơn thế gii vt cht và s tn ti trn thế (6). Chính nhng ngôn ng c xưa và nguyên thy ca cm giác: hương thơm, sc màu, âm thanh, mùi v…, đã kết ni con người vi quá kh mt cách hu hiu nht.
Mt trong nhng con đường hòa vào thiên nhiên mt cách rt bn năng là thông qua ngôn ng loài vt. Loài vt làm đưa con người tr v tui thơ mt cách t nhiên, ngây thơ và giàu trí tưởng tượng. Bi đó là s năng đng ca thế gii t nhiên: Nhng con s nâu tha rơm v làm t, Lũ tr chy gia by châu chu xanh, Chúng đt r, đàn chut đng cay mt; đàn s git mình, đám cưới chun chun kim, lũ ếch di kh (Ngân Hoa). Trò chuyn vi loài vt, là trng thái hòa nhp vào thiên nhiên tuyt đi. đây ta thy có s giao thoa vi  J.R.Jimenez: người và vt gn bó vi nhau như đôi bn, cùng mơ nhng gic mơ ging nhau, cùng chia s lòng yêu thương nhng v đp phù du nht: Kìa Larô, thúy yến ca bn tr sáng nay chết trong lng bc ri. Ta bun, Larô ơi, đp làm sao, qu lu đây này!
S chú ý ti loài vt trong thơ Nguyn Quyến dường như là vic quay tr v vi con người t nhiên cùng cái nguyên sơ thanh khiết và bi bm, thy trong bn tính con người luôn có bn tính loài vt bi con người là kết t ca các tinh hoa cũng như phn thô nháp, d dn ca thiên nhiên: M nht con t tiếng gà thng tht, M nht con t tiếng tru gy guc ca con chó con (Nguyn Quyến). Có phi vì con người luôn ước ao tìm v ci r trong t nhiên đã sinh ra mình ?
Loài vt còn giúp th hin mt cm quan đc bit, đánh thc phn tâm linh sâu thm con người. Trong thơ Bng Vũ, có rt nhiu hình nh, âm thanh ca các loi côn trùng. Thngôn ng côn trùng này, như dng li mt thế gii tâm linh sâu thm không d dàng được biu đt. Có l, khi tư duy b đình tr trong nhn thc v t nhiên, thì ch có trc giác mi có th giúp con người thâm nhp nhng bí n ca vũ tr, bi “mt s chuyn đng nh nht ca không khí cũng là s chuyn đng ca linh hn chúng tôi” (7). Đó là nhng cm nhn v s n sinh mãnh lit ca đt tri, là bước đi thm lng mà hân hoan ca mùa v, là nim quyến luyến ngt ngây ca to vt, là mi cung bc âm thanh, hương sc, mùi v ca đng bãi quê hương, là tiếng vng ca quá kh: Anh ln vào c, Ln vào khúc đng dao giun dế, …, Theo dòng chy thi gian, Mùa n sinh trng cá, Anh ln vào bt trng ni trôi; Ta lch v t ngun mưa, Qu trng rơi vòng s phn, Linh hn trước khi mc cánh, Quy đuôi trong d bin tròn. Đây chính là khúc đng ca Dương thế mà anh không nguôi khao khát hòa nhp.
Có nhng cm xúc sâu thm nht, ch có th din đt gián tiếp qua loi hình ngôn t trc giác này: Th thuyn trăng gia sông tri xa, Th bèo sao trôi git Ngân Hà, Th hương mùa v căng áo sa, Th mt tìm tăm bt cá, Người đi…; Bun trong trng nhn bun ra, Giăng tơ gp ht sương sa rng vào; Mi chiu sương giăng cánh đng c mc, Mi đêm âm thanh mênh mang liên tc, Lòng đt m ra tai mt côn trùng; Ta như cánh kiến bò ngược cành non, mi ln ái ân mt ln phi chết; Không em, Anh lc gia loài người, Anh ln vào sâu b, Anh cùng giun dế  Thế gii y va thc va không thc, như nhng cung bc mơ h, xa xôi, thm kín, khó gii mã nht. Và trong thế gii y, con người và các sinh vt khác bình đng cùng to hóa.
Loài vt còn là hin thân ca con người và là s đi trng gia mt thiên nhiên hoang sơ, hn nhiên ngây di vi nn văn minh công nghip trong nhp điu đi sng th trường và nhân tính thi thc dng. Trong thơ Nguyn Quang Thiu: hình nh by kiến đen bò qua bàn tic lúc tàn là biu tượng cho con người trong đi sng sinh tn nhc nhn. Ri nhng người đàn bà vác dm như nhng con cào cào khut dn sau đám c. Đó là nhng kiếp người hoang sơ không dính dáng gì đến văn minh hin đi. Loài vt trong thơ anh như là s đi chiếu xem xét li kh năng nhân tính ca con người thi hin đi, là s tr li ca các bn năng thô sơ va mang tính d va mang tính thin ca con người.
Tiếp đến là nim khát khao mt đi sng t nhiên không ràng buc. Nn văn minh công nghip, bên cnh nhng ưu thế rt rõ, còn dn đến con người đến nim tin mù quáng vào công ngh, đến trng thái bt an thường trc: ô nhim, thiên tai, dch bnh, ha hon…luôn rình rp, ba vây Quay tr li, tìm đến đi sng t nhiên chính là mt cách phn ng vi cuc sng bt an thi hin ti, va th hin cuc sng khát khao không ràng buc. Vì thế, các nhà thơ thường thy mình trong s hòa tan ca tri đt: Em th thu cui nước, Úp mt sông nghe chiu đi (Bng Vũ); Em chy qua nhng dòng sông, cánh đng, ngôi nhà lá, qua đt đai âm m ht mm (Ngân Hoa). Nhng trng thái vc cát p vào mt, đng vùi chân trong cát, nước mt bun bay ướt trin sông, mt người nhòa vào mt cây, ngã xung sông chy xiết, bước nhng bước chân trn… là nim mong mun ci b nhng công thc, quy ước cng nhc, được th hin chân tht là mình, được thm đm trong t nhiên, ngp chìm trong thế gii nguyên sơ, hoang di.
Đến c con người hin ra cũng thường trong trng thái trường cu c sơ, mang dáng v hình hài như lúc cha m sinh ra: Em vô tư mt thi như mưa, Trn trung cùng cây c, Nhng git mưa rơi xung ta, Tinh khiết không di la (Bng Vũ). Trong dáng v đó, con người như cân bng vi t nhiên, thanh sch và bình đng gia t nhiên.
Khát khao v cuc sng t nhiên không ràng buc còn th hin bi nhng t ng mang tính cht mơ ước: đi ch, hy vng, nim tin, mơ mơ, t do hát vang: t do cao ln, bt chp nhng t him x s, ch nhng gì mt đi không tr li-làm nên v đp cõi người (Dương Kiu Minh); khát thèm, chy trn nhng khuôn mt hình tivi, nhng chiếc caravát, nhng đôi giày đen, nhng kế hoch, nhng ch kí, chy trn tiếng gõ ca, chìa khóa, bát đĩa và sách dy nu ăn, chy trn đin thoi, xalông mút, l sinh nht, chy trn seduxen, anagin, thuc kháng sinh mnh (Nguyn Quang Thiu). Nghĩa là chy trn nn văn minh hin đi và nhng h ly ca nó.
Nim khát khao gìn gi nhng v đp t nhiên gn vi chiu sâu văn hóa và tâm linh. Trong thơ, đó là nim hoài nim không nguôi v làng quê, nơi gìn gi nhng k nim u thơ và mt nn văn hóa c xưa mang nhiu giá tr tinh thn: Mai khôn ln quên cười quên khóc, Sao chưa nguôi thương nh đng quê; Quê tôi – hn cào mt đt, Hương trong, Ngây ngt trn gian (Bng Vũ). Do này, tôi đã được đc khá nhiu tn văn đng điu, khóc thương nhng cánh đng rau khúc, nhng dòng sông, nhng mùa sen, nhng cây th… như nhng giá tr tinh thn ca mt thiên đường tui thơ đã mt.
Bên cnh đó, t ch đng ca mt nn văn minh khác, văn minh hin đi, các nhà thơ nhìn thy tình trng đáng thương ca kiếp sng thôn quê, nơi có nhng con người nghèo khó, bt lc, đang sng kiếp đi t nhiên ngây di: Nhng người đàn bà gánh nước sông, Nhng người đàn bà xung bến, Nhng ngón chân xương xu, Móng dài đen và tõe ra như nhng móng chân gà mái, mt bàn tay ca h bám vào đu đu gánh bé bng, chơi vi, bàn tay kia bu vào mây trng….(Nguyn Quang Thiu).
Trong tp Bài ca nhng con chim đêmca anh, con người b vò xé bi thế gian dung tc, ti li. đó, con người  đánh mt nhiu th, mt dn bn tính thc: làng quê trong màu trng đơn điu đng lot ca nhng bc tường, dòng nước hin lành tr thành quái vt rùng rn, cây xanh b cht nát… Nhng tiếng chim đêm – tiếng ca trong gic mơ mong manh ca by tr tr thành tiếng chim khai sáng khiến thế gii như bng tnh và nhng giá tr trinh nguyên ban sơ như được phc sinh thoát khi nhng tha hóa, o tưởng và ng nhn, nó là tiếng nói ca cái đp, cht thơm ca s thanh bình trong sch. Ngôn ng đng thoi đã giúp nói lên nhng khát khao nhân bn này.
Tr li vi quê hương, vi t nhiên, đó là con đường gìn gi nhân tính ca con người.
Bng cái nhìn trong sáng, hn nhiên, chân thc, các nhà thơ đã th hin cu trúc thế gii đng thoi: thế gii hin lên vi tt c nhng gì lung linh, tươi mát, lng ly, mt đi sng thú v, mà cái gì cũng mang tính lí tưởng và ta sáng t bên trong, tr li cho thế gii cái b mt tht ban đu ca nó, tr li cho ch th tr tình cái nhìn trong tro, tinh khiết v cuc đi.
Tiếng nói đng thoi là tiếng nói phn ng l: chi t li tư duy công thc, sáo mòn, bc l phn duy cm rt mnh. Đó không phi là mt hướng đi tích cc theo quan nim nhà thơ phi dn thân… Nhưng nó mi đích thc là thơ - th nhc điu trong sáng, lung linh, thun khiết nht ca tâm hn ca con người.
Chú thích:
1, 2. Phm Quang Vinh, Chagall. Nxb Kim Đng, HN, 2001, tr. 17-24
3, 4. Phm Quang Vinh, Rousseau. Nxb Kim Đng, HN, 2002, tr. 3-14
5. Trn Đình S (dch và gii thiu), C Thành,  TC Văn hc nước ngoài, 5/1996
6, 7. Z.Heinade, S quyến rũ cm giác ca ngôn t trong “Cuc đi Arseniev- Thi thanh xuân” (Bunin), TC Nhng vn đ văn hc, Nga, 1/2009.
Lê Lưu Oanh


Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét

Giải mã tục cúng Thần Tài vào mùng 10 tháng giêng âm lịch

Giải mã tục cúng Thần Tài vào mùng 10 tháng giêng âm lịch Khoảng hơn 10 năm trở lại đây, trên báo chí và mạng xã hội thường phản ánh chuyệ...