Thu ca và mùa thu trong nhạc Phạm Mạnh Cương

Thu ca và mùa thu trong nhạc Phạm Mạnh Cương

Cuối tháng tám, để chuẩn bị cho chương trình về Thu trên website Cỏ Thơm, tôi nghe lại một số nhạc phẩm, trong đó có bản "Có Những Chiều Thu" của Nhạc Sĩ Phạm Mạnh Cương (NS PMC). Bản nhạc với giai điệu nhẹ nhàng và lời trữ tình được diễn tả qua tiếng hát Mỹ Dung. Tôi chưa nghe bản này bao giờ nên tưởng đây là một bản nhạc mới của NS PMC. Sau khi xem bản nhạc trong hồ sơ thì mới biết NS PMC sáng tác từ trước 1975, ca sĩ Thanh Thúy đã thu âm cho hãng dĩa Sóng Nhạc!

Tôi xem lại tập nhạc "Tình Khúc Phạm Mạnh Cương", xuất bản năm 2007, do chính tác giả ở Montreal gởi tặng với dòng chữ còn chưa run và đặc biệt, tuy Ông đã ngoài 70 tuổi. Tập nhạc gồm 26 tình khúc, nhắc nhớ những bài mà tôi còn nhớ rất rõ như Thu Ca, Thương Hoài Ngàn Năm, Thung Lũng Hồng, Tình Yêu Đã Mất ... Xem kỹ hơn nữa thì thấy mùa Thu "ẩn hiện" trong nhiều tác phẩm của Ông: rõ ràng như qua tựa đề các bản nhạc: Thu Ca, Thu Về Trong Mắt Em, Mùa Thu Không Có Em ... hay thấp thoáng đó đây trong lời của các bản nhạc sau:

Hạt nắng lung linh tím dần, mênh mông Thu vàng ...

(Thung Lũng Hồng)

Tình yêu rơi như màu lá Thu vàng ngập trên lối đi ...

(Tình Yêu Đã Mất - tức Cho Nhau Lời Nguyện Cầu)

Em ngồi đếm lá rớt trong công viên buồn

Thu ơi đã về, lòng em thêm xót xa ...

(Như Một Khúc Nhạc Buồn)

Ai nói rằng tình em giá băng

Ai nói mùa Thu hay nhạt nắng ...

(Một Lần Yêu)

Đọc các bài viết về Nhạc Sĩ Phạm Mạnh Cương, Ông tâm sự thuở còn đi học đã nghe và thích nhạc của Đoàn Chuẩn & Từ Linh. Không hiểu có phải vì thế mà cái mùa Thu "cực kỳ lãng mạn" từ nhạc của Đoàn Chuẩn & Từ Linh đã thấm sâu vào tâm hồn của NS PMC hay chăng? Có lẽ cũng vì đó mà bản nhạc "Thu Ca" đã ra đời vào một mùa Thu khi NS PMC mới ra dạy học ở Hà Nội. Một duyên tình cờ may mắn nữa là năm 1980 Ông đến định cư ở Gia Nã Đại, một quốc gia mà mùa Thu nổi tiếng là đẹp vì có nhiều cây phong (maple), lá phong đổi nhiều sắc màu, tô điểm cho vạn vật trước khi vào Đông!

Ngược dòng thời gian, năm 1966 tôi học Việt Văn ở Trung Học Petrus Ký Sài Gòn với Thầy Phạm Mạnh Cương. Vì ngồi ở bàn đầu nên được Thầy "thương" và cho chép bảng các bài văn để Thầy giảng sau đó. Trong lúc tôi chép bảng thì Thầy thường đi qua đi lại phía trước lớp, thỉnh thoảng ghé bàn của Thầy để ghi chép những suy nghĩ. Tôi còn nhớ Thầy có dáng người nhỏ nhắn, nghệ sĩ, giảng bài rất chậm rãi, nhỏ nhẹ. Trong thời gian dạy học ở Petrus Ký, Thầy còn phụ trách một chương trình nhạc ở Đài Phát Thanh và Truyền Hình. Tôi không thể quên nhạc hiệu từ bài "Thu Ca" của Ban Hoa Thời Đại, dùng để mở đầu và kết thúc chương trình. Bản nhạc hiệu này được hòa tấu theo thể điệu cha-cha-cha nên rộn ràng, vui tươi hơn điệu tango trong bản nguyên thủy. Ngoài guitar, Thầy còn chơi nhiều nhạc cụ khác nhau; hiện giờ Thầy còn thổi cả kèn saxophone nữa! Thầy đã rất thành công khi mở Trung Tâm Tú Quỳnh, sản xuất các băng với nhạc chủ đề như Nhạc Chiều, Hoa Với Nghệ Sĩ, Hương Xa, Những Tình Ca Xứ Huế, Màu Tím Và Tình Yêu, Những Điệu Thu Ca v v Những băng này được soạn thảo công phu, hòa âm mới mẻ với sự cộng tác của những tiếng hát nổi tiếng.

Gần đây tôi có liên lạc với Nhạc Sĩ Nguyễn Thanh Cảnh, một cựu học sinh Petrus Ký ở Montreal. Anh rất gần gũi và đã ra mắt một CD chung với Thầy năm ngoái. Từ đó tôi đã thư từ qua lại với Thầy nhiều hơn và rất mong được gặp lại Thầy. Mơ ước là trong tương lai gần, Thầy và 2 con là Nhạc Sĩ Mạnh Quỳnh và Diễm Phúc sẽ có dịp đến hội ngộ với cựu Giáo Sư và học sinh Petrus Ký ở Hoa Kỳ, để mọi người được nghe lại dòng nhạc êm đềm trữ tình của Thầy tại vùng Hoa Thịnh Đốn.

Kính chúc Thầy Phạm Mạnh Cương được nhiều sức khỏe và vẫn hoài yêu mùa Thu và âm nhạc. 

  Nhạc sĩ Phạm Mạnh Cương (bìa sau của sách nhạc "Thung lũng hồng của chúng ta", xuất bản 1973)

"Hồi đi học, là tôi đã thích, đã mê nhạc lắm rồi. Tôi nhớ lúc còn đang đi học, trong nhà có một cái radio cổ lỗ sĩ mà cứ ráng bắt cho được những đài Pháp Á, đài Hirondelle ở Hà Nội... Nghe cứ ù ù mà thích lắm. Thời đó tôi mê loại nhạc thời danh của Ðoàn Chuẩn-Từ Linh, nghe được những bài “Tà áo Xanh”, “Dang Dở” hay “Gửi Gió Cho Mây Ngàn Bay” thú vị lắm. Thời ấy làm như mình bị thấm cái nhạc đó cho nên khi sáng tác, mình phải làm sao có cái “air” nhạc cho nó như vậy ..."

Phạm Mạnh Cương tốt nghiệp Cao đẳng sư phạm Huế; dạy Việt văn, Sử địa và Triết học tại Sài Gòn. Kể từ năm 66, Phạm mạnh Cương có thể coi như là một trong những người đã đưa việc thực hiện băng nhạc vào lãnh vực kinh doanh dưới nhãn hiệu Tú Quỳnh. Nhạc phẩm "Thương Hoài Ngàn Năm" là nhạc phẩm đầu tiên ông viết tại miền Nam. Phía sau mỗi nhạc phẩm đều ghi dấu một kỷ niệm đã tạo nên nguồn cảm hứng, từ đó ông liên tiếp tung ra những ca khúc: Thung Lũng Hồng, Mắt Lệ Cho Người Tình, Tóc Em Chưa Úa Nắng Hè.... Tuy nơi Phạm Mạnh Cương có hai con người khác biệt, một con người mô phạm, và một con người nghệ sĩ, nhưng ông không để cho hai sự tương phản đó xáo trộn hoạt động của mình:

"Với tôi, tôi thu xếp đâu ra đó. Dạy học vẫn làm tròn bổn phận của một nhà giáo, còn nghệ sĩ thì hoạt động hoàn toàn là một nhạc sĩ. Có lẽ tôi mang một tính chất nhà giáo để qua hoạt động bên văn nghệ.Tôi quan niệm, lời ca phải làm cho người ta cảm, chứ đừng viết một cách cao xa quá. Hình ảnh trong âm nhạc phải cụ thể, nhưng không phải cụ thể một cách tầm thường, nhưng là một cụ thể có thi vị..."

"Những bài như “Loài Hoa Không Tan Vỡ”, có gì triết lý trong đó đâu. “Thương Hoài Ngàn Năm“ có gì triết lý trong đó đâu, không có. Có một vài bài như bài “Mắt Lệ Cho Người Tình“ thì cũng phong cảnh thôi, như bài “Tóc Em Chưa úa Nắng Hè“ có thể dùng một vài chữ nó có văn chương, bóng bẫy chút vậy thôi, không phải danh từ “triết”

... Mỗi nhạc phẩm là một bức tranh, Thí dụ như bài "Thung Lũng Hồng" tả thung lũng của Ðà Lạt, buổi sáng mặt trời lên đẹp lắm, sương và ánh nắng hồng chiếu. Rồi từ Thung Lũng Hồng đó tôi nghĩ tới Ðà Lạt có thung lũng gọi là Thung Lũng Tình Yêu... thường thường một nhạc sĩ nói về tình cảm dành cho một mối tình chẳng hạn thì làm một bài thôi. Một bài có dính líu đến mối tình đó. Còn đa số nghệ sĩ khi nào cũng có cái tưởng tượng phong phú. Nhiều người cô độc nhưng vẫn viết được nhạc tình yêu rất hay..."

Theo tài liệu của nhà báo Trường Kỳ (tuyển tập Nghệ Sĩ 5 xuất bản năm 2001)

NS Phạm Mạnh Cương tâm sự: “Trong gia tài âm nhạc khoảng 100 ca khúc của tôi, có 2 bài để đời là Thu ca và Thương hoài ngàn năm. Thu ca viết năm 1953, điệu tango. Lúc này, tôi là giáo sư dạy môn Triết học và Việt văn ở Hà Nội. Một chiều thu trời buồn man mác, gió heo may se lạnh, tôi thơ thẩn ngang qua trường Trưng Vương, hình ảnh những nữ sinh trong tà áo dài bay trong gió mùa thu Hà Nội đẹp ru hồn làm bật lên giai điệu: Lạnh lùng sương rơi heo may / Buồn ngơ ngác bóng chim bay / Mây tím giăng sầu đó đây / Ngày đi chiều mang sầu tới..." 

Thu Ca - Phạm Mạnh Cương

Lạnh lùng sương rơi heo may

Buồn ngơ ngác bóng chim bay

Mây tím giăng sầu đó đây

Ngày đi chiều mang sầu tới

Làn sương chiều thu lả lơi

Tiếng mưa rơi đều trên lối

Chiều về gieo thương với nhớ

Lòng người lữ thứ bơ vơ

Nghe lá hoa rụng xác xơ

Chiều Thu về đây lạnh lẽo

Mà sương chiều rơi hắt hiu

Gió xa đưa nhẹ tiếng tiêu

Nhớ ai chiều thu

Nhìn bao lá úa rơi đầy lối

Nhẹ rung tà áo

Làn môi cười thắm như cánh hoa đào

Cách xa vì đâu!

Dù bao lần lá hoa phai màu

Rung chi cành hoa lá

Khi tà dương đã khuất non xa

Mầu chiều Thu reo lá úa

Buồn se sắt nhớ Thu xưa

Tôi biết em chiều gió mưa

Người đi về đâu ngàn lối

Mầu hoa chiều Thu úa phai

Xót xa cho lòng tê tái

Ngập ngừng sương rơi non xa

Chiều Thu giăng lưới cô đơn

Nghe tiếng mưa sầu chứa chan

Mà bóng chiều phai vì đâu

Mưa xóa tình quen biết nhau

Nhắc chi cho lòng đớn đau

Về Trong Mắt Em - Phạm Mạnh Cương

Trong mắt em mùa Thu về đây

Nghe nhớ thương nặng trĩu vai gầy

Làn mây tím đọng buồn đôi mi

Heo may gợi sầu chia ly

Nhắc ai xuôi ngoài vạn lý

Đôi mắt em buồn thương mùa Thu

Xa vắng như một giải Ngân Hà

Cầu Ô Thước giọt lệ Chức Nữ

Khóc than tình chàng Ngưu Lang

Gió Thu khơi động buồn thêm 

Qua mấy năm tròn đợi chờ

Làm cho mắt hoen lệ mờ

Dĩ vãng đã chìm vào đời

Tựa giòng sông vắng nước tuôn về khơi

Theo bóng mây thời gian chậm trôi

Em nhớ ai giờ cách xa rồi

Chiều Thu đến gợi sầu tiếc nhớ

Biết bao kỷ niệm xa xưa

Mắt em tan vào mùa Thu

Thung Lũng Hồng - Phạm Mạnh Cương

Gọi gió lên thung lũng hồng, mây trôi bềnh bồng.

Hạt nắng lung linh tím dần, mênh mông Thu vàng.

Còn đó! em yêu dỗi hờn, long lanh lệ buồn.

Còn đó sương vây kín đầy, cho tình ngất ngây.

Tình xa trên thung lũng hồng,

Tình nhớ trên thung lũng hồng.

Ngàn sau rồi sẽ khóc thầm,

Tình yêu vụt theo lời gió.

Tình xa trên thung lũng hồng,

Tình nhớ trên thung lũng hồng.

Ngàn sau tình cũng lỡ rồi,

Tình yêu vỗ cánh mà đi.

Còn nhớ trên thung lũng này, ru em tình mềm.

Gọi nắng cho mây trắng về, cho trôi câu thề.

Tìm mãi trên thung lũng hồng, hương yêu ngọt ngào.

Người hỡi cho ta suốt đời, một mình lẻ loi.

Mùa Thu Không Có Em - Phạm Mạnh Cương

Mùa Thu không em anh buồn một mình

Cỏ hoa xanh xao chết từ ngày nào

Mùa Thu không em, rừng Thu mông mênh

Lá vàng rụng sầu em có hay đâu ?

Mùa Thu không em anh về một mình

Đường mưa bay nhanh lối mòn gập ghềnh

Mùa Thu không em, hồn Thu ru êm

Tiếng buồn gọi về chua xót tình mê.

Mùa Thu không em giá buốt tim anh

Tình yêu mong manh, mây trời nương cánh

Mùa Thu không em, mùa Thu không em

Núi đồi ngã bóng chiều hắt hiu.

Mùa Thu không em con đường ngập ngừng

Mình anh lang thang đếm từng ngọn buồn

Mùa Thu không em, rừng thu riêng anh

Nức nở từng giờ, sương khói chiều Thu  

                                 Bấm vào tên người trình bày để nghe nhạc:

                  THU CA:    Hòa tấu - Nhạc Hiệu Ban Nhạc Hoa Thời Đại        Khánh Ly   

                                   Nguyễn Hưng        Thu Phương         Ngọc Hạ       

                                    Quốc Dũng-Hòa tấu               Thanh Tuyền (youtube)

                            THU VỀ TRONG MẮT EM:    Tâm Hảo: MP3  Youtube   

                                                      Trần Thái Hòa      Thái Thanh

                        THUNG LŨNG HỒNG:     Ngọc Lan                Ý Lan

                           NHƯ MỘT KHÚC NHẠC BUỒN:    Don Hồ

                            MÙA THU KHÔNG CÓ EM:    Diệu Hiền

                                       CÓ NHỮNG CHIỀU THU:  Mỹ Dung

                                              MỘT LẦN YÊU:  Thanh Lan

TÌNH YÊU ĐÃ MẤT (Cho Nhau Lời Nguyện Cầu):   Hòa tấu     Uyên Phương    Cảnh Hàn & Cẩm Ly    

Tình Yêu Đã Mất (Cho Nhau Lời Nguyện Cầu) - Phạm Mạnh Cương

Đừng sầu đừng trách, nếu ai hững hờ

Ai đã lạnh lùng, ai có giận hờn

Tình yêu mong manh tựa khói

Tình yêu rơi như màu lá Thu vàng ngập trên lối đi

Một người chợt thấy pháo vui nhuộm đường

Mưa ướt ngoài trời mưa ướt trong lòng

Còn đâu trăng thanh ngày đó

Còn đâu đêm thơ mộng ấy

Bây giờ chỉ có heo may

Nếu biết yêu chỉ là bóng mây

Nếu biết yêu để rồi đớn đau

Khép kín tim sầu đây giá băng

Tình yêu là thế !

Nguyện cầu thời gian xóa bao ân tình

Xin chớ giận hờn, xin chớ u hoài

Người đi vui trong ngày cưới

Thì xin cho tôi lần cuối, thấy tình yêu đã lên ngôi

Như Một Khúc Nhạc Buồn - Phạm Mạnh Cương

Tình anh với em như một khúc nhạc buồn

Chiều sương xuống đây người yêu hỡi có hay.

Em ngồi đếm lá rớt trong công viên buồn

Thu ơi đã về lòng em thêm xót xa.

Tình anh với em như chiều Đông lạnh lùng.

Mùa xuân đã qua, còn đâu nữa ước mơ?

Những ngày xưa ấy đã chìm vào dòng đời

Em đâu có ngờ tình xanh chóng phai mờ.

Anh ơi, anh ơi có chăng là phép nhiệm mầu

Sẽ xe lại mối duyên xưa

Cung đàn gợi ý sầu nhớ.

Anh ơi, anh ơi chắc không còn có ngày về

Nhắc chi lại những câu thề

Khi giòng đời đã biệt ly. 

Hẹn nhau kiếp sau xin lại nối tình đầu.

Thời gian sẽ trôi rồi anh sẽ lãng quên.

Nay thì đã lỡ như một điệu nhạc buồn

Em ôm mối tình, lặng lẽ trọn kiếp này. 

                  

Một Lần Yêu - Phạm Mạnh Cương

Ai nói rằng người đi chóng quên

Ai nói thuyền không quay về bến

Một lần yêu, yêu đến trong tim,

một lần yêu, muôn kiếp không quên

mây dù trôi có khi lại về.

Ai nói rằng tình em giá băng

Ai nói mùa Thu hay nhạt nắng

Một lần yêu sương gió không phai,

một lần yêu đôi lứa đôi nơi

nhưng thời gian vẫn không đổi thay.

Còn nhớ không em?

Sương gió biên thùy một phiên gác đêm

Anh ngắm mây trời gửi đến xa xôi

Một tiếng yêu em còn mãi trong lòng anh

Xin nhớ rằng hợp tan có khi

Em gối mộng anh xuôi vạn lý

Hẹn ngày nao trên bến quê hương

thuyền về đây rũ áo phong sương

đôi mình chung ngắm mây hoàng hôn.

       Mời nghe toàn bộ băng nhạc "Những Điệu Thu Ca" do Nhạc Sĩ Phạm Mạnh Cương thực hiện

     (Nếu quý vị có băng gốc và âm thanh hay hơn, vui lòng gởi cho chúng tôi. Xin cảm ơn trước - PAD)

Phạm Mạnh Cương 08 - Những Điệu Thu Ca (1970)

Mặt A

1. Thu Vàng (Cung Tiến) - Thanh Lan

2. Thu Về Trong Mắt Em (Phạm Mạnh Cương) - Thái Thanh

3. Tiếc Thu (Hoàng Dương) - Lệ Thu

4. Thu Quyên Rũ (Đoàn Chuẩn -Từ Linh) - Sĩ Phú

5. Mùa Thu Paris (Cung Trầm Tưởng - Phạm Duy) - Hà Thanh

6. Mùa Thu Cánh Nâu (Hoàng Nhu - Quang Anh) - Khánh Ly

7. Sương Thu (Văn Phụng) - Lệ Thu

8. Nhìn Những Mùa Thu Đi (Trịnh Công Sơn) - Xuân Sơn

9. Một Chiều Thu (Nhật Bằng) - Giao Linh

Mặt B

1. Tiếng Thu (Lưu Trọng Lư - Phạm Duy) - Thái Thanh

2. Thu (Nguyễn Văn Khánh) - Khánh Ly

3. Lá Rơi Bên Thềm (Lê Trọng Nguyễn và Nguyễn Hiền) - Phương Hồng Hạnh

4. Hoài Thu (Văn Trí) - Thanh Lan

5. Lá Đổ Muôn Chiều (Đoàn Chuẩn - Từ Linh) - Duy Trác

6. Thu Ca (Phạm Mạnh Cương) - Lệ Thu

7. Nắng Lụa Vàng (Phạm Thế Mỹ) - Hà Thanh

8. Mùa Thu Mây Ngàn (Từ Công Phung) - Khánh Ly

9. Đêm Thu (Đặng Thế Phong) - Giao Linh

10. Mùa Thu Đông Kinh (Hoàng Thi Thơ) - Thái Thanh                  

Quý vị muốn có tập nhạc "Tình Khúc Phạm Mạnh Cương", xuất bản năm 2007 gồm 26 nhạc phẩm chọn lọc với chữ ký của tác giả, xin liên lạc: < nsphammanhcuong@gmail.com >

Phan Anh Dũng