Trịnh Công Sơn: Những bài hát hay nhất

Trịnh Công Sơn: 
Những bài hát hay nhất

Một điều khẳng định rằng, với hơn 400 ca khúc trong sự nghiệp sáng tác của mình, nhạc sĩ Trịnh Công Sơn đã thành công với con đường nghệ thuật mà mình đã chọn. Nếu phân theo chủ đề, chẳng hạn như: nhạc tình, nhạc sinh hoạt tập thể, nhạc thiếu nhi, nhạc phim, nhạc về mẹ, nhạc về Hà Nội… theo tôi, những bài hát của anh là một trong những bài hát hay nhất.

BÀI HÁT SINH HOẠT TẬP THỂ

Gần đây, nhạc của Trịnh Công Sơn được hát lại nhiều. Điều này chứng tỏ rằng, nhạc của anh cũng được giới trẻ yêu thích. Có dư luận cho rằng, nhiều ca sĩ muốn nổi tiếng nhanh đã phải nhờ đến “thương hiệu” của Trịnh Công Sơn, hoặc hát những bài hát mà nhạc sĩ đã tặng riêng (!?) cho mình. Theo tôi, bài hát được các bạn trẻ hát một cách “vô tư” nhất là bài Nối vòng tay lớn. Bài này rất thích hợp trong các buổi sinh hoạt tập thể, giao lưu, dã ngoại…

Rừng núi nối biển xa

Cờ  nối gió

Đêm vui nối ngày

Thành phố nối thôn xa vời vợi

Người chết nối linh thiêng vào đời

Nụ cười nối trên môi…

Rất tiếc, một số bạn trẻ lại hát sai một từ ở câu cuối cùng: “Và nụ cười nở trên môi” nên làm mất đi mạch nối sâu sắc của bài hát. Sách giáo khoa Âm nhạc và Mỹ thuật lớp 9 viết: “Bài hát Nối vòng tay lớn của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn là tiếng nói tình cảm của những người Việt Nam yêu nước, mong muốn cùng nắm tay, kề vai sát cánh bên nhau để tạo dựng cuộc sống yên vui, thanh bình vươn tới mục tiêu cao cả vì một đất nước Việt Nam thống nhất, độc lập, hòa bình, hạnh phúc”.

BÀI HÁT VỀ MẸ

Trịnh Công Sơn có nhiều bài hát về mẹ như Lời mẹ ru, Ca dao mẹ, Gia tài của mẹ… nhưng thành công hơn cả phải kể đến Huyền thoại mẹ. Ca khúc này ra đời trong thập niên 80 của thế kỷ trước, một giai đoạn có lẽ anh gặp nhiều khó khăn trong sáng tác. Và Huyền thoại mẹ ra đời - bài hát ca ngợi những bà mẹ Việt Nam, những bà mẹ Việt Nam anh hùng trong các cuộc kháng chiến của dân tộc.

Đêm chong đèn ngồi nhớ lại
Từng câu chuyện ngày xưa
Mẹ về đứng dưới mưa
Che đàn con nằm ngủ
Canh từng bước chân thù
Mẹ ngồi dưới cơn mưa.

Mẹ lội qua con suối
Dưới mưa bom không ngại
Mẹ nhẹ nhàng đưa lối
Tiễn con qua núi đồi
Mẹ chìm trong đêm tối
Gió mưa tóc che lối con đi.

Mẹ là gió uốn quanh
Trên đời con thầm lặng
Trong câu hát thanh bình
Mẹ là gió mong manh.

Có những bài hát hay về bà mẹ trong chiến tranh như Người mẹ miền Nam tay không đánh giặc (Thuận Yến), Đất quê ta mênh mông (Dương Hương Ly - Hoàng Hiệp), nhưng với Huyền thoại mẹ, một nét mới đã được thể hiện. Cũng là bà mẹ anh hùng dưới mưa bom không ngại, nhưng đức tính hy sinh, một đức tính cao quý của người phụ nữ Việt Nam  được ca ngợi xuyên suốt bài hát:

Mẹ là nước chứa chan
Trôi dùm con phiền muộn
Cho đời mãi trong lành
Mẹ chìm dưới gian nan.

Mẹ của Trịnh Công Sơn không phải là thần thánh, chỉ đơn thuần là mẹ thôi, nên mẹ cũng mong manh, chìm trong đêm tối. Bài hát thành công có lẽ nhờ người mẹ của anh thật hơn, đời hơn. Tựa bài hát cũng hay: Huyền thoại mẹ, bởi trong mỗi đời người, mẹ ta mãi mãi là huyền thoại. Nếu chọn ca sĩ thể hiện thành công bài hát này, tôi sẽ chọn ca sĩ Trịnh Công Sơn.

BÀI HÁT THIẾU NHI

Một người làm nghệ thuật sẽ rất đỗi tự hào nếu tác phẩm của mình được đưa vào sách giáo khoa dạy cho đời sau. Nhạc sĩ Trịnh Công Sơn có nhiều bài hát được đưa vào giảng trong những tiết âm nhạc ở trường phổ thông. Trong những bài này, tôi muốn nhắc đến bài Tuổi đời mênh mông.

Mây và tóc em bay trong chiều gió lộng
Trời làm cơn mưa xanh dưới những hàng me
Em và lá tung tăng như loài chim đến và đã hát giữa phố nhà.

Ôm cuộc sống trong tay bên đời quá rộng
Tuổi thần tiên yêu dấu dưới ngôi trường kia.
Em là đóa hoa lan hay quỳnh hương trắng thơm ngát từ đất đai quê nhà có tình yêu.

Thời thơ ấu bướm hoa và chim cùng mưa nắng
Em đứng bên đời tự do yêu đời thiết tha
Bao đường phố em qua nắng lên đứng chờ
Đường dìu chân em đi đến những miền xa
Thăm ruộng đất bao la những làng quê cũ mùa cây trái níu chân về.

Như là những bông hoa trong thành phố này
Tuổi đời mênh mông quá búp non đầu cây
Em về giữa thiên nhiên em cười, em nói như sóng đùa biển khơi.

Bài hát có tính giáo dục cao. Những hình ảnh thân quen, gần gũi: một làng quê, một phố thị, một ngôi trường, một cơn mưa, một hàng cây… đã làm nên một bức tranh thiên nhiên tuyệt mỹ. Một bài học cần thiết về tình yêu quê hương, tình yêu cuộc sống ngay khi còn cắp sách đến trường.

Hôm rồi, có dịp đến một trường phổ thông cơ sở trong lúc giờ giải lao, các em học sinh đang tập thể dục giữa giờ theo nhạc. Điệu nhạc nghe quen quen. Biết rồi! nhạc của bài Tuổi đời mênh mông. Nhìn các em học sinh tập thể dục nhịp nhàng theo điệu nhạc, có em nhẩm hát theo, cảm thấy hay hay. Hóa ra, nhạc của anh cũng “lấn sân” sang lãnh vực thể dục thể thao. Có thể bạn đọc cười tôi vì tôi thần tượng Trịnh Công Sơn quá nên mới viết vậy. Thôi kệ, ai cười cũng mặc, lựa chọn cuối cùng của tôi là chấm bài này nhất về chủ đề viết cho thiếu nhi.

Nói là lựa chọn cuối cùng, nhưng vẫn còn chút băn khoăn. Bạn có nghe bài hát viết cho thiếu nhi Em là hoa hồng nhỏ?

BÀI HÁT CHO PHIM

Thông thường, nhạc của phim nào thì gắn chặt với phim đó, nhạc của phim hay phải hay cùng phim. Có những bài hát viết cho phim đi vào quên lãng ngay khi phim kết thúc buổi công chiếu. Có những nhạc sĩ viết nhạc cho phim đặt nặng hợp đồng thương mại hơn là rung cảm thật sự. Ngược lại, theo tôi, bài hát Cánh chim cô đơn  viết cho phim Đứa con bị từ chối của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn là một bài hát vẫn còn sức rung động lòng người khi lời ca được cất lên

Như là mây giang hồ
Lang thang cùng với gió
Lạc loài nơi chốn xa
Như là chim xa đàn
Giấu nỗi buồn trong cánh
Hẹn hò với giấc mơ.

Hẹn về nghiêng cánh vui bên làng xưa
Có con sông vạm vỡ
Có bóng cây vườn cũ
Hẹn đền em nỗi lo
Những ngày tháng qua.

Đêm từng đêm bay về
Quê hương là nỗi nhớ
Đời nhẹ như lá thu
Yêu càng yêu quê nhà
Yêu những đời bão tố
Nhọc nhằn trong nắng mưa.

Bộ phim Đứa con bị từ chối nói về Anh hùng lực lượng vũ trang Nguyễn Thành Trung hoạt động trong lòng địch. Công tâm mà nói, tôi thích bài hát này một phần vì kính phục anh Nguyễn Thành Trung, một người có tài, trong thời chiến cũng như thời bình, một lý do khác vì anh cũng là người con của Bến Tre. Tôi rất thích câu Có con sông vạm vỡ, hình ảnh con sông vạm vỡ chắc phải được cảm nhận từ trên cao nhìn xuống. Chắc là dòng sông Ba Lai hiền hòa với hai bên bờ bát ngát dừa xanh?. Phải chăng khi viết bài này, nhạc sĩ đã hóa thân thành cánh chim cô đơn trên bầu trời cao rộng từng đêm bay về với nỗi nhớ quê hương.

Khi hát karaoke với đồng nghiệp, bè bạn tôi thường chọn hát bài này. Bài giọng không cao, dễ hát. Không có phim bài hát vẫn hay, thật đấy!

BÀI HÁT PHỔ THƠ

Trịnh công Sơn thường viết lời cho những ca khúc của mình. Anh ít khi phổ thơ, trừ thơ của một người bạn thân - họa sĩ Trịnh Cung. Cuối cùng cho một tình yêu và Thiên sứ bâng khuâng là hai bài thơ hiếm hoi của Trịnh Cung đã được Trịnh Công Sơn phổ nhạc. Điều này cũng dễ hiểu, bởi ca từ là một yếu tố chủ yếu làm nên thành công trong nhạc của anh. Do vậy, việc chọn một bài thơ phổ nhạc, có lẽ điều đầu tiên anh chọn là sự đồng cảm. Bài hát Thiên sứ bâng khuâng, thú thật, tôi không biết hay dở thế nào nhưng bài đầu tiên đã có chỗ đứng trong lòng người yêu nhạc. Nghe nói, anh cũng đã sửa một vài từ trong bài thơ cho hợp hơn. Trịnh Cung có lần viết : "Tôi là một người có may mắn nhất trong số những người bạn của Sơn khi Sơn đã đặc biệt dành cho tôi chỗ ngồi duy nhất trên con đò âm nhạc đầy huyền thoại của anh”.

Sau này, tôi có biết bài hát Mẹ đi vắng, phần lời là bài thơ rất hồn nhiên của một đứa cháu. Hóa ra ở “chỗ ngồi duy nhất” có thêm một đứa bé, nó tên là Nguyễn Quang Dũng.

Mẹ đi vắng

Lời: Nguyễn Quang Dũng
Nhạc : Trịnh Công Sơn

"Mẹ đi vắng
mẹ đi vắng
Con sang chơi nhà bạn
Í a
Con cầm cây đàn con hát
Con cầm cây đàn con hát
Hát cho mẹ về với con
Hát cho mẹ về với con".

Bài hát này được nhiều thiếu nhi yêu thích, có lẽ người lớn cũng thích, trong đó có tôi.

BÀI HÁT VỀ HÀ NỘI

Nhân kỷ niệm đại lễ 1000 năm Thăng Long Hà Nội, báo mạng VnExpress đã giới thiệu những bài hát hay về Hà Nội.

1. Hướng về Hà Nội (Hoàng Dương)
2. Người Hà Nội (Nguyễn Đình Thi)
3. Nhớ tuổi thơ Hà Nội (Nguyễn Cường)
4. Gửi người em gái (Đoàn Chuẩn - Từ Linh)
5. Em ơi Hà Nội phố (Phan Vũ - Phú Quang)
6. Hà Nội và tôi (Hoàng Phủ Ngọc Tường - Lê Vinh)
7. Mùa xuân, làng lúa làng hoa (Ngọc Khuê)
8. Chị tôi (Đoàn Thị Tảo - Trọng Đài)
9. Trời Hà Nội xanh (Văn Ký)
10. Nhớ về Hà Nội (Hoàng Hiệp)

Đọc xong danh sách. Buồn. Xem lại danh sách một lần nữa. Tiếc. Buồn và tiếc vì trong danh sách không có một bài hát về Hà Nội mà tôi yêu mến của anh - Nhớ mùa thu Hà Nội. Dẫu biết rằng những bài hát kể trên là những bài hát nổi tiếng, những giai điệu vượt thời gian. Ngày anh mất, cách đây 10 năm, tôi có đọc bài của một nhạc sĩ Hà Nội, đại khái viết rằng có nhiều người Hà Nội chính gốc phục anh bài hát này.

Hà Nội mùa thu, cây cơm nguội vàng, cây bàng lá đỏ

Nằm kề bên nhau, phố xưa nhà cổ, mái ngói thâm nâu.

Hà Nội mùa thu, mùa thu Hà Nội
Mùa hoa sữa về thơm từng ngọn gió
Mùa cốm xanh về, thơm bàn tay nhỏ
Cốm sữa vỉa hè, thơm bước chân qua.

Hồ Tây chiều thu, mặt nước vàng lay bờ xa mời gọi

Màu sương thương nhớ, bầy sâm cầm nhỏ vỗ cánh mặt trời.

Hà Nội mùa thu đi giữa mọi người
Lòng như thầm hỏi, tôi đang nhớ ai
Sẽ có một ngày trời thu Hà Nội trả lời cho tôi
Sẽ có một ngày từng con đường nhỏ trả lời cho tôi.

Hà Nội mùa thu, mùa thu Hà Nội, nhớ đến một người …
Để nhớ mọi người.

Tôi là người Nam bộ, công việc làm ít được đi xa. Thi thoảng, những lần công tác Hà Nội thường vào thời điểm mùa hè. Nên đối với tôi, mùa thu Hà Nội như mặt nước vàng lay bờ xa mời gọi.

Chuyện này kể ra bạn đọc đừng cười. Nhờ những lần công tác hiếm hoi như vậy, tôi có dịp tham quan Hà Nội. Tôi khám phá Hà Nội bằng ca từ mà anh đã viết. Tôi đi tìm cây cơm nguội vàng, tôi tìm cây bàng lá đỏ. Mùi hoa sữa trong đêm bên phố xưa nhà cổ mái ngói thâm nâu. Mùa cốm xanh về, thơm bàn tay nhỏ. Mà sao là thơm bàn tay nhỏ? Nghe nói muốn thưởng thức cốm phải nhẩn nha bốc từng nhúm trong gói lá sen mới đúng điệu. Đến bây giờ, câu bầy sâm cầm nhỏ vỗ cánh mặt trời vẫn gợi cho trí tưởng tượng của tôi cảm giác khó tả…

Có người đề nghị rằng nên sửa câu cuối : Nhớ đến một người, để nhớ mọi  người thành: Nhớ đến mọi người, để nhớ một người thì bài hát hoàn chỉnh hơn. Còn theo tôi, mình yêu thích cái gì thì cũng sẽ yêu những khiếm khuyết, nếu có, của nó.

Trở lại việc chọn ca khúc hay của báo VnExpress, nếu tính riêng chủ đề về mùa thu Hà Nội, thì Nhớ mùa thu Hà Nội dẫn đầu danh sách bầu chọn cách đây hai năm. Đặc biệt, nhạc sĩ Trịnh Công Sơn là người duy nhất có hai nhạc phẩm trong danh sách.

… Bởi vì mùa thu tôi ở lại
Hà Nội mùa thu, Hà Nội thu
Hà Nội mùa thu tràn nỗi nhớ
Không bởi vì em, hay vì em
Hà Nội mùa thu, Hà Nội gió…
(Đoản khúc thu Hà Nội)

Kể ra, người nghe cũng công bằng với anh, Hà Nội cũng công bằng với anh. Cũng sẽ công bằng cho tôi nếu được tham quan Hà Nội vào mùa thu, một mùa đẹp của thủ đô với những ca khúc đi vào lòng người, trong đó phải kể đầu tiên là… Nhớ mùa thu Hà Nội.

Tôi không đề cập đến nhạc tình, nhạc phản chiến trong bài viết này vì cảm thấy khả năng người viết có giới hạn. Vả lại, đây là hai mảng đề tài lớn trong sự nghiệp của anh. Nếu có thời gian đầu tư nghiên cứu nghiêm túc sẽ là những công trình có giá trị. Cô gái người Nhật Yoshi Michiko từng bảo vệ thành công luận án nhạc phản chiến của Trịnh Công Sơn tại Đại học Paris 7.

Thời gian trôi qua thật nhanh, mới đây mà đã mười năm kể từ ngày anh thôi Ở trọ kiếp người. Biết là anh giờ yên nghỉ nơi cõi vĩnh hằng nhưng trong lòng vẫn buồn thương tiếc một con người tài hoa.

Có đường xa và nắng chiều quạnh quẽ
Có hồn ai đang nhè nhẹ sầu lên.

Bến Tre, 3/2011

Nguyễn Võ Khang Hạ

Nguồn: SCLO

Theo https://thvl.vn/