...Thế đấy, trong cuộc đời bình lặng của mình, Hồ Dzếnh đã có được cái hạnh
phúc là bè bạn không nhiều đến mức xô bồ, nhưng lại có những người bạn luôn
nghĩ về ông với ấn tượng đẹp...
Chúng ta đều biết: Thạch Lam chính là người đã viết lời tựa đầu tiên cho tập
"Chân trời cũ" của Hồ Dzếnh (1916-1991). Về xuất xứ của mối quan hệ
này trước đây báo Văn Nghệ cũng đã có đôi nét sơ qua, tiếc rằng có nhầm lẫn một
chi tiết. ấy là việc Hồ Dzếnh và Thạch Lam quen biết nhau từ một chuyến tàu (mà
báo Văn Nghệ từng in là tàu điện). Sự thực là bấy giờ (vào năm 1941) trên
chuyến xe lửa từ Hải Dương về Hà Nội, trong khi đang chăm chú giở xem lại tập
bản thảo một số truyện ngắn của mình, Hồ Dzếnh chợt thấy người đàn ông ngồi bên
cạnh có nhã ý muốn mượn xem tập bản thảo của ông. Đấy là một người mà tuổi đời
cỡ độ ba mươi, gương mặt thanh tú, dáng cao và mảnh. Quả tình lúc bấy giờ Hồ
Dzếnh chưa biết rằng đấy là một trong những nhà văn nổi tiếng của Tự Lực văn
đoàn, song chỉ cần lướt qua một vài trang, Thạch Lam đã nhận ngay ra đây là một
tác giả mà mình đã chú ý từ lâu, với những tác phẩm tình cờ ông được đọc như:
Thiên truyện "Người chị dâu tôi" (đăng trên tập san Mùa gặt mới) và
bài thơ tuyệt tác "Màu cây trong khói" (sau này tác giả đổi lại là
"Chiều") in trên tờ Người Mới...
Thạch Lam xin được mượn tập bản thảo và xin địa chỉ để có dịp trao đổi lại với
tác giả. Tất nhiên (đúng như tính cách dè dặt của ông) Thạch Lam lúc ấy cũng
vẫn chưa xưng danh. Song một tuần sau ông tìm đến địa chỉ của tác giả trẻ mà
theo ông là tài năng còn nhiều hứa hẹn, và khuyên nhủ Hồ Dzếnh hãy nhanh chóng
cho tập truyện được xuất bản, ông sẽ nhận viết lời tựa. Tiếc rằng khi tập
"Chân trời cũ "được in ra (ở nhà in Á Châu) thì hơn một tháng đó
(tháng 6/1942), Thạch Lam qua đời. Hồ Dzếnh đã gửi lời thương nhớ này ở lời đầu
sách. Năm ấy Thạch Lam có 32, còn Hồ Dzếnh mới vừa 26 tuổi.
Kể ra, về Thạch Lam, Hồ Dzếnh chỉ còn lưu lại những ấn tượng đẹp. Ngoài ra, là
lòng mến phục tác phẩm, mà ở hai ông người ta nhìn thấy sự tương đồng khá rõ
rệt. Còn thì, đó chỉ là những kỷ niệm tản mát, những mẩu hồi ức được chiếu rọi
ở một góc độ hẹp. Bởi vì, dễ hiểu là thời gian các ông quen nhau quá ngắn ngủi.
Quãng 1939-1940, sau một thời gian ra học ở Hà Nội, Hồ Dzếnh bắt đầu lao vào
viết và kiếm sống. Ông vừa làm gia sư, kế toán, nhân viên bán hàng ở 48 Hàng
Ngang, cửa hiệu bán tơ lụa của con dâu nhà Phan Thái Thành (họ Phan đã nhiều
đời bán tơ lụa của Hà Nội). Ngôi nhà sau này trả về cho chủ là một người Hoa
kiều bán hàng thuốc bên cạnh. Sau đó ông Trịnh Văn Bô - một nhà tư sản yêu nước
đã mua lại và năm 1945 (từ 25/8 tới 2/9) Bác Hồ đã tạm trú ở ngôi nhà này, viết
bản Tuyên ngôn độc lập. Bấy giờ lương mỗi tháng Hồ Dzếnh được 5 đồng. Ấy là dịp
hai bạn Hồ Dzếnh và Nguyễn Bính thường rủ nhau đi ăn bánh bao ở Hàng Buồm. Và thường
khi ra về Hồ Dzếnh không quên "san sẻ" cho Nguyễn Bính một ít để tiêu
vặt.
Phải chăng "những cuộc chơi nghiêng lệch cả đêm ngày, bằng tiền của ai
không biết" như Tô Hoài đã viết trong lời giới thiệu "Tuyển tập
Nguyễn Bính", lại đôi khi xuất phát từ cái điểm nho nhỏ ấy. Ngoài ra, gia
đình người Hoa nói trên thường mỗi ngày có lệ để thừa hai suất cơm để tiếp
khách, cho nên thỉnh thoảng nhỡ bữa, Nguyễn Bính lại ghé tạm vào đây. Hồ Dzếnh
giới thiệu Nguyễn Bính là em mình. Có thể trong cuộc đời lang thang phiêu bạt
của mình Nguyễn Bính đã từng kết bạn với vô vàn người, và những nỗi đời cay
đắng đã làm cho ông có những cái hoặc nhớ hoặc quên. Song với người sống tương
đối bình yên mà cũng chịu không ít phần thiệt thòi như Hồ Dzếnh, thì đó là
những kỷ niệm mãi mãi còn xúc động.
Có một người bạn nữa mà Hồ Dzếnh vẫn thường hay nhắc đến. Đó là Đinh Hùng. Tôi
chưa được đọc bài viết về Hồ Dzếnh của thi sĩ này, và chưa thật biết nhiều về
mối quan hệ của hai người. Chắc là cũng chỉ ở mức độ quý mến nhau chứ không thật
là thân. Vì một người "Tôi vui lòng sống trong im/ Hồn nương bóng gió lời
chim đến người" như Hồ Dzếnh chắc hẳn phải có sự khác biệt đối với tác giả
của những bài như "Bài ca man rợ"... Nhưng theo Hồ Dzếnh cho biết thì
chính ông là người đã giúp cho Đinh Hùng in được quyển "Mê hồn ca"
(tập thơ của Đinh Hùng). Ông đã nhờ một người bạn ở nhà in Á Châu - người mà
trước đây đã giúp ông in quyển sách đầu tay. Bấy giờ là vào đầu năm 1945.
Không biết tự bao giờ, Hồ Dzếnh đã đọc và chăm chú theo dõi bước đường văn
nghiệp của Nguyễn Minh Châu. Chỉ nhớ là trước đây mấy năm, mỗi lần đến thăm
ông, tôi lại thấy ông tấm tắc khen ngợi nhà văn này. Câu chuyện thỉnh thoảng bị
ngắt chừng bởi những câu hỏi: "Này, cậu đã đọc cái truyện ngắn này? Bác
thấy Nguyễn Minh Châu viết giỏi lắm...". Rồi thì ông lại bắt đầu đánh giá,
ca ngợi bằng những lời mà trước đây ông chỉ dành cho Thạch Lam - người mà ông
được hậu thế "xếp chung một chiếu". Thế rồi, từ người bạn trong sách
vở trở nên người bạn ngoài đời. Hồ Dzếnh chủ động tìm gặp Nguyễn Minh Châu.
Tiếc thay bấy giờ Nguyễn Minh Châu đã bị mắc bệnh đi nằm viện. Hồ Dzếnh đạp xe
đạp mang đường sữa đến viện Quân y 108 thăm Nguyễn Minh Châu. Nhớ lại hình ảnh
ông già đã ngoài bảy mươi sau những đận nắng nôi, xe cộ vừa đi thăm người bệnh trở
về, vừa ngồi thở phập phù vừa hổn hển kể chuyện, tôi không khỏi xúc động. Tính
Hồ Dzếnh là vậy. Ai mà ông đã ghét thì dù quyền chức đến mấy có lại thăm ông,
ông cũng dửng dưng. Những người mà ông đã quý (vừa ở cái tài vừa ở cái tâm, chủ
yếu là cái tâm) thì dù người ấy ít tuổi hơn mình rất nhiều ông vẫn đến tìm
người ta trước. Các anh ở Văn nghệ Quân đội kể cho tôi nghe Nguyễn Minh Châu đã
xúc động như thế nào khi Hồ Dzếnh đến thăm mình. Có thể nói đây là người mà
Nguyễn Minh Châu mến mộ đã lâu, qua những tác phẩm đọc từ tuổi thơ. Nguyễn Minh
Châu đã khuyên nhủ anh em nên tìm đọc tác phẩm của nhà văn này. Mừng rằng lúc
đó NXB Văn học đã kịp in lại tác phẩm của ông- cuốn "Hồ Dzếnh - tác phẩm
chọn lọc".
Đã lâu Hồ Dzếnh không làm thơ, nhưng trong những lần đến thăm Nguyễn Minh Châu,
ông đã xúc động viết tặng Nguyễn Minh Châu bài thơ "Cầu Giát". Cuối
năm 1988, báo Văn Nghệ đã in bài thơ này. Nghe nói đọc xong Nguyễn Minh Châu đã
bật khóc nức nở!
Có thể nói với Hồ Dzếnh, Nguyễn Minh Châu và Thạch Lam đều là những người bạn
mà thời gian giao tiếp thật ngắn ngủi song cũng thật là xúc động. Đó là hai cái
mốc trong giai đoạn đầu và cuối cùng cuộc đời ông. Tôi còn nhớ những ngày trước
khi mất, Nguyễn Minh Châu đã không quên dặn vợ là phải thay mình đến thăm và tạ
lễ Hồ Dzếnh.
Thế đấy, trong cuộc đời bình lặng của mình, Hồ Dzếnh đã có được cái hạnh phúc
là bè bạn không nhiều đến mức xô bồ, nhưng lại có những người bạn luôn nghĩ về
ông với ấn tượng đẹp...
RẰM THÁNG GIÊNG
HỒ DZẾNH
Ngày xưa còn nhỏ... ngày xưa
Tôi đeo khánh bạc lên chùa dâng nhang,
Lòng vui quần áo xênh xang,
Tay cầm hương, nến, đinh vàng mới mua.
Chị tôi vào lễ trong chùa,
Hai chàng trai trẻ khấn đùa hai bên:
- "Lòng thành lễ vật đầu niên,
Cầu cho tiểu được ngoài giêng đắt chồng!"
Chị tôi phụng phịu má hồng,
Vùng vằng suýt nữa quên bồng cả tôi.
Tam quan, ngoài mái chị ngồi,
Chị nghe đoán thẻ, chị cười luôn luôn.
Quẻ thần, thánh mách mà khôn:
- Số nàng chồng đắt, mà con cũng nhiều!
Chị tôi nay đã xế chiều,
Chắc còn nhớ mãi những điều chị mơ.
Hằng năm, tôi đi lễ chùa,
Chuông vàng, khánh bạc ngày xưa vẫn còn.
Chỉ hơi thấy vắng trong hồn,
Ít nhiều hương phấn khi còn ngây thơ.
Chân đi, đếm tiếng chuông chuà,
Tôi ngờ năm, tháng thời xưa trở về.
Trả lờiXóavé máy bay eva
vé máy bay đi mỹ hạng thương gia
hang hang khong korean air tai tphcm
vé máy bay đi mỹ
vé máy bay đi canada giá rẻ
Những Chuyến Đi Cuộc Đời
Ngẫu Hứng Du Lịch
Tri Thức Du Lịch