Vương Thịnh và hai ca khúc "Chiều Mát-xcơ-va" và "Đôi bờ"

Vương Thịnh và hai ca khúc 

"Chiều Mát-xcơ-va" và "Đôi bờ"

Những người Việt Nam yêu nhạc Nga không ai là không biết 2 tình khúc sâu lắng Chiều Mát-xcơ-va và Đôi bờ. Nhưng ít ai biết dịch giả lời Việt đầu tiên của hai tình khúc này là Vương Thịnh, nguyên Phó Trưởng ban Ban Đối ngoại (nay là Hệ Phát thanh Đối ngoại), Đài TNVN.

Những người Việt Nam yêu nước Nga, yêu nhạc Nga, không ai là không biết 2 tình khúc sâu lắng Chiều Mát-xcơ-va và Đôi bờ. Đó là những ca khúc đã trở thành "kinh điển" trong suốt nửa thế kỷ qua, nổi tiếng không chỉ ở Việt Nam mà nhiều nước trên thế giới. Nhưng ít ai biết dịch giả lời Việt đầu tiên của hai tình khúc này là Vương Thịnh, nguyên Phó Trưởng ban (Phụ trách) Ban Đối ngoại (nay là Hệ Phát thanh Đối ngoại), Đài Tiếng Nói Việt Nam.

Ngày 10/7/2010, ông trút hơi thở cuối cùng tại Bệnh viện Hữu Nghị trong niềm tiếc thương của người thân, bạn bè và những người yêu nhạc.

Số phận 2 ca khúc nổi tiếng

Một điều thú vị là cả Chiều Mát-xcơ-va và Đôi bờ đều là những ca khúc được viết "theo đơn đặt hàng" làm nhạc nền cho phim và khi mới xuất hiện lần đầu theo phim thì đều chẳng mấy ai quan tâm.

Nhưng điều bất ngờ là sau đó, khi hai tình khúc trên lần lượt được giới thiệu trên làn sóng phát thanh, lại thu hút được sự yêu thích đặc biệt của thính giả và thành công ngoài sự mong đợi của những người sáng tác ra chúng.

Chiều ở ngoại ô Mát-xcơ-va

Năm 1957, Chiều Mát-xcơ-va đã bất ngờ giật giải trong một cuộc thi ca khúc quốc tế và giành giải nhất tại Festival Thanh niên và Sinh viên Thế giới tổ chức tại Mát-xcơ-va. Chiều Mát-xcơ-va đã nhanh chóng lan truyền khắp thế giới, được đặc biệt ưa thích ở Việt Nam. Vào những năm đỉnh cao của "Chiến tranh Lạnh" nghệ sĩ piano nổi tiếng người Mỹ Van Cliburn từng trình diễn Chiều Mát-xcơ-va nhiều lần...

Và cách đây chưa lâu, năm 2004, ca sĩ người Bỉ Helmut Lotti đã gây ấn tượng với thế giới khi anh trình diễn bản tiếng Anh của ca khúc kinh điển này, dưới tựa đề Moscow Nights, trong album From Russia With Love.

Ai là người đầu tiên dịch Chiều Mát-xcơ-va ra tiếng Việt?

Chiều Mát-xcơ-va là một trong những ca khúc được đề nghị phát thanh nhiều nhất theo thư yêu cầu của thính giả Liên Xô. Kể từ năm 1964, giai điệu của nó được lấy làm nhạc hiệu của Đài Phát thanh Tin tức và Âm nhạc Mayak (Hải đăng) ở Liên Xô.

Từ sau Festival Thanh niên và Sinh viên Thế giới ở Mát-xcơ-va, Chiều Mát-xcơ-va đã đến với công chúng Việt Nam và cũng mau chóng chinh phục trái tim người yêu nhạc, với các tên gọi khác nhau: Chiều Mát-xcơ-va, Chiều ngoại ô Mát-xcơ-va, Chiều ngoại thành Mát-xcơ-va...

Có nhiều bản dịch tiếng Việt của ca khúc, trong đó, bản sau đây được coi là Việt hóa hoàn hảo nhất, hợp với giai điệu một cách không thể ngọt ngào hơn:

Chiều thanh vắng là đây âm thầm gió rì rào/ Rừng cây chim muông lắng xuống canh thâu/ Hỡi em thấu chăng tình, trong lòng bao trìu mến/ Mát-xcơ-va bên chiều vắng thanh bình…

Từng có nhiều ý kiến cho rằng ca sĩ, NSND Trung Kiên là tác giả phần lời tiếng Việt, song chính ông phủ nhận. Dịch giả Dương Tường thì đoán đó có thể là Ngô Vĩnh Viễn (1924-1994) - người có mặt tại Festival Thanh niên và Sinh viên Thế giới tổ chức tại Mát-xcơ-va năm 1957. Ông Viễn, bút danh Nguyễn Vĩnh, từng dịch một số tác phẩm văn học nổi tiếng của thế giới sang tiếng Việt, như Chuông nguyện hồn ai, Truyện ngắn O.Henry...

Tuy nhiên, ông Viễn đã mất nên cũng không có cách nào kiểm định lại phỏng đoán của dịch giả Dương Tường. Thêm nữa, cho dù ông có mặt tại Festival nhưng điều đó không chứng tỏ ông là tác giả của bản dịch hoàn hảo nhất. Chiều Mát-xcơ-va có nhiều bản tiếng Việt khác nhau, không chỉ của các nhạc sĩ mà còn của các lưu học sinh hay những người từng công tác bên Nga.

Vĩnh biệt người dịch Chiều Mát-xcơ-va và Đôi bờ

Nhà báo Vương Thịnh

Sinh năm 1934, quê ở Bắc Giang, Vương Thịnh từng là một chiến binh nhỏ tuổi của Đại đoàn 308 từ năm 1949. Những năm 1951-1954, ông là Học viên thiếu sinh quân tại Trung Quốc. Ông cũng là một trong hàng trăm học viên Việt Nam được học lớp tiếng Nga đầu tiên ở Mát-xcơ-va những năm 1954-1956. Ông nguyên là Phó Trưởng ban Ban Đối ngoại (nay là Hệ Phát thanh Đối ngoại) - Đài Tiếng Nói Việt Nam; nguyên Trưởng đoàn chuyên gia Ủy ban Phát thanh và Truyền hình Việt Nam tại Lào.

Do có năng khiếu thơ ca (Vương Thịnh đã cho xuất bản tập thơ Một thoáng trong đời , Nhà xuất bản Văn học ấn hành năm 1997) và yêu thích âm nhạc từ nhỏ, nên khi được cử sang Liên Xô công tác, Vương Thịnh đã tự dịch ca khúc Chiều Mát-xcơ-va đang nổi tiếng hồi đó ra tiếng Việt. Sau đó, ông còn cộng tác với Cao Thụy (sau là đạo diễn điện ảnh) dịch tiếp ca khúc Đôi bờ .

Đại tá Vương Hồng Trường và những người anh em của Vương Thịnh cho biết: Đầu thập niên 1960, sau khi từ Liên Xô trở về nước, ông cùng gia đình sống ở Khu tập thể Đài Tiếng nói Việt Nam tại số 5 Trần Phú, Hà Nội. Hai ca khúc trên đã được Vương Thịnh cho in thành tờ gấp khổ nhỏ, phát hành hàng ngàn bản ở miền Bắc. Chiều Mát-xcơ-va và Đôi bờ đã nhanh chóng được người yêu âm nhạc Việt Nam đón nhận. Chiều Mát-xcơ-va và Đôi bờ trở thành những bản tình ca Nga ngọt ngào luôn chinh phục, ngự trị tâm hồn những người Việt Nam đã từng đến Nga và cả những ai yêu nhạc nhưng chưa bao giờ đặt chân lên mảnh đất đầy tuyết trắng ấy. Nhiều người đã thuộc lòng lời Việt:

Dòng sông nước nhẹ trôi xuôi về phía chân trời/ Màn đêm lung linh sáng ánh trăng soi/ Vời vợi xa thoáng đưa lời đây bài ca đầm ấm/ Moskva chứa chan vui trong chiều vắng yêu đời...

Đêm dài qua, dưới mưa rơi, em mong chờ anh tới/ Cây cỏ hoa như nói nên lời, em hạnh phúc nhất đời/ Lòng em riêng biết có yêu anh, giữa tình đôi lứa ta/ một dòng sông sóng nước long lanh, đôi bờ đâu cách xa…

Sau ngày nghỉ hưu, Vương Thịnh cùng vợ là bà Trương Thị Ký (nguyên là cán bộ kỹ thuật của Đài Truyền hình Việt Nam) về sống những năm cuối đời ở số 49 phố Nguyên Hồng, Hà Nội.

Theo http://viettennis.net/