Một dòng "nắng đục mưa trong"

Một dòng "nắng đục mưa trong"

Một khúc sông An Cựu (Thừa Thiên - Huế).

1. Lần này đến Huế đúng độ thu về, mùa đẹp nhất trong năm, không nắng rát của hạ, không thê thiết của mưa, không buốt giá của đông. Phố xá như rộn ràng hơn cùng dấu mốc kỷ niệm 20 năm Quần thể di tích Cố đô Huế được UNESCO công nhận Di sản Văn hóa thế giới và 10 năm Nhã nhạc - Âm nhạc cung đình Việt Nam được vinh danh Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Những dòng khách du lịch đổ về các điểm di tích, người khám phá lăng tẩm của các vị vua triều Nguyễn, người dạo bước cố đô tìm kiếm dấu ấn vàng son nơi đại nội, người xuôi dòng sông Hương khám phá Huế theo câu hát. Yêu thiên nhiên, mê kiến trúc cổ, người ta tìm đến những ngôi làng còn bảo tồn được những ngôi nhà rường, gỗ óng mầu với thâm trầm của ngói ẩn hiện giữa vườn cây mướt mát xanh. Kẻ lại ưa chút mạo hiểm, tìm lên đỉnh Bạch Mã, nơi họ "không để lại gì ngoài những dấu chân và không mang gì về ngoài những khuôn hình" ghi dấu những gì sót lại của các ngôi biệt thự cổ hoang hóa như chứng tích về sự nghiệt ngã của thời gian...

Người ưa du lịch nghỉ dưỡng có thể hài lòng với những ngày sống chậm ở những khu nghỉ dưỡng năm sao vừa có sự hấp dẫn của núi, của biển hay của đầm, phá... Người muốn du lịch ẩm thực cũng có thể miết mải thưởng thức nét văn hóa từ món quà quê cho đến cao lương mỹ vị Cung đình...

Huế như người chủ nhà đã khéo chiều khách hơn. Mỗi người dù tìm kiếm điều gì, đến Huế cũng có nơi để khám phá, có nỗi niềm để nhớ thương...

2. Trở đi trở lại Huế đã đôi lần, qua đi nỗi háo hức ban đầu, thêm một chuyến đi, chỉ giản dị tìm một nơi chốn bình yên học chữ tĩnh trong nhịp điệu riêng của Huế thiền.

Nhưng một người bạn xứ Huế, yêu Huế từ máu thịt - nhà báo Tâm Hành (phóng viên Báo Thừa Thiên - Huế) đã cuốn tôi vào hành trình tự khám phá về một dòng sông thật kỳ thú.

Tách ra từ sông Hương, nhưng dòng An Cựu đã có một đời sống độc lập của chính mình. Tôi như trôi theo câu chuyện ngược trở về 200 năm trước. Khi lên ngôi, vua Gia Long bắt đầu cho xây dựng kinh thành và lập ra kế hoạch phát triển vùng phụ cận Huế. Chiểu theo ý nguyện thần dân, vua quyết định cho đào sông An Cựu. Tôi bật hỏi: Sao lại có câu ca dao "Núi Ngự Bình trước tròn sau méo/ Sông An Cựu nắng đục mưa trong"? Nhìn vào dòng nước phẳng lặng ánh chiều, anh như người dẫn chuyện: Tương truyền, dòng An Cựu lúc khơi dòng đúng vào nơi hang động của một con thuồng luồng khổng lồ đã từ lâu đời trở thành thủy quái trấn giữ cả khúc sông sâu. Cửa sông An Cựu được khai mở đã khiến hang động bị lộ thiên. Mỗi khi trời nắng nóng, thuồng luồng khó chịu, vẫy vùng, khuấy đảo ngàu đục bùn đen. Khi mưa xuống, tiết trời mát mẻ, dễ chịu, thuồng luồng yên lặng, dòng sông an bình trôi, nước sông An Cựu trở về trong vắt. Những người thợ cày lại có cách lý giải của mình: mùa nắng hạn, mực nước sông Hương xuống thấp, cuối sông hai bên bờ là những cánh đồng đang mùa cày cấy, bùn từ ruộng đổ vào sông khiến nước đục. Trời mưa, nước từ sông Hương lại đầy đổ về làm dòng An Cựu trở nên trong là vậy. Lý giải cách nào đi nữa, một dòng sông có thể đổi nguồn theo mùa mưa nắng vốn dĩ là chuyện xưa nay hiếm.

Tuy là con sông đào, nhưng An Cựu lại có độ dài tựa như sông Hương tính từ ngã ba Bãng Lãng (Thủy Bằng, Hương Thủy) nơi hợp nhất của hai dòng Hữu Trạch và Tả Trạch ra đến phá Tam Giang. Nhờ những ích lợi mà dòng sông mang lại cho việc phát triển mùa màng, bảy năm sau ngày khơi dòng, vua Minh Mạng đã đổi tên sông An Cựu thành Lợi Nông.

Không những thế, dòng Lợi Nông còn được vinh danh và trở thành con sông được tạc vào năm tháng, hiện hữu trên Cửu Đỉnh đến nay đã gần trọn 180 năm (Năm Minh Mạng thứ 16/1835).

3. Cuộc sống cuộn trôi, lớp lang năm tháng đang khiến cho những dấu ấn xưa gắn với dòng sông An Cựu tưởng như nhòe mờ bởi thời gian.

Nhưng không, tất cả như được đánh thức, chỉ bởi một mái chèo nhẹ khua trên mặt nước hay tiếng còi tàu xuyên qua những hàng cây long não.

Không biết có con sông nào như sông An Cựu lại có mật độ cầu dày đến như vậy, chỉ 5 km lại có đến bảy cây cầu nối hai bờ. Nếu có một hành trình dọc theo An Cựu, tin rằng mỗi cây cầu sẽ như một chứng nhân của một giai đoạn hoặc dấu mốc lịch sử. Cây cầu thứ nhất - Cầu Ga sẽ kể về việc hình thành ga Huế. Rồi cách một hồi còi tàu hay mươi nhịp chèo tay, là đến cầu Nam Giao nối con đường Điện Biên Phủ với đàn Nam Giao thẳng trục tới cột cờ Phu Văn Lâu trong đại nội Huế. Để xây dựng con đường thẳng trục hoàng đạo như vậy, người xưa có sáng kiến dùng đuốc thắp sáng, nắn đường. Năm 1738, chúa Nguyễn Phúc Khoát cho dời dinh từ Bác Vọng về Phú Xuân và cho đắp đàn Nam Giao để tế lễ trời đất hàng năm vào dịp xuân về. Lúc này chưa có đường Nam Giao Tân Lộ (tức đường Điện Biên Phủ), nên các vua chúa phải cập bến neo thuyền tại đây để theo đường Nam Giao Cựu Lộ (đường Phan Bội Châu ngày nay) xa giá lên đàn tế lễ. Dân gian quen gọi Bến Ngự là thế. Từ cầu Nam Giao xuôi theo dòng đến cầu Bến Ngự, bến sông nơi thuyền vua chúa hay đậu lại...

Sử và đời tổng hòa trong dòng chảy của dòng sông. Sông sống với những nhân vật đã đi vào sử sách. Chuyện về ông già Bến Ngự -nhà chí sĩ yêu nước Phan Bội Châu đã bị thực dân Pháp bắt quản thúc ở Huế (1925 - 1940).

Nơi cụ chọn là bến nước đón bạn đồng chí hướng đau đáu bàn việc nước giờ vẫn còn lại cây sung cổ thụ được bảo tồn như chứng tích.

Là câu chuyện người đàn bà mù nhũ danh Nguyễn Thị Phú đã đặt nền móng đầu tiên cho nơi buôn bán sầm uất bên dòng sông này.

Vào những năm 60 của thế kỷ trước, mỗi kỳ cúng tế giỗ tổ tại chợ Bến Ngự, các tiểu thương vẫn dành ra một mâm cỗ đưa đến nhà thờ họ Nguyễn, tưởng nhớ người đã khai canh ra ngôi chợ này.

Từ cầu Bến Ngự tiếp tục xuôi theo dòng sông An Cựu cũng chỉ mấy nhịp chèo sẽ bắt gặp cầu Phủ Cam nối đôi bờ xanh ngát. Năm 1739, chúa Nguyễn Phúc Khoát cho lập phủ chính ở làng Phú Xuân và trên đất làng Dương Xuân lập phủ Dương Xuân, rồi Phủ Cam.

Người đời nay suy đoán, có tên Phủ Cam vì ở nơi này lập nhiều vườn cam. Cho đến giờ, cam Phủ Cam vẫn là một đặc sản riêng của Huế.

Đi quá chút, gặp con đường lãng mạn bậc nhất Huế - đường Nguyễn Trường Tộ có ngôi nhà cố nhạc sĩ Trịnh Công Sơn từng sống. Đặt bước trên con đường này, du khách thoảng nghe giai điệu những tình khúc của ông. Một chiếc lá cây nhè nhẹ rơi, một tà áo trắng thấp thoáng và bất chợt tiếng còi tàu xen giữa hai hàng long não... Con đường là cả nỗi niềm không nơi di trú "Mưa vẫn mưa bay... ".

Cập bến nơi này, câu chuyện về dòng An Cựu mới đi chưa đầy cây số. Thì ra, suốt chiều dài của con sông còn ẩn chứa biết bao chất liệu sống, hiển hiện như mời gọi về phía trước...

4. Lặng lẽ với thời gian, Huế cuộn vào mình một dòng chảy kỳ lạ "nắng đục mưa trong". Mong một ngày, dòng sông có tuổi và đầy ắp phù sa lịch sử như An Cựu được đánh thức, Huế sẽ thêm nét duyên hút hồn du khách. Và tôi bỗng hiểu chút bùi ngùi khi người bạn Huế của tôi chia sẻ câu chuyện về dòng An Cựu vẫn chưa thu hút được sự quan tâm của những nhà quản lý và doanh nghiệp du lịch.

Năm tháng qua đi, dòng An Cựu vẫn ngủ quên giữa đời với "nắng đục mưa trong".

Rằng, nếu chỉ khai thác Huế theo những tour truyền thống, ta sẽ bỏ lỡ một cơ hội gia tăng sức hấp dẫn cho quần thể di tích cố đô được gợi dẫn từ giá trị của An Cựu. Một dòng sông gắn liền với dấu ấn lịch sử, những câu chuyện đời, chuyện người tích tụ theo dòng chảy cùng năm tháng. Lăng tẩm miếu mạo có thể hút du khách đến tìm hiểu tầng sâu giá trị lịch sử, kiến trúc và văn hóa. Cuộc sống hiện đại lại in dấu ấn trong những nét chấm phá khiến Huế vừa quen vừa mới mẻ, đủ giữ chân du khách lưu trú. Nhưng một dòng sông nếu được bảo tồn như thực thể sống động, phục dựng những câu chuyện mang mầu sắc huyền ảo hay đậm dấu tích lịch sử có thể khiến du khách cảm nhận nét khác biệt của một cố đô.

Du lịch Việt Nam nói chung và Huế nói riêng vẫn cần những sản phẩm du lịch phong phú mang chiều sâu của văn hóa, đậm chất nhân văn. Huế nghiêm cẩn là thế mà chưa bao giờ đóng khung mình trong những khuôn mẫu của trải nghiệm. Chợt nghĩ, thành phố cũng như một con người, ẩn chứa những câu chuyện, những góc khuất. Có đôi khi, ta sẽ vô tình lướt qua nếu cứ nghĩ mình đã hiểu, đã biết đủ về một nơi chốn, một con người...

Trở về Hà Nội, tôi thầm mong ý tưởng tạo dựng tour "An Cựu nắng đục mưa trong" của Tâm Hành sớm thành hiện thực. Để tôi trở lại Huế một lần nữa, như lời anh hẹn, đi đến tận cùng dòng đục dòng trong...

THẢO MIÊN

Theo http://www.nhandan.com.vn/