Sự tiếp nối làm thay đổi căn bản hệ thống văn chương truyền thống nước ta

Sự tiếp nối làm thay đổi căn bản 
hệ thống văn chương truyền thống nước ta

Văn học Việt Nam trước thế kỷ XX nằm trong quỹ đạo văn học Trung đại phương Đông thuộc hệ hình tiền hiện đại. Khi tiếp xúc với phương Tây, qua trường hợp nước Pháp làm điển hình, văn học Việt Nam bắt đầu quá trình hiện đại hóa theo quy luật phát triển của văn học thế giới lấy mẫu hình châu Âu. Từ đây, văn học Việt Nam bắt đầu chuyển đổi sang hệ hình hiện đại với quan niệm mới về văn học, về nhà văn, về công chúng, với sự ra đời những thể loại mới trong thơ, tiểu thuyết, kịch nói. Đây là nhận định của giáo sư Trần Ngọc Vương tại hội thảo ở Hà Nội về “Ảnh hưởng của văn học Pháp đối với việc hình thành nền văn học mới của Việt Nam nửa đầu thế kỷ 20”.

Ba mươi năm đầu thế kỷ XX được xem là "giai đoạn giao thời", mở màn cho một nền văn học Việt Nam hiện đại thông qua sự tiếp biến với văn học Pháp. Quá trình hiện đại hóa đó cũng là quá trình dân tộc hóa của nền văn học Việt Nam. Giáo sư, tiến sĩ Trần Ngọc Vương - chuyên gia đầu ngành về văn học Việt Nam cổ cận đại và Lịch sử tư tưởng văn hóa Việt Nam cho rằng chính sự tiếp biến và dung nạp ấy đã tạo nên nền văn hóa Việt Nam đa dạng và phong phú như ngày nay: "Văn học Việt Nam trong truyền thống là nền văn học khu vực, nằm trong quỹ đạo của các nước Đông Nam Á, lấy văn học Trung Quốc là trung tâm. Cuối thế kỷ 19, đầu 20 thì Văn học Việt Nam có sự chuyển dịch quỹ đạo sang văn học thế giới, lấy văn học châu Âu và văn học Pháp là trung tâm và mô hình định hướng. Khi du nhập vào Việt Nam thì nó đã làm thay đổi toàn bộ hệ thống văn học truyền thống. Trước đây văn học VN thuần túy là văn dĩ tải đạo, thi sĩ ngôn chí… thì nay văn chương được xem là một loại hình nghệ thuật của ngôn từ, có vai trò quan trọng trong việc truyền đạt cảm xúc, thẩm mỹ và tìm sự cộng hưởng giữa người đọc với người đọc, giữa người viết với người đọc…
Hệ thống chủ đề và đề tài cũng được thay đổi rất nhiều. Nếu như trong quá khứ tác phẩm văn chương chỉ quanh quẩn với tiêu chí “tâm, chí, đạo” “văn học chức năng”… Thì khi có sự giao lưu văn học Pháp chủ đề được mở rộng và phong phú hơn rất nhiều. Nhiều tác phẩm văn học đã tiếp cận với thế giới bên ngoài và hướng nhiều tới đời sống hiện thực. Hình tượng nghệ thuật và thể loại cũng được thay đổi căn bản, tiến một bước dài trong lịch sử văn chương nước nhà: "Hình tượng văn học đã thay đổi. Nếu như trước đây hình mẫu đều phải là tài tử giai nhân, vua sáng tôi hiền, mẫu người có tính chất đại diện của mô hình đạo đức phong kiến. Thì đến thời kỳ cận đại, hình tượng văn học đã có sự chuyển dịch, mẫu người đời thường hơn, các nhân vật đa dạng phức tạp, nhiều tầng bậc khác nhau. Chủ đề riêng tư vốn là điều cấm kỵ, được cho là nhạy cảm thì nay cũng được tiểu thuyết và kịch phản ánh.
Thay đổi tiếp theo là về thể loại. Trước đây chúng ta chỉ có “văn thơ phú lục” “văn trường ốc” “văn chương khoa cử”… Thì khi văn học Pháp du nhập vào đã được chia làm 3 bộ phận: Tiểu thuyết - tức tự sự); Thơ - tức trữ tình và Kịch - đối thoại phản ánh xung đột, mâu thuẫn trong đời sống xã hội đương thời…  

Những tác phẩm qua nguyên thế kỷ, được tái bản 

vẫn còn sức thu hút với bạn đọc bởi những 

giá trị kinh điển của nó.

Buổi hội thảo “Ảnh hưởng của văn học Pháp đối với việc hình thành nền văn học mới của Việt Nam nửa đầu thế kỷ 20” đã thu hút không chỉ các học giả nghiên cứu văn học thời cổ đại, trung đại, mà còn nhận được sự hưởng ứng của đông đảo các bạn trẻ quan tâm tới mảng đề tài này. Là một sinh viên Khoa Kinh tế - Trường Đại học Hà Nội, bạn Bùi Quang Việt biết tới buổi hội thảo thông qua mạng xã hội facebook. Vì vậy bạn đã tới hội thảo từ khá sớm để tìm cho mình một chỗ ngồi lý tưởng. Kiến thức bạn lĩnh hội được qua cuộc trò chuyện của giáo sư, tiến sĩ Trần Ngọc Vương đã giúp bạn hiểu hơn về văn học truyền thống có sự khác biệt nào so với văn học hiện đại hôm nay: "Tham gia buổi hội thảo vì em thích văn học phương Tây và văn học Việt Nam thế kỷ trước. Buổi hội thảo đã bổ xung cho em kiến thức về văn học Việt Nam, về lịch sử hình thành, và lý do tại sao văn học nước ta lại có bước phát triển rực rỡ như hiện nay. Văn học Pháp là cầu nối giúp văn học nước ta kết nối với nền văn học thế giới, đồng thời xây dựng được đội ngũ trí thức, nhà văn mà thời kỳ phong kiến rất hạn chế. Ngoài ra kiến thức về ngành nghệ thuật của nước Pháp khi du nhập vào Việt Nam đã giúp các ngành nghệ thuật của Việt Nam thêm phần phong phú đa dạng, tư duy được nhiều khía cạnh khác nhau về đời sống… 
Không có nhiều các công trình nghiên cứu về ảnh hưởng của văn học nghệ thuật Pháp đối với việc hình thành nền văn học nghệ thuật mới của Việt Nam đầu thế kỷ 20. Thơ mới, Tiểu thuyết, Kịch nói, Tân nhạc, Hội họa mới ra đời, định hình phát triển và trở thành nền móng cho nền văn học nghệ thuật hiện đại của nước ta. Để bước tiếp trên con đường hội nhập với văn học nghệ thuật toàn cầu, thì những ảnh hưởng như thế này sẽ góp phần làm phong phú hơn văn học bản địa, giúp độc giả có cái nhìn khách quan nhiều chiều về sự phát triển nền văn học nghệ thuật của nước ta. Và những buổi hội thảo như thế này sẽ còn lan tỏa và được đông đảo các bạn trẻ đón nhận.

1/8/2019

Dương Hà

Theo https://vovworld.vn/