Lời tự tình của “Mảnh vỡ không lời”

Lời tự tình của “Mảnh vỡ không lời”

Chi hội Văn học nghệ thuật Gò Dầu, đứng mũi là chị Nguyệt Quế, xuất hiện số đông nhà thơ nữ. Nhã My trong số đó.

Trần Thị Thanh Nhã, tên thật của Nhã My, là giáo viên dạy môn Tiếng Anh. Nhã My thuộc thế hệ của 7X, sau 1975 vài năm. Trang lứa như Nhã My đã lớn lên, được hít thở không khí hòa bình của đất nước, nhưng không ít khó khăn, chật vật. Với những người viết văn, làm thơ… những trạng thái xã hội sẽ ghi thành dấu ấn trong tâm tưởng, đồng thời len lõi ít nhiều vào sáng tác nghệ thuật của mình.

Thật ngạc nhiên, với chiều dài thời gian “non trẻ” vào thơ mà Nhã My đã có đến hai tập thơ: tập thơ đầu tay, Dỗi (NXB Hội Nhà văn 2012), được Ủy ban toàn quốc Liên hiệp các Hội Văn học Nghệ thuật Việt Nam trao giải “Tác giả Trẻ” của năm 2012; tập thứ hai, Mảnh vỡ không lời (NXB Hội Nhà văn 2014) đã được ra mắt bạn đọc đầu tháng 2/2015.

Mảnh vỡ không lời dày 103 trang thơ, gồm 45 bài, mảng tình, nhất là tình yêu, chiếm một dung lượng khá lớn, còn lại rải rác dành cho tình mẹ, tình người, tình non nước, biển đảo… Tất cả viết theo thể tự do. 

Đọc để hiểu một tác phẩm, cùng với những “vốn” khác, với tôi quan tâm nhất về ngôn ngữ. Macxim Gorki đã nói: “Ngôn ngữ là yếu tố thứ nhất của văn học”. Freud, nhà phân tâm học có thói quen là mỗi khi đọc một cuốn sách ông không ngừng hành động như một nhà phân tích, đồng thời ông luôn luôn chú ý đến từ, ngữ, đến câu, đến hành ngôn. Đọc Mảnh vỡ không lờicủa Nhã My cũng vậy.

Khoảng hơn 30 bài thơ đượm sắc màu tình yêu. Tên của bài thơ Mảnh vỡ không lời xếp thứ tự 38, được chọn đặt tên cho tập thơ. Tựa đề của tập thơ như đã tạo buộc người đọc hãy chuẩn bị một tâm thế để tiếp cận: một chuyện tình trúc trắc? Tình yêu tan vỡ? Niềm khát khao được yêu? v.v…

Quả là vậy! 

Bìa sách

Đầu tập thơ là những bài: Và, có một người giống em như thế, Anh, Anh đến, Anh đi… rồi tiếp sau đó, những bài cũng viết về “anh” ở không gian cao nguyên, một Tam Đảo, một vùng biên giới… hoặc không gian ảo (Đêm qua em nằm mơ)

Nếu Mảnh vỡ không lời là chuỗi tâm trạng của Nhã My thì tình yêu của nhà thơ rất mãnh liệt, bạo dạn… Ngay ở bài thơ đầu “Và, có một người giống em như thế!”: Đến bên anh/nằm yên/ rồi đi. Hình bóng “anh” cứ chập chờn trong hàng chục bài thơ. Tác giả tính bằng ngày, bằng giờ, trông đợi “anh” từng giây để nỗi buồn được chuyển đổi, lên men: Anh là anh/ có anh/ bao nhiêu nỗi buồn/ lên men. (Anh). “Không anh”, nên nàng nhớ anh đến độ: Chữ vần lỗi nhịp/không thành/ sần sùi lục bát/ nhớ anh/ thất vần (Lục bát của em)… Nghiệt thay, nàng yêu nhưng chưa hề được đáp trả, hoặc chỉ lơ mơ, thoáng mau, chợt đến rồi vội đi: Sớm ra bỗng nhận thấy mình vừa mất đi một cái gì đó/không tên… Một sự ra đi/ngày hôm qua vĩnh viễn ra đi/không một cái ngoái đầu. (Anh đi). Cũng chính vì bất chợt mà giọng thơ, nhịp thơ, ngôn từ cứ giần giật, làm cho chỗ hỏng thành ổ gà, ổ voi. (Thì thôi). Suốt các bài thơ tình, người đọc chưa hề được nghe tiếng “reo vui” của nhà thơ sống hạnh phúc với “anh”. Cho nên đôi chỗ, giọng thơ lộ vẻ trách cứ: Anh không là vũ khí hạt nhân/ sao có thể diệt hàng loạt/ phút chốc tan tành bao kỷ niệm/ tro than/ một ngày không anh. (Anh).

Trái tim nhà thơ trong bài “Không thể delete” có một sức chứa vô hạn đến hằng số n: Tim tôi thẻ nhớ nG đựng ảnh một người/ hàng ngàn bức ảnh chụp đã mấy năm trời/ tấm ngang, tấm đứng, tấm nghiêng/ đủ kiểu dáng. Những lúc một mình, Nhã My đã quét dọn “rác” hình ảnh thừa trong thẻ nhớ (trái tim). Đó cũng chỉ là cái cớ để Nhã My “đọc” những tấm hình ảnh của người mình yêu. Thời lúc độc thoại, tự tình với bản thân là thời con người ta sống rất thật, không hề giấu giếm, và cũng chẳng thể giấu được với chính mình. Điều nghe khiến ta dễ cảm thông với tác giả. Và người đọc khó cầm lòng với tâm trạng “yêu” của nhà thơ. “Yêu rất nhiều nhưng nhận chẳng bao nhiêu”. (Xuân Diệu).

Thấp thoáng vài bài, hoặc vài câu thơ ửng sắc bởi vần điệu, sự hài hòa giữa các thanh, khiến người đọc như đang đi giữa sa mạc bắt được một ngụm nước mát, hồi tỉnh. Bài thơ “Vạc sành hoan ca” với hình ảnh rất lãng mạn, thi vị giữa thiên nhiên và con người. Có lẽ đây là bài thơ chiếm ngay nội tâm người đọc, khơi lên một thức cảm tươi vui, xây tạo một niềm tin với cuộc sống. Đêm biên giới/ Hoàng hôn giăng phủ xanh mùng bộ đội/ nghiêng nghiêng trăng nhìn em/ đám vạc sánh hoan ca/ giòn giã. Xúc cảm này trải dài đến tận câu cuối của bài thơ: …đêm biên giới/ vạc sành hoan ca/ giấc yên bình em mơ… Bài “Chiều biên giới” có chùm thơ rất mượt mà, mang hơi thơ rất mới: Ngồi nghỉ mệt, ngó cánh diều reo gió/ lão nông be bờ dắt nước tưới màu xanh/ trẻ ríu ran đá dế trên trảng cỏ/ ăm ắp tiếng cười loang xa long lanh.

Với nhiều từ ngữ mới lạ, đã góp phần nâng cao tính biểu đạt như: chuyển màu tro/ cóng róng. (Ừ, thì cứ thế…); dấu vết cũ kỹ khuất trong con tim nhàu nhĩ mà vẫn không chịu nhạt. (Chỉ vẫy tay chào cũng không). Hoặc sáng tạo cách diễn đạt: Tam Đảo bồng bềnh em/ bồng bềnh trăng. (Cho em), Không có anh, không có gì tất cả/ mưa sũng buồn… (Cho ngày xa), Em/ nhốt vào chậu đất sét/ bảy vía đi tìm, anh còn lênh phênh xác. (Quà cho anh)…

Nhân vật trong thơ lúc hiện, lúc khuất, rất mờ nhạt, khiến người đọc như bị hụt hẫng, kiếm tìm, mạch thơ như bị bóc tách từng vỉa nhỏ, không đề: Và, có một người giống em như thế, Anh, Anh đến, Anh đi…

Về diễn ngôn liên quan đến cách dụng từ, nhà thơ cố dùng những từ đặc tả, nhưng hiệu ứng cảm lại thấp, mục đích hành ngôn bị va vấp giữa từ và nghĩa, dẫn đến mờ nghĩa, những từ: non nớt, yếu đuối, chảy (máu), sợi (đen,…), những từ tạo cảm giác mạnh: xiềng (suy nghĩ), xoảng (một âm thanh), quẳng (chìa khóa), đấm (phụp), vỡ (vụn), hái (tóc). Với từ nước ngoài dùng để thay từ Việt trong sáng tác văn học, vốn đã rất “kiêng kỵ”. Nhã My đã sử dụng một số trường hợp gây nên “phản cảm”, như trong “Bức ảnh chiều”, Offline rồi ngọn đồi vẫn đó (offline, nghĩa Việt là ẩn), hoặc “ok. Tôi bấm close nhắm mắt thấy ánh sáng vừa”, “buồng thang máy tuột đến G và open những tiếng cười không giống nhau (Riêng lối), cất hết vào ngăn tủ/ khoá kín bằng ổ stress. (Về quê mẹ)…Một số nhà văn đã băn khoăn: Có cần phải thế không?

Có những câu thơ dài, như lời kể chuyện, thiếu gợi cảm, có khi làm hỏng cả thi trường: “thoáng bối rối cũng vừa đủ, tôi cũng vừa đủ Anh trong ngoặc kép vừa lúc thang máy trượt tới tầng 2”, hoặc câu thơ như lời nói: ừ, cũng không mấy khó chịu/nhưng ánh mắt đi cũng không dễ chịu chút nào. (Riêng lối).

Thực ra cái tít của tập thơ, hoặc của bài thơ Mảnh vỡ không lời không hề vô ngôn, vô thanh, mà trái lại, ngập vang những âm thanh trong thơ, các bài: Chỉ vẫy tay chào cũng không, Hai mảnh bom găm, Lối em về, Nhớ cao nguyên, Nỗi nhớ tràn đêm, Mảnh vờ không lời... Song chỉ có tiếng lòng là chuỗi thanh âm vang ngân trong người đọc đến cuối tập thơ.

Nhã My không thuộc lớp trẻ. Tác giả đã xếp vào hàng U40 rồi còn gì! (tôi, người dán nhãn U40 - Riêng lối). Tuổi này đang độ chín chắn, xăng xái. Không thể phủ nhận bút lực và một trái tim nhạy cảm trong Nhã My. Với tiềm năng ấy, mong rằng, chính trí tưởng tượng, tức “hồn thơ” của thi sĩ, người đọc trông đợi ở Nhã My sẽ tạo ra sự lạ hóa cách thức biểu đạt, từ đó tạo ra những sắc thái biểu cảm khác nhau, những điều bình thường sẽ có một diện mạo mới, khả năng chinh phục mới, làm nên ấn tượng, sức truyền cảm trong lòng người đọc.

Bài viết này của tôi với tâm thế một độc giả, do vậy, những lời này rất chân thành, mộc mạc, đôi khi thô thiển, hoặc hơi “mạnh tay”. Nhà văn Sơn Nam cũng thật lòng rằng: “Văn học nghệ thuật là một cái gì phải kinh qua sự phê phán, nhận xét của đông đảo của quần chúng, …”.Tôi chỉ nhận mình là quần chúng thôi.

Gấp tập thơ, dù nó để lại trong người đọc những dư âm buồn. Tuy đôi lúc nhà thơ mượn hình ảnh của sự vật nào đó để giãi bày: Như kẻ đang yêu/ những con côn trùng tự thiêu, hoặc Cõi âm ti, nó thấy mình vẫn nhỏ/chỉ có trái tim/to/cứ to dần/hầu mong tái sinh kiếp khác/Đâu đây có bong đèn/ vỡ nát vì đường bay không còn xoắn ốc/nhằm phía nguồn sang/lao thẳng…(Tự khúc cho thiêu thân), nhưng tôi đã soi ra được một điều quý trọng ở nhà thơ là tác giả chưa hề bị rơi vào trạng thái huyễn hoặc. Nhà thơ vẫn sống với hy vọng, vẫn cứ còn yêu.

Thật đáng trân trọng!

Vũ Hồng

 Theo http://vanhocquenha.vn/