“Ngấm khúc ca dao” trong thơ Bùi Huyền Tương

“Ngấm khúc ca dao”

 trong thơ Bùi Huyền Tương

Ca dao, tục ngữ có trong kho tàng văn học dân gian Việt Nam được lưu truyền từ đời này sang đời khác, và trong mỗi chúng ta ai cũng đã từng “ngấm” những câu ca dao từ lời ru của mẹ, của bà từ thưở nhỏ, đến bây giờ những câu ca ấy vẫn ở mãi trong ta. Trong đó có Bùi Huyền Tương và anh đã đặt tên cho tập thơ của mình:

“Ngấm khúc ca dao”. Quê Bùi Huyền Tương ở vùng Đông huyện Sơn Tịnh, một vùng quê nghèo đất cát bạc màu, chỉ có những loài cây cỏ chịu hạn mới có thể mọc lên nổi dưới trời nắng hanh hao, như anh tự giới thiệu: 

“Em biết đấy, đất quê mình toàn cát/ Dẫu mưa dầm cũng chẳng thấm vào đâu”. Anh kể rằng: “Bố mẹ mình khi xưa nghèo lắm! Chân lấm tay bùn quanh năm thu hoạch mùa màng và chăn nuôi chẳng được là bao. Rồi mẹ mình mất sớm, người chị phải tảo tần nuôi em ăn học, chính vì sự học mình mới có được ngày hôm nay. Do đó, ước nguyện của mình là tập trung dạy bảo, đầu tư kiến thức cho các con...”. 

Nhìn những vật dụng anh trang bị trong nhà, ta mới thấy anh chị thương con biết nhường nào: đàn organ, máy vi tính nối mạng, cho con trọ học ở trên phố... Vợ anh cũng là giáo viên cùng trường, một gia đình nhà giáo kiểu mẫu biết vượt qua khó khăn, phấn đấu vươn lên trong cuộc sống.

   Đầu tháng 8/2010, Bùi Huyền Tương có đưa tôi tập bản thảo thơ “Ngấm khúc ca dao”. Một tập thơ không dày về số lượng bài, chất lượng và nỗi niềm anh trao gửi trong thơ thì mỗi người đọc có quyền tự cảm nhận riêng mình. Tập thơ là tập hợp những bài thơ được chọn đăng trên các báo, tạp chí và một số bài mới sáng tác chưa công bố. Khi đọc xong tập thơ, ta có thể hình dung những

gì mà Bùi Huyền Tương đã trải qua, chính cuộc sống là thước đo độ dày của trải nghiệm và thơ anh đã “chín” trong từng câu chữ. Tôi xin trích một số khổ thơ, câu thơ có thể là tiêu biểu đầy xúc cảm theo cảm nhận của riêng tôi:

Viết về Mẹ qua lời kể của Cha: 

“Trong mưa/ vọng tiếng chim kêu/ Khàn hơi gọi Mẹ/ tím chiều/ chiều buông” (Tiếng mưa), “Con lặng thầm/ gói khúc cao dao / đặt vào miền sâu thẳm/ để chiều chiều/ ngồi nhớ/ Mẹ ơi!...” (Ngấm khúc ca dao). Hoài niệm về người Chị đã nuôi dạy đứa em thơ : “Góc vườn chim vịt cứ kêu/ rưng rưng... chị gắng dắt dìu đàn em!” (Hoài niệm chị tôi). Với người vợ yêu của mình: “Một nửa đời đi qua/ anh và em vẫn thế/ vẫn như sông như bể/ sóng mãi ru đôi bờ” (Một nửa), ta nghe anh tâm tình: “Hình như.../ ai đợi người yêu/ bên sông lặng gió/ liu riu lục bình/ run run/ nhặt khúc tự tình/ lơ thơ lau lách / ngỡ mình chiêm bao” (Nỗi chiều) hay: “Em đi về phía đường quê/ Câu thơ lục bát chợt về với tôi/ Câu thơ chẳng vọng nên lời/ Mà âm âm mãi/ Mà ngời ngợi vươn” (Lục bát cho em). Anh thương con và dặn dò: “Học nghe con, con của ba yêu/ Thời gian trôi chẳng bao giờ trở lại” (Đưa con đi học trường xa). Tự ru mình: “Thời gian lặng lẽ trôi qua/ Liêu xiêu bóng đổ la đà trăng treo/ Ngoái nhìn/ Thoắt/ Đã trôi vèo/ Ai gây vực thẳm dốc đèo được chi ?!” (Ru mình). Anh viết về quê hương đất nước cũng thật sâu đậm, chan chứa nghĩa tình: “Thôi đừng hát nữa người ơi/ Câu ca vọng tím góc trời chớm đông/ Mưa bên sông, gió bên sông/ Bên kia có thấu nỗi lòng bên nây!” (Nghe khúc dân ca đất Quảng). Theo những bước chân du khách anh tìm đến: “Hà Nội sương giăng/ tiếng đàn rơi/ xao xuyến/ phía Hồ Tây, cứ gợn sóng ru tình” (Một thoáng Hà Nội). Những câu thơ về xứ Huế mộng mơ cũng thật gợi: “Hoàng hôn trải xuống dòng sông/ Huế thơ soi bóng mây bồng bềnh trôi/ Còn tôi ở chốn xa xôi / Chạm tay dòng nước để rồi đa mang” (Chạm dòng Hương Giang). Một lần lên Tây nguyên vào tháng ba, anh tìm hoa cúc quỳ, mùa không có hoa cúc quỳ nở: “Màu hoa xưa thầm lặng rơi rơi/ Con đường nhỏ gập ghềnh sao quen quá/ Tôi vẫn đi qua bỗng dưng thành lạ/ Cúc quỳ ơi nỗi nhớ cứ quay về” (Đi tìm hoa cúc quỳ), hay: “Ơi! Gia Lai/ Sao tôi lại đến

tháng ba?! / Khói đốt rẫ / Lênh loang/ Chiều tôi đến...” (Nỗi hẹn Gia Lai). Về thăm người bạn thơ ở làng Yên Mô (Đức Lợi, Mộ Đức), anh tự sự: “Khúc sông xưa.

Vẫn xưa/ Vẳng đôi bờ ai gọi / Bóng tre cong dấu hỏi/ Cho lòng cứ rưng rưng” (Về làng Yên). Viết về ngành giáo dục, về ngôi trường thân yêu và những học trò nhỏ của mình: “Có một người/ thầm lặng đứng nhìn mưa/ Cứ rơi chéo về phía cổng trường bao năm trước...” (Mùa thu đứng trước cổng trường) và trái tim cô giáo cùng lớp học ca ba dạt dào cảm xúc: “Em đang về/ miền sâu thẳm - Trái tim/ Của người mẹ dạt dào trên bục giảng/ Những phép tính em ghi đều trên bảng/ Có phép nào mang nặng nghĩa tình em!?” (Cô giáo trẻ và lớp học ca ba). Những lúc rảnh rỗi, anh ngồi một mình trước hiên nhà nhìn ra: “Nắng dát vàng chiều xuống cánh đồng xưa/ Sương lãng đãng và gió thu mỏng quá!/ Khói lênh loang trên đồng chiều cuốn rạ/ Xuôi ta về với nỗi nhớ nôn nao” (Miên man thu muộn). Từng đêm, từng đêm trắng với bao tâm sự, nỗi niềm tuôn chảy: “Ta đứng giữa đôi bờ hư thực/ đếm thời gian hay đếm bước xưa về/ Thềm xưa cũ cứ dập duềnh bến thức/ bao đêm thâu rưng rức một nỗi niềm” (Lời ru tháng Giêng), tri âm ta cùng ngồi lại: “Mang mang/ sương khói bên trời/ Trăm năm/ còn lại/ tình người/ tri nhân” (Ngẫm). Một cuộc tình thơ thoáng qua bây giờ chỉ là: “Tất cả đã xa rồi/ nhắc làm chi/cho lòng thin thít nhớ/ ngồi bên em/ cùng xúyt xoa /một thuở.../ biết tìm đâu/ cổ tích của riêng mình?!” (Cùng em ngắm bóng trong chiều)...Thời gian không bao dừng lại, phải không Bùi Huyền Tương? Ai cũng có một thời để nhớ, để thương, nhưng bóng thời gian đã phủ mờ tất cả, kỉ niệm cũ bây giờ chỉ là hoài niệm, là nỗi nhớ khôn nguôi.

Ngấm khúc ca dao để mà “chợt khững” (lời Bùi Huyền Tương) chứ không dừng lại những cảm xúc! Thơ của thầy giáo Bùi Huyền Tương là vậy, giàu nhạc điệu, giản dị, thân thương, tình cảm đến nao lòng và thăm thẳm khúc ca dao. Và lời kết của tác giả bài viết này bằng khổ thơ thật hay của Tương:

 Bàng hoàng tay đỡ con tim

 Vịn câu thề cũ đi tìm tình nhau

 Thì thôi, ai cũng qua cầu

 Đưa tay anh vuốt mái đầu...

 Tóc xanh.

 (Thăm thẳm ca dao).

10/8/2010

 Hồ Nghĩa Phương

Tiếng mưa

 Kính dâng hương hồn Mẹ tôi

 Tôi ngồi

 nghe tiếng mưa rơi

 Mẹ tôi ngày ấy đâu rồi?

 Trời mưa!

 Mưa rơi

 lúc nhặt

 lúc thưa

 Để tôi nghe tiếng võng đưa

 trong chiều

 Trong mưa

 vọng tiếng chim kêu

 Khàn hơi gọi Mẹ

 tím chiều

 chiều buông! 

Ngấm khúc ca dao

 Kính dâng hương hồn Mẹ tôi

 1.

 Lời cha kể

 dắt con đi dọc theo triền ký ức

 đôi mắt cha rưng rưng

 nghẹn dừng

 đây khúc ca dao

 này cánh cò

 này bờ ao, bến vắng

 này ước mơ xa

 cho con

 lả la cùng nắng

 đong đưa hoài trong tiếng mẹ ru 

2.

 Góc vườn trưa ru rúc tiếng chim gù

 thu đang xanh

 mà lời ru chợt khững

 bóng đổ dài

 vĩnh viễn mẹ đi

 con mới lên năm

 ngày ấy chẳng biết gì

 chỉ nhớ qua loa lời mẹ trối

 hắt hiu buồn

 đoạn cuối khúc ca dao... 

3.

 Lời cha kể

 ngậm ngùi

 chiều

 con ngắm

 con lặng thầm

 gói khúc ca dao

 đặt vào miền sâu thẳm

 để chiều chiều

 ngồi nhớ

 Mẹ ơi !… 

Ngậm ngùi

 Chợt nhìn thấy tổ chim cài

 Cheo leo cành lá một vài chim non

 Chít chiu gọi mẹ chon von

 Ngậm ngùi thương trẻ mỏi mòn: “Mẹ ơi !” 

Hết rồi lại gặp

 Tặng Bích Thủy

 Hết rồi một thưở học sinh

 Sao đèn vẫn thức với mình suốt đêm

 Hết rồi một thưở cùng em

 Đếm từng bóng nắng, canh chừng sao khuya

 Bao nhiêu kỷ niệm xưa kia

 Bỗng xuôi trở lại khẽ chia cuộc đời

 Thương thương những giọt mưa rơi

 Cho em nghiêng vành nón thời học sinh...

 Bây giờ về với chính mình

 Cũng đèn sách thêm yêu tình tuổi thơ 

Bây giờ đâu phải giấc mơ

Chắc em đang thức cho giờ sáng mai

Phải chăng trong phút giây này

Em đang sống lại với ngày xa xưa...

Đêm đông dai dẳng cơn mưa

Sao vẫn thức nghe lời xưa vọng về

Hết rồi sao vẫn say mê

Bởi em thương cái ngô nghê thưở nào

Em đem gió mát trên cao

Lời ru ngọt lịm gieo vào tuổi thơ

Em đem ánh sáng ước mơ

Tình thương dào dạt - Trái tim mẹ hiền

Với em tôi ngỡ lặng yên

Lại mênh mông lắm cái miền bên trong

Hết rồi lòng vẫn gặp lòng

Ngọn đèn em thức ở trong tôi hoài... 

Lục bát cho em

 Em đi về phía đường quê

 Câu thơ lục bát chợt về với tôi

 Câu thơ chẳng vọng nên lời

 Mà âm âm mãi, mà ngời ngợi vươn

 Thì thầm tôi hát “Mười thương”

 Heo may sửng lại. Con đường nắng reo

 Quê tôi vốn dĩ đất nghèo

 Dù trong khoai sắn vẫn theo Thánh hiền 

Thơm từ quả thị bà Tiên

Em bông hoa trắng lung liêng bên trời

Dẫu còn hạt sạn rãi rơi

Em mênh mông quá ! Bằng lời lặng im

Xin dành cho cả trái tim

Cụ Đồ ơi có nỗi niềm này không ?!

Nao nao ngọn gió trên đồng

Có con cò trắng đầu đông bay về

Chiều quê, chiều quê, chiều quê

Em - Cô giáo trẻ đi, về cùng tôi...

 Một nửa

 Vâng. Cũng từ một nửa

 đôi ta lại tìm nhau

 để bây giờ thành một

 cho đến khi bạc đầu

 Một nửa đời đi qua

 anh và em vẫn thế

 vẫn như sông như bể

 sóng mãi ru đôi bờ 

Trong cõi thực, cõi mơ

chẳng bao giờ thái quá

đâu là nhân là quả

để gởi lại đời sau!

Giá một nửa này thôi

cơn say đâu nghiệt ngã

ừ, thì thôi em ạ!

trong khôn. Dại đôi lần

Một nửa... Chiều vang ngân

diệu kỳ thay một nửa 

Cùng em ngắm bóng trong chiều

 Em thả hồn về xa xăm

 kỷ niệm xưa xuôi về đầy ắp

 nghe chiều rơi

 loi lẻ gót chân mềm

 Ơi, ngọn đèn chong đêm

 không mỏi soi ước mơ thời mười tám

 ơi, hạt nắng sân trường

 có ai xâu chuỗi

 cho em vay

 ngắm lại bóng riêng mình

 ơi, những giấc mơ vàng

 lung linh thần tượng

 níu dùm em phía hun hút cổng trường

 giờ cố giấu lại vương vào tiếng nấc

 chiều nghiêng nghiêng

 chao chát nỗi buồn trôi Tất cả đã xa rồi

nhắc làm chi

cho lòng thin thít nhớ

ngồi bên em

cùng xúyt xoa

một thuở...

biết tìm đâu

cổ tích của riêng mình?! 

Bóng thức

 chợt nghe tu hú gọi

 nôn nao kỷ niệm xưa

 ngỡ như đà trầm lặng

 trong tóc chiều lưa thưa

 tu hú kêu khắc khoải

 chiều hạ về nghiêng chao

 ta ngồi cùng bóng thức

 người xưa ơi! giờ đâu? 

lặng lẽ thời gian trôi

chạm vào miền ẩn tích

chiều xuôi về cô tịch

càng quay quắt tim mình

chênh chếch vầng trăng non

cố với tay chạm bóng

tàn hơi, thôi mỏi mòn...

đành riêng mình xao sóng

đã nửa đời neo đậu

vẹt mòn nơi bến quê

vẫn bời bời cỏ rối

ơi, cánh diều triền đê!

Ta về với biển chiều thu

  Anh đưa em về với biển chiều nay.

 Thu gõ nhịp vào biển xanh biêng biếc. Bãi cát vàng sóng sánh nắng vàng thu. Nghiêng nghiêng bóng, hàng dương vi vu gió, con sóng dịu dàng nối biển - bờ - Vệt trắng. Nghiêng phía nào ta cũng chạm vào nhau.

  Biển bây giờ có khác xưa không? Thời gian đã đẽo mòn em nhỉ! Còn sót lại chút tình ta dung dị. Em chớ buồn anh sẽ hát cho em nghe. (Bài hát ngày xưa em thích lại e dè và ngơ ngẩn sợ tình ta không thật). Bài hát ngày xưa, nắng chiều vàng nửa bãi, khản tiếng thùy dương đằm thắm mộng đôi bờ. Hoa trinh nữ còn đâu em nhỉ!(*) Chỉ còn “gai” thương níu chuyện đôi mình. 

    Anh biết vì sao, em lại lặng thinh. Phả vào cát, tìm dấu chân mình thuở trước. Dáng thu xưa, gió cuốn tận phương nào? Em nắm tay anh, sa cánh hải âu. Tìm chút hương xưa nẻo thu vời vợi. Đủ sưởi lòng ru giấc những đêm thâu.

     Anh đưa em về với biển chiều nay.

     Tìm lại dấu xưa, nơi mình hò hẹn. Trễ mất rồi, đã có lứa đôi thay. Thôi, ta tựa vào nhau ở góc này. Vẫn như thể ngày xưa có gì

là lạ... Kìa. Còng gió giật mình chạy ngược gió. Em vô tình, cứ hỏi: - Vì sao? Em đã quên. Ngày xưa anh tìm em vậy đấy! 

    Trăng sắp lên. Này em, ta nán lại. Ngắm dải lụa vàng trên sóng nước mênh mang. Biển và trăng có điểm hẹn thời gian, còn đôi ta sẽ là mãi mãi... Nếu được ước điều chi ? Ta chẳng ngại - Được mỗi chiều ngồi với biển bao dung. Và thời gian vốn dĩ khôn cùng, trên vai ta ngày thêm dày nắng gió. Vẫn không quên - Với biển chiều Thu.

Tao ngộ

 Tặng Quang, Sung, Hiếu, Bờ, Hồ Hải và các bạn cùng lớp

 25 năm tình cờ chúng mình gặp lại

 Tiếng hú gọi bầy nhiễu sóng Quy Nhơn

 25 năm bao dâu bể vô cơn

 Nay gặp lại mái đầu đã xen nhiều sợi bạc

 Ngồi bên nhau, chiều Quy Nhơn nghe

 biển hát

 Mà tiếng lòng cứ xao xác trong nhau

 25 năm chẳng dễ gặp đâu

 Bởi mỗi đứa một phương trời xa lắc

 Quay nỗi nhớ về Thiên Bút xa trầm mặc

 Bao sắc màu thuở ấy chẳng hề phai

 Những buổi tan trường ai đứng đợi ai...

 Xuôi về đấy. Buổi trùng phùng không hẹn 

Bạn hữu ơi ! Gừng vẫn cay, muối vẫn mặn

Để chiều nay ta nhắc lại từng người

Kỷ niệm xưa, kỷ niệm xưa ơi!

Trỗi ăm ắp cho ta quên quên nhớ nhớ

(Chỉ một điều đến giờ vẫn nhớ

Buổi đầu tiên lạ lớp, lạ tên người

Buổi đầu tiên quy tụ khắp mọi nơi

Chung số phận của người thi hỏng)

Thôi khép lại nhắc làm chi thêm bận

Hãy nâng ly xin chúc buổi trùng phùng

Dẫu chưa trọn chiều nay cuộc vui chung

Dăm bảy đứa mượn góc trời, góc phố

Nói sao hết nỗi lòng duyên tao ngộ

Nề! Phương xa điện réo gọi chúc mừng

Nề! Phương xa có đứa gọi rưng rưng

Cứ nhắc mãi bạn mình ơi L8!

Tâm sự

 Có thể, những vần thơ tôi viết

 Đã cũ mèm theo lối mòn xưa

 Ngắm sợi buồn giăng tím chiều mưa

 Gặp bóng ai đang nhớ về cố xứ

 Tiếng vạc kêu đêm chạnh lòng - Thôn nữ!

 Trăng rọi lối về. Lối đã xanh rêu 

Gọi nỗi gì, ơi tiếng cuốc kêu

Bao cảm nhận... Tôi rơi vào khắc khoải

Điều xưa cũ như dòng sông vẫn chảy

Lẽo đẽo tôi tìm mong gặp tri âm

Vịn thời gian lặng lẽ âm thầm

Nghe cơm áo oằn vai thêm mỏi mệt

Gió nhắn gì... đã bao người nói hết

Tôi ngược chiều biết nói gì đây

Đành gởi thơ mình vào gió, vào mây

Trôi lơ lửng... Người ơi - đồng vọng ?!...

Ru mình man mác khói sương...

    Tôi chưa được lần nào gặp Bùi Huyền Tương, hai anh em biết và thân nhau khi tôi còn làm tờ Tuổi Ngọc, và Tương là một cộng tác viên nhiệt tình, viết nhiều thể loại. Cảm giác ban đầu khi đọc Bùi Huyền Tương, dễ đoán tác giả là một người hiền hậu và đằm thắm. Sau này, khi biết Tương là một thầy giáo dạy toán - lý, là giáo viên mạng lưới chuyên môn của ngành, lại là người có khả năng viết thư pháp, từng viết - vẽ trang trí quảng cáo lâu năm, tôi biết mình đã đoán gần đúng và hiểu vì sao thơ của Tương luôn rưng rưng hoài niệm, luôn man mác khói sương...Đa số những bài thơ Tương viết là những khúc “tự ru”. Cho dù Tương viết về cha mẹ, anh chị, vợ con, bạn bè... hay về quê hương, thân phận, thế sự thăng trầm... thì vẫn hiện rõ “chân dung” hiền lành và đằm thắm của Tương trong đó. Tôi thích những khúc “tự ru” nhẹ nhàng và sâu lắng ấy của Tương: “Nghiêng nghiêng che nón qua cầu/ Sợ nhìn bóng nước mà nhàu tình xưa/ Xin trời cho vịn sợi mưa/ Vịn vầng trăng lẻ mới vừa chạm đêm...” (Tự khúc qua cầu). Qua cầu, sự

chênh vênh của Tương không khởi từ sóng xô của nước hay lắt lẻo của cầu, mà sự chênh vênh lại đến từ hoài niệm, từ tình xưa. Và Tương cần đến tay vịn cho bớt chênh vênh, nhưng tay vịn ấy lại là những sợi mưa đang rót mềm lòng, là vầng trăng lẻ loi chính mình vừa chạm vào bóng đêm sầu khởi. Tương là vậy! Tự biết mình là người bị “ngấm ca dao”, có thể xem đó là lời “tuyên thệ - tuyên ngôn” của Tương khi tự ràng buộc mình vào những hệ lụy của thơ. Lợi thế của người làm thơ tôn thờ cadao là luôn có một nền tảng rộng và chắc làm bệ phóng, nhưng để có thể bay lên được từ bệ phóng ấy, người viết phải rất dày công và  bền chí. Ca dao là ca dao, thơ là thơ. Nhưng khi một vài câu thơ được người đọc, người nghe nhận xét “tưởng là ca dao” thì đó là một lời khen tặng cho thơ. Tôi tin Bùi Huyền Tương sẽ bay lên rất đẹp từ “bệ phóng ca dao”, sẽ vẽ được những đường bay mượt mà và kỳ diệu cho riêng mình. Tôi tin, vì Tương hội đủ tố chất để bay, và vì “hành trang bay” của Tương cũng đã có khá nhiều những câu thơ gần với ca dao: “Chênh chao bãi vắng sông dài/ Thân cò vẫn phải miệt mài bến sông!” (Chị tôi); “Ẩn trong hoa - cỏ - lách - lau/ Linh hồn tre trúc ngàn sau vọng về...” (Ẩn); “Ru mình phận cỏ mình ơi!/ Hãy xanh, xanh để lả lơi nhumì...” (Ru mình)...

Chúc Tương thành công!.

Sài Gòn, 10/2010

Nguyễn Liên Châu