Nhạc sĩ Đặng Thế Phong, người nức nở thương đời

Nhạc sĩ Đặng Thế Phong, người nức nở thương đời

Đặng Thế Phong sinh ngày 5 tháng Tư năm Mậu Ngọ 1918 ở phố Hàng Đồng, Nam Định. Cha là Đặng Hiển Thế, làm Thông phán, đã qua đời khi các con còn nhỏ. Mẹ Đặng Thế Phong buôn bán cau khô, nhưng rồi đã bị thua lỗ nhiều, nên gia đình sớm lâm vào cảnh nghèo túng. Đặng Thế Phong có khuôn mặt khả ái, môi đỏ như son, đã nổi tiếng là một giọng hát hay và chơi guitare có giọng đàn đầy xúc cảm ngay từ tuổi vị thành niên. Chị gái chàng là Đặng Bạch Tuyết, vừa yêu quý người em, vừa như người bạn tri kỷ của em trai. Do vậy những chuyện cuộc sống, tình cảm, Đặng Thế Phong đều chia sẻ cùng chị. Và sau này, Bạch Yến, người yêu của Đặng Thế Phong, cũng trở thành người em, người bạn thân thiết của Đặng Bạch Tuyết…

Gia đình lâm vào cảnh nghèo túng, Đặng Thế Phong đang học trường Paul Doumer đã lên Hà Nội, vừa dạy học tư kiếm sống vừa học thêm âm nhạc. Chàng còn ghi tên theo học dự thính ở trường mỹ thuật (Beaux arts). Tại trường này, có lần Đặng Thế Phong vẽ một cây cổ thụ, nhưng trơ trụi không một chiếc lá. Thầy hiệu trưởng, họa sĩ Tardieu, đã buông một câu nhận xét: “Cậu vẽ đẹp, nhưng buồn quá. E là số của cậu không được thọ…”. Lời nhận xét đó, không ngờ, như một lời tiên tri, đúng như số phận của Đặng Thế Phong; nhưng là Đặng Thế Phong nhạc sĩ chứ không phải Đặng Thế Phong họa sĩ.

Chính thời gian học dự thính môn mỹ thuật chàng đã bắt đầu sáng tác, viết và vẽ minh họa cộng tác với báo “Học sinh” của Phan Cao Củng, nhà văn viết chuyện trinh thám nổi tiếng. Đặng Thế Phong cùng bạn thân là Vũ Đức Toa ở trọ tại nhà 16 phố Tô Tịch. Hàng ngày, chàng phải đi qua ngôi nhà 63 số Hàng Bông, một cửa hàng bán chăn, gối, đệm. Cô gái đứng bán hàng là Bạch Yến, một hoa khôi của thị xã Thái Bình, lên Hà Nội bán hàng cho người cô.

Thế rồi, Đặng Thế Phong đem lòng yêu Bạch Yến. Sau nhiều ngày thầm nhớ, nhiều đêm thao thức, chàng đánh bạo bước vào cửa hàng trao tận tay Bạch Yến lá thư tỏ tình. Rồi chàng sống những ngày thật hồi hộp, lo lắng, đợi chờ. Thật may, Bạch Yến cũng mạnh dạn hồi âm Đặng Thế Phong, và cũng yêu chàng…

Mùa thu thiếu nữ. Tranh: Dương Bích Liên.

Đặng Thế Phong đã về Nam Định, để nói với chị gái về Bạch Yến, về hạnh phúc của mình. Sau đó, chàng còn đưa Bạch Yến về Nam Định, để giới thiệu với chị Bạch Tuyết. Rồi thỉnh thoảng, Bạch Yến về Thái Bình đều ghé thăm chị và em gái Đặng Thế Phong.

Sống trong xúc cảm tình yêu thắm thiết, năm 1940, Đặng Thế Phong đã viết ca khúc “Đêm thu”. Và, chính chàng hát ca khúc, tự đệm bằng cây guitare, tạo cho người nghe một sự cuốn hút lạ thường. Đặc biệt công chúng yêu nhạc ở Hà Nội và Nam Định vô cùng mến mộ chàng.

Có một buổi tối rất đáng nhớ, Đặng Thế Phong trình bày nhạc phẩm “Đêm thu” tại rạp Olympia, ở phố Hàng Da những người mến mộ vỗ tay vang vội từng đợt, từng đợt cùng với những tiếng hát vang tưởng như vỡ rạp!… Nhưng, ngay đêm hôm sau, Đặng Thế Phong đã cùng với chú là Đặng Trường Thọ, kém chàng 2 tuổi, lên đường vào Sài Gòn, để kiếm sống, phần nào là để thỏa chí tài tử.

Rồi hai người cùng sang Phnôm Pênh. Vẽ tranh quảng cáo và dạy nhạc đâu phải là nghề có thể làm giàu! Đây là những ngày Đặng Thế Phong nhớ thương Bạch Yến vô cùng. Nhiều khi nỗi nhớ khiến chàng đau đớn, và chàng cũng thấy thương cuộc đời mình. Cuộc sống lênh đênh và buồn đã tạo nên cảm xúc để Đặng Thế Phong viết nhạc phẩm “Con thuyền không bến”, một ca khúc bất hủ:

Đêm nay thu sang cùng heo may Đêm nay sương lam mờ chân mây Thuyền ai lờ lững trôi xuôi dòng…

Cuối năm 1941, gần như kiệt sức trong cuộc mưu sinh nơi xa xứ, hai chú cháu Đặng Thế Phong quay về quê nhà mà trong túi không còn một đồng. Đau thương hơn, chàng đã nhuốm bệnh lao phổi, một căn bệnh nan y thời đó.

Đầu năm 1942, ca khúc “Con thuyền không bến” đã được phổ biến khá rộng rãi. Nhưng, khi ca khúc này được công diễn tại Nhà hát Lớn Hà Nội, danh tiếng của Đặng Thế Phong nổi như cồn. Có thể nói, đó là những ngày mà ở đâu người ta cũng nói tới bài hát “Con thuyền không bến”. Những buổi ngồi bên bạn tình ở Nhà hát Lớn, Bạch Yến sung sướng đến ứa nước mắt. Nàng đã biết sức khỏe và bệnh tình của Đặng Thế Phong!…

Những ngày đầu Đặng Thế Phong phát bệnh nặng, Bạch Yến cùng chị Bạch Tuyết đưa chàng đến dưỡng bệnh ở Trại hoa Ngọc Hà, và họ thay nhau chăm sóc chàng. Đó là những ngày thu ảm đạm. Người nhạc sĩ mà báo chí có nhiều bài ca ngợi lại đang phải sống trong cảm giác tê tái. Chàng yêu cuộc sống, mà phải hiểu rằng sống được là khó khăn vô cùng.

Và, đây là thời gian nhạc sĩ có những xúc cảm xuất thần, chàng viết tác phẩm của cuộc đời mình, là ca khúc “Vạn cổ sầu” giai điệu đẹp mà thắt lòng: Ngoài hiên, giọt mưa thu, thánh thót rơi. Trời lắng u buồn, mây hắt hiu ngừng trôi. Nghe gió thoảng mơ hồ trong sương thu…Bạch Yến là người đầu tiên nghe “Vạn cổ sầu” qua giọng ca mệt mỏi, yếu ớt của Đặng Thế Phong.

Sau này, có người đã thần thánh hóa, kỳ dị hóa việc tác phẩm âm nhạc kiệt xuất ra đời, đã kể rằng: sau một lần thổ huyết, Đặng Thế Phong đã lấy máu mình viết những câu đầu tiên bài hát “Vạn cổ sầu”. Đó là giai thoại. Còn có một chuyện thực là, một số bạn thân của Đặng Thế Phong thấy đầu đề ca khúc quá u sầu, nên đề nghị chàng đổi thành “Giọt mưa thu”.

Ca khúc “Giọt mưa thu” nhanh chóng được người đời say mê, trân trọng. Trên nhiều miền đất nước, công chúng yêu âm nhạc đều yêu thích, ca tụng “Giọt mưa thu”. Một số báo chí viết về Đặng Thế Phong là một tài năng lớn. Báo “Trung Bắc chủ nhật” gọi Đặng Thế Phong là “Mozart của Việt Nam”, và ghi nhận chàng là hiện tượng vinh quang không đợi tuổi…

Chính thời gian này, người thân của nhạc sĩ phải đưa chàng vào nhà thương Cống Vọng. Nhưng bệnh của chàng ngày thêm trầm trọng hơn. Bạch Yến chăm sóc Đặng Thế Phong bằng tình cảm của một người vợ chưa cưới. Nàng đã tìm đến các bác sĩ nổi tiếng, nhưng họ đều bó tay.

Bạch Yến đưa chàng về Nam Định để chữa bằng cả Tây y và Đông y. Nhưng, là lúc Đặng Thế Phong tự biết mình sắp phải từ giã cõi đời. Vẫn đang mùa thu, thấy đời sống ảm đạm quá, và chàng đã nói với Bạch Yến rằng, xin được gặp lại ở kiếp sau. Rồi chàng bảo em gái đưa cho mình cây guitare. Chàng gắng gỏi chơi “Khúc nhạc chiều” của Franz Schubert, được mấy câu loạng choạng, những giai âm có gì mơ hồ, huyền ảo quá, và xa vắng quá…Chàng buông rơi cây đàn, nằm vật xuống, là lúc Bạch Yến kêu những tiếng thất thanh. Đó là ngày mùng 2 tháng 8 năm Nhâm Ngọ 1942, Đặng Thế Phong mới 25 tuổi!.

Đám tang nhạc sĩ vào một buổi chiều mưa. Người đưa tiễn chàng nối nhau, rất dài. Chàng đã sang một bờ bến khác, có lẽ không biết gì về cõi mình vừa đi đang diễn ra một việc chưa từng có bao giờ. Là một đám tang, một bạn thân của chàng là Bùi Công Kỳ, sau này là tác giả ca khúc nổi tiếng “Ba Đình nắng”, bỗng dưng cất tiếng hát:

Ngoài hiên giọt mưa thu… thánh thót rơi… Trời lắng u buồn… mây hắt hiu ngừng trôi… Ai nức nở… thương đời…

Và thật lạ lùng, dòng người đưa đám, đã hát theo cùng những tiếng nức nở. Xưa từng có, và chắc muôn sau cũng không có một đám tang như vậy. Đó là đám tang “Vạn cổ sầu”, đám tang “Giọt mưa thu”!…

Những tháng năm tiếp theo, trên quê hương Nam Định, cũng như những miền quê khác của đất nước ta, thật nhiều loạn lạc, đạn bom. Nên đến nay không còn tìm thấy ngôi mộ Đặng Thế Phong. May sao, “Con thuyền không bến” và “Giọt mưa thu” vẫn còn mãi trong nền tân nhạc Việt Nam, tựa như những nét nhạc diễm lệ thay chàng ở lại lâu dài trong cuộc đời này vậy!.

Anh Chi

Theo http://honvietquochoc.com.vn