Sương muôn năm cũ
Xuân với Xuân Diệu có cần gì nhiều đâu. "Một ít nắng,
vài ba sương mỏng thắm" là đủ xuân rồi (1).
Cái sương vài ba ấy chắc nhiều người Hà Nội trẻ bây giờ chỉ
còn thấy trong thơ (nếu có đọc thơ). Vì mấy chục năm trước, đầu xuân, cụ Nguyễn
Tuân đã hỏi thanh niên Vũ Thư Hiên có biết Hà Nội sáng mồng một này thiếu cái
gì không. Hỏi để thở dài, tự đáp: "Thiếu sương! Ngày trước sáng mồng Một
bao giờ cũng có sương nhè nhẹ, không nhiều, một chút gọi là có thôi, nhưng đích
thực là sương. Nó bay là là, thoang thoảng, như có mà như không. Rét ngọt. Chỉ
có trên các lá cây mới có sương hiển hiện, lâu lâu đọng thành giọt, rơi xuống mặt
mình, có khi lọt cả vào cổ áo mình, rất là Tết..." (2)
Hà Nội Tết từng có sương la đà, tuyệt, nhưng lồng sương Xuân
vào với sương Nguyễn là để đùa tí, chứ thực ai biết Xuân Diệu sinh tình do
"tức" cái cảnh sương nào. Vì thi sĩ lớn lên ở miền Trung, nơi cũng có
sương. Nhớ có lần ngồi tàu Thống Nhất đi ngang qua quê nghèo vào buổi sáng. Nắng
đã lên vàng rồi, đồng ruộng xanh đã thấy rõ rồi, vậy mà xa xa vẫn thấp thoáng,
la đà "vài ba sương". Thi sĩ lại bảo, với mình "xuân không ngày
tháng", nên chút "mỏng thắm" trong thơ "xuân của Xuân"
biết thực đã bay vào mùa nào...
Riêng gì Bắc, Trung mới sương. Hẳn trong Nam cũng không hiếm
thứ hơi "như có mà như không", mà hay thổi vào văn thơ, nên soạn giả
cải lương nào đó mới viết "sương trắng miền quê ngoại".
Sương ở đồng bằng, trừ vùng gần biển, thường "nhè nhẹ",
"thoang thoảng", hương hoa.
Càng lên cao, sương càng bớt nhẹ, bớt thoảng, sương có lúc
xóa hết cái xa, "ảo hóa" gần hết lắm cái ngay quanh người lạc trong
sương.
Thực ra trên cao cũng có khi sương giăng kín mà mỏng, chỉ đủ
làm "trăng sao đắm đuối", như Hàn Mặc Tử gặp ở Đà Lạt (3).
Nhưng thường khi sương trôi từng đám dày. Nhớ Sa Pa, có lần
đang đứng giữa không gian trong trẻo, chợt nghe gió thổi veo veo rồi sương đồi
bên mù mịt kéo sang. Nom rõ từng bước đường xâm lược của sương nhé. Thấy một
cây đào bé con lộc xanh mởn thơ thẩn một mình trên sườn đồi đang rúm lại trước
gió, rồi khoảnh khắc sau bị sương nuốt chửng. Chưa kịp kêu thì chính mình cũng
bị nuốt! Rồi còn đang quờ quạng thì sương đã nhả mình ra, để trông thấy bé đào
tươi tỉnh khoe áo xanh như vừa không có chuyện gì!
Sương nương gió lang thang khắp nơi, nên có khi chợ núi đang
họp bỗng lọt vào bụng sương. Đã ban đêm, đèn đuốc lom đom, thêm bị sương ăn nữa,
thật dễ trông gà đồng (bằng) hóa gà bản. Không sao đâu, đĩa thịt lợn cắp nách
nướng thơm lừng vừa đặt xuống bàn đang bốc khói, hãy gắp ngay một miếng thưởng
thức rồi tợp một ngụm Sán Lùn. Cái men lá thoang thoảng làm ngây ngất, cứ khà
cho hơi trong người mình bay ra trộn vào với khói với sương mà làm mờ ảo thêm
những bóng "dân tộc" (4) đang chập chờn...
Vẫn Xuân Diệu, có lần lạc trong sương ở bờ sông, không biết
sông ở đâu mà sương cũng dày ác: "Mắt tuy mở mà lòng không thấy nữa/ Hồn
lạc rồi, không biết ngõ nào ra" (5)... Mắt bị sương bịt kín nên tuy mở mà
không thấy gì hết, rồi vì thiếu hình ảnh nên lòng cũng không sinh ấn tượng,
không cảm thấy gì hết, phải vậy chăng? Không cảm thêm được cái gì mới,
chứ cái cũ thì còn nguyên vẹn: sờ soạng trong "sương lan mờ" một lúc,
"và hồn tôi nghe đau..." (cái đau nào đó có từ trước khi đi lạc).
"Như có mà như không", khi dày bịt mắt khi mỏng chỉ
đủ mờ sao, cái chẳng qua là hơi nước thế mà đã ảnh hưởng mạnh đến tình cảm của
"bọn" văn thi nhân một thời.
Mấy chục năm trước, Nguyễn Tuân ăn Tết Hà Nội đã thiếu sương.
Từ bấy tới nay, theo đà đô thị hóa, công nghiệp hóa, đèn đuốc xe cộ cơ xưởng
đua nhau tỏa nhiệt, khắp châu thổ Bắc bộ nơi nơi sương đang "Mỗi năm mỗi vắng".
"Năm nay đào lại nở,
Không thấy sương ngày xưa.
Những sương muôn năm cũ
Hồn ở đâu bây giờ?" (6).
Chú thích:
(1) Bài Xuân Không Mùa.
(2) Nguyễn Tuân - người đi tìm cái đẹp, nxb. Văn Học,
VN, 1997, tr. 455-456.
(3) "Trăng sao đắm đuối trong sương nhạt", bài Đà Lạt
Trăng Mờ trong tập Đau thương.
(4) Người thuộc các dân tộc thiểu số bây giờ hay gọi là
"người dân tộc"!
(5) Bài Sương Mờ trong Gửi hương cho gió.
(6) Phỏng theo bài Ông Đồ của Vũ Đình Liên:
"Năm nay đào lại nở,
Không thấy ông đồ xưa.
Những người muôn năm cũ
Hồn ở đâu bây giờ?".
2008
2008
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét