LỊCH SỬ CHỮ QUỐC NGỮ

                LỊCH SỬ CHỮ QUỐC NGỮ

   Vào khoảng 3000 năm trước, cộng đồng thiểu số Mon-Khmer và Tày đã tràn vào khu vực sông Hồng và sông Mã. Họ cùng chia sẻ nhau một ngôn ngữ là Việt Mường. Hai nhóm người này cùng phát triển ngôn ngữ “thổ ngữ địa phương”, gọi là tiếng Kinh và tiếng Thượng. Chữ Kinh là chỉ dân chúng sống vùng đồng bằng và tiếng Thượng chỉ dân chúng sống ở vùng cao.

          Khoảng 60 phần 100 ngôn ngữ Việt có nguồn gốc tiếng Hoa (chữ Hán). Nhiều chữ căn bản có bản âm Mông-Khmer. Trong tiếng Việt có 6 âm: không, sắc, huyền, hỏi, ngã, nặng.

         Khi người Hoa (thường gọi là người Tàu) chiếm cứ và sáp nhập đất Giao Chỉ vào nước Tàu vào năm 111 sau Tây lịch, các quan lại cai trị nước ta gọi là Quan Thái Thú đã đưa hệ thống cai trị nước Việt nằm trong hệ thống quan viên Tàu và dạy chữ Hán cho dân chúng Việt. Trong suốt 1000 năm bị lệ thuộc Tàu, ngôn ngữ Tàu đã trở thành ngôn ngữ chánh thức của nước ta, ngày càng ảnh hưởng mạnh, càng phát triển

Lúc đó, có hai ngôn ngữ cùng tồn tại: Vùng đồng bằng hay thành thị thì tiếng Tàu (Hán tự) còn vùng cao (thượng du) thì ngôn ngữ Mường.

         Đến thế kỹ thứ X sau Tây lịch, nước Việt đã thoát ảnh hưởng Tàu và thành một nước độc lập tự trị gọi là Đại Việt. Trong suốt 10 thế kỹ độc lập sau đó, ngôn ngữ chính ở nước ta vẫn là chữ Hán. Những kỳ thi tập khoa bãng sử dụng chữ Hán, nhưng tiếng nói trong dân gian thường nhật là ngôn ngữ cổ ở vùng cao. Rồi từ từ, ông cha ta đã phối hợp dùng hình thái chữ Hán và âm giọng Việt thành chữ nôm.

          Theo lịch niên giám còn lưu truyền, ông Hàn Thuyên (cuối thế kỹ 13) là nhà thơ đầu tiên ở nước ta đã sáng tác thơ văn bằng chữ nôm. Nhưng mẫu tự chữ nôm vẫn viết theo chữ Hán trong suốt thời kỳ nhà Đường cai trị bên Tàu.

          Lịch sử văn hóa Việt nam còn ghi nhận những tác phẩm văn chương nổi tiếng viết bằng chữ nôm như Hoàng Lê Nhất Thống Chí, Truyền Kỳ Mãn Lục, Linh Nam Trích Quái….Sang đến thế kỹ 17, 18 nhiều truyện dài bằng thơ chữ nôm nổi tiếng ai cũng biết là Kim Vân Kiều (Nguyễn Du), Chinh Phụ Ngâm (Đoàn Thị Điểm) chuyển dịch từ truyện thơ của Tàu. Trong khi đó, các tác phẩm văn chương vẫn viết bằng chữ Hán và chốn quan trường chữ nôm vẫn còn bị cấm không cho phép sử dụng. Tóm lại, chữ Việt đã bị ảnh hưởng chữ Hán rất nhiều và để dễ sử dụng chữ Hán đã bị Việt nam hóa, đôi lúc rất khó nhận ra.

         Đến thế kỹ 17, nhiều nhà truyền giáo Đạo Thiên Chúa Âu Châu đã sang nước ta và khi giao tiếp, nhờ sự giúp đỡ của các người Việt theo Đạo, đã thông thạo ngôn ngữ Việt. Nhưng trở ngại là chữ nôm vẫn còn viết theo cấu trúc chữ Hán rất khó cho việc sưu tầm và tìm hiểu Đạo Chúa của người mới vào Đạo nên họ đã suy nghĩ tìm tòi sáng chế ra một ngôn ngữ mới theo mẫu tự Latin, thoãng âm tiếng Việt.

        Đó là chữ Quốc ngữ (national language)        .   .  

       AI THỰC SỰ TÌM RA CHỮ QUỐC NGỮ?

        Chữ Quốc ngữ ra đời ở đâu, năm nào và còn những ai thực sự đã có công với chữ Quốc ngữ? Sự thật ở đâu?

Alexandre De Rhode

        Chữ Quốc ngữ ra đời vào năm 1622 trong thời kỳ Trịnh-Nguyễn phân tranh, do công đầu của người giáo sĩ Bồ Đào Nha tên là Francisco De Pina (1585-1625), tại xứ Đàng Trong của chúa Nguyễn.                                         .
        Francisci De Pina là giáo sĩ tiên phong đến Đàng Trong năm 1617, nhờ thông thạo tiếng Nhật và chữ Hán, ông dễ dàng học nói tiếng Việt, học đọc chữ Nôm, nhưng thấy các giáo sĩ khác gặp khó khăn trong việc học chữ Nôm nên đã dựa vào bảng mẫu tự La Tinh, theo ông Nguyễn Đình Đảng thì cho rằng là dựa vào từ mẫu tự Rô-Măng, chúng tôi thì nghĩ mẫu tự Roman cũng từ nguồn gốc Latin mà ra, để ghi âm tiếng bản xứ.                                          .
         Năm 1624, sau khi đã xếp đặt thành hệ thống, có cả phần tóm lược về văn phạm, ông mở lớp dạy tiếng Việt cho các giáo sĩ muốn đến truyền giáo tại Việt nam, ông cũng tự viết bài giảng bằng thứ chữ này để trực tiếp truyền đạo, nhưng không may, vào tháng 12 năm 1625 ông bị chết đuối ở cảng Đà nẵng miền Trung Việt nam. 

                         .
         Sau cái chết của ông Pina, những giáo sĩ đã học tiếng Việt với Pina tiếp tục hoàn chỉnh hệ thống chữ viết nầy là giáo sĩ Gaspar De Amaral (1549-1646) – tác giả tự điển Việt-Bồ, giáo sĩ Antonio Barbosa (1594-1647) – tác giả tự điển Bồ-Việt, giáo sĩ Alexandre De Rhodes (1591-1660) – tác giả tự điển Việt-Bồ-La tinh.                             

        Trong đó chỉ có một mình Alexandre De Rhodes là người Pháp (ông sinh ở vùng Avignon, nước Pháp).         .                                            
         Đúng như TS. Nguyễn Tường Bách đã nhận định:

“Mục đích ban đầu của chữ quốc ngữ là để cho các nhà truyền giáo nói được tiếng Việt và giao tiếp với cộng đồng tôn giáo của mình bằng chữ viết. Về sau, khi các nhà cai trị người Pháp đến Việt Nam, họ cũng không kham nổi chữ Hán lẫn chữ Nôm. Giải pháp thuận tiện của người Pháp là buộc mọi người Việt Nam phải sử dụng chữ quốc ngữ và có lẽ đó cũng là lý do tại sao vai trò của Alexandre de Rhodes được nêu bật.”

         Vì là sản phẩm của người Pháp, nên chữ quốc ngữ bị giới sĩ phu thời bấy giờ tẩy chay.                             .
         Chữ nôm còn bị chê là nôm na mách qué, thời cái thứ chữ do bon Bạch quỉ chế ra này các cụ có mà thèm để mắt!
Sau đó, chữ quốc ngữ còn bị cho là công cụ của người Pháp trong việc cai trị nước ta. Vã lại vì nó mà cả một nền Nho học với bao công lao dùi mài kinh sử trở thành vô dụng nên thứ chữ quốc ngữ này lúc ban đầu càng bị khinh ghét. Nhưng sự tiện dụng và sức sống mãnh liệt của chữ quốc ngữ càng ngày càng lộ rõ, càng trở nên thắng thế.

- Năm 1915: vua Duy Tân bãi bỏ chế độ thi cử cũ ở Bắc kỳ.

- Năm 1918: vua Khải Định bãi bỏ thi cử cũ ở Trung kỳ.

- Năm 1919: vua Khải Định chính thức đóng cửa các trường dạy chữ Nho.

- Ngày 18-9-1924: Merlin, Toàn quyền Đông dương ký nghị định đưa chữ quốc ngữ vào dạy trong 3 năm đầu bậc Tiểu học.

          Nền Nho học đã cáo chung, chữ Quốc ngữ lên ngôi. Ta vẫn còn nghe câu thơ của cụ Tú Xương:

          Nào có lạ gì cái chữ nho, 

          Ông nghè, ông cống cũng nằm co. 

          Sao bằng đi học làm ông Phán, 

          Tối rượu sâm banh, sáng sữa bò. 

                                     (Chữ Nho) – Tú Xương

          Tóm lại, chính người Bồ Đào Nha đã khai sinh ra chữ Quốc ngữ, người Pháp ép dân ta dùng chữ Quốc ngữ.

          Nhưng truyền bá và trau chuốt cho chữ Quốc ngữ được như ngày hôm nay công lớn nhất phải thuộc về những người tiên phong tiêu biểu như: Huỳnh Tịnh Của, Pétrus Trương Vĩnh Ký, Nguyễn Văn Vĩnh… cùng với họ một đội ngũ tân học ngày càng đông, nhiều tài năng, đầy nhiệt huyết và dũng cảm.                 
         Những người con ưu tú đó đã được nhớ ơn, được tôn vinh bằng những tên đường trong đô thị.                           .
         Vậy mà trong những người đi đầu ấy, có một người hình như bị bỏ quên.

     Một người có tư cách sáng chói, có trí thông minh và chí tự học siêu việt, từ thân phận một thằng nhỏ 8 tuổi chưa biết chữ kéo quạt tại trường Thông ngôn Yên phụ-Hà nội, năm 14 tuổi đã đỗ thủ khoa lớp thông ngôn của chính trường này, là người Việt đầu tiên được gia nhập Hội Nhân quyền Pháp, người đầu tiên xuất bản tờ báo bằng chữ quốc ngữ ở Hà nội, tờ Đại nam Đăng Cổ Tùng Báo, người đầu tiên dịch các tác phẩm văn học Pháp sang tiếng Việt, người đầu tiên dịch truyện Kiều sang tiếng Pháp, người đứng đơn xin mở trường Đông Kinh Nghĩa Thục (Cụ Lương Văn Can làm Hiệu Trưởng), người chống quân chủ lập hiến kiểu bù nhìn đòi thành lập nền Cộng hoà, người mà trong lời tựa bản dịch Tam Quốc Chí đã viết “Nước Nam ta mai sau này hay, dở cũng là ở chữ quốc ngữ”, người 2 lần từ chối Bắc đẩu bội tinh của chính phủ Pháp, người mà lúc chết trên thuyền độc mộc ở sông Sê-băng-hiêng, Sê-pôn – Lào, hai tay vẫn cầm cây bút và quyển sổ với phóng sự đang viết dở dang “Một tháng với những người tìm vàng”. Người đó là NGUYỄN VĂN VĨNH 

                   

          Người tự cho mình là người man di hiện đại.        .                                                
     Người đó là Tân Nam Tử Nguyễn Văn Vĩnh.        .                                  

         Đó là một người xuất chúng và có công lớn với nền văn hoá hiện đại của nước nhà, với chữ Quốc ngữ Việt nam.

Đầu thế kỹ 20, chữ nôm và chữ quốc ngữ được sử dụng song hành. 

Vài hình ảnh những lớp học xưa.

   Thầy đồ dạy chữ Hán .

(Một lớp học thời Pháp).

                (lớp Bình dân học vụ ở miền Bắc trước 1954)                     

          Giúp cho việc phát triển chữ quốc ngữ một cách nhanh chóng hơn phải kể là sự phát hành các tờ báo Việt ngữ như:

- Tờ Gia định báo (15-4-1865) tại Sài gòn do ông Trương vĩnh Ký làm chủ nhiệm.

- Tờ Nông Cổ Mín Đàm (01-8-1901) do Paul Sanavaggio, Lương khắc Ninh, Trần chánh Chiếu, Trần chánh Sắt lần lượt làm chủ nhiệm.

- Tờ Tiếng Dân (1927) tại Trung phần của ông Huỳnh thúc Kháng.

- Tờ Trung Bắc Tân Văn (tháng 01-1919) tại Trung phần

- Tờ Nữ Giới Chung do bà Sương Nguyệt Anh làm chủ nhiệm tại Sài gòn năm 1918.

- Tờ Nam Phong Tạp Chí (1918) tại Hà nội do ông Phạm Quỳnh chủ trương.

         Và nhiều tờ báo quốc ngữ khác góp phần không nhỏ cho việc phổ biến, hoàn hảo một nền quốc ngữ khá vững chắc cho đến bây giờ. Trong âm hưởng chữ quốc ngữ cũng bàng bạc cung cách, âm điệu, ý nghĩa thâm thúy, sâu đậm của bản sắc, phong tục gốc chữ nôm truyền thống lâu đời của dân gian nước Việt.

         Nhưng ngày nay, trong nước cũng như ngoài nước, người Việt mình chỉ còn sử dụng chữ Quốc ngữ là ngôn ngữ chính, bên canh ngôn ngữ chính của quốc gia họ định cư. Trong cộng đồng người Việt tại hải ngoại, nhiều trung tâm dạy Việt ngữ đã được lập ra để các thế hệ kế thừa duy trì ngôn ngữ, văn hóa, hiểu biết lịch sử, địa lý nước nhà. Cũng chính sự xuất hiện chữ quốc ngữ viết theo mẫu tự Latin, giúp cho người am tường tiếng Việt học sinh ngữ Anh, Pháp, Spanish, Ý, Đức …dễ dàng hơn và cũng nhờ vậy mà các em chưa biết tiếng Việt cũng dễ nhập vào ngôn ngữ Việt truyền thống cha ông từ ngôn ngữ chính ở xứ nói, viết theo mẫu tự Latin.

         Một dân tộc có bốn ngàn năm lịch sử, nói tiếng Việt lâu đời nhưng sau 300 năm sáng chế, tu chỉnh, sửa đổi và làm nên hoàn hảo, dân tộc chúng ta mới có nền Quốc ngữ chính thức tính đến nay chưa đầy 200 năm (chính thức từ 1924). Có nghiên cứu học hỏi chúng ta mới thấy chữ Việt (hay quốc ngữ) là ngôn ngữ giàu đẹp, phong phú, tình tự, lịch sự nhứt trong các ngôn ngữ trên thế giới. Xin hãy nhàn nhã ngâm nga đọc đoạn thơ sau đây của Nguyễn công Trứ tả Nàng Kiều:

       “Dưới hoa nép mặt gương lồng bóng,

         Ngàn liễu rung cương sóng gợn tình”.

Hay bài thơ cụ Nguyễn Khuyến tả mùa thu ngồi câu cá:

         Ao thu lạnh lẽo nước trong veo,

         Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo.

         Sóng biếc theo làn hơi gợn tí,

         Lá vàng trước gió sẻ đưa vèo.

         Từng mây lơ lững trời xanh ngát.

         Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.

         Tựa gối ôm cần lâu chẳng được,

         Cá đâu đớp đọng dưới chân bèo”. (Nguyễn Khuyến)   

         Hay để tâm hồn nhè nhẹ, thư thả đọc những vần thơ mỹ miều, dịu ngọt trong bài thơ tình lãng mạn gần đây tựa đề “Áo lụa Hà Đông” của nhà thơ tình nổi tiếng Nguyên Sa mới thấy cái tính siêu việt đầy ý nghĩa của chữ quốc ngữ Việt nam:

Nắng Sài gòn anh đi mà chợt mát,
Bởi vì em mặc áo lụa Hà Đông.
Anh vẫn yêu màu áo ấy vô cùng,
Thơ của anh vẫn còn nguyên lụa trắng.
                          *
Anh vẫn nhớ em ngồi đây tóc ngắn,
Mà mua thu dài lắm ở chung quanh.
Linh hồn anh vội vã vẽ chân dung,
Bay vội vã vào trong hồn mở cửa…
        (Nguyên Sa Trần Bích Lan).

  Hồ Xưa