Một
vài cảm nghĩ về bài thơ “Cây dừa” của Trần Đăng Khoa
Trần Đăng Khoa sinh ngày 26/4/1958 tại thôn Điền Trì, xã Quốc
Tuấn, huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương, trong một gia đình nông dân. Với ước nguyện
“em suốt đời làm thơ”, Trần Đăng Khoa đã đóng góp cho nền văn học Việt Nam nói
chung và nền văn học thiếu nhi nói riêng nhiều bài thơ độc đáo, có giá trị. Đọc
thơ tuổi thơ, đặc biệt là những bài thơ viết về thiên nhiên, chúng ta mới cảm
nhận hết được tấm lòng hồn hậu, yêu thiên nhiên tha thiết, cũng như khả năng
quan sát tinh tế và óc tưởng tượng phong phú của Trần Đăng Khoa. Để minh chứng
cho hồn thơ, tài năng thơ của Trần Đăng Khoa, bạn đọc có thể dẫn ra bất cứ bài
thơ nào trong tập thơ “Góc sân và khoảng trời”. Ở đây, trong khuôn khổ bài viết
này, chúng tôi chỉ bày tỏ một vài cảm nghĩ về bài thơ “Cây dừa”.
Bài thơ “Cây dừa” là một trong những bài thơ hay, độc đáo được
in trong tập “Góc sân và khoảng trời”. Bài thơ được sáng tác khi Trần Đăng Khoa
còn là một cậu bé. Dừa là hình ảnh hết sức quen thuộc đối với mọi người, bởi
trên đất nước Việt Nam, đi tới miền quê nào, ta cũng có thể mặc sức ngắm nhìn
những rặng dừa thẳng tắp, cao vút. Một hình ảnh quen thuộc đến là vậy, nhưng
khi vào thơ Khoa, cây dừa lại hiện lên hết sức mới mẻ, độc đáo, ngỗ nghĩnh và
thân thương làm sao. Để có được điều đó, Trần Đăng Khoa đã quan sát cảnh vật bằng
cả tấm lòng thiết tha, chân thành.
Cây dừa xanh tỏa nhiều tàu
Dang tay đón gió gật đầu gọi trăng
Thân dừa bạc phếch tháng năm
Quả dừa - đàn lợn con nằm trên cao
Đêm hè hoa nở cùng sao
Tàu dừa - chiếc lược chải vào mây xanh
Ai mang nước ngọt, nước lành
Ai đeo bao hũ rượu quanh cổ dừa
Tiếng dừa làm dịu nắng trưa
Gọi đàn gió đến cùng dừa múa reo
Trời trong đầy tiếng rì rào
Đàn cò đánh nhịp bay vào bay ra…
Đứng canh trời đất bao la
Mà dừa đủng đỉnh như là đứng chơi.
Mở đầu bài thơ, cây dừa được miêu tả như một người bạn phóng
khoáng, thích tâm giao,
kết bạn với thiên nhiên, với vũ trụ bao la:
Cây dừa xanh tỏa nhiều tàu
Dang tay đón gió gật đầu gọi trăng
Với thủ pháp nhân hóa, Trần Đăng Khoa đã miêu tả cây dừa như
một con người với những động tác “dang tay”, “gật đầu” mềm mại. Tác giả đã sử dụng
phép đăng đối rất chuẩn: Động từ đối với động từ ("dang" đối với
"gật"), danh từ
đối với danh từ ("tay" đối với "đầu", "gió" đối với
"trăng").
Cây dừa lúc thì xuất hiện như một người bạn trẻ tuổi phóng
khoáng thích tâm dao, lúc lại hiện lên như một người từng trải, chắc chắn -
“Thân dừa bạc phếch thánh năm”. Với từ “bạch phếch”, một màu sắc nhuốm màu
tháng năm, Trần Đăng Khoa đã tái hiện cây dừa như một người lao động lam lũ, dầm
mưa giãi nắng nhưng vẫn rất khỏe mạnh và tràn trề sức sống. Tuy thân dừa đã “bạc
phếch” nhưng trái của nó thì vẫn sum suê
như “đàn lợn con”. Quả dừa được ví như đàn lợn con quả là một liên tưởng vô
cùng độc đáo và thú vị…Và có lẽ, cũng chỉ ở cái tuổi trẻ thơ, hiếu động và ngỗ
nghĩnh, Trần Đăng Khoa mới nhìn những chùm dừa như những đàn lợn con béo tròn,
được lợn mẹ lót ổ ở trên cao. Và khi nghĩ đến vị ngọt ngào của nước dừa, Trần
Đăng Khoa lại liên tưởng quả dừa như hũ rượu mà ai đó đã đeo quanh cổ dừa:
“Thân dừa bạc phếch tháng năm
Quả dừa - đàn lợn con nằm trên cao…
Ai đeo bao hũ rượu quanh cổ dừa.”
Là một người yêu thiên nhiên, sống hòa mình vào thiên nhiên,
Trần Đăng Khoa đã dành nhiều thời gian để ngắm nhìn, để thưởng thức vẻ đẹp của
cảnh vật trong mọi khoảnh khắc - ngày, đêm. Về đêm, cây dừa trong bài thơ mang
vẻ đẹp lung linh huyền diệu. Hoa dừa nở cùng sao trời, kết thành một tấm thảm
hoa lung linh rực rỡ. Sao cũng là hoa, hoa lại thành sao lẫn vào nhau lấp lánh.
Còn ban ngày, cùng với những ánh mây xanh bồng bềnh, cây dừa lại hiện lên như một
cô giá đang thướt tha dịu dàng chải tóc:
Đêm hè hoa nở cùng sao
Tàu dừa - chiếc lược chải vào mây xanh
Nhưng có lẽ đẹp và sâu sắc hơn cả là hình ảnh cây dừa trong
hai câu kết thúc. Cây dừa như vươn cao lên, bề thế, tự tin, ung dung
mang dáng vẻ của một người lính cầm chắc tay súng:
Đứng canh trời đất bao la
Mà dừa đủng đỉnh như là đứng chơi.”
Cái hay của bài thơ không chỉ ở chỗ cây dừa được so
sánh, liên tưởng với nhiều hình ảnh khác nhau
trong cuộc sống, mà cái hay, cái độc đáo của bài thơ còn là ở chỗ
thông qua việc miêu tả cây dừa, Trần Đăng Khoa đã tái hiện một bức tranh đồng
quê thanh bình với bầu trời đầy nắng, gió, trăng sao.
Xuyên suốt bài thơ, cây dừa luôn được miêu tả trong sự gắn kết,
sự hòa quện với thế giới thiên nhiên xung quanh:
Cây dừa hòa quyện vào làn gió, dưới ánh trăng và có lúc như
chạm vào mây xanh. Không những thế “tiếng dừa” còn làm cho cái nắng oi bức
trong ngày hè cũng dịu lại:
"Tiếng dừa làm dịu nắng trưa
Gọi đàn gió đến cùng dừa múa reo
Trời trong đầy tiếng rì rào
Đàn cò đánh nhịp bay vào bay ra".
Hình ảnh những rặng dừa che chở,
bao bọc, mang lại sự yên bình cho làng quê yêu dấu đã trở thành hình ảnh quen
thuộc trong văn học nói riêng và trong đời sống của người dân Việt Nam nói
chung. Và hình ảnh đó lại một lần nữa được khắc sâu qua ngòi bút của một nhà
thơ nhỏ tuổi, nhưng lại mang một tình yêu lớn với quê hương với thiên nhiên -
nhà thơ Trần Đăng Khoa.
Bài thơ “Cây dừa” được trần Đăng Khoa viết khi anh còn là một
cậu bé, nhưng những gì tác giả nhỏ tuổi này gửi gắm qua hình ảnh cây dừa lại là
sự đúc kết của một con người không chỉ có tình yêu thiên nhiên, quê hương tha
thiết mà còn chứa đựng sự hiểu biết sâu sắc về văn hóa, về tính cách của con
người Việt Nam. Qua ngòi bút của Khoa, cây dừa trở thành hiện thân của con người
Việt Nam với đầy đủ những phẩm chất tốt đẹp: nhân hậu, thân thiện,
thích kết giao bè bạn; lam lũ, chịu thương, chịu khó; có tình yêu quê hương đất
nước nồng nàn, luôn hiên ngang và dũng cảm…Đồng thời, bài thơ cũng là một minh
chứng cho năng lực quan sát hết sức nhạy bén, tinh tế, đặc biệt là khả năng cảm
nhận thiên nhiên bằng mọi giác quan, bằng sự mở rộng của tâm hồn và trí tưởng
tượng phong phú, độc đáo.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Trần Thị Phú Bình, Lê Hữu Tỉnh (biên tập), Thơ chọn với lời
bình (dành cho học sinh tiểu học), Nxb Giáo dục, Hà Nội 2002.
Lã Thị Bắc Lý, Giáo trình Văn học trẻ em, Nxb Đại học Sư phạm,
Hà Nội 2003.
Minh Phúc, (Tuyển chọn) thơ Trần Đăng Khoa, NXB Đồng
Nai,1996.
Theo http://ppe.htu.edu.vn/
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét